Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Space-time analysis of strongholds in the southern section of the polish-ruthenian borderland with particular emphasis on carpathian centers, research using GIS tools

Konstantinovski-Puntos Cyryl, Luc Małgorzata

Geoinformatica Polonica

|

2022

|

T. 21

95--104

EN

The article contains the findings of geoarchaeological research conducted by means of geoinformatics, related to various aspects of territory occupied in early Middle Ages by the so-called Cherven Towns. The issues presented in the publication concern the complex aspect of the borderland between Poland and the Rurik Rus during the formation of these two monarchies. The main objectives include: presenting the diverse time of strongholds’ use over the centuries within the early medieval borderland of south-eastern Poland, demonstrating the relationships between them, as well as visualizing the research findings by means of geoinformatics tools, based on geoarchaeological data. The article presents maps and visualizations that can help understand how medieval societies functioned. These maps and visualizations have been developed by means of GIS and graphical software. Data was verified by means of field research carried out in 2021 directly on the selected fortified settlements. The result comprises a variety of maps and models. The main outcome of the research is a mapped diversification of the termination of existence of the discussed defensive structures, for example, in the Wiar river catchment, which took place from the 11th century, near Sanok, until the 13th/14th century. This indicates a change in the defense strategy of these areas within the quoted territory of influence of medieval Poland and Rus, including within the range of the Carpathian arch.

PL

Artykuł zawiera rezultaty badań geoarcheologicznych prowadzonych metodami geoinformatycznymi, dotyczących szeroko rozumianego terytorium zajmowanego przez tzw. Grody Czerwieńskie we wczesnym średniowieczu. Publikacja dotyczy złożonego aspektu pogranicza Polski i Rusi Rurykowiczów w trakcie tworzenia się tych dwóch monarchii. Głównymi celami opracowania są: ukazanie zróżnicowania czasu korzystania z ośrodków grodowych na przestrzeni wieków na obszarze wczesnośredniowiecznego pogranicza południowo-wschodniej Polski, przedstawienie relacji jakie zachodziły pomiędzy nimi oraz zwizualizowanie otrzymanych wyników badań za pomocą narzędzi geoinformatycznych, na podstawie danych geoarcheologicznych. W opracowaniu przedstawiono mapy i wizualizacje, które mogą pomóc zrozumieć, jak funkcjonowały społeczności wieków średnich. Do ich opracowania zastosowano narzędzia GIS i programy graficzne. W celu weryfikacji danych, w 2021 r. przeprowadzono badania terenowe bezpośrednio na wybranych grodziskach. W rezultacie opracowano szereg map i modeli. Głównym wynikiem przeprowadzonych badań jest wskazanie zróżnicowania czasu zakończenia istnienia omawianych obiektów obronnych – przykładowo w zlewni rzeki Wiar miało to miejsce do XI wieku, nieopodal Sanoka do XIII/XIV wieku. Świadczy to o zmianie strategii obrony danych terenów w obrębie przytoczonego terytorium wpływu średniowiecznej Polski i Rusi, w tym w zasięgu łuku Karpat.

2

Naturalne i antropogeniczne procesy kształtujące dno doliny Czarnej Nidy w późnym vistulianie i holocenie

Krupa J.

Folia Quaternaria

|

2013

|

nr 81

5--174

PL

Celem badań było rozpoznanie głównych etapów późnoglacjalnej i holoceńskiej ewolucji doliny Czarnej Nidy, która przecina dwie jednostki fizycznogeograficzne: Góry Świętokrzyskie i Nieckę Nidziańską. W pracy szczególna uwaga poświęcona jest zapisowi zmian klimatu i działalności człowieka w rzeźbie i aluwiach. W obrębie dna doliny Czarnej Nidy w jednym poziomie morfologicznym występuje szereg włożeń różnowiekowych. Włożenia te były formowane przez rzekę o różnym rozwinięciu koryta – roztokowym (vistulian) – makromeandry (późny glacjał) – układy wielokorytowe (eoholocen, subatlantyk) – małe meandry (holocen). Spowodowało to też różnice w wykształceniu aluwiów tych systemów, co zostało uchwycone dzięki analizom litofacjalnym i granulometrycznym. Ogólne tendencje późnoglacjalno-holoceńskiego cyklu erozyjno-akumulacyjnego nawiązują do prawidłowości znanych z dolin środkowej Europy i opisanych w licznych pracach. Oprócz ponadregionalnych faz powodzi, np. w mezoholocenie około 6200 BP, występują ślady lokalnych, pojedynczych zdarzeń ekstremalnych, które modelują zlewnie niższego rzędu. W dolinie nie zostały rozpoznane wyraźne ślady wzrostu aktywności fluwialnej związanej z rozprzestrzenieniem się prehistorycznego hutnictwa żelaza w okresie rzymskim. Dane z doliny Czarnej Nidy oraz analiza literatury z innych dolin środkowoeuropejskich wskazują na to, że koncepcja E. Falkowskiego (1971, 1975), dotycząca poźnoglacjalno-holoceńskiej transformacji koryt niżowych: rzeka roztokowa – wielkie meandry – małe meandry – rzeka roztokowa, może być stosowana również do rzek średniogórza. Powinna jednak zostać uzupełniona o holoceńskie systemy wielokorytowe (anastomozujące, rozgałęzione) funkcjonujące w eoholocenie i subatlantyku, które są coraz częściej opisywane także w innych dolinach europejskich.

EN

Studies on the impact of climate and human activity on evolution of river valleys, in various timescales, have been being conducted for many years in various academic centres (e.g. TROLL 1957; STARKEL 1960; FALKOWSKI 1967, 1975; SCHIRMER 1974; BECKER, SCHIRMER 1977; KOZARSKI, ROTNICKI 1977, 1978; SZUMANSKI 1977, 1982; ALEXANDROWICZ ET AL. 1981; STARKEL, THORNES 1981; FLOREK 1991; KALICKI 1991; VANDENBERGHE 1992). Today these problems have not lost anything from their topicality, which could be proved by numerous programs (e.g. INQUA-GLOCOPH, FLAG, PAGES), conferences, and publications from the last years (e.g. VANDENBERGHE, MADDY 2001; KLIMEK 2003; KUKULAK 2004; STARKEL 2005; KALICKI 2006; KOBOJEK 2009; NOTEBAERT, VERSTRAETEN 2010.). Prehistoric changes of the environment, both natural and anthropogenic, may be a base for forecasts in conditions of recent climatic changes and increasing anthropogenic pressure. Hitherto studies concentrated on investigations of main valleys, e.g. the Vistula river valley, in several parts, published in 6 volumes `Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years' in the years 1982-1996 and summarized in a monograph (STARKEL 2001). A row of published monographs concerned particular regions of Poland, e.g. the region of Lodz (TURKOWSKA 1988), Pomerania (FLOREK 1991), Bieszczady (KUKULAK 2004), or the entire Central Europe (KALICKI 2006). However, majority of these studies were focused on rivers of the first or second order, and only a few of them concerned rivers from the belt of uplands and old mountains (e.g. KLIMEK 1996, 1999, 2003; SNIESZKO 1985; TEISSEYRE 1991; MICHNO 2004; WÓJCICKI 2005, 2010). In the Holy Cross region the investigations on this subject were conducted in a few sections of valleys (among others the valleys of Swiślina, Psarka, Belnianka, Nida, Kamienna) in the 1950s and 1960s, and in the upper, source section of the Czarna Nida (in the fourth-order valleys of Lubrzanka and Belnianka) in the 1990s (LUDWIKOWSKA KĘDZIA 2000, KOWALSKI 2002a, b). The present study is an attempt of filling a gap in the Polish literature on this subject; regional on the one hand, and this concerning identification of record of the climate changes and the anthropogenic pressure in morphology and alluvia of the lower, third-order river systems on the other.

3

Wpływ georóżnorodności zlewni Neru (Polska środkowa) na lokalizację osadnictwa pradziejowego

Kittel P.

Landform Analysis

|

2012

|

Vol. 19

49-66

PL

Praca przedstawia najważniejsze wyniki badań multidyscyplinarnych realizowanych w zlewni Neru w regionie łódzkim w środkowej Polsce. Dla osadnictwa pradziejowego jako typowa przyjmowana jest jego lokalizacja w obrębie dolin rzecznych lub bardzo blisko ich krawędzi. Osady zakładane były przede wszystkim na słabo nachylonych stokach, przeważnie w bezpośrednim sąsiedztwie den dolin. Zdecydowana większość stanowisk posadowiona została na podłożu piaszczystym. Zaobserwowano zakładanie punktów osadniczych związanych z gospodarką uprawową na podłożu bardziej drobnoziarnistym, zwłaszcza mułkowo-piaszczystym i drobnopiaszczystym, a punktów produkcyjnych zwykle na podłożu gruboziarnistym. Badania dowodzą, że punkty osadnicze zakładane były na obszarach cechujących siędużą różnorodnością morfologiczną, a co za tym idzie – dużą georóżnorodnością. Było to niezwykle sprzyjające dla rozwoju wielokierunkowej gospodarki rolnej realizowanej przez społeczności pradziejowe.

EN

Paper presents the main results of multidisciplinary research undertaken in the Ner River catchment in the Łódź region in Central Poland. It is clear a location of prehistoric settlement within the river valleys or very close valley edge. Settlements were mainly established on gently inclined valley slopes in the close vicinity of valley floors. Almost all sites have been located on sandy ground. It seems to be interesting the fact of location of settlements connected with framing activity on the ground formed by fine-grained sediments - mainly by sands and silty sands. And settlements with productive activity remains have been established usually on the ground of coarser sediments. The research has shown that analysed points established in areas of different geomorphological zones, it means characterized by high geodiversity. It was a very suitable circumstance for development of multidirectional agricultural economy by prehistoric societies.

4

Niektóre zjawiska geologiczne w stanowiskach archeologicznych na przykładzie stanowiska w Dzierżysławiu : komunikat

Pawlikowski M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 4

463-471

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań terenowych i laboratoryjnych nad zjawiskami migracji archeologicznych zabytków krzemiennych po opuszczeniu stanowiska. Zjawiska te, zachodzące w większości stanowisk i obejmujące prawdopodobnie wszystkie rodzaje zabytków, są szczególnie dobrze widoczne w stanowiskach epoki kamienia ze względu na długi okres, który minął od ich opuszczenia przez człowieka. Umiejętność rozpoznania opisanych zjawisk w badanym stanowisku może decydować o poprawności rekonstrukcji faktów, które miały miejsce w przeszłości. W publikacji pokazano zjawiska migracji i grzęźnięcia zabytków krzemiennych na podstawie badań magdaleńskiego stanowiska w Dzierżysławiu i eksperymentalnych badań laboratoryjnych. Eksperymenty dotyczące zjawiska migracji zabytków potwierdziły różne tempo ich przemieszczania się. Zjawisko jest zależne od kształtu zabytków, ich ciężaru oraz środowiska, w jakim zabytki się znajdują. Małe i płaskie obiekty pogrążają się wolno, gdy tymczasem izometryczne i duże - szybciej. To wskazuje, że artefakty odkrywane w stanowiskach archeologicznych znajdują się w różnych stadiach migracji. Można także zauważyć, że migracja zabytków może być zróżnicowana nawet w obrębie jednego stanowiska archeologicznego.

EN

This paper presents field and laboratory investigations concerning artefacts sinking in archaeological sites. These phenomena take place on most of archaeological sites. Most probably this process affect all categories of artefacts. Because of the time stone age sites are the best places to investigate sinking of artefacts. The correct interpretation of archaeological facts on the site could be based only on consciousness of the processes mentioned in this article. The particular example used here is Dzierżysław Magdalenian site and excavations on it as well as laboratory tests with "contemporaneous" flint flakes. Experiments concerning migration of artefacts confirmed various rate of their migration. Phenomenon is the result of shape of implements their weight as well as conditions at sediment. Small and flat objects migrated down slowly while isometric and heavy, faster. Was observed that during sinking tested objects did complicated motions. This suggest that artefacts discovered at archaeological sites are at various stages of migration. Moreover one can see that mentioned "activity" of objects is often various at various parts of one archaeological site.

5

Geology, geoarchaeology and geoecology of Rugen Island (NE Germany)

Schnick H., Schutze K., Niedermeyer R.-O., Fitzke T., Krienke K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2007

|

nr 424, guide book

84-101