Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Makro- i mikrożużle w aluwiach równiny zalewowej Kamionki koło Jędrowa (Góry Świętokrzyskie) jako wskaźnik dawnej działalności metalurgicznej

Przepióra Paweł, Kalicki Tomasz, Houbrechts Geoffrey

Landform Analysis

|

2022

|

Vol. 41

69--83

PL

Kamionka jest rzeką trzeciego rzędu i prawostronnym dopływem Kamiennej (Wyżyna Kielecka). W całej zlewni w ramach Staropolskiego Okręgu Przemysłowego rozwijał się przemysł metalurgiczny oraz młynarski. Młyn w Jędrowie (Suchedniów) jest jednym z niewielu obiektów na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, który zachował się w dobrym stanie, włączając w to również pozostałości wciąż widocznej w rzeźbie infrastruktury hydrotechnicznej m.in. dawnej kuźnicy. Dotychczasowe badania w zlewni wykazały występowanie licznych śladów działalności metalurgicznej zachowanych w osadach równiny zalewowej Kamionki oraz dawnych stawów przemysłowych. Większość pozostałości po kuźnicy działającej w miejscu obecnego młyna reprezentuje żużel występujący m.in. w osadach jeziornych oraz na pobliskiej hałdzie. Wskaźnikiem średniowiecznego, a zwłaszcza nowożytnego hutnictwa na badanym stanowisku są również znajdowane w aluwiach węgielki drzewne datowane na ostatnie stulecia. Uzyskane wyniki potwierdzają liczne materiały historyczne opisujące dzieje tego miejsca. Oprócz makroskopowych fragmentów żużla odkryto również mikrosferulki występujące w aluwiach, które są produktem kucia żelaza w kuźnicy. Analiza z wykorzystaniem metody separacji magnetycznych sferulek żelaza (Magnetic Spherule Separation), dotychczas z powodzeniem stosowana była na rzekach ardeńskich. Po raz pierwszy użyto jej w badaniach rzek Gór Świętokrzyskich, w tym Kamionki w pobliżu Jędrowa. Separacja i pomiar tych artefaktów pozwala określić m.in. tempo akumulacji osadów pozakorytowych. Makro- i mikrożużle tworzą wyraźną warstwę przemysłową, która świadczy o akumulacji tych osadów w okresie funkcjonowania kuźnicy lub krótko po jej wygaszeniu. Zestawienie tych wyników z materiałami historycznymi pozwala na ustalenie wieku aluwiów oraz umożliwia rozpoznanie ewolucji równiny zalewowej w ostatnich stuleciach.

EN

Kamionka is a 3rd order river and right tributary of the Kamienna (Kielce Upland). The metallurgical and milling industries developed in the entire catchment within the Old-Polish Industrial District area. The water mill in Jędrów (Suchedniów) is one of the few this kind of facilities in the Old-Polish Industrial District, which has been preserved in good condition, including the remains of the hydrotechnical infrastructure i.e., of former forge, still visible in the relief. Previous research in the catchment area has shown many metallurgical activity traces in the Kamionka floodplain and former industrial ponds sediments. Most of the remnants of the forge operating at the present water mill site are slag deposited i.e., in lacustrine sediments and on a nearby embankment. The indicator of the Medieval and especially modern metallurgy activity in the study area are charcoals found in the floodplain alluvia dating to the last centuries. The results are confirmed by many archival materials presenting the history of this place. Besides the macroslag fragments, a microspherules are also discovered in alluvia’s, which are the product of iron smelting in the forge. The analysis using the Magnetic Spherule Separation method, has been so far successfully apply on the Ardennes rivers. For the first time, now it was used in the rivers of the Holy Cross Mountains region, including Kamionka River near Jędrów. The separation and measurement of these artefacts allows determining, i.e., the intensity of overbank sediments accumulation. Macroand microslags create a distinct industrial layer, which proves the accumulation of these deposits during forge operation or shortly after its shutdown. The comparison of these results with historical materials allows determining alluvium age and recognition of the floodplain evolution in the last centuries.

2

Hydrologiczne uwarunkowania morfogenezy wybranych erozyjnych form rzeźby równi zalewowej na przykładzie doliny Bugu

Ostrowski P., Utratna M.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2018

|

Vol. 27, No. 1

57--70

PL

Celem pracy była analiza związku warunków hydrologicznych z morfogenezą erozyjnych form rzeźby równi zalewowej Doliny Dolnego Bugu. Stwierdzono, że formy takie jak zanikające koryta boczne i starorzecza w wyniku cyklicznych wezbrań ulegają wtórnej erozji. Główną tego przyczyną jest to, że łączą one ciągi obniżeń stanowiące uprzywilejowane drogi przepływu wód wezbraniowych. W wezbraniach zatorowych formy te przejmują funkcję głównego koryta, ograniczając skutki powodzi.

EN

The aim of the study was to analyze the relationship between hydrological conditions and morphogenesis of erosional landforms on the floodplain of the Bug river valley. It was found that forms such as side arms and oxbow lakes as a result of cyclical floods are subject to secondary erosion. The main reason for this phenomenon is the fact that they combine strings of overbank flow direction. In the case of ice storms, these forms take on the role of the main channel limiting the effects of floods.

3

Zróżnicowanie erozyjnych form rzeźby dna doliny w strefie podlaskiego przełomu Bugu

Ostrowski P.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2015

|

Vol. 24, No. 4

350--360

PL

Celem prowadzonych badań była identyfikacja erozyjnych form rzeźby na zbliżonym do naturalnego (nieobwałowanym) i cennym przyrodniczo (Natura 2000) odcinku dna doliny rzecznej oraz próba ich klasyfikacji. W artykule przedstawiono typy charakterystycznych erozyjnych form rzeźby dna doliny Bugu występujące w strefie jego podlaskiego przełomu. Formy te zidentyfikowano na podstawie analizy wysokorozdzielczych wielospektralnych zdjęć satelitarnych oraz materiałów kartograficznych (map topograficznych i geologicznych). Poprawność identyfikacji zweryfikowano podczas badań terenowych. Na podstawie zgromadzonych danych podjęto próbę klasyfikacji tych form pod względem cech morfometrycznych i genezy.

EN

River valleys in the area of Polish Lowland are characterized by a relatively high (as for lowland river valleys) morphological and geological diversity. The main reason for this fact is the polygenesis. Rivers have adopted for their valleys different postglacial depressions (melt-out, as well as zone of concentrated melt water flow, etc.), erosionally modelling sections between them. Remains of their origin are still discernible in the valleys morphology (e.g. co-existence of the basin sections with the narrow, gorge sections and the presence of non-alluvial sediment in the valley bottom). The testimony of the complicated genesis is also poor developed erosional base of river valleys. Their surface built up with deposits more resistant to erosion forms morphological protrusions in alluvia substratum. Both the system of different soils outcrops in the bottom of the valley, as well as morphology and lithology of the valley substrate affect the process of evolution valleys, which takes place from the late Pleistocene. Nowadays, these elements also determine the floodplain morphodynamics, contributing the further differentiation of their surface. They influence on creation and operation of natural habitats as well.

4

The development of freshwater deltas and their environmental and economic significance

Rzętała M. A., Jaguś A., Machowski R., Rzętała M.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2015

|

Vol. 22, nr 1

107--123

EN

The article presents the results of studies concerning the delta forms that arise as a result of the sedimentation of the debris fed to water bodies by watercourses. The study covered several dozen anthropogenic water bodies in the Upper Silesia region, which is well known for its high degree of urbanisation and industrialisation. Basic research work included morphometric measurements of deltas, analyses of the mechanical and chemical composition of delta sediments and analyses of the chemical composition of the common reed growing on the deltas. The research has demonstrated that the deltas exhibit certain characteristics typical of anthropogenic forms that result from the pollutants found in watercourses. In delta sediments, grains of sand usually dominate, but in many cases the share of the < 0.02 mm fraction is as high as ca. 30%. Sediments often contain fine coal and other organic pollutants, which is reflected by high weight loss on ignition. The content of trace elements in delta sediments is usually many times higher than the geochemical background for all types of sedimentary rocks. Deltas are an environment where pollutants accumulate and some of them are assimilated by plants. The content of macro elements in common reed tissues from different deltas does not vary widely while the content of trace elements often results from their content in the sediments. The material that forms deltas can be extracted and in some cases even used as fuel.

PL

Przedstawiono wyniki badań form deltowych, powstających w wyniku sedymentacji rumowiska wnoszonego przez cieki do zbiorników wodnych. Badaniami objęto kilkadziesiąt zbiorników antropogenicznych w regionie górnośląskim, wyróżniającym się silną urbanizacją i uprzemysłowieniem. Podstawowe prace badawcze obejmowały: pomiary morfometryczne delt, analizy składu mechanicznego oraz chemicznego osadów deltowych, analizy składu chemicznego trzciny porastającej delty. Prace badawcze wykazały, że delty mają cechy form antropogenicznych, wynikające z zanieczyszczenia cieków. W osadach delt dominują zwykle ziarna piasku, lecz w wielu przypadkach frakcja < 0,02 mm stanowi nawet około 30%. Osady nierzadko zawierają miał węglowy i inne zanieczyszczenia organiczne, co wyrażają wysokie wartości strat wagowych po prażeniu. Zawartość pierwiastków śladowych w osadach deltowych najczęściej wielokrotnie przekracza tło geochemiczne wszystkich rodzajów skał osadowych. Delty są środowiskiem akumulacji zanieczyszczeń. Część z nich jest asymilowana przez roślinność. Zawartość makropierwiastków w tkankach trzciny z różnych delt jest mało zróżnicowana, natomiast zawartość mikropierwiastków często jest pochodną zawartości w materiale osadowym. Materiał tworzący delty może być wydobywany - w niektórych przypadkach posiada nawet cechy opałowe.

5

GIS jako narzędzie integrujące metody badań morfologii dna doliny Bugu na odcinku jego Podlaskiego Przełomu

Ostrowski P., Falkowski T.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2012

|

Vol. 21, No. 3

151--158

PL

Artykuł przedstawia przykład wykorzystania technologii GIS w badaniach morfologii i morfogenezy fragmentu dna doliny rzecznej charakteryzującej się dużym stopniem naturalności. W bazie danych zgromadzono i poddano wspólnej analizie dane pozyskanych w wyniku badań geologicznych, geomorfologicznych, batymetrycznych pomiarów geodezyjnych oraz teledetekcyjnych (wysokorozdzielcze wielospektralne zdjęcia satelitarne wykonane przez satelitę IKONOS 2). W artykule omówiono konstrukcję bazy danych, schemat przeprowadzonych w jej obrębie prac służących do rozwiązania problemu badawczego oraz oceniono przydatność zastosowanego narzędzia

EN

The paper presents an example of morphogenetic investigation of the semi-natural river valley reach with application of GIS technology. Results of geological, geomorphologic, hydrologic (bathymetry) field works, as well as remote sensing analysis of Very High Resolution (VHR) satellite images taken by IKONOS 2 were analysed in GIS environment. This paper shows the database constructions as well as the scheme of works done for the assessment of the research problem with usage of GIS technology.