Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Badanie zawartości pochodnych furanu w biowęglach otrzymanych przez pirolizę odpadów roślinnych

Molenda Jarosław, Kaźmierczak Bernadetta

Przemysł Chemiczny

|

2022

|

T. 101, nr 7

465--469

PL

Przedstawiono wyniki badań zawartości związków furanowych w biowęglach otrzymanych w wyniku pirolizy biomasy (słoma pszenna, pestki wiśni, słoma lniana i odpady kukurydziane) przeprowadzonej w różnych warunkach termicznych. Zawartość związków furanowych oznaczano w acetronitrylowych ekstraktach z biowęgli za pomocą HPLC z detekcją UV. Stwierdzono, że przy zastosowaniu wyższych temperatur pirolizy (kaskada z maksymalną temp. 700°C) zawartość 2-furfuralu w biowęglach była mniejsza. Rodzaj biomasy wpływał na obecność 2-furfuralu, największą jego zawartość oznaczono w biowęglach ze słomy pszennej, a najmniejszą w biowęglach z pestek wiśni. W biowęglu z pirolizy pestek wiśni prowadzonej w temp. 700°C nie stwierdzono obecności 2-furfuralu.

EN

Four types of plant waste (wheat straw, flax straw, corn waste and cherry stones) were pyrolyzed at different temp. profiles in the range of 20-500°C and 20-700°C. The obtained biochars were extd. with MeCN and the content of furan derivs. in the exts. was detd. by HPLC. In biochars obtained at the temp. of 20-700°C, the amt. of furan compds. was much lower than at 20–500°C. No furan derivs. were found in the biochar obtained from cherry stones at 20-700°C.

2

Effect of selected additions on de novo synthesis of polychlorinated dioxins and furans

Wielgosiński G., Namiecińska O., Łechtańska P., Grochowalski A.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2016

|

Vol. 23, nr 2

249--257

EN

Polychlorinated dibenzo-p-dioxins and polychlorinated dibenzofurans are generally considered the most dangerous chemical substances known to man. Although they have never been the product of purposeful human activity, yet they are formed in many chemical and virtually all thermal processes. Research on the occurrence of dioxins in the environment, their release into the environment, ways of formation and methods of reducing their emissions lasts since the late seventies of the last century. Currently, we know three basic pathways of dioxins formation in thermal processes, the most important of them being the so called de novo synthesis which occurs outside the combustion zone at 200-400°C in the presence of catalysts (eg copper) and oxygen from the products of incomplete combustion including carbon black and chlorine or chlorinated compounds. It is well known that some metals like copper catalyze the de novo synthesis, while others decompose dioxins and furans formed previously. The formation of dioxins resulting from the de novo synthesis was studied through analysis of the effect of the type of metal on the course of the de novo synthesis. The influence of the addition of sulfur, nitrogen and alkali metals on this synthesis was also examined because some reports in the literature refer to inhibitory effect of these elements.

3

Zawartość dioksyn w rybach z wybranych polskich rzek i jezior

Piskorska-Pliszczyńska J., Mikołajczyk S., Maszewski S., Warenik-Bany M., Baran M.

Proceedings of ECOpole

|

2013

|

Vol. 7, No. 2

685--693

PL

Dioksyny są grupą chloroorganicznych związków toksycznych dla ludzi. Do grupy tej zaliczamy siedem kongenerów polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn (PCDD), dziesięć polichlorowanych dibenzofuranów (PCDF) oraz dwanaście dioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli (dl-PCB). Głównym źródłem narażenia dla człowieka jest żywność pochodzenia zwierzęcego (ponad 80%). Ponieważ ryby stanowią część naszej diety, ze względu na bezpieczeństwo i zdrowie konsumentów wiedza o stopniu ich zanieczyszczenia jest bardzo ważna. W Europie prowadzono wiele badań nad zanieczyszczeniem dioksynami i PCB ryb pochodzących z różnych rzek i akwenów. Brak informacji o poziomie stężeń tych związków w rybach pochodzących z polskich wód śródlądowych stał się jedną z przyczyn podjęcia projektu badawczego, którego celem jest określenie poziomów dwudziestu dziewięciu kongenerów dioksyn i PCB w tkance mięśniowej ryb wolno żyjących. Badaniu poddano 48 próbek: leszcza (Abramis brama), sandacza (Sander lucioperca), szczupaka (Esox lucius), bolenia (Aspius aspius), płoci (Rutilus rutilus), okonia (Perca fluviatilis), złowionych w pięciu rzekach i jeziorach w Polsce: rzekach Wkrze (Żuromin), Brdzie (Człuchów), Wiśle (Nowy Dwór Mazowiecki i Kraków), Zbiorniku Rybnickim (Rybnik) oraz Jeziorze Łańskim (Olsztyn). Analizy chemiczne wykonano metodą rozcieńczeń izotopowych przy użyciu zestawu chromatografu gazowego z wysokorozdzielczym spektrometrem mas (HRGC-HRMS). W badanych próbkach tkanek ryb nie stwierdzono obecności dioksyn w stężeniach przekraczających dopuszczalne limity, które dla ryb zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. wynoszą odpowiednio 4 pg WHO-TEQ dla PCDD/PCDF i 8 pg WHO-TEQ dla PCDD/PCDF i dl-PCB na gram świeżej masy (ś.m.). W wodach uznanych za ekologicznie czyste, tj. Brda, Wkra, Jezioro Łańskie, stężenia oznaczonych związków występowały na bardzo niskim poziomie, na granicy oznaczalności metody, która wynosi 0,13 pg WHO-TEQ/g ś.m. dla dioksyn i furanów, a dla sumy 29 kongenerów 0,33 pg WHO-TEQ/g ś.m. W wodach potencjalnie zanieczyszczonych (rzeka Wisła i Zbiornik Rybnicki) stężenia badanych związków były podwyższone w różnym stopniu w stosunku do wód czystych i w zależności od miejsca pobrania ryb przeważały PCDD, PCDF (Zbiornik Rybnicki) lub dl-PCB (rzeka Wisła). W rybach z Wisły złowionych w okolicach Krakowa, które zawierały najwyższe stężenia badanych związków, stwierdzono dl-PCB w stężeniach od 1,06 ± 0,18 do 2,86 ± 0,48 pg WHO-TEQ/g ś.m. Suma wszystkich kongenerów znajdowała się w zakresie od 1,33 ± 0,22 do 3,49 ± 0,58 pg WHO-TEQ/g ś.m. Podwyższone stężenia dioksyn w tkankach ryb złowionych w Wiśle na wysokości Krakowa, Nowego Dworu Mazowieckiego oraz ze Zbiornika Rybnickiego wskazują na skażenie środowiska wodnego dioksynami i PCB, w którym bytują ryby, oraz na istnienie źródeł tych związków chemicznych w pobliżu miejsc ich pobrania. Badania wykonano w ramach projektu badawczo-rozwojowego NCBR nr 12-0127-10/2010.

EN

Dioxins are a group of organochlorine compounds which are toxic to humans. This group includes seven congeners polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDD), ten polychlorinated dibenzofurans (PCDF), and twelve dioxin-like polychlorinated biphenyls (dl-PCB). The main source of exposure for humans is the food of animal origin (over 80%). Because fish are part of our diet, due to the safety and health of consumers, knowledge about their degree of pollution is very important. In Europe had many studies on pollution of dioxin and PCBs in fish from different rivers and water reservoirs. The lack of information on the level of concentrations of these compounds in fish originating from the Polish inland waters became one of the reasons for a research project, whose purpose is to define the levels of twenty nine congeners dioxins and PCBs in muscle of free-living fish. Forty nine samples of bream (Abramis brama), zander (Sander lucioperca), pike (Esox lucius), asp (Aspius Aspius), roach (Rutilus rutilus), perch (Perca fluviatilis) caught in Polish five rivers and reservoirs: the river Wkra (Zuromin), Brda (Czluchow), Vistula (Nowy Dwor Mazowiecki, and Cracow ), Rybnik Reservoir (Rybnik) and Lansk Lake (Olsztyn) were tested. Chemical analyzes were made using isotope dilution technique with high-resolution gas chromatograph and mass spectrometry detection (HRGC-HRMS). The results have showed there were no samples exceeding the maximum limits, which for the fish in accordance with Commission Regulation (EC) No. 1881/2006 of 19 December 2006 are set to 4 pg WHO-TEQ for PCDD/F and 8 pg WHO-TEQ for PCDD/F and dl-PCB per gram of fresh weight (f.w.). In waters classified as a clean: Brda, Wkra, Lanskie Lake, concentrations of compounds were very low, and were at the limit of quantification of the method, which is 0.13 pg WHO-TEQ/g f.w. for dioxins and furans and for the sum of 29 congeners 0.33 pg WHO-TEQ/g f.w. Potentially contaminated waters (the Vistula River and Rybnik Reservoir) concentrations of tested compounds were increased in varying degrees to the clean waters and depending on the place of collection of fish. PCDDs, PCDFs (Rybnik Reservoir) or dl-PCBs (Vistula River) were dominating compounds. The fish from the Vistula River the vicinity of Cracow, which contained the highest concentrations of tested compounds, dl-PCBs were found at concentrations of 1.06 ± 0.18 to 2.86 ± 0.48 pg WHO-TEQ/g f.w. The sum of all dioxin and dl-PCB congeners were in the range from 1.33 ± 0.22 to 3.49 ± 0.58 pg WHO-TEQ/g f.w. The elevated concentrations of dioxins in fish tissues from Vistula in Cracow and Nowy Dwor Mazowiecki vicinity as well as Rybnik Reservoir indicate contamination of the aquatic environment by dioxins and PCBs, and the existence of sources of these chemicals in the vicinity of fish collection.

4

Zawartość dioksyn i związków pokrewnych w mleku i produktach mlecznych oznaczona biologiczną metodą przesiewową

Cebulska J., Gembal M., Furga B., Małagocki P., Piskorska-Pliszczyńska J.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 2

696--699

PL

Spośród wielu związków chemicznych obecnych w naturalnym środowisku duża część jest uwalniana z przemysłu oraz gospodarstw domowych. Tylko niewielka liczba zanieczyszczeń chemicznych jest regularnie badana i monitorowana. Do tej grupy zaliczają się związki chloroorganiczne określane terminem dioksyny. Związki te ze względu na swoje właściwości fizykochemiczne podlegają kumulacji w bogatych w tłuszcz tkankach zwierząt hodowlanych, a w okresie laktacji przenikają do mleka. Mleko i jego przetwory, jako żywność pochodzenia zwierzęcego, uznawane są za jedno z głównych źródeł ekspozycji ludzi na dioksyny. W celu obniżenia narażenia populacji tą drogą ustalono dopuszczalne limity dioksyn dla mleka i produktów mlecznych. Żywność ta podlega systematycznym badaniom kontrolnym. W latach 2009-2010 wykonano 218 analiz mleka i przetworów mlecznych, poszukując dioksyn i związków pokrewnych, bazując na biologicznej metodzie przesiewowej. Próbki zostały pobrane przez lokalnych próbkobiorców na terenach zakładów mleczarskich. Konieczność badania wynika z ustawy o bezpieczeństwie żywności oraz z indywidualnych wymagań krajów, do których te produkty są eksportowane. Wśród badanych materiałów znalazły się: mleko surowe (46 próbek), mleko w proszku pełne (20) i odtłuszczone (78), sery (39) oraz masło (35). Stwierdzono, że dioksyny, furany i dl-PCB występowały w stężeniach niskich, nieprzekraczających dopuszczalnych limitów określonych w Rozporządzeniu Komisji Europejskiej (WE) 1881/2006 (limit dla sumy PCDD i PCDF wynosi 3 pg WHO-TEQ/g tł., limit dla sumy PCDD, PCDF i dl-PCB - 6 pg WHO-TEQ/g tł.). Spośród 218 próbek 198 zawierało dioksyny poniżej 50% dopuszczalnego limitu. Najwyższe oznaczone stężenie PCDD/PCDF wynosiło 2,22 pg WHO-TEQ/g tłuszczu w próbce pełnego mleka w proszku. Najwyższą zawartość badanych związków (suma PCDD, PCDF i dl-PCB) stwierdzono w próbce masła i wyniosła ona 3,73 pg WHO-TEQ/g tłuszczu. Dioksyny i związki pokrewne występowały na niskich poziomach stężeń w badanych próbkach mleka i produktów mlecznych, dlatego nie mogły stanowić zagrożenia dla konsumentów. Jednakże biorąc pod uwagę właściwości toksyczne badanych związków i ich tendencję do bioakumulacji w tkankach ludzi, mleko i jego produkty powinny podlegać stałej kontroli.

EN

Of the many chemicals occurring in the natural environment a large part is released from the industry and households. Only a small number of chemical contaminants is regularly examined and monitored. This group includes chloroorganic compounds called dioxins. Due to their physico-chemical properties, these compounds may cumulate in animal tissues rich in fat and may pass to the milk during lactation. Milk and its products, similarly to the food of animal origin, are considered a major source of human exposure to dioxins. To reduce the exposure of the population, the maximum acceptable limits for dioxins in milk and dairy products were established. Food is subject to systematic control. In 2009 and 2010, 218 milk and milk products samples were analyzed for the presence of dioxins and related compounds using a biological screening method. Samples were collected from local dairies. The necessity of food control results from the law on food safety and the individual requirements of the countries to which the product is exported. Tested materials included: raw milk (46 samples), milk powder, full (20) and skimmed (78), cheese (39) and butter (35). It was found that dioxins, furans and dl-PCBS levels were low, and did not exceed the limits laid down in Commission Regulation (EC) 1881/2006 (the limit for the sum of PCDDs and PCDFs is 3 pg WHO-TEQ/g fat, and that for the sum of PCDDs, PCDFs and dl-PCBs is 6 pg WHO-TEQ/g fat). Of 218 samples examined, 198 contained dioxins below 50% of the permitted limit. The highest measured concentration of PCDD/PCDFs was 2.22 pg WHO-TEQ/g fat in a sample of whole milk powder. The highest content of the tested compounds (sum of PCDDs, PCDFs and dl-PCBs) was found in one butter sample (3.73 pg WHO-TEQ/g fat). Dioxins and related compounds found in samples of milk and dairy products were not a hazard to consumers because their concentrations are low. However, taking into account the toxicity of the tested compounds and their tendency to bioaccumulation in the tissues of humans, milk and dairy products should be subject to permanent monitoring.

5

Study of dioxin levels in raw milk of cows and goats in Poland

Piskorska-Pliszczyńska J., Mikołajczyk S., Maszewski S., Warenik-Bany M., Góraj Ł.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 1

77--83

EN

Dioxins due to their toxic properties may pose health risks. These compounds comprise seven congeners of polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs), 10 polychlorinated dibenzofurans (PCDFs) and 12 dl-PCBs. Because the main source of human exposure to dioxins is food of animal origin, the goal of the studies was to assess the levels of 29 congeners of dioxins in cow and goat’s milk from Poland. High resolution gas chromatography coupled with high resolution mass spectrometry (HRGC-HRMS) were used to analyze more than 120 samples in the period of 2006 to 2011. In 94 samples of raw cow's milk an average concentration of PCDD/PCDFs was 0.84 ± 0.60 pg WHO-TEQ/g fat whereas the sum of 29 congeners was 1.35 ± 0.89 pg WHO-TEQ/g fat. The concentrations of dioxins and dl-PCBs were low (30% of limits for whole milk) and the samples met the requirements of the national and European legislation. Within the period of examinations two samples of cow's milk demonstrated the concentrations of PCDD/PCDFs at the action level (2 pg WHO-TEQ/g fat) whereas only one sample revealed the concentration exceeding the permissible content of PCDD/PCDFs (3 pg WHO-TEQ/g fat). Raw goat's milk contains generally higher concentrations than those found in cow’s samples tested (PCDD/PCDFs and dl-PCBs) and the average concentration of PCDD/PCDFs was 1.49 ± 0.97 pg WHO-TEQ/g fat. Of the 33 examined goat’s milk samples, 6 demonstrated the concentrations of dioxins at the “action level” whereas in 1 sample the content of dioxins exceeded the acceptable limits. The obtained results allow to conclude that cow and goat’s milk contains generally low levels of dioxins. High concentrations of dioxins found could be a result of improper feeding of food producing animals.

PL

Dioksyny ze względu na właściwości toksyczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Do grupy tej należy 7 kongenerów polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn (PCDD), 10 polichlorowanych dibenzofuranów (PCDF) oraz 12 dl-PCB. Ponieważ głównym źródłem narażenia ludzi na dioksyny jest żywność pochodzenia zwierzęcego, celem pracy była ocena poziomów 29 kongenerów dioksyn w mleku krowim i kozim pochodzącym z terenu kraju. Metodą wysokorozdzielczej chromatografii gazowej sprzężonej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas (HRGC-HRMS) analizowano w latach 2006-2011 ponad 120 próbek. W 94 próbkach surowego mleka krowiego średnie stężenie PCDD/PCDF wynosiło 0,84 ± 0,60 pg WHO-TEQ/g tł., zaś suma 29 kongenerów 1,35 ± 0,89 pg WHO-TEQ/g tł. Zawartość dioksyn i dl-PCB była niska (do 30% dopuszczalnych limitów dla mleka pełnego) i próbki spełniały wymagania przepisów krajowych i unijnych. W badanym okresie jedynie w dwóch próbkach mleka krowiego stwierdzono stężenie na poziomie progu podejmowania działań (2 pg WHO-TEQ/g tłuszczu) oraz w 1 próbce stężenie przekraczające dopuszczalną zawartość PCDD/PCDF (3 pg WHO-TEQ/g tłuszczu). Surowe mleko kozie generalnie zawierało wyższe niż krowie stężenia badanych związków (zarówno PCDD/PCDF, jak i dl-PCB) i średnia dla PCDD/PCDF wynosiła 1,49 ± 0,97 pg WHO-TEQ/g tłuszczu. W 6 spośród 33 badanych próbek mleka koziego stężenia dioksyn znajdowały się na poziomie „action level”, zaś w jednej próbce zawartość dioksyn przekroczyła dopuszczalne limity. Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że mleko zawiera niskie poziomy dioksyn, jakkolwiek zdarzały się incydenty wynikające najprawdopodobniej z błędów żywieniowych zwierząt hodowlanych (karma zawierająca dioksyny).

6

Dioksyny, furany i polichlorowane bifenyle - toksyczność i występowanie w środowisku

Cieślik I, Migdał W

Inżynieria i Ochrona Środowiska

|

2012

|

T. 15, nr 3

237--247

PL

Ksenobiotyki są bardzo dużą grupą związków o strukturalnej budowie podobnej do estrogenów. Ta grupa posiada wiele różnych właściwości chemicznych: zdolność do wywoływania efektów toksycznych, trwałość w środowisku, zdolność do bioakumulacji i transportu atmosferycznego na duże odległości. W pracy analizowano obecność dioksyn, furanów i polichlorowanych bifenyli w środowisku. Została podana ich charakterystyka. Ze względu na wszechobecność dioksyn w środowisku człowieka, wynikającą z działalności przemysłowej i rolniczej (środki ochrony roślin), całkowite wyeliminowanie narażenia ludzi na dioksyny jest praktycznie niemożliwe. Kontrola narażenia na zatrucie dioksynami ma na celu ocenę ryzyka wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych, wynikających z narażenia na te związki, i powinna być skoncentrowana na redukcji emisji dioksyn do środowiska i zaniechania procesów technologicznych, będących źrodłami ich powstawania. Została przedstawiona toksyczność tych związków i ich wpływ na zdrowie człowieka. Zostały scharakteryzowane źródła ich występowania w środowisku.

EN

Xenobiotics are a very large group of compounds of structural construction similar to that of estrogen. Within this group occur many different chemical characteristics: the ability to cause toxic effects, persistence in the environment, bioaccumulativeness, and atmospheric transport over long distances. In this study, presence of dioxins, furans and polychlorinated biphenyls in the environment were presented. Their characteristic was given. Due to the omnipresence of dioxins in the human environment resulting from industrial and agricultural activities (pesticides), total elimination of human exposure to dioxins is virtually impossible. Control of exposure to dioxin poisoning aims to assess the risk of adverse health effects resulting from exposure to these compounds and should be concentrated on reducing emissions of dioxins into the environment and stopping processes that are the sources of their formation. The toxicity of these compounds and their effects on human health were presented. Sources of their occurrence in the environment were characterized.

7

Akumulacja PCDD, PCDF, dl-PCB, ndl-PCB w rybach bałtyckich i slodkowodnych

Piskorska-Pliszczyńska J., Maszewski S., Warenik-Bany M., Mikołajczyk S., Wijaszka T.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 2

581--588

PL

Dioksyny należą do grupy związków toksycznych, niebezpiecznych dla zdrowia ludzi. Głównym źródłem narażenia na polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (PCDD), polichlorowane dibenzofurany (PCDF), dioksynopodobne polichlorowane bifenyle (dl-PCB), popularnie zwane dioksynami, oraz niedioksynopodobne polichlorowane bifenyle (ndl-PCB) jest żywność pochodzenia zwierzęcego, w tym ryby. Celem pracy było porównanie bioakumulacji 35 kongenerów wyżej wymienionych grup związków w rybach bałtyckich i rybach słodkowodnych. W latach 2006-2009 przeprowadzono badania zanieczyszczenia ryb bałtyckich i ryb słodkowodnych kongenerami PCDD, PCDF, dl-PCB oraz ndl-PCB. Wykonano analizy 113 próbek ryb bałtyckich (śledź, łosoś i szprot) oraz analizy 40 próbek ryb słodkowodnych hodowlanych (karp i pstrąg). W badaniach zastosowano metodę wysokorozdzielczej chromatografii gazowej sprzężonej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas (HRGC-HRMS). Wysoka rozdzielczość spektrometru mas, powyżej 10 000, pozwala na identyfikacje i oznaczenie ilościowe dioksyn i związków pokrewnych na poziomie setnych części pg/g. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że dioksyny, furany i PCB występują w większych stężeniach w rybach bałtyckich niż w rybach słodkowodnych. Poziom dioksyn jest 1,4 razy, furanów 10 razy, dl-PCB ponad 13 razy oraz ndl-PCB 12 razy wyższy w rybach bałtyckich. Dominującymi kongenerami dioksyn w rybach bałtyckich są OCDD, l,2,3,7,8PeCDD, l,2,3,4,6,7,8HpCDD, natomiast OCDD i l,2,3,4,6,7,8HpCDD w rybach slodkowodnych. Dominującymi kongenerami furanów w obu grupach ryb są 2,3,7,8 TCDF, 2,3,4,7,8PeCDF oraz w rybach bałtyckich także OCDF. Spośród dioksynopodobnych PCB w obu grupach przeważają kongenery 105 i 118, zaś spośród niedioksynopodobnych PCB kongenery 138 i 153. Średnie stężenia ndl-PCB w rybach bałtyckich wynoszą około 25 ng/g, natomiast w rybach słodkowodnych około 2,1 ng/g. Po uwzględnieniu współczynników toksyczności (WHO-TEFiwg) zawartość PCDD/F wyrażona w WHO-TEQ w rybach bałtyckich zbliża się często do limitu ostrzegawczego, który dla ryb wynosi 3 pg/g świeżej masy. Znacznie większa akumulacja dioksyn w rybach bałtyckich wynika z ich przebywania w zanieczyszczonym środowisku wodnym.

EN

Dioxins are a group of toxic substances hazardous to human health. The food of animal origin, including fish, is the main source of exposure to polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDD), polychlorinated dibenzofurans (PCDF), dioxin-like polychlorinated biphenyls (dl-PCB), commonly called dioxin and non-dioxin-like polychlorinated biphenyls (ndl-PCB). The aim of the study was to compare bioaccumulation of 29 dioxin congeners and 6 of ndl-PCBs in Baltic sea and freshwater fish. The pollution of Baltic and freshwater fish by PCDD, PCDF, dl-PCB and ndl-PCB was studied throughout years 2006-2009. Analysis of 113 samples of Baltic fish (herring, salmon and sprat) and 40 samples of farmed freshwater fish (carp and trout) were carried out To measure the concentrations, high resolution gaś chromatography coupled with high resolution mass spectrometry (HRGC-HRMS) was utilized. Mass spectrometer with resolution over 10 000 allows for the identification and quantification of dioxins and related compounds at the level of 0.01 pg/g. The study results have showed that dioxins, furans and PCBs are present in higher concentrations in Baltic than in the freshwater fish. Dioxin levels are more than l .4 times higher, furans l O times, dl-PCBs over 13 times and ndl-PCBs 12 times higher in the sea fish. The dominant dioxin congeners in Baltic fish were OCDD, 1,2,3,7,8 PeCDD and 1,2,3,4,6,7,8 HpCDD, while in freshwater fish OCDD and 1,2,3,4,6,7,8 HpCDD. Furan congeners dominating in both groups were 2,3,7,8 TCDF, 2,3,4,7,8 PeCDF and OCDF in Baltic fish additionally. Among the dioxin-like PCB congeners PCB-105 and PCB-118 were in the highest concentration while among the non-dioxin-like PCBs: PCB-138and 153. Average concentration of ndl-PCBs in Baltic fish was about 25 ng/g while in freshwater fish 2.1 ng/g. Using toxic equivalency factor (WHO-TEF1998), the content of PCDD/F in Baltic fish expressed in WHO-TEQ was approaching the action level, which for fish is 3 pg/g fresh weight. Significantly higher accumulation of dioxinsin Baltic fish was due to their presence in the polluted aquatic environment.

8

Postęp w diagnostyce cieplnych procesów zachodzących w izolacji papierowej transformatorów olejowych

Słowikowska H.

Pomiary Automatyka Kontrola

|

2011

|

R. 57, nr 4

401-405

PL

Omówiono prezentowane w ostatnich latach wyniki badań oraz doświadczenia eksploatacyjne umożliwiające rozszerzenie zakresu wykorzystania pomiarów związków furanu, a w szczególności 2-furfuralu (2FAL), w bezinwazyjnej diagnostyce transformatorów olejowych; poza akceptowaną powszechnie na tej podstawie diagnozą procesu starzenia izolacji papierowej, jaka występuje w normalnych warunkach pracy transformatorów, wskazano na możliwość rozszerzenia roli pomiarów 2FAL do oceny intensywności wolno rozwijających się przegrzań miejscowych. Możliwość tę uzyskano po przyjęciu następujących założeń: dwuetapowego rozwoju reakcji destrukcji izolacji papierowej oraz ograniczonego obszaru uzwojenia, w którym reakcja zachodzi ze zdwojoną szybkością w porównaniu do pozostałej jego części. Uzyskana przy tym założeniu, zależność 2FAL od DP różni się od przyjętej dla procesu starzenia. Przedstawiono przykłady potwierdzające zgodność ustalonej przez Pahlavanpour zależności z doświadczeniami eksploatacyjnymi. Wskazano ponadto na zasadność wykorzystania pomiaru fenolu, wykonywanego łącznie z pomiarem 2FAL, w celu uściślania lokalizacji przegrzania miejscowego; pomiar dotyczy transformatorów starszych generacji, zawierających elementy izolacyjne sycone żywicami fenolowymi.

EN

The paper discusses the lately presented results of research work and operational experience which widen the range of making use of measurements of furane compounds, and in particular of the 2-furfural (2FAL) in the noninvasive diagnostics of oil transformers. Apart from the commonly accepted on this basis diagnosis of the ageing process, which appears in normal transformer operation conditions, the possibility of widening the role of 2FAL measurements for evaluating the intensity of slowly developing local overheating is shown. This possibility was obtained under the following assumptions: two stage development of the paper insulation destruction reaction and a limited area of the winding in which the reaction occurs with double speed, as compared with the remaining part of it. The relationship of 2FAL on DP obtained under these assumptions, differs from the one adopted for the ageing process. The presented examples prove the conformity of the relationship stated by Pahlavanpour with exploitation experiences. Moreover, there is underlined the correctness of using measurement of phenol taken together with 2FAL measurement in order to locate more precisely the local overheating. The measurement concerns transformers of older generation containing insulation elements saturated with phenol resins.

9

Oznaczanie zawartości związków organicznych powstających w przemyśle metalowym

Kubecki M.

Prace Instytutu Metalurgii Żelaza

|

2010

|

T. 62, nr 1

213-219

PL

Do oceny wpływu nowoczesnych technologii przemysłowych na środowisko otaczające zakłady produkcyjne konieczne jest prowadzenie szczegółowej kontroli analitycznej procesów przemysłowych. W przemyśle metalowym jednym ze wskaźników szkodliwości procesu jest ilość powstających w procesach termicznych pochodnych chlorowcowych bifenyli, dioksyn i furanów oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), które stanowią tylko niewielką część toksycznych substancji, uznawanych za szczególnie niebezpieczne. W ostatnich kilku latach problematyka identyfikacji i oznaczania tych związków była przedmiotem badań prowadzonych w Instytucie Metalurgii Żelaza. W laboratorium chemicznym IMZ opracowano odpowiednie metody oznaczania związków organicznych stanowiących zanieczyszczenia zawarte w pyłach metalurgicznych, glebach z terenów przemysłowych i wodach odpływowych. W artykule dokonano przeglądu wybranych metod ekstrakcji związków organicznych, omówiono zastosowaną do analiz technikę HRGC/HRMS oraz zaprezentowano wyniki dotychczas przeprowadzonych badań dotyczących oznaczania zawartości zanieczyszczeń organicznych zawartych w materiałach przemysłowych.

EN

Detailed analytical control of industrial processes is required for assessment of the influence of the new technologies on environment. One of the process harmfulness indicators in metal industry is the volume of polycyclic aromatic hydrocarbons and chlorinated derivatives of biphenyls, dioxins and furans, formed in thermal processes, which represent only minor part of particularly noxious substances. In the recent years research on identification and determination of organic compounds was conducted in Institute for Ferrous Metallurgy. The methods of identification of organic pollutants in flue dust, soil from industrial areas and waste water were developed. The paper includes the review of the selected extraction methods, short description of HRGC/HRMS technique and results of determination of organic pollutants in metallurgical waste materials.

10

Termiczna utylizacja odpadów - emisja dioksyn i furanów

Zając K., Madera-Bielawska K.

Nowa Energia

|

2009

|

nr 6

80--84

PL

Problemy współczesnej energetyki sprowadzić można do dwóch głównych zagadnień: zanieczyszczenia środowiska naturalnego w wyniku procesów spalania oraz sukcesywnego kurczenia się zasobów paliw kopalnych. Drugi z wymienionych problemów dotyczy przede wszystkim państw (w tym Polski), których przemysł energetyczny oparty jest głównie na spalaniu paliw konwencjonalnych. Jednym z proponowanych i z powodzeniem stosowanych rozwiązań jest wykorzystanie do celów energetycznych odpadów komunalnych. W obliczu ciągle istniejącego problemu wzrastającej ilości wytwarzanych odpadów oraz wysokich kosztów wydobycia paliw pierwotnych, koncepcja ta wydaje się konkurencyjna i ekonomicznie uzasadniona.

11

Opracowanie metod oznaczania zawartości pochodnych dioksyn i furanów w odpadach hutniczych na przykładzie spiekalni rud

Spiewok W., Kubecki M., Niesler M., Stecko J.

Prace Instytutu Metalurgii Żelaza

|

2008

|

T. 60, nr 1

50-51

PL

Praca miała na celu przygotowanie Laboratorium Analiz Chemicznych do realizacji badań zanieczyszczeń organicznych w odpadach hutniczych. Adaptowano metody amerykańskiej agencji ochrony środowiska (EPA) oznaczania chlorowcowych pochodnych dioksyn i furanów dla potrzeb oznaczania tych związków w stałych, ciekłych i gazowych odpadach z procesu spiekania. Dokonano inwentaryzacji strumieni, materiałowych spiekalni. Określono miejsca poboru prób oraz przeprowadzono oznaczenia zawartości PCDD i PCDF w wybranych próbkach.

EN

The purpose of this paper was to prepare Chemical Analysis Laboratory for conducting examinations of organic fouling in metallurgical wastes. The methods of American Environmental Protection Ageney (EPA) for determination of halogen derivatives of dioxins and furans for the needs of determination of these compounds in solid, liquid and gaseous wastes from sintering process were adapted. The inventory of material streams in sintering plant was carried out. The locations for taking samples were specified and determination of PCDD and PCDF in selected samples was carried out.

12

Procesy spalania odpadów źródłem niebezpiecznych dla zdrowia i życia człowieka dioksyn, furanów i bifenyli

Sadowski T., Świderski G., Lewandowski W.

Problemy Ekologii

|

2007

|

R. 11, nr 2

91-95

PL

Artykuł przedstawia problemy związane z unieszkodliwianiem odpadów w procesie spalania. Najbardziej rozpowszechnioną metodą unieszkodliwiania odpadów powstających w placówkach zdrowotnych w Polsce jest spalanie. Jest to najdroższa ze znanych metod utylizacji, a także bardzo szkodliwa dla środowiska. Pomimo iż koszty utylizacji odpadów metodami alternatywnymi są znacznie niższe tylko nieliczne szpitale zainwestowały w tego typu instalacje. Jednym z powodów jest polskie prawo, które zabrania stosowania tych metod. Odpady medyczne zawierają znaczne ilości PCV, podobnie jak odpady z gospodarstw domowych. Podczas spalania tego tworzywa w niekontrolowanych warunkach powstają dioksyny, furany i bifenyle, które należą do najbardziej toksycznych trucizn. Ze względu na powszechnie stosowany proceder spalania odpadów w piecach domowych emisja tych substancji jest znaczna. W Polsce ponad połowa emitowanej ilości dioksyn pochodzi z procesów niekontrolowanego spalania. Innym równie istotnym źródłem są przestarzałe spalarnie odpadów medycznych. Przeprowadzone w latach 1996-2001 badania emisji dioksyn w 32 spalarniach odpadów medycznych wykazały, że 80% instalacji nie spełnia normy emisji. Liczne badania w latach 80-tych ubiegłego wieku wykazały kancerogenne oraz mutagenne działanie dioksyn. W ciągu ostatnich kilku lat udowodniono, że dioksyny i furany (PCDDs i PCDFs) oraz bifenyle (PCBs) mają bezpośredni wpływ na zakłócenie systemu wydzielania hormonalnego, głównie endokrynnego oraz replikacji kodu genetycznego.

EN

The article address issues related to waste handling in incineration processes. Incineration is the most common method of medical waste treatment in Poland. While being the most expensive of the known technologies This method is at the same time dangerous for the environment.

13

Zanieczyszczenia chemiczne surowych olejów rybnych

Usydus Z., Dobrzański Z.

Chemik

|

2007

|

Vol. 60, nr 3

167-170

PL

Przedstawiono charakterystykę chemicznych zanieczyszczeń surowych olejów rybnych (SOR), z odpadów technologicznych z przetwórstwa różnych gatunków ryb. Oceniano zawartości trwałych związków organicznych (TZO) oraz metali toksycznych (As, Cd, Hg, Pb). Stwierdzono, że SOR, szczególnie z ryb bałtyckich, charakteryzują się zawyżoną zawartością dioksyn, furanów i dioksynopodobnych polichlorowanych bifenyli (dl-PCB), co wymaga zastosowania procesów oczyszczających.

EN

The chemical pollutions of the raw fish oils (RFO), obtained from technological waste of processing various fish species, was investigated. The concentrations of persistent organic pollutions (POP) and toxic metals (As, Cd, Hg, Pb) were determined. The RFO, especially from the Baltic Sea’s fish, had too high concentrations of dioxins, furans and dioxin like polychlorinated biphenyls (dl-PCB). By the reason of that contaminations the RFO need the process of purification.

14

Niekontrolowane procesy spalania jako źródła powstawania dioksyn i furanów

Szewczyńska M., Ekiert E., Pośniak M.

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2006

|

nr 1

8-11

PL

Artykuł zawiera ogólne informacje dotyczące procesów niekontrolowanego spalania jako źródeł powstawania trwałych związków chemicznych, w tym dioksyn i furanów. W artykule przedstawiono podstawowe przepisy prawne dotyczące uwalniania dioksyn do środowiska oraz omówiono zagrożenia zdrowia czlowieka związane z ich emisją.

EN

This paper contains general information on uncontrolled combustion processes as sources of the formation of Persistent Organic Pollutants (POPs) including dioxins and furans. The basic legal regulations on the emission of dioxins into the environment and the risk to human health ae also briefly discused.

15

Możliwości tworzenia się dioksyn i furanów w procesach odlewniczych oraz sposoby ich redukcji

Holtzer M.

Przegląd Odlewnictwa

|

2005

|

Vol. 55, nr 7-8

474-484

PL

Tworzenie się dioksyn (PCDD) i furanów (PCDF) towarzyszy działalności człowieka od co najmniej 100 lat. W roku 1996 związki te zostały uznane za kancerogeny I grupy, czyli o najsilniejszym działaniu toksycznym. Należą one do czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi i są promotorami procesu nowotworowego. Można przyjąć, że PCDD/PCDF mogą praktycznie powstawać w każdym procesie termicznym, jeżeli w środowisku spalania znajduje się materia organiczna oraz chlor. Jednym z takich procesów jest proces odlewniczy, a konkretnie wytapianie ciekłego metalu. PCDD/PCDF mogą pochodzić bezpośrednio z materiałów wsadowych lub tworzyć się podczas danego procesu termicznego (w wyniku niecałkowitego termicznego rozkładu z tzw. prekursorów lub w wyniku syntezy de novo. W artykule omówiono źródła PCDD/PCDF w przemyśle odlewniczym oraz metody redukcji ich emisji do środowiska.

EN

Formation of dioxins (PCDD) and furans (PCDF) is associating the human activity for at least 100 years. These compounds were recognized in 1996 as carcinogens of I group, i.e. as the strongest toxic compounds, stimulating the development of cancer by people. It can be accepted that the PCDD/PCDF may be created in each thermal process, if there are in the combustion room an organic substance and chlorine. One of such processes is the melting of foundry alloys. The PCDD/PCDF may originate directly from the charging materials or form during the thermal process (in result of incomplete decomposition of the so called precursors or in result of the synthesis de novo). In the article there are discussed the sources of PCDD/PCDF in the founndry industry as well as the methods of the reduction of their emission into the environment. These methods can be dividen into primary and secondary ones. The importance of the discussed problem follows from the fact, that in the Reference Document BAT there are placed recomendations concerning the admissible values of PCDD/PCDF emission in foundries (0,1 ng I- TEQ/Nm3).

16

Dioksyny w procesach spalania odpadów medycznych

Szewczyńska M., Ekiert E., Makles Z.

Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka

|

2005

|

nr 9

5-8

PL

Artykuł zawiera ogólne informacje dotyczące spalarni odpadów medycznych, między innymi z terenu województwa mazowieckiego, głównie pod kątem emisji dioksyn i furanów. Przedstawiono i omówiono również uzyskane wyniki analizy PCDDs/Fs w próbkach popiołów pobieranych z przyszpitalnych spalarni odpadów medycznych.

EN

This paper contains general information concerning hazardous waste incinerators in central Poland, mainly regarding the emissions of dioxins and furans. Moreover the results of PCDDs/PCDFs analysis in ash samples collected from hospital waste incinerators are also discussed.

17

Dioksyny i furany - zagrożenie ekologiczne czy polityka?

Wandrasz J. W.

Instal

|

2003

|

nr 3

55--59

PL

W pracy przedstawiono zebrane z literatury naukowej wyniki badań a także informacje o zagrożeniach spowodowanych lub powodowanych występowaniem w przyrodzie związków chemicznych nazywanych dioksynami i furanami. Zwrócono uwagę nie tylko na możliwości powstawania tych związków lecz przede wszystkim na ich redukcję w procesach spalania. Ta część rozważań pokazuje na konieczność operowania dodatkowym pojęciem, jakim jest burzliwość przepływu w komorze dopalania. Wielkość ta całkowicie została pominięta w normach WE jak i przepisach prawa polskiego. Na szczególną uwagę zasługuje ocena wpływu rozprzestrzeniania związków PCDDs/PCDFs przez instalacje spalania odpadów. Uzyskane rezultaty wskazują na odmienną drogę transmisji tych związków do organizmu ludzkiego jak proces oddychania. Autor nie polemizuje z toksykologami nad poprawnością ocen oddziaływania tych związków na powstawanie licznych przypisywanych im chorób. Jednakże oczekuje wiarygodnych badań naukowych wykluczających wpływ interesów osób trzecich i polityki. Badania własne autora i jego zespołu pokazują możliwość redukcji związków organicznych, a w tym i dioksyn oraz furanów do wielkości śladowych dużo poniżej standardów europejskich prostymi zabiegami a przede wszystkim właściwą organizacją procesu spalania.

EN

In the paper results of various scientific researches are presented as well as information about potential danger caused by compounds present in the natural environment called dioxins and furans. Special attentions is paid not only on possibilities of creation of these but also on their reduction during combustion processes. This part indicates that we should introduce different notion: turbulence of flow in after-burning chamber. This was totally omitted by EC standards as well as by Polish regulation. Special attention should be paid to capability of propagation in the atmosphere PCDDs/PCDFs compounds by installation for waste incineration. Gained results indicates that there are other paths of absorption of human body that inhalation processes. Polemic with toxicology specialists is not the intention of the author especially about diseases caused by these compounds. Or the other hand we should obtain reliable research carried out in separation from politics and other influences. Research carried out by author and his team shows possibility of reduction of organic compounds - including dioxins and furans - and reaching concentrations below European Standards - using only simple methods and proper organization of combustion process.

18

Występowanie dioksyn i furanów w środowisku

Biłyk A.

Ochrona Środowiska

|

2000

|

nr 2

9-13

EN

Polychlorinated p-dibenzodioxines and polychhrinated dibenzofuranes (PCDD/F) belong to a widespread group of longlived chlorinated polycyclic aromatic compounds which are hazardous to the environment because of their toxic, mutagenic and carcinogenic character. Under natural conditions, PCDD/F originate during volcano eruption, forest fire and non-industrial low-temperature combustion. But these proces-ses contribute only slightly to the presence of PCDD/F in the natural environment. The main source of their origin is in the side reactions concomitant with the manufacture of chlorinated organic compounds. The largest portions of PCDD/F come from coal and liquid fuel combustion, from solid waste disposal and high-temperature industrial processes (metallurgy, cement manufacture, incineration of chemical wastes). PCDD/F enter the environment together with flue gases or solid wastes. In the 1940s, PCDD/F concentrations were low, but they increased rapidly in the next decades to reach a maximum in the 1980s. PCDD/F content in vegetation measured in 1980 was 7 to 8 times as high as in 1900. In rough estimates, the overall CDD/F deposition on land and oceans today amounts to 12,500 kg/a and 610 kg/a, respectively. Their lipophilic properties make PCDD/F accumulate in the adispose tissue. In the 1980, PCDD/F concentration in humans averaged 53.2 mgI-TEQ/kg. The largest PCDD/F portions (99.3%) are taken in by digestion (milk, 65.8%; meat, 26.1%; leaf-vegetables, 7.4%). The half life of PCDD/F in human organisms varies from 7 to 11 years. It has been anticipated that a harmless PCDD/F dose to humans ranges between 0.01 and 0.1 mgI-TEQ/kg day, the daily intake averaging 150pgI-TEQ/body.The carcinogenic index was found to be 1.5x10[5] ngI-TEQ/kg day. Modem solid waste incinerators meet the allowable PCDD/F concentration in the flue gas, which is below 0.1 ngI-TEQ/m3. Under such conditions, the carcinogenosis risk approaches 5x10[-8] incidents in a population with very high exposure to PCDD/F.

19

Energetyczne spalanie paliw jako potencjalne źródło emisji dioksyn i furanów

Ścigała R., Maślanka A.

Chemik

|

2000

|

Nr 4

91-94

PL

Przedstawiono źródła chloru w nadawie energetycznej oraz podano wyniki badań gazów wylotowych i popiołów powstających w elektrociepłowni ZA Tarnów-Mościce SA, w szczególności analizy dioksyn i furanów w produktach spalania paliw w kotle węglowym i w kotle gazowym. Wykazano, że prawidłowo prowadzone procesy spalania paliw (również zawierających chlor w nadawie) nie stwarzają niebezpieczeństwa groźnej dla środowiska emisji dioksyn i furanów.

EN

Chlorine sources in an energetics feed and results from investigation of off-gases and fly ash generated in the electroheating station of Nitrogen Works ..Tarnow-Mościce" SA, especially the analyses for dioxins and furans content in the products from combustion of fuels in the coal - and gas-fired boilers are presented. It is pointed out that if the processes for combusting fuels (including chlorine containing ones) are carried out correctly, they have no potential of hazardous dioxins and furans emission.