Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The first flora of Poland

Köhler Piotr

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2020

|

T. 65, nr 4

29--41

EN

A flora is a publication containing a list of species of wild plants of a given region along with the information on their localities, descriptions of their morphology, and keys for their determination. Johannes Thal’s Sylva Hercynia is considered the first flora ever published. From the 18th century onwards, floras of entire Western European countries were being published. Opisanie roslin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza (Description of plants in the province of the G[rand] D[uchy of] L[ithuania] naturally growing according to the Linnaeus system) by Stanisław Bonifacy Jundziłł was printed in 1791. It includes 1,297 species, comprising 1,052 flowering plants, 85 mosses, 64 fungi, 49 lichens, 34 ferns and 13 algae, and contains 97 localities from the then Polish part of the Polish-Lithuanian Commonwealth and 198 from the then Lithuanian one. The species are arranged according to the Linnaeus system, and their descriptions are concise. Contrary to its title, Opisanie roslin covers both the territories of Lithuania and Poland, which is why it should also be considered the earliest modern flora of Poland. Opisanie roslin played an important role in the history of Polish botany, especially in the development of floristics in Poland and Lithuania in the early 19th century.

PL

Flora jest publikacją zawierającą listę gatunków dzikich roślin z danego region wraz z danymi o stanowiskach, informacjami o ich morfologii oraz kluczami do ich oznaczania. Sylva Hercynia Johannesa Thala jest uważana za pierwszą opublikowaną florę. Począwszy od XVIII w. publikowano flory obejmujące całe kraje zachodniej Europy. Opisanie roślin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza Stanisława Bonifacego Jundziłła zostało wydane drukiem w 1791 r. Obejmuje 1297 gatunków, w tym 1052 roślin kwitnących, 85 mchów, 64 grzyby, 49 porostów, 34 porosty i 13 glonów, oraz zawiera 97 stanowisk z Korony oraz 198 z Litwy. Gatunki są uporządkowane według systemu Linneusza, a ich opisy są zwięzłe. Wbrew swemu tytułowi Opisanie roslin dotyczy zarówno Litwy, jak i Polski, dlatego powinno być także uznawane za pierwszą polską florę. Opisanie roslin odegrało ważną rolę w dziejach polskiej botaniki, zwłaszcza w rozwoju florystyki w Polsce i na Litwie w początkach XIX w.

2

Podróż botaniczna Josefa A. Knappa po Galicji jako element zbadania Autro-Węgier

Wysokińska B.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2011

|

R. 56, nr 2

99-116

PL

Podróże botaniczne od dawna stanowią wyraz zainteresowania roślinami w ich środowisku naturalnym i są podstawą kilku dziedzin botaniki np.: geobotaniki, geografii roślin (fitogeografii), florystyki. Podróże te umożliwiają uczonym naukowe zbadanie świata roślin w różnych krainach geograficznych, regionach historycznych, a także jednostkach administracyjnych danego kraju. Znaczny wpływ na rozwój badań w zakresie geografii roślin wywarły w XVIII i XIX wieku idee i badania terenowe wybitnego przyrodnika i podróżnika niemieckiego Aleksandra Humboldta (1769 1859}, które znalazły licznych zwolenników również wśród polskich badaczy. Na tym gruncie w kolejnych latach rozwijała się geobotanika dążąca do poznania roślin w środowisku geograficznym różnych regionów Europy i świata, a łącząca w jedno wiedzę botaniczną i geograficzną. Ważne prace o roślinach różnych regionów Polski pochodzą z XVIII i XIX wieku, wówczas gdy dla całego kraju w warunkach podziału na trzy zabory możliwe były jednak badania naukowe. Dla polskich badań botanicznych jako jeden z pierwszych zasłużył się; ksiądz Krzysztof Kluk (1739- 1796), którego prace z drugiej polowy XVIII wieku stały się, podstawą rozwoju polskiej florystyki opartej na systemie Linneusza. Florystyka jako dziedzina najmująca się inwentaryzacją flory w celu ustalenia spisu taksonów roślin (np. gatunków, odmian) dla wybranych stanowisk na określonym obszarze była częstym kierunkiem ówczesnych badań przyrodniczych, a zarazem warunkowała odbywanie wycieczek lub podróży botanicznych. Pionierskie prace szeroko uwzględniające świat roślinny publikował od lat trzydziestych XIX wieku wybitny poeta i geograf Wincenty Pol (1807 1872). Uznaje się go za twórcę, pierwszego podziału ziem polskich na krainy geobotaniczne. Współpracownik W. Pola - Hiacynt Łobarzewski (1814-1862), był autorem pierwszej Geografii roślinnej Polski, niestety, praca ta nie została opublikowana, a jej rękopis wraz z mapami uległ zniszczeniu. Autorami regionalnych prac botanicznych byli często uczeni znani ze swoich wszechstronnych zainteresowań, zarówno przyrodniczych jak i podróżniczych m.in.: Hugo Zapałowicz (1852-1917), który szczegółowo zbadał florę Babiej Góry, Bolesław Kotula {1848 -1898), który badał rozmieszczenie roślin naczyniowych w Tatrach, a także w okolicach Przemyśla i w Bieszczadach. Wielu danych o rozmieszczeniu roślin na terenach polskich dostarczyli ponadto m.in.: znany botanik i humanista Józef Rostafiński (1850-1928)' - w swoich opracowaniach florystycznych z obszaru Królestwa Polskiego czy austriacki botanik Josef A. Knapp (1843 - 1899), który zgromadził dane florystyczne dla terenów zaboru austriackiego. Ten ostatni jako przyrodnik i obywatel Monarchii Austrowęgierskiej zainteresowany był poznaniem botanicznym swojego kraju. Podczas długiego panowania cesarza Franciszka Józefa I, w latach 1848-1916, cesarstwo austriackie, a od 1867 roku Monarchia Austrowęgierska, stanowiły państwo duże, wielonarodowościowe, bardzo zróżnicowane geograficznie. J. A. Knapp swoimi obszernymi analizami naukowymi i badaniami botanicznymi objął sporą część Monarchii, w ramach, jak to można określić, celowego zamierzenia - zbadania peryferyjnych, mniej poznanych pod kątem florystycznym części Austro-Węgier. Pozostawił interesującą spuściznę naukową - publikacje przedstawiające efekty poznania botanicznego wybranych obszarów Monarchii, w tym polskiej części - Galicji. W dorobku J. A. Knappa warto zwrócić szczególną uwagę na jego prace badawcze wykonane osobiście w Galicji - w okolicach Jasła, Sanoka i w Bieszczadach. Zasługują one na specjalne podkreślenie i są przedmiotem niniejszego artykułu.

EN

Josef Armin Knapp (1843 1899) as Austrian botanist was interested in development of botanical knowledge of Austro-Hungarian Monarchy his maternal country. Monarchy, during the long regency of emperor Franz Josef I. was multinational, very much diversified geographically territory. This large empire had included, among others, such countries as present Austria, Hungary. Slovakia, Croatia, Ukraine, Romania and the southern part of present Poland - previously known as Galicia. J. A. Knapp was interested in studying these parts of empire which were considered peripheries and less-known. It seems to have met the requirements of science, economy and administration of Vienna. J. A. Knapp in his large floristic researches had included explorations of considerable part of the Monarchy and had left an interesting scientific legacy. His research papers were results of botanical explorations in selected areas of the Monarchy - area of Nitra (currently a city in Slovakia), Slavonia (presently a land in Croatia) and Galicia (the historical area in the south of Poland). This article refers to the botanical journey of J. A. Knapp in Galicia in summer 1868. The main purpose of his journey was to visit and explore selected places in Galicia-the surroundings of Jaslo and Sanok towns and some specific areas within the Bieszczady Mountains, which are part of the Carpathians Mountains. Botanical researches in the Bieszczady Mountains provided by J. A. Knapp can be considered nowadays as very important and pioneering in that area. In the second part of XIX century this area was highly populated and the observed anthropogenic pressure applied to the nature was strong. Now, the area is considered a very valuable natural territory since 1973 it has been occupied by the Bieszczady National Park - one of Polish national parks. J. A. Knapp had spent more than two months in Galicia thanks to the great hospitality of Polish people, especially botanists: A. Rehmann, I. R. Czerwiakowski. W. Jabłoński. Floristic data from Galicia were populated by J. A. Knapp in a research paper Przyczynek do flory obwodów jasielskiego i sanockiego (Flora of Jaslo and Sanok area) translated from German to Polish by W. Jabłoński and published in well known scientific magazine Sprawozdania Komisji Fizjograficznej (Reports of Physiographic Commission),edited in Cracow in 1869. The great part of this paper was occupied by a large floristic list, which included 800 species of vascular plants collected in Galicia by the author himself or sometimes by other botanists. The results of J. A. Knapp`s studies were also published in his book Die bisher bekannten Pftanzen Galiziens und der Bukowina. edited in Vienna 3 years later. In the publication in question the author proved to have possessed a profound knowledge of the flora of Galicia and Bukovina (now it's a region in Romania and Ukraine), thanks to the experience based on his own results obtained during the journey to Galicia, and based on others botanical data collected in the scientific literature by various botanists. Studies made by J, A, Knapp in Jaslo and Sanok towns and in the Bieszczady Mountains and his complete lists of plants collected in areas of Galicia and Bukovina could be very useful for contemporary botanists and ecologists as the basis for comparisons and evaluation of the flora changes in the natural environment over centuries.

3

Dzieło Krzysztofa Kluka na tle rozwoju botaniki. Cz. I. Współczesny punkt widzenia

Grębecka W.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2000

|

R. 45, nr 3/4

161--172

EN

Krzysztof Kluk, the first Polish botanist and florist of the Enlightenment, lived and worked during the heyday of intellectual life in Poland. I lis life and activity have always attracted the interest of biographers: indeed, the first biography of the scientist was written by Szymon Bielski, when Kluk was still alive. However, the numerous details of his biography, including his life, education, successive phases of professional career, the conditions in which worked in the provinces, as well as the importance of his contacts with other scientists, make it now possible to present a more general, synthetic approach to the scientific phenomenon of Krzysztof Kluk. The present article is devoted to such a synthesis. The role of the scientists is discussed from three points of view: (i) firstly, the article presents the role played by Kluk in Polish botany, and the lasting contribution he made to it: ( ii) secondly, it considers Kluk’s work against the background of comparable work abroad, and gives an assessment of the quality of his work in this respect; (iii) thirdly, the article discusses the Kluk’s role in the intellectual life of his times. When viewed against such a broad background, Kluk’s unique position in Polish botany becomes even more salient. The ten years between 1781-1791 were one of the most important periods in the history of Polish botany. It was then that a foundation was laid for modern botanical writing. One of the works that contributed to the canon of such writing and opened the path to next generations of florists, was Krzysztof Kluk’s three-volume Dykcjonarz roślinny [A dictionary of plants] (1786-188). In recent years, world science has taken a keen interest in testimonies relating to the state of the natural environment in various periods of history. The renewed interest in the person and work of Krzysztof Kluk, which we are now observing in Poland, seems to be part of this current tendency in the history of science.