Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dolina rzeki Czarna w Puszczy Knyszyńskiej jako przykład plejstoceńskiej doliny wytopiskowej

Micun K.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2014

|

T. 14, z. 1

53--66

PL

Badania przeprowadzono w dolinie rzeki Czarna, w środkowej części Wysoczyzny Białostockiej. Celem badań było rozpoznanie budowy geologicznej i rzeźby oraz genezy obniżenia dolinnego. W trakcie badań przeprowadzono kartowanie geomorfologiczne. W odsłonięciach badano strukturę i teksturę utworów, wykonano analizy uziarnienia osadów dolinnych. Badania pozwoliły odtworzyć warunki sedymentacji i wnioskować o genezie doliny Czarnej. Obniżenie to zostało wykształcone w utworach plejstoceńskich stadiału górnego zlodowacenia warty. Głębokość obniżenia nie przekracza 20 m, a jego dno na przeważającej części wyściełają żwiry gliniaste i piaski żwirowo-pylaste. Współczesna dolina Czarnej nosi ślady przekształceń peryglacjalnych (pokrywy deluwialne u podnóży zboczy), działania procesów fluwialnych (mady, piaski i żwiry aluwialne) i akumulacji biogenicznej (obecność torfów). Działalność rzeki zaznacza się tylko w najbliższym sąsiedztwie jej koryta. Brak śladów erozji rzecznej oraz aluwiów w częściach obniżenia oddalonych bardziej od rzeki jest dowodem wytopiskowej genezy całej formy. W bezpośrednim otoczeniu występują formy typowe dla deglacjacji arealnej, kemy, tarasy kemowe oraz moreny martwego lodu. Ich obecność pośrednio dowodzi wytopiskowej genezy obniżenia. W świetle przedstawionych wyników należy uznać obniżenie dolinne rzeki Czarna za formę wytopiskową.

EN

The study conducted in the Czarna River valley in middle part of Białostocka Upland was aimed at recognizing the genesis of valley depression based on analyses of geological structure, surface deposits and relief. Geomorphological mapping was performed within the study. The structure and texture of deposits in outcrops was studied and granulation analyses of the valley sediments were executed. The Czarna River depression was shaped in Pleistocene deposits of an upper stadium of the Warta Glaciation. The depression isn’t deep, and its bottom is covered with clayey gravels and gravellysilty sands of a melt-out origin. The contemporary Czarna River valley bears the traces of periglacial changes (deluvial covers at the feet of slopes), the influence of fluvial processes (sands and alluvial gravels) and of biogenic accumulation (the presence of peat). The river’s activity is marked only in the closest surrounding of its channel. A lack of traces of alluvial erosion and alluviums in the parts of depression more distant from the river is a proof of dead ice origin of the whole form. Forms typical for the areal deglaciation: kames, kame terraces, and the dead-ice moraines can be found in the direct surrounding. Their presence indirectly proves a dead ice origin of the lowering. In view of presented results, the depression of the Czarna River valley should be considered a dead ice form.

2

Geneza i rozwój rzeźby Kotliny Biebrzy Górnej

Micun K.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Inżynieria Środowiska

|

2006

|

Z. 17

5-23

PL

Celem badań autora było odtworzenie genezy rzeźby i głównych etapów rozwoju morfologicznego Kotliny Biebrzy Górnej oraz ustalenie zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły w samej Kotlinie Biebrzy Górnej i na terenach przyległych. Rzeźba glacjalna Kotliny Biebrzy Górnej jest efektem działalności lądolodów zlodowacenia warty i wisły oraz ich wód roztopowych. Lądolód zlodowacenia warty kształtował rzeźbę glacjalną Wysoczyzny Białostockiej i Wzgórz Sokólskich oraz wysp morenowych w obrębie Kotliny. Deglacjacja lądolodu przebiegała frontalnie, a na zapleczu moren czołowych arealnie. W najniższych partiach terenu powstały rynny podlodowcowe. Założenia rynnowe mają dzisiejsze doliny Biebrzy-Pripilii i Niedźwiedzicy. Lądolód stadiału świecia nasunął się na północną część Wyspy Lipska, a dalej na zachodzie doszedł do dzisiejszych wysp morenowych Jastrzębnej i Sztabina. Lądolód stadiału głównego również dotarł do wysp Jastrzębnej i Sztabina, a we wschodniej części terenu prawdopodobnie w pobliże miejscowości Ostryńskie i Gruszki. Z lądolodem stadiału głównego wiąże się również krajobraz martwego lodu występujący na północ od wysp Jastrzębnej i Sztabina. W czasie kolejnych faz ze stadiału głównego dolina - rynna Biebrzy funkcjonowała jako fragment pradoliny warszawsko - wileńskiej. Pod koniec plejstocenu i we wczesnym holocenie w Kotlinie Biebrzy Górnej dominowały procesy eoliczne. W holocenie zaznaczyła się dolinie Biebrzy i obniżeniach akumulacja torfów. W ostatnich wiekach głównym czynnikiem morfogenetycznym w kotlinie jest człowiek.

EN

The genesis and main stages of relief development of the Upper Biebrza River Basin as well as finding the range of the Vistulian glaciation in the Upper Biebrza River Basin itself and area adjacent to it were the aim of the study. The Upper Biebrza River Basin relief resulted from the ice-sheets activity during Vistulian and Wartianian glaciations and ice-melting water originated from them. The glacial relief of the Białystok Upland and Sokółka Hills as well as morainic islands in the Biebrza River Basin were created by the ice-sheet of the Wartianian glaciation. The deglaciation had frontal character, but behind the frontal moraines the areal deglaciation took place. In the lowest parts of the area the glacial channels developed. The Biebrza-Pripilia River valley and the Niedźwiedzica River valley are glacial channel origin. The ice-sheet of the Świecie Stadial moved on the northern part of the Lipsk Island and on the far west it reached the current morainic islands of Jastrzębna and Sztabin. The ice-sheet of the Main Stadial reached the Jastrzębna and Sztabin islands as well and on the eastern part of the area it presumably moved close to the Ostryńskie and Gruszki villages. The dead-ice landscape located to the north of the Jastrzębna and Sztabin islands origins from the ice-sheet of Main Stadial. During the consecutive phases of the Main Stadial the valley-channel of the Biebrza River was functioning as a part of Warszawa-Wilno marginal stream valley. At the end of Pleistocene and in the early Holocene in the Upper Biebrza River Basin the eolian processes dominated. In the Holocene in the Biebrza River valley and in the other lowerings the accumulation of peat took place. In the last centuries the anthropopressure is the main morphogenetic factor in the valley.

3

Geneza i rozwój rzeżby Wyspy Sztabińskiej

Micun K.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Inżynieria Środowiska

|

2001

|

Z. 14

63-71

PL

W artykule poruszono zagadnienia genezy i rozwoju rzeźby Wyspy Sztabińskiej. Jest to największa wyspa morenowa w Kotlinie Biebrzy Górnej. Początek tworzenia się Wyspy Sztabińskiej wiąże się z deglacjacją arealną lądolodu zlodowacenia warty. W tym czasie, w rozległej przetainie w lądolodzie, powstało wzgórze przetainowe (okolice miejscowości Kamień). Następnie w jego pobliżu utworzyły się kemy oraz otaczająca je wysoczyzna morenowa. Lądolód zlodowacenia wisły, stadiału świecia dotarł do północnych krańców tej wysoczyzny. Powstały wtedy moreny czołowe spiętrzone w północnej części Wyspy Sztabińskiej. Wody roztopowe z tego lądolodu rozmyły zwartą powierzchnię moreny dennej, dzieląc ją na "wyspy". W miejscach przepływu tych wód akumulowane były utwory piaszczysto-żwirowe. Pod koniec plejstocenu i w początkach holocenu zwydmieniu uległa część północno-zachodnia i północna wyspy. W holocenie następowała akumulacja torfów w obniżeniach na powierzchni wyspy. Działalność gospodarcza człowieka spowodowała przyśpieszenie denudacji na skutek wylesienia, obniżanie powierzchni i osuszanie torfowisk w następstwie melioracji.

EN

The article mentions the problems of genesis and evolution of the relief of "Sztabińska Island". It is the biggest morainal island in the Biebrza Górna Basin. The beginning of the formation of "Sztabińska Island" is bound with areal deglatiation of the continental glacier of Wartanian Glaciation. At this time melt-through hill was created in the glacier (around the town Kamień). Next the kames and the morainc plateau were made near it. The continental glacier the Świecie Stadial of Vistulian Glaciation came to the north border of the morainic plateau. The frontal moraines were created then, and were lifted in the northern part of "Sztabińska Island". Ice-melting water from the continental glacier washed out the closed surface of the ground moraine and devided it in to the islands. In the place of water flow, deposits of sand and gravel were accumulated. At the end of the Pleistocene and at the begining of the Holocene the area of the northern-west and the northern part of the island were duned. Accumulation of the peat took place in the Holocene in the depression of the surface of the island. Man's economic activities caused acceleration of the denudation as a result of deforestation, depression of the land and drainage of the peatland as a result of land melioration.