Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Trójwymiarowa mapa geologiczna okolic Szczerca koło Lwowa

Jarzyna A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

103--113

PL

Występujące w basenie przedkarpackim badeńskie (środkowomioceńskie) gipsy odsłaniają się w licznych punktach na terenie Ukrainy. Jednym z nich są okolice miejscowości Szczerzec (ukr. Щирець), 25 km na SSW od Lwowa. Jest to potencjalny obszar stratotypowy badeńskiej formacji gipsowej, na Ukrainie znanej jako suita tiraska, a także wyjątkowy teren ze względu na znajdujące się tu odsłonięcie anhydrytów w kamieniołomie Pisky (ukr. Піски), gdzie w strefie wietrzenia powstają unikatowe formy jaskiń zwane jaskiniami z hydratacji lub jaskiniami z pęcznienia. Na obszarze Ukrainy dane kartograficzne zarówno te dotyczące geologii, jak i morfologii są niekompletne, a obecnie dostępne materiały archiwalne wymagają uaktualnienia. W pracy opisano sposób w jaki opracowano nową, uaktualnioną wersję mapy geologicznej okolic Szczerca w przestrzeni trójwymiarowej (3D). W tym celu wykorzystano istniejące mapy topograficzne oraz archiwalne mapy geologiczne, które poddano procesowi wektoryzacji. Większość prac wykonano w programie ArcGIS 10.1. Na przykładach zademonstrowano użyteczność mapy 3D do ilościowej analizy wybranych elementów rzeźby oraz budowy geologicznej.

EN

The Badenian (Middle Miocene) gypsum occurring in the Carpathian Foredeep basin is exposed in a great number of locations in Ukraine, including the environs of Shchyrets, 25 km SSW of Lviv. In this area the potential stratotype of the Badenian gypsum is exposed, known as the Tyras Suite in Ukraine. The area is also of great scientific value because of the anhydrite rocks exposed at the Pisky quarry (near Shchyrets). Recently, unique forms of caves known as hydration caves or swelling caves have been formed in the weathering zone of this anhydrite. In the territory of Ukraine, both morfological and geological cartographic data are incomplete. Nowadays, available archival documents need updating. This paper describes the way of preparation of a new, updated version of the geological map of Shchyrets environs in three-dimensional space (3D). The topographic and archival geological maps were used, which were subjected to process of vectorization. The main part of the work was done in ArcGIS 10.1. Usefulness of the constructred 3D map for quantitative geomorphological and geological analysis is shown on selected examples.

2

Zmiany środowiskowe poprzedzające sedymentację gipsów badeńskich i na początku ich depozycji w rejonie Rzeki Wschodniej (północna część zbiornika przedkarpackiego)

Peryt D., Peryt T. M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 461

133--151

PL

Skład i zmiany zespołów otwornic pochodzących z najwyższej części utworów podewaporatowych w otworze wiertniczym Busko (Młyny) PIG-1 (głęb. 188–192 m), zlokalizowanym w północnej części zbiornika przedkarpackiego (Paratetyda Środkowa), wskazują, że zbiornik, w którym powstawały osady margliste, był słabo wentylowany, z dużym deficytem tlenowym w wodach przydennych oraz ze środowiskiem eutroficznym w wodach powierzchniowych. Zbiornik ten, o głębokości 50–70 m, wypełniały wody chłodne o zasoleniu typowym dla zbiornika morskiego. Obserwowane w najwyższej części profilu prawie całkowite wyeliminowanie otwornic Uvigerina i zajęcie na krótko zwolnionej niszy przez Fursenkoina acuta (zespół D4c) oraz zdominowanie składu najmłodszego zespołu (D4d) przez tolerującą podwyższone zasolenie Bulimina elongata może jednak wskazywać na znaczne podwyższenie zasolenia w trakcie depozycji najwyższej części utworów poprzedzających depozycję gipsów. Profil gipsów badeńskich w badanym otworze wiertniczym w porównaniu z bardziej brzeżną strefą platformy gipsowej cechuje się redukcją dolnej, autochtonicznej części gipsów oraz specyficznym wykształceniem najniższej jednostki gipsów. W matriksie ilastym występują tam gruzły gipsu bardzo przypominające małe, chaotycznie ułożone blokowe zrosty krystaliczne, określane jako facja szkieletowa gipsów szklicowych, związana w niecce Nidy oraz na Morawach z obniżeniami dna. Wykształcenie profilu gipsów wskazuje na głębsze środowisko sedymentacji niż to stwierdzono w rejonie niecki Nidy.

EN

Composition and changes in foraminiferal assemblages recorded in the uppermost part of the sub-evaporite deposits of the Busko (Młyny) PIG-1 borehole (depth 188–192 m) in the northernmost part of the Fore-Carpathian Basin (Central Paratethys) indicate that the basin, in which marly deposits have originated, was poorly ventilated with a great oxygen deficit in the bottom waters, and was characterised by mainly eutrophic conditions in surface waters. The basin was 50–70 m deep. The waters were cool and of normal seawater salinity, although the recorded (in the uppermost part of the section) almost complete disappearance of Uvigerina foraminifers, occupation (for a short time) of the vacant niche by Fursenkoina acuta (assemblage D4c), and the dominance of Bulimina elongata (tolerant to increased salinity) in the youngest assemblage (D4d) may indicate a considerable increase of seawater salinity during the deposition of the uppermost part of the sub-evaporite strata. The gypsum section is characterised, when compared to the more marginal gypsum sections of the Nida Trough, by a reduction of the lower, autochthonous part of the gypsum section and a specific development of the lowermost gypsum unit. It contains gypsum nodules resembling small, chaotically arranged gypsum intergrowths in the clayey matrix. Such facies is regarded as the skeletal facies of the giant gypsum intergrowth facies of the Nida Trough and Moravia, and is related to depositional lows at the beginning of the gypsum deposition. The gypsum sequence in this borehole indicates a deeper sedimentary environment than inferred for the Nida Trough.

3

Warunki rozwoju i wiek krasu w gipsach Niecki Soleckiej

Urban J., Chwalik-Borowiec A., Kasza A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

125--152

PL

W neogeńskich gipsach Niecki Soleckiej występują następujące typy form krasowych: duże obniżenia krasowo-denudacyjne, krasowe (ślepe) doliny, leje oraz liczne, choć niewielkie jaskinie, stanowiące pojedyncze lub słabo rozgałęzione korytarze bądź komory (głównie typu branchwork i rudimentary branchwork). Większość z tych form reprezentuje epigenetyczny kras odkryty, który rozwinął się w czwartorzędzie i nadal jest aktywny. Największe obniżenia krasowo-denudacyjne zaczęły powstawać prawdopodobnie już w późnym neogenie. Rozwój form krasowych Niecki Soleckiej, w tym większości jaskiń, w warunkach krasu epigenetycznego różni ten region od zachodniej Ukrainy, gdzie w gipsach neogeńskich występują wielkie labiryntowe systemy jaskiniowe powstałe w wyniku głębokich przepływów międzywarstwowych. Na terenie Niecki Soleckiej tylko pojedyncze jaskinie reprezentują kras międzywarstwowy powstały w warunkach freatycznych, poniżej napiętego zwierciadła wód podziemnych, prawdopodobnie w późnym neogenie.

EN

A variety of types of karst forms has been identified in Neogene gypsum of the Niecka Solecka (Solec Basin), including large karstic-denudational depressions, karst (blind) valleys, sinkholes, and numerous but short and simple (branchwork and rudimentary branchwork type) caves. Most of these forms represent the epigenic, exposed karst, that developed during the Quaternary and is still active. The largest karst-denudational depressions could have started to develop in the Late Neogene. The epigenic character of karst forms (and most of caves) in gypsum of the Niecka Solecka makes this region distinctive from Western Ukraine, where large maze cave systems representing intrastratal karst occur. In the Niecka Solecka region only a few caves represent intrastratal karst formed in confined, freatic conditions probably in the Late Neogene.

4

Skład chemiczny wód w utworach siarczanowych i węglanowych neogenu i kredy w rejonie Niecki Nidziańskiej

Różkowski J., Jóźwiak K., Chwalik-Borowiec A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

163--170

PL

W publikacji przedstawiono wyniki badań chemizmu wód podziemnych występujących w rejonie Niecki Nidziańskiej wykonanych w kwietniu 2011 r. Wody serii gipsonośnej badenu, reprezentujące lokalne systemy przepływu, mają mineralizację powyżej 2,00 g/dm3, a ich typ hydrochemiczny to SO4-Ca; wody ze źródeł ascenzyjnych, reprezentujące pośredni system przepływu, mają mineralizację 8,00–11,00 g/dm3 i są typu Cl-SO4-Na; wody krążące płytko: w wapieniach litotamniowych badenu mają mineralizację 0,40–0,70 g/dm3 i są typu HCO3-Ca, a w marglach górnokredowych – mają mineralizację 0,50–0,60 g/dm3, a ich typy hydrochemiczne to HCO3-Ca i HCO3-Ca-Mg. W badanych wodach podziemnych w najwyższym stężeniu spośród mikroskładników występują Sr (0,34–12,48 mg/dm3), Br (28,00–301,00 µg/dm3), Ba (9,00–121,00 µg/dm3) i Li (3,10–46,90 µg/dm3), niższe są stężenia Al, Cu, Sc, U, Rb, Mo i Zn (<0,50–44,00 µg/dm3).

EN

The paper presents the results of groundwater chemistry research in the Nida Basin carried out in April 2011. Water from the Badenian gypsum series represents local flow systems. Its mineralization is more than 2.00 g/dm3 and the hydrochemical type is SO4-Ca. Ascending springs represent an intermediate flow system. Their mineralization is 8.00–11.00 g/dm3 and the hydrochemical type is Cl-SO4-Ca. Chemistry of water circulating in shallow flow systems differs depending on lithology; in Badenian lithotamnium limestones the mineralization is 0.40–0.70 g/dm3, and the hydrochemical type is HCO3-Ca, and in Upper Cretaceous marls the mineralization is 0.50–0.60 g/dm3, and the hydrochemical types are HCO3-Ca and HCO3-Ca-Mg. The trace elements that occurr at highest concentration in the studied groundwaters include Sr (0.34–12.48 mg/dm3) and then Br (28.00–301.00 µg/dm3), Ba (9.00–121.00 µg/dm3) and Li (3.10–46.90 µg/dm3); subordinarily there are also: Al, Cu, Sc, U, Rb, Mo and Zn (<0.50–44.00 µg/dm3).

5

Wyniki modelowania geochemicznego wód podziemnych serii gipsonośnej triasu gór Deshat Korabi

Jóźwiak K., Andrejczuk V., Różkowski J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 451 Hydrogeologia z. 13

107--113

PL

Badaniami hydrochemicznymi i modelowaniem geochemicznym objęto wody podziemne drenujące serię gipsów triasu w masywie Deshat Korabi (pogranicze Macedonii i Albanii), zbudowanym ze skał mezozoicznych. Badano wody źródeł termalnych w Dibra o typie hydrochemicznym wielojonowym, reprezentujące głębszy pośredni system krążenia oraz wody źródeł w Peshkopi typu SO4–Ca, reprezentujące lokalny system krążenia. Celem modelowania było rozpoznanie możliwości wytrącania się gipsu i kalcytu w strefach drenażu wód w opisywanych systemach krążenia wód podziemnych. W ramach modelowania specjacyjnego przeanalizowano różnice w rozkładzie specjacji i wartościach wskaźnika SI w lokalnym i pośrednim systemie krążenia wód podziemnych, w obszarze występowania krasu gipsowego. Wykonano modele – odwrotny i wprost, w celu jakościowej oceny procesów kształtujących skład chemiczny wód w lokalnym systemie krążenia.

EN

The groundwater draining the Triassic gypsum series in the Deshat Korabi massif (at the border between Macedonia and Albania), composed of Mesozoic rocks, was subjected to hydrochemical research and geochemical modelling. The study focused on the waters of thermal springs in Dibra, which represent a multi-ion type and a deeper transitional flow system, and the waters of springs in Peshkopi, representing a SO4–Ca type and a local flow system. The purpose of the modelling was to determine the possibility of precipitation of gypsum and calcite in the waters of the groundwater flow systems in drainage areas. The differences in the distribution of speciations and SI index values in local and transitional flow systems were analysed by speciation modelling in the area of gypsum karst occurrence. For the qualitative evaluation of the processes affecting the chemical composition of local waters of the flow system, inverse and forward models were made.

6

Brzeżne facje badenu i sarmatu dolnego zbiornika przedkarpackiego w SE Polsce i zachodniej Ukrainie – wyniki badań ostatniego dwudziestolecia

Jasionowski M., Peryt T. M., Wysocka A., Poberezhskyy A. V.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 449

71--86

PL

Przedstawiono charakterystykę litologiczną utworów mioceńskich występujących na Roztoczu i terenach sąsiednich (zachodnia Ukraina). Utwory dolnobadeńskie rozpoczynają się transgresywnymi piaskami i piaskowcami kwarcowymi; w wyższej części obocznie przechodzą w margle i wapienie litotamniowe. Powstały w płytkowodnym, wysokoenergetycznym morskim środowisku sedymentacji, o zmieniającym się w czasie chemizmie wód. Środkowobadeński gips pierwotny tworzy szeroką brzeżną platformę siarczanową; w trakcie jego depozycji następowały znaczne wahania składu chemicznego solanek. W płytszych częściach zbiornika na gipsach występują utwory wapienia ratyńskiego, związane genetycznie z transgresją morską. W późnym badenie obszar Roztocza był strefą tranzytową dla materiału bioklastycznego i terygenicznego, w jej obrębie odbywało się przemieszczanie materiału ziarnowego związane z falowaniem i prądami wywołanymi przez falowanie oraz z ruchami masowymi. Węglany dolnosarmackie Roztocza cechują się nietypowym wykształceniem facjalnym oraz ubogim składem taksonomicznym organizmów, wskazującym na anomalne warunki środowiskowe – obniżone zasolenie wody i silne jej przesycenie względem węglanu wapnia.

EN

Lithological characteristics of Middle Miocene strata of the Roztocze region (SE Poland and western Ukraine) is summarized. The Lower Badenian sequence begins with transgressive quartz sands and sandstones that subsequently are passing laterally into marls and coralline algal limestones. They originated in shallow-water, high-energy marine environment. The chemistry of waters at that time as well as during subsequent gypsum sedimentation fluctuated quite considerably. Middle Badenian gypsum deposits build a wide marginal sulphate platform. In shallower parts of the basin the Ratyn Limestone deposits cover gypsum; they are related genetically to new marine transgression. During the Late Badenian the Roztocze region was a transit zone for bioclastic and terrigenous material, and the grainy material was transported owing to waves and wave-generated currents as well as mass movements. The Lower Sarmatian carbonates of Roztocze show a typical facies and poor taxonomic composition of fossil assemblages that indicate abnormal environmental conditions – decreased water salinity and its oversaturation in respect to calcium carbonate.

7

Pozyskiwanie wody z gipsu w warunkach pustynnych

Pawlikowski M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

223-226

EN

New technology of fresh water production at desert conditions where are present gypsum rocks was elaborated. The aim of the project is construction of cooling system of vapors obtained during the production of technological gypsum. Mentioned situation is present at West Sinai about 30 km to the South form Suez City. Proposed technology may help obtain thousand cubic meters of pure drinking water per year at desert conditions.

8

Jaskinie w gipsach Niecki Nidziańskiej

Urban J., Gubała J., Kasza A.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 1

79-86

PL

W gipsach mioceńskich Niecki Nidziańskiej zinwentaryzowano 75 jaskin i schronisk skalnych. Najdłuższą jaskinią jest Jaskinia Skorocicka (352 m), spośród pozostałych tylko trzy mają długość powyżej 100 m, zaś 55% ma długość mniejszą niż 10 m. Wszystkie jaskinie powstały bezpośrednio lub pośrednio w rezultacie procesów krasowych i reprezentują: a) pojedyncze, poziome kanały krasowe, b) szerokie, niskie komory, c) szczeliny oraz inne pustki powstałe w wyniku zawalania się niższych form krasowych. Systemy jaskiniowe związane były przestrzennie i genetycznie ze strefą zwierciadła wód podziemnych, które było stosunkowo stabilne w dolnej części serii osadów ewaporatowych. Obecnie nadal część jaskiń znajduje się niewiele powyżej zwierciadła wód i cechuje się występowaniem okresowych lub stałych cieków bądź zbiorników wodnych. Jaskinie w gipsach Niecki Nidziańskiej różnią się od labiryntowych jaskiń w gipsach mioceńskich Zachodniej Ukrainy nie tylko rozmiarami, lecz również genezą, co spowodowane jest odmiennym wykształceniem gipsów oraz ich nadkładu i podłoża.

EN

In the Miocene gypsum rocks of the Nida basin 75 caves have been registered; the longest is Skorocicka Cave (352 m). The caves are represented by: a) single horizontal karst passages, b) wide and low chambers, c) crevices and other forms resulting from colapse of the karst passages and chambers. Length and many other features differ the caves of the Nida basin from maze (network type), very long caves in the Miocene gypsum of the Western Ukraine. This is due to the differences in the lithostratigraphic sequences of the gypsum strata, their substratum and cover, as well as in geologic structures and their genesis. Development of the caves in the Nida basin was spatially related to an aquifer zone, which has been relatively stable in lower part of the gypsum. Thus many caves are still situated close to this level and contain underground lakes and/or streams.