Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Vertical stress of the pleistocene continental glaciers and its hypothetical evidence in present relief of northern Europe

Ber A.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2009

|

Vol. 25

7-12

EN

The present morphology of northern Europe was undoubtedly shaped by neotectonics connected with a structural plan of the old basement and activated by particular Pleistocene ice sheets along parallel and meridional relaxed and fractured zones. These zones were mainly formed at the lithologic boundaries between structural units of different density. Parallel and meridional faults, activated during Pleistocene as a result of glacioisostasy (loading and unloading by advancing and retreating ice sheets) marked present surface as blocks or polygons in a whole glaciated territory, however, within the limit of the Last (Vistulian) Glaciation there are predominating elevations of the interlobate moraines named glaciotectonic insular heights (GIH).

PL

Na ukształtowanie powierzchni północnej Europy miały wpływ neotektonika i plan strukturalny (systemy uskoków) głębokiego podłoża, aktywizowany przez pionowe naciski kolejnych transgredujących lądolodów. Nowe uskoki powstawały na granicach skał o różnej litologii. Naciski pionowe lądolodów doprowadziły do powstania dobrze widocznych we współczesnej rzeźbie obszarów zlodowaconych bloków morenowych lub poligonów. W obrębie zasięgu ostatniego zlodowacenia w topografii bloków morenowych uwarunkowanych tektonicznie dominują wysoko wyniesione moreny międzylobowe.

2

Neotectonics induced by ice-sheet advances in NE Poland

Morawski Wojciech

Geologos

|

2009

|

Vol. 15, No. 3-4

199--217

EN

Differences in the geological structure of the hard-rock substratum of the Warmia and Mazury regions (NE Poland) resulted during the Pleistocene in different reactions on the load exerted by the land-ice masses. In the (western) Warmia province, vertical glacio-isostatic movements caused cyclic erosional events affecting the relatively thick sedimentary cover, which became more compacted. In contrast, the thinner sedimentary cover of the rigid crystalline basement favoured quiet sedimentation in the (eastern) Mazury province. The zone in between these two areas runs NNE-SSW for some 80 km. It is several kilometres wide and is composed of landforms that owe their origin to the sedimentary infilling of crevasses. This intermediate zone formed an interlobe are between the two huge ice lobes that covered the Warmia and Mazury areas during the last ice age. The basement of the zone coincides with the crystalline craton slope, which is accompanied to the west by a parallel marginal trough. Cyclic advances and retreats of the Pleistocene ice sheet induced neotectonic mobility. Glacio-isostatic processes resulted in the intermediate zone in block movements (uplift and subsidence) that affected the whole Cenozoic succession, creating mainly vertical discontinuity zones. Glacio-isostasy also induced vertical tectonic movements within the older deposits, reaching down to the crystalline basement. A tectonic graben thus developed. It is bounded by flexures ac-companied on both sides by positive structures that may indicate transpressional movements with a strike-slip stress component.

3

Differences in the regional stratigraphy of NE Poland caused by vertical movements due to glacioisostasy

Morawski Wojciech

Geologos

|

2009

|

Vol. 15, No. 3-4

235--250

EN

Geological mapping in combination with geophysical investigations and borehole analyses show differences of the Pleistocene between the Warmia and Mazury palaeogeographic provinces in NE Poland. The (more western) Warmia province has a crystalline basement that is covered by a folded sedimentary succession of 2-4 km thick. The (more eastern) Mazury province (eastern) has a basement that forms part of the rigid East European crystalline craton, which is covered by a sedimentary cover of only 1-1.5 km thick. Cyclic loading by the Pleistocene ice sheets in this area induced glacioisostatic processes of different intensities, resulting in changing palaeogeographic conditions. The changes were increased by intense neotectonic activity that was induced by the ice sheets in the intermediate zone between the two provinces, stretching along the western slope of the crystalline craton. Significant part of intermediate zone forms a belt of crevasse-infill landforms deposited between the Warmia and Mazury lobes of the last glaciation. Studied deposits reveal a cyclic reactivation of the interlobe zone during the successive Pleistocene glaciations. Considerable variations of the relief of the top-Neogene, vertical discontinuities cutting the Pleistocene and Neogene, stratigraphic gaps within the Pleistocene succession, and thick glaciolacustrine successions result from the vertical neotectonic movements in the intermediate area between the two provinces.

4

Relative sea level changes, glacio-isostatic rebound and shoreline displacement in the Southern Baltic

Uścinowicz Sz.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2003

|

Vol. 10

5-79

EN

The relative sea level curve was developed for the southern Baltic area, based on a set of 314 radiocarbon datings of different terrestrial and marine sediments, collected at 163 sites located in the Polish part of the Southern Baltic and in the adjacent coastal land area. When developing the curve, relicts of various formations related to the shoreline evolution as well as extents of erosional surfaces, determined from seismoacoustic profiles, were taken into account. During Late Pleistocene and Early Holocene, i.e. between 13.0 and 8.5 ka BP, the southern Baltic sea level rose and fell three times, the amplitude of changes extending over 25-27 m. In some extreme cases, the sea level was falling at a rate of up to about 100-300 mm/a, the rate of rise accelerating to about 35-45 mm/a. In the Late Boreal, c. 8.5 ka BP, the Baltic - its water level by about 28 m lower than the present one - became permanently connected with the ocean. Until the onset of the Atlantic, the sea level had risen to about 21 m below the present sea level (b.s.l.). During 8.0-7.0 ka BP, the sea level was rising, at a rate of about 11 mm/a, to reach 10 m b.s.l. Subsequently during the Atlantic, until its end, the sea level rose to 2.5 m b.s.l., the rate of rise slowing down to about 2.5 mm/a. During the first millenium of the Subboreal, the sea level rose to about 1.3-1.1 m b.s.l., to become - on termination of the Subboreal - about 0.6-0.7 m lower than present. During the Subatlantic, the sea level changes were slight only. The glacio-isostatic rebound began c. 17.5 ka BP, to terminate c. 9.2-9.0 ka BP. The total uplift during that time amounted to about 120 m. The maximum uplift rate of about 45 mm/a occurred c. 12.4-12.2 ka BP. Within the period of c. 9.0 to c. 7.0 ka BP, the southern Baltic experienced forebulge migration, a subsequent subsidence ensuing from c. 7.0 to c. 4.0 ka BP. As from c. 4.0 ka BP, the Earth crust in the area regained its equilibrium. In Late Pleistocene and Early Holocene, the southern Baltic shoreline displaced rapidly and substantially several times, the displacement rate ranging from several tens of metres to a few kilometres per year. The displacement processes involved the seafloor surfaces located at present at 25 to 55 m b.s.l., the shoreline migrating over distances of 30-60 km away from the present coastline. In Middle Holocene, the shoreline moved southwards over a distance ranging from about 60 km in the Pomeranian Bay to about 5 km in the Gulf of Gdańsk. The shoreline location approached the present one at the final phase of the Atlantic. Late Holocene was the period when coast levelling processes were prevailing, the shoreline becoming gradually closer and closer to its present setting.

PL

Krzywą względnych zmian poziomu morza skonstruowano na podstawie 314 dat radiowęglowych osadów pochodzących z różnych środowisk lądowych i morskich. Próbki do datowań pobrano z 163 stanowisk zlokalizowanych na obszarze polskiej części południowego Bałtyku i przyległej strefy brzegowej. Przy konstruowaniu krzywej wykorzystano również relikty różnych form związanych z rozwojem strefy brzegowej oraz zasięgi powierzchni erozyjnych, zlokalizowane na profilach sejsmoakustycznych. W późnym plejstocenie i wczesnym holocenie, między 13,0 i 8,5 tys. lat BP, poziom wody trzykrotnie wzrastał i opadał, a zakres wahań dochodził do 25-27 m. Poziom wody obniżał się w skrajnych przypadkach w tempie do ok. 100-300 mm/rok, a tempo wzrostu dochodziło do ok. 35-45 mm/rok. W późnym boreale, ok. 8,5 tys. lat BP, Bałtyk uzyskał stałe połączenie z oceanem na poziomie niższym od obecnego o ok. 28 m. Do początku okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do ok. 21 m poniżej współczesnego poziomu morza (p.p.m.). W okresie 8,0-7,0 tys. lat BP poziom morza wzrósł do 10 m p.p.m., w średnim tempie ok. 10 mm/rok. Do końca okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do 2,5 m p.p.m., a tempo wzrostu zmalało do ok. 2,5 mm/rok. W pierwszym tysiącleciu okresu subborealnego poziom wody wzrósł do ok. 1,1-1,3 m, a do końca tego okresu do ok. 0,6-0,7 m niższego niż współczesny. W okresie subatlantyckim średni poziom morza zmienił się już nieznacznie. Przebudowa glaciizostatyczna rozpoczęła się ok. 17,5 tys. lat BP i zakończyła ok. 9,2-9,0 tys. lat BP. Całkowity zakres podniesienia (total uplift) w tym okresie wyniósł ok. 120 m. Maksimum prędkości ruchów wznoszących, dochodzące od ok. 45 mm/rok, wystąpiło w okresie ok. 12,4-12,2 tys. lat BP. W okresie od ok. 9,0 do ok. 7,0 tys. lat BP przez obszar południowego Bałtyku migrowało nabrzmienie brzeżne, a w okresie od ok. 7,0 do ok. 4,0 tys. lat BP wystąpiły ruchy obniżajace. Od ok. 4,0 tys. lat BP położenie skorupy ziemskiej wróciło do stanu równowagi. Linia brzegowa południowego Bałtyku w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie kilkukrotnie uległa szybkim i znacznym przemieszczeniom. Zmieniła położenie w tempie od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów rocznie. Procesy te rozgrywały się na powierzchni dna morskiego położonej obecnie na głębokości od ok. 55 do 25 m p.p.m. i w odległości 30-60 km od dzisiejszego wybrzeża. W środkowym holocenie linia brzegowa przemieściła się ku południowi od ok. 60 km w Zatoce Pomorskiej do ok. 5 km w Zatoce Gdańskiej. Położenie linii brzegowej zbliżyło się do współczesnego w końcu okresu atlantyckiego. W późnym holocenie dominowały procesy wyrównywania wybrzeży, a linia brzegowa stopniowo zbliżała się do obecnego położenia.

5

Glacioisostasy in northern Belarus: evidence and events

Pavlovskaya I.E.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 2

169-176

EN

Evidence of glacioisostatic rebound within the ice marginal zone of the last glaciation is presented. The largest glacial lake of Belarus, i.e. the Polotsk lake situated at a short distance from the maximum limit of the Poozerie (Weichselian) Glaciation, was chosen as an object. Spectrum of glaciolacustrine terraces as well as succession of glaciolacustrine series are described. Differences of proximal and distal sequences are defined. Morphological and geological peculiarities of the Polotsk basin are conditioned by the glacioisostatic downwarping. The amplitude of glacioisostatic movements reached up to 40 m. Reconstruction of the events related to the glacioisostasy (shore displacement and water body migration) is given. Glacioisostatic rebound in areas with relatively small ice-loading had a discordant character.

PL

Przedstawiono niektóre wyniki badań geologicznych i geomorfologicznych z obszaru największego basenu zastoiskowego Białorusi, tj. zbiornika połockiego położonego na obszarze ostatniego zlodowacenia pomiędzy strefami marginalnymi fazy święciańskiej (frankfurckiej) i stadium brasławskiego (pomorskiego) zlodowacenia poozierskiego (wisły). Celem opracowania było prześledzenie linii brzegowych zbiornika i zmienności w osadach zastoiskowych, zmierzające do wyjaśnienia ewentualnego wpływu ruchów glaciizostatycznych na procesy sedymentacji glacilimnicznej i kształtowania rzeźby w strefie marginalnej lądolodu. Na podstawie analizy położenia dawnych linii brzegowych zbiornika płockiego stwierdzono zróżnicowane rozprzestrzenienie i genezę tarasów glacilimnicznych. W części proksymalnej obszaru zastoiska wyróżniono regresywne następstwo poziomów, w którym tarasy abrazyjne położone są niżej niż tarasy akumulacyjne. Na brzegu dystalnym występuje inwersja form brzegowych i starsze poziomy przykryte są młodszymi osadami tarasu akumulacyjnego. Zaznacza się również zróżnicowanie sekwencji proksymalnej i dystalnej osadów glacilimnicznych. Występują serie regresywne w proksymalnej części zastoiska i seria transgresywna w części dystalnej. Wymienione cechy budowy geologicznej i formy rzeźby zbiornika połockiego wskazują, że kształtowały się one pod wpływem obniżeń i wypiętrzeń związanych z glaciizostazją. Amplituda ruchów glaciizostatycznych sięgała 40 m, a reakcja na obciążenie przez lądolód ujawniała się podczas istnienia zbiornika, co spowodowało migrację wód jeziora w kierunku dystalnym, zmiany położenia linii brzegowych i depozycję transgresywnej sekwencji osadów.