Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Matoniaceous ferns preserved in growth position in Lower Jurassic dune sandstones of the Holy Cross Mountains (Poland)

Pacyna Grzegorz

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2021

|

Vol. 91, No. 2

137--148

EN

The occurrence of the fern Matonia braunii (Goeppert) Harris, preserved in the growth position in sandstones of dune origin, is documented from the late Pliensbachian Szydłowiec Sandstone of the Drzewica Formation in the Holy Cross Mountains. This plant formed monotypic stands on coastal dunes during a marine highstand. The presence of this common Early Jurassic fern in such an unfavourable environment attests to the huge ecological plasticity of this species.

2

Coniacian sandstones from the North Sudetic Synclinorium revisited: palaeoenvironmental and palaeogeographical reconstructions based on trace fossil analysis and associated body fossils

Chrząstek A., Wypych M.

Geologos

|

2018

|

Vol. 24, No. 1

29--53

EN

The Coniacian quartz sandstones (Żerkowice Member, Rakowice Wielkie Formation) that crop out at quarries near Czaple-Nowa Wieś Grodziska (North Sudetic Synclinorium) contain a low-diversity assemblage of trace fossils: Gyrochorte isp., Ophiomorpha nodosa Lundgren, 1891, Ophiomorpha isp., Phycodes cf. curvipalmatum (Pollard, 1981), ?Phycodes isp., Planolites cf. beverleyensis (Billings, 1862), Thalassinoides paradoxicus Woodward, 1830 and ?Thalassinoides isp. Moreover, interesting compound burrow systems, here referred to as Thalassinoides-Phycodes cf. palmatus and ?Thalassinoides-Phycodes, were recognised at the Czaple Quarry. Additionally, ?Gyrochorte isp., Phycodes cf. flabellum (Miller and Dyer, 1878) and ?Treptichnus isp. were encountered at correlative levels in the Rakowice Małe Quarry. Some of these ichnotaxa have not been recorded previously from Coniacian sandstones of the Żerkowice Member. Additionally, in slabs of these sandstones, the gastropod Nerinea bicincta Bronn, 1836 and the bivalve Lima haidingeri Zittel, 1866 were found. These interesting finds, in particular the gastropods, were already noted from the study area in the first half of the twentieth century by Scupin (1912–1913). Ethologically, the trace fossil assemblage is represented by domichnia or domichnia/fodinichnia (Ophiomorpha, Thalassinoides), fodinichnia (Phycodes) and pascichnia (Gyrochorte, Planolites). The compound burrow systems (Thalassinoides-Phycodes) are interpreted as dwelling/feeding structures. The possible tracemakers are crustaceans (Ophiomorpha, Thalassinoides) or worm-like animals (annelids and other) (Planolites, ?Phycodes, Gyrochorte and ?Treptichnus). The assemblage of trace fossils is characteristic of the Skolithos ichnofacies and Cruziana ichnofacies, typical of shallow-marine settings. Ichnological studies, as well as the presence of accompanying fossils (bivalves, gastropods), confirm the palaeoenvironmental reconstruction of the Żerkowice Member sandstones by Leszczyński (2010). That author interpreted the Coniacian sandstones as bar and storm deposits laid down in a shallow epicontinental sea (mainly the foreshore-upper shoreface; up to the middle shoreface) under normal oxygenation and salinity, in soft substrate, above fair-weather wave base. The deposition of the Żerkowice Member sandstones is linked to a regression that started after uplift of the southeastern part of the North Sudetic Synclinorium.

3

Sedimentary environments of the Middle Jurassic epicontinental deposits from the central part of the Polish Basin (Kuiavian Region)

Feldman-Olszewska A.

Volumina Jurassica

|

2006

|

Vol. 4, no. 1

86-86

EN

The Polish Basin was the eastern part of the Jurassic European epicontinental basin. The zone of maximum thickness of the Middle Jurassic deposits runs along the so called Mid-Polish Trough which extends from the West Pomerania (NW) to the Holy Cross Mountains (SE), generally along the Teisseyre-Tornquist Zone. The complete litological profile of the Middle Jurassic deposits exceeds 1100 m in the depocentre of the Mid-Polish Trough (in the Kuiavian Region). Sediments are represented by sandstones, mudstones, heteroliths and claystones with intercalations of siderites, dolomites and coquina beds. Subordinately, crinoidal limestones, arenaceous limestones, gaizes and oolitic ironstones occur. Sedimentological studies were based on investigation of cores from ten deep boreholes. Nineteen lithofacies were distinguished: black shales, massive mudstones, bioturbated mudstones, lenticular bedded mudstones, heteroliths, wavy bedded sandstones, flaser bedded sandstones, sandstones with clay drapes, structureless sandstones (massive and bioturbated), parallel bedded sandstones, cross bedded sandstones, HCS (hummocky cross stratification) cross bedded sandstones, ripple bedded sandstones, herringbone cross bedded sandstones, chamosite sandstones, calcareous sandstones and arenaceous limestones, crinoidal limestones, conglomerates, condensed bed. Additionally, 15 ichnogenera of trace fossils: Asterosoma isp., Bergaueria isp., Chondrites isp., Diplocraterion isp., Gyrochorte isp., Lockeia isp., Ophiomorpha isp., Palaeophycus isp., Planolites isp., Rosselia isp., Skolithos isp., (?)Spongeliomorpha isp., Teichichnus isp., Terebellina isp. and Thalassinoides isp. were recognized in the Middle Jurassic deposits of Kuiavian Region. They point to sedimentation in the transition zone - foreshore environments. Based on the geochemical and palaeoecological investigations, four biofacies connected with different oxygenation of the bottom waters during sedimentation of the black shales have been proposed. The Upper Aalenian - Lower Bajocian deposits represent clayey sedimentation which occurred in dysoxic to anoxic environment. On the other hand, the Upper Bajocian - Lower Bathonian deposits represent dysoxic to oxic conditions. Sedimentation of the Middle Jurassic deposits in the central part of the Polish Basin took place in the shallow epicontinental sea, in environment spanning offshore to foreshore zones of a shallow siliciclastic shelf. Precise sedimentological studies point that the Middle Jurassic succession can be divided into 8 transgressive-regressive cycles. The oldest (Lower Aalenian) one begins with estuarine/foreshore sediments, sharply covered with offshore black shale facies. The Upper Aalenian, Bajocian and Lower Bathonian cycles are built of the transgressive offshore black shales and progradational regressive successions composed of mudstones and heteroliths and topped by shallow or middle shoreface sandstones. The Middle and Upper Bathonian cycles begin with transition zone sediments or lower shoreface deposits. The uppermost part of these cycles are built of sandstones and limestones representing the upper shoreface, foreshore and lagoon environments. The transgressive part of the last (Callovian) cycle is documented by carbonate-siliciclastic shoreface deposits which pass upwards into limestones of the Upper Jurassic. At the boundary between the Middle and the Upper Jurassic a condensed bed occurs.

4

Wpływ dynamiki falowania na zmiany w strefie plaży zewnętrznej, na przykładzie wybrzeża Bałtyku między Mrzeżynem i Dźwirzynem

Kurowski L.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 11

1115-1120

PL

Zmiany dynamiki falowania w strefie brzegowej Bałtyku mają wielkie znaczenie w jej ukształtowaniu oraz zachodzących procesach erozji i sedymentacji. Pamiętać trzeba jednak, że także ukształtowanie brzegu i dna przybrzeża, ze względu na jego rewowy charakter, wpływa w istotny sposób na przebieg falowania w tej części zbiornika morskiego. Celem autora tej pracy jest utworzenie logicznego ciągu przyczyn i skutków działania fal w strefie plaży zewnętrznej, na odcinku wybrzeża między Mrzeżynem i Dźwirzynem. Nie jest to proste, gdyż morze"żyje" własnym rytmem, uzależnionym od wielu różnych czynników. Trudno jest oczekiwać długotrwałych okresów stabilności rytmu morza, w zawsze mniej lub bardziej ograniczonym czasie prowadzenia obserwacji. Przedstawione rozważania i wnioski są ograniczone więc do konkretnych warunków, tzn. zmian stanu morza od 0-1 do 2-3 wg Beauforta. Prezentowana praca, podobnie jak poprzednie z tego tematu (por. Kurowski, 2000, 2002), nawiązuje do opracowań Rudowskiego (1962, 1970) i jest w pewnym stopniu ich kontynuacją. W warunkach spokojnego morza (0-1 wg Beauforta) plaża zewnętrzna stanowi 2,5-3,0 m szerokości pas nachylony pod kątem 10-12o w kierunku morza. Powierzchnia morza stanowi praktycznie taflę lustrzaną. Jedynie w strefie najpłytszego przybrzeża widoczne są małe fale, o wysokości 0,15-0,25 m, które załamują się bezpośrednio na krawędzi czoła plaży. Plaża zewnętrzna w tych warunkach jest miejscem występowania wielu drobnych, nietrwałych, erozyjnych i akumulacyjnych form osadu opisanych szczegółowo w polskiej literaturze przez Rudowskiego (1962), (por. także Kurowski, 2002). Przy stanie morza 1-2 (wg Beauforta) wysokość fal w strefie przybrzeża wzrasta do 0,5-0,6 m. Następstwem tego jest poszerzenie do 3,0-4,0 m oraz spadek kąta nachylenia czoła plaży do 8-10o. W takich warunkach powszechnie tworzą się sierpy plażowe, stopnie i nisze erozyjne. Często obserwuje się zjawisko mikroobrywów. Przy dłuższych okresach stabilności tych warunków dalej wzrasta szerokość (do 4,0-6,0 m) i spada kąt nachylenia (do 6-8o) czoła plaży. Na granicy zasięgu strefy zmywu dochodzi do formowania nasypów żwirowych, często także wałków glonowych. Intensywnie rozwijają się laguny plażowe, połączone systemem kanałów przepływowych i odwadniane kanałami powrotnymi. W obrębie lagun rozwijają się nasypy mikrodeltowe. W warunkach dalszego wzrostu dynamiki morza (2-3 wg Beauforta) wysokość fal na opisywanym odcinku wybrzeża przekracza 1,0 m. W konsekwencji dalej wzrasta szerokość (do 8,0-10,0 m) i spada kąt nachylenia owierzchni (do 2-4o) plaży zewnętrznej. Zanikają laguny plażowe. W ich miejscu rozwijają się kanały, w których transport wody i materiału okruchowego odpowiada warunkom górnego reżimu przepływu w typowych korytach rzecznych. Dalszy wzrost (>3 wg Beauforta), a następnie spadek dynamiki morza umożliwiał z kolei formowanie piaszczystych tarasów brzegowych. Przedstawione w pracy formy nagromadzenia osadu i struktury są bardzo charakterystyczne dla środowisk wybrzeży morskich i mogą mieć znaczenie diagnostyczne w szeroko pojętych badaniach sedymentologicznych zarówno utworów kopalnych jak i współczesnych.

EN

Changes of wave dynamics along the Baltic shore have a great influence on its shape and ongoing processes of erosion and sedimentation. It must be however noted that the morphology of a shore and foreshore bottom, due to its character, also affects wave action in this part of the sea. Author 's purpose is to trace the cause-and-effect logic of the waves 'activity within the foreshore between Mrzeżyno and Dźwirzyno. It is not straightforward as the sea follows its own rhythm, which depends on various factors. Long-term stability of the sea rhythm can be hardly expected over more or less limited time of observation. Thus the discussion and conclusions presented in the work concern only specific conditions, i.e., the changes of the sea state ranging from 0-1 to 2-3 in the Beaufort wind scale. When the sea is calm (0-1 in the Beaufort wind scale) the foreshore forms 2.5-3.0 meter wide zone sloping seawards at an angle of 10 -12 degrees. The surface of the sea looks flat. Small waves with the height from 0.15 to 0.25 m are visible only in the shallowest part of the foreshore and break at the edge of the beach face. Under such conditions the foreshore abounds in small, undurable erosional and sedimentological forms, which have been described in details by Rudowski (1962) (compare also Kurowski, 2002). At 1-2 of the Beaufort wind scale wave height reaches 0.5-0.6 m in the surf zone. This results in the broadening of the beach face to 3.0 -4.0 m and the decrease of its inclination to 8-10°. Such conditions favour the formation of beach cusps, morphologic steps and erosional cavities. Micro-scale sand falls are often observed. Longer stability periods of the conditions lead to further increase of the beach face width (up to 4.0-6.0 m) and the drop of its slope angle (down to 6-8"). Gravel bars and often algal swash marks are formed along the swash zone maximum range. Beach lagoons linked with the system of flow channels are drained by return channels. Microdeltas occur within the lagoons. Increase of the sea dynamics (to 2-3 in the Beaufort wind scale) results in the wave height exceeding 1.0 m. in the investigated part of the shore. The width of the foreshore reaches 8.0-10.0 m and its inclination decreases to 2-4". Beach lagoons disappear replaced by channels, through which water and debris are transported under the conditions of upper flow regime in typical riverbeds. Further increase (>3 in the Beaufort wind scale) and a subsequent drop of the sea dynamics enables the formation of sandy shore terraces. Sedimentary forms and structures presented in the work are characteristic for sea shore environments and may have diagnostic importance in sedimentological studies of both present and fossil forms.

5

Formy osadu w strefie zmywu i najpłytszego przybrzeża na przykładzie wybrzeża Bałtyku między Mrzeżynem i Dźwirzynem

Kurowski L.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 5

458-464

PL

W czasie prowadzenia obserwacji stan Bałtyku, przy słonecznej pogodzie, wahał się między 0 a 3, co odpowiadało wiatrom o prędkości od 0,0-0,5 m/s (cisza) do 5,3-7,4 m/s (wiatr umiarkowany). Formy osadu generowane w strefie zmywu oraz przylegającym bezpośrednio do niej pasie przybrzeża najlepiej można było obserwować w czasie spokojnego morza (0-1), tzn. przy powiewach nie przekraczających prędkości 1,7 m/s. W tych warunkach powstawało wiele drobnych, najczęściej nietrwałych struktur, których genezę na stoku plaży można wiązać z erozyjno-akumulacyjną działalnością zmywu wstępującego i powrotnego, a w strefie przybrzeża z działalnością małych (oscylacyjnych lub translacyjnych) fal i słabych prądów wzdłużbrzegowych. W pracy tej, ze strefy zmywu, opisane zostały: lineacja prądowa, wałki falowe, ślady kropel, różne odmiany bruzd ściekowych i śladów opływania, a także bąble pogazowe. Ze strefy przybrzeża, natomiast opisano różne typy ripplemarków i poziomy bruku falowego. Praca zawiera także ciekawe przykłady erozji, występującego w obszarze badań pokładu torfu, w formie nisz erozyjnych powstających na poziomie dna przybrzeża i mis erozyjnych (eworsyjnych?) tworzących się na jego powierzchni. Nieustanne falowanie na granicy brzegu i przybrzeża ma ogromny wpływ na różnorodność i zmienność tworzących się tutaj form osadu. Każda następna fala docierająca do brzegu pozostawia na piasku swoisty "autograf". W związku z tym, bez względu na fakt czy opisane formy rozpoznajemy w osadach kopalnych , czy we współczesnych są one bardzo dobrymi wskaźnikami środowiska sedymentacji.

EN

The studies were carried out during sunny weather when the Baltic Sea state varied from 0 to 3, which corresponded to the wind force from 0.0-0.5 m/s (calm) to 5.3-7.4 m/s (moderate wind). Sediment forms generated in the swash zone and adjacent belt of the nearshore could be best observed when the sea was calm (0-1), i.e. when gusts of wind did not exceed 1.7 m/s. Under such conditions a certain number of small and usually undurable forms were generated. Their formation on the beach slope can be explained in terms of erosional and accumulative action of swash and backswash while their presence in the nearshore relates to the action of small waves (oscillatory or translatory) and weak longshore currents. The paper describes several forms from the swash zone, e.g. current lineation, swash marks, drop imprints, crescent marks, rill marks, air-escape pits. Some other forms, such as different types of ripple marks and wave pavements, were described from the nearshore. Also, unusual examples of the erosion of a peat seam (present in the study area) as erosion cavities and evorsion (?) bowls are discussed. Constant waving between the shore and the nearshore has a strong influence on the diversity and variety of sediment forms originated in this zone. Every next wave that reaches the shore leaves some sort of,, imprint" on the sand. That is why, no matter whether the described forms are recognized in rocks or in contemporary sediments, they are very good indicators of sedimentary environment.