Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Detrital rutile U-Pb geochronology of the Alpine convergence in the External Western Carpathians

Doliwa Zieliński Ludwik de, Potočný Tomáš, Bazarnik Jakub, Kooijman Ellen, Kośmińska Karolina, Mazur Stanisław, Majka Jarosław

Geotourism / Geoturystyka

|

2023

|

nr 1-2 (72-73)

84--84

EN

The Carpathian Flysch Belt represents a Paleogene accretionary wedge (External Western Carpathians – EWC) located in front of the narrow Pieniny Klippen Belt zone and the Cretaceous Central Western Carpathian nappe stack. The Flysch Belt is formed of several nappes thrust over the slope of the European Platform in the Miocene. This study is focused on the uppermost Magura Nappe, which consists of the Rača, Bystrica and Krynica subunits. As there are no relics of pre-Miocene oceanic crust in the EWC, the sedimentary rocks of the Flysch Belt are the only source of information available about the Alpine collisional events. U-Pb geochronology was applied to detrital rutile from sandstones of the Magura Nappe in order to better understand the closure of the Alpine Tethys in the Western Carpathians. Ten medium-sized sandstone samples were collected across the Bystrica and Krynica subunits in the Nowy Targ region in southern Poland. The samples represent synorogenic clastic sediments with inferred deposition ages between the Late Cretaceous and Oligocene. Approximately 200 rutile grains were separated from each sandstone sample and around half of them were selected for further analyses. The age and appearance (shape, inclusions, zoning etc.) of the dated rutile show significant variations, suggesting derivation from various sources. The most prominent age peaks represent the Variscan (c. 400–280 Ma) and Alpine (c. 160–90 Ma) tectonic events which are well-pronounced in all but the oldest dated sample. It is also noteworthy that four distinct Alpine signals were detected in our rutile data set. The two most prominent peaks with ages of 137–126 Ma and 115–105 Ma are found in majority of the samples. In two sandstone samples, deposited between the Eocene –Oligocene and the Late Cretaceous–Paleocene, the youngest peak of 94–90 Ma appears. Another peak of 193–184 Ma is also present in these two samples, as well as in another sandstone deposited between the Paleocene and the Eocene. In addition, most samples show few Proterozoic ages (approx. 1770 Ma, 1200 Ma, 680 Ma and 600 Ma). Since metamorphic rutile requires relatively high pressure to crystallize, its formation in the course of an orogeny is possible in a subduction setting. Hence, our new age data may reflect tectonic events related to subduction of oceanic crust and overlying sediments. Tentatively, we propose that recognizable events include the Jurassic subduction of the Meliata Ocean (~180–155 Ma), the Early Cretaceous thrust stacking of the Veporic and Gemeric domains (140–105 Ma) and possibly the Late Cretaceous subduction of the Váh Ocean (c. 90 Ma). In addition to dating, the Zr content of the rutile formed during the Alpine orogeny was measured by electron microprobe at the AGH University in Krakow. The amount of Zr varies between 37–420 ppm in almost all grains, with the exception of 4 rutile grains where ~1100 ppm was reached. The Zr in rutile thermometer, based on the approach of Kohn (2020) was used to calculate the possible metamorphic conditions at 450–650°C and >7.5 kbar. This data set corroborates formation of the Alpine rutile under relatively high pressure and rather low to moderate pressure/temperature gradient, i.e. typical of subduction-related tectonic environments.

2

Unusual echinoid resting trace records change in the position of the redox boundary (Palaeogene of the Lesser Caucasus in Georgia)

Uchman Alfred, Lebanidze Zurab, Kobakhidze Nino, Beridze Tamar, Makadze Davit, Lobzhanidze Koba, Khutsishvili Sophio, Chagelishvili Rusudan, Koiava Kakha, Khundadze Nino

Acta Geologica Polonica

|

2022

|

Vol. 72, no. 3

317--330

EN

The first recognition of a tracemaker responding to a temporary shift in the redox boundary is recognized. This is recorded by a new trace fossil, Sursumichnus orbicularis igen. et isp. nov., which is established for mound-like structures on the upper surfaces of sandstone beds from the Borjomi Flysch (upper Paleocene–lower Eocene) in the Lesser Caucasus (Georgia). It is connected with the spatangoid echinoid burrow Scolicia de Quatrefages, 1849 and interpreted as a resting trace of the same tracemaker produced after moving up from a deeper position within the sediment. The resting is caused by an episode of unfavourable conditions related to shallowing of the redox boundary. The trace fossil is a component of the Nereites ichnofacies.

3

Lower Oligocene Menilite Beds, Polish Outer Carpathians: supposed deep-sea flysch locally reinterpreted as shelfal, based on new sedimentological, micropalaeontological and organic-geochemical data

Dziadzio P. S., Matyasik I., Garecka M., Szydło A.

Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu

|

2016

|

nr 213

1--120

EN

The Menilite Beds form a widespread lower Oligocene marker succession in various nappes along the Outer Carpathians in the Slovak Republic, Poland, Ukraine, Romania and the Pannonian Basin System, long analysed in detail, like other lithological divisions in the Carpathians. Although the past 80 years of regional research gave inconsistent bathymetric interpretations, the vast majority of Carpathian geologists insist that all the Jurassic to Miocene deposits are of deep-water origin. Intuitively, however, any evolving array of tectonically active thrust wedge-top basins is likely to include many transient zones of shallow-water sedimentation whose deposits, if not cannibalized by erosion, might locally be preserved within the ultimate nappe stack. This hypothesis is postulated here for the (A) Magdalena Sandstone Member of the Menilite Beds in the Silesian Nappe, and (B) Magura Beds in the adjacent/suprajacent Magura Nappe. An early Oligocene age for both units is confirmed here by micropalaeontology. Measured Section A (Gorlice, Sękówka River) in the Silesian Nappe, was deposited on the northern side of an interpreted tectonic palaeo-highland, the Silesian Cordillera. Section A exposes about 180 m of the Menilite Beds and reinterpreted here (see also [30]) as three shallow-water retrogradational parasequences bounded by marine flooding surfaces, recording an overall tectonically-forced regression, previously interpreted as deep-sea deposits.Measured Section B (Ropica Górna, Sękówka River), of the Magura Nappe (Siary Zone), is likewise interpreted here is shallow-water deposits. Both the environment and the early Oligocene age interpreted here conflict with many previous publications. Palaeogeoraphically, Section B was deposited on the southern flank of the Silesian Cordillera. About 80 m of the Magura Beds are exposed in Section B, part of a ca. 2 km-thick succession. Both sections are thought to have accumulated on a tectonically-steepened narrow shelf. The shelf on the southern flank of the Silesian Cordillera was tectonically active, of stair type, dominated by an interpreted coarse-grained shelf-margin delta. The shelf on the northern flank is interpreted as an accommodation-driven, shallow-water deltaic system. The presented work of a detailed sedimentological research programme showing a different point of view on the sedimentation of the Menilite Beds (see also [29, 30]), which are the main hydrocarbon source rock in the Carpathians and are still poorly understood. This work emphasises the global importance of the interpretation of flysch palaeobathymetry arising from sedimentologists' increasing ability to recognise combined-flow sedimentary structures in flysch. This research is a step towards understanding the facies distributions and sedimentary environments of the Menilite Beds throughout the Carpathians.

PL

Głównym zagadnieniem omawianym w niniejszej pracy jest wykształcenie facjalne oraz środowisko sedymentacji warstw menilitowych. Stanowią one regionalny marker w sukcesji utworów dolnego oligocenu występujący w różnych płaszczowinach zachodnich i wschodnich Karpat Zewnętrznych na terenie Słowacji, Polski, Ukrainy, Rumunii oraz w obszarze basenu panońskiego. Od dawna były one poddawane, tak jak i inne wydzielenia litostratygraficzne w Karpatach, szczegółowym badaniom. Jednak w ciągu ostatnich 80 lat badań prowadzonych na poziomie regionalnym nie uzyskano ich spójnej interpretacji batymetrycznej. Większość geologów badających Karpaty twierdzi, że utwory budujące Karpaty w okresie od jury do miocenu mają głębokowodną genezę. Wydaje się jednak bardzo prawdopodobne, że lokalnie – na powstających w wyniku tektonicznej ewolucji wewnątrzbasenowych wyniesieniach (zwanych również kordylierami) – mogło dochodzić do rozwoju stref z płytkowodną sedymentacją, gdy nie uległy one procesowi kanibalizacji w wyniku erozji. Dzięki temu utwory takie mogły również zachować się w obrębie struktur płaszczowinowych. Ta koncepcja poparta badaniami sedymentologicznymi, biostratygraficznymi i geochemicznymi znajduje uzasadnienie w przypadku warstw menilitowych z piaskowcami magdaleńskimi występującymi w obrębie płaszczowiny śląskiej oraz w obrębie warstw magurskich płaszczowiny magurskiej. Obie jednostki obecnie znajdują się w bliskim sąsiedztwie i w obu przypadkach badane utwory z ich obrębu są wieku dolnooligoceńskiego. Sukcesja warstw menilitowych odsłaniająca się w korycie rzeki Sękówki w Gorlicach (profil A) z obrębu płaszczowiny śląskiej ma udokumentowaną, około 180-metrową miąższość. Składa się ona z trzech retrogradacyjnych parasekwencji ograniczonych powierzchniami zalewu morskiego. Została zinterpretowana jako zestaw płytkomorskich parasekwencji powstałych w warunkach wymuszonej regresji [por. 30], a nie (jak to dotychczas było przyjmowane) jako osad głębokomorskich turbidytów. Z punktu widzenia paleogeografii profil A powstał po północnej stronie tzw. kordyliery śląskiej.Profil B (odsłaniający się w korycie rzeki Sękówki w Ropicy Górnej) należy do płaszczowiny magurskiej (strefy Siar). Zinterpretowana zmienność warunków sedymentacji wskazuje na powstanie tych utworów również w obrębie płytkowodnego systemu depozycji. Zarówno zinterpretowane środowisko sedymentacji, jak i wiek tych utworów, określony na dolny oligocen są inne niż te prezentowane w wielu poprzednich pracach. Paleogeograficznie profil B został zdeponowany po południowej stronie kordyliery śląskiej. Ma on około 80 m miąższości i stanowi dolną część mierzącej około 2000 m grubości sukcesji warstw magurskich. Oba profile zostały zinterpretowane jako powstałe na tektonicznie kontrolowanych wąskich szelfach. Szelf po południowej stronie kordyliery śląskiej był bardzo aktywny tektonicznie, miał charakter schodowy i był zdominowany prawdopodobnie sedymentacją, jaka mogła mieć miejsce w systemie gruboklastycznej delty skraju szelfu. Szelf po północnej stronie został natomiast zinterpretowany jako szelf napędzany akomodacją, na którym rozwijał się płytkowodny system deltowy. Zaprezentowane wyniki badań są kompleksowym zbiorem szczegółowych badań sedymentologicznych pokazujących odmienny punkt widzenia na sedymentację i genezę warstw menilitowych [por. 29, 30], które są główną skałą macierzystą dla węglowodorów w Karpatach, a które są wciąż słabo poznane.Niniejsza praca ma znaczenie dla nowej, choć wcześniej sygnalizowanej w kilku publikacjach, interpretacji utworów tzw. fliszu i jego paleobatymetrii oraz pokazuje szereg nierozpoznanych dotychczas struktur sedymentacyjnych. Stanowi ona krok w kierunku zrozumienia rozkładu facji i środowisk sedymentacji warstw menilitowych w obrębie Karpat.

4

Wpływ cech strukturalnych piaskowców fliszowych z Mucharza (Beskid Mały) na procesy pękania w warunkach jednoosiowego ściskania

Pieczara Ł.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 10/2

680--686

EN

The fracture processes of the Krosno Sandstones of Mucharz, southern Poland, were analysed to determine its relation to orientation of the structural features of the rock. The research putted focused estimating influence of characteristic structural features of the rock (arrangement of laminations plane and direction of arrangement of grains). In the initial stage of research, ultrasonic longitudinal wave propagation speed (Vp) tests were carried out on samples flysch sandstones. The results of the tests were analysed to determine effects of characteristic structural features of the rock on obtained values of longitudinal wave propagation speed (Vp), using on variability of obtained results depending on orientation of mineral elements. In the second part of the study, the point load test was used to determine rock strength under uniaxial compression conditions. In order to estimate uniaxial compressive strength, index-to-strength conversion factors were used. The point load test apparatus and procedure enables economical testing of rock samples in either a field or laboratory setting. Last part of the research was application of computer methods enabled to show technique of analysis microscopic images of the thin – section flysch sandstones samples, tested on point load tests and filled with a staining substance. The study elucidated the structural controls of the fracture processes of the flysch sandstones from Gorka – Mucharz quarry.

5

Geopark „Beskid Śląsko-Morawsko-Żywiecki”- najstarsze utwory Karpat fliszowych

Golonka J., Krobicki M., Miśkiewicz K., Slomka T., Waśkowska A., Doktor M.

Przegląd Geologiczny

|

2013

|

Vol. 61, nr 5

277--285

EN

The oldest flysch deposits are the leading theme of the planned "Silesian-Moravian-Żywiec Beskid" Geopark. The geopark is located in the area of Beskid Śląski Mts. and Beskid Żywiecki Mts. in the territory ofPoland. This is a region of the occurrence of a number of tectonic units of the Outer Carpathians, including Pieniny Klippen Belt, Magura Nappe (with Krynica, Bystrica, Raca and Siary tec- tonic-facies zones), Fore-Magura Unit, Silesian Nappe and Subsilesian Nappe. Geodiversity of this area is defined by well-exposed sections ofrocks. They were the sites ofclassical geological work in the 19th century. Within the geopark boundaries, there are the type localities of the following tectonic units: Silesian Nappe, Fore-Magura, Bystrica and Raca units, as well as Jaworzynka, Bystrica, Vyhylovka, Vendryne and Cieszyn Limestone formations, Malinowska Skala Conglomerate, Mutne Sandstone, and Cisownica Shale members. Landslides, attractive geomorphologic landforms (e.g., highest peaks of the Beskidy Mts., providing magnificent views), waterfalls, diversified river valleys, tors, caves as well as places associated with the history and tradition of this region represent geotouristic attractions with a high potential. They will be included in the network ofgeosites protected within the planned geopark. Analysis ofthe geopark area indicates a high degree of variability of natural values, especially its geodiversity and richness of the historical-cultural heritage. The preservation and protection methods are also diversified. This region represents unique geoenvironmental and historical values on the European scale, therefore offering good chances for establishment of geopark. The documentation of geosites has already been gathered at this stage of work. The information requires only updating, minor additions and construction ofa unified database. The evaluation ofthe current touristic infrastructure have also brought very positive results; the area isfrequented by millions oftouristsfrom Poland, Czech Republic, Slovakia and other countries.

6

Wpływ opadu i infiltracji na zasilanie paleogeńskich poziomów wodonośnych w skałach fliszowych Beskidu Sądeckiego

Buczyński S., Wcisło M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

57--62

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań wpływu opadów i infiltracji na zasilanie paleogeńskich poziomów wodonośnych w skałach fliszowych. Badania wskazują, że wielkość zasobów eksploatacyjnych w rejonie Tylicza wiąże się ściśle z reżimem zasilania, dlatego też w pracy określono terminy występowania stanów charakterystycznych zwierciadła wód podziemnych oraz amplitud wzniosu i spadku zwierciadła na tle wielkości opadów i infiltracji.

EN

The paper describes research on the effect of precipitation and infiltration on the groundwater recharge of the Palaeogene aquifer. Since the safe yield in the Tylicz region is closely linked to the recharge regime, the dates of occurrence of specific groundwater levels and amplitudes of water table increase and decrease have been characterised. These data have been discussed on the background of precipitation and infiltration rates.

7

Ocena wodonośności utworów fliszowych w rejonie Muszyny na podstawie badań źródeł

Józefko I., Oszczypko N., Kukuła M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/1

233--241

PL

W pracy zaprezentowano wyniki badań hydrogeologicznych prowadzonych w rejonie Muszyny. Na podstawie analizy wyników badań naturalnych wypływów wód podziemnych, po uwzględnieniu budowy geologicznej i wyników badań hydrologicznych, oceniono wodonośność utworów fliszowych, co umożliwiło dyskusję na temat zmienności wodonośności na obszarze współwystępowania wód zwykłych i mineralnych.

EN

This paper present the results of hydrogeological studies conducted in the Muszyna region. Based on the results of the analysis of natural groundwater discharges, and taking into account the geological structure and the results of hydrological studies, the water-bearing capacity of flysch rocks has been rated. This allowed discussing the water-bearing capacity in the area of drinking and mineral water co-occurrence.

8

Late Maastrichtian foraminiferids and diatoms from the Polish Carpathians (Ropianka Formation, Skole Nappe): a case study from the Chmielnik-Grabówka composite section

Gasiński M. A., Olshtynska A., Uchman A.

Acta Geologica Polonica

|

2013

|

Vol. 63, no. 4

515--525

EN

Well-preserved foraminiferids have been found in the Chmielnik-Grabówka section (Skole Nappe, Polish Carpathians). The Abathomphalus mayaroensis (late Maastrichtian) and Racemiguembelina fructicosa (earlylate Maastrichtian) standard planktonic foraminiferal biozones have been recognized, based on the occurrence of their respective index species. Sediments of the R. fructicosa Zone contain diatoms, which are a rare component of Cretaceous flysch microfossil assemblages in the Carpathians. The diatom frustules and some foraminiferid tests are pyritized, probably after burial in the sediment, below the redox boundary or in the oxygen-deficient microenvironment inside the frustules or tests of microfossils; the presence of trace fossils and bioturbational structures in the same bed indicate an oxygenated sea floor.

9

Transgraniczny geopark Karpaty fliszowe i ich wody mineralne

Miśkiewicz K., Golonka J., Waśkowska A., Doktor M., Słomka T.

Przegląd Geologiczny

|

2011

|

Vol. 59, nr 9

611-621

EN

The occurrence of mineral waters and related spas constitutes the leading theme of the projected geopark: Flysch Carpathians and their mineral waters. The geopark is located on the Beskid Sądecki and Beskid Niski area on the Polish side. It is situate in the area of the occurrence of three Carpathian units: Magura Nappe (the major part of the area), which includes Krynica, Bystrica, Racza and Siary tectonic-facies zones; Silesian Nappe and Grybów Unit. Besides mineral waters, the geodiversity of the area is defined by well exposed flysch rocks profiles including clastic type localities of the Magura Nappe described in the XIX century pioneers of geological investigations. The landslide morphology, attractive geomorphological forms like waterfalls, diversified river valleys, tors as well as places connected with history and tradition of exploration and exploitation of Carpathian hydrocarbons fields. The type localities of profiles of Grybów, Siary and Krynica Units as well as Łabowa Variegated Shales, Beloveza and Malcov formations. All these elements represent geotouristical attractions with high potential. They will be included in the network of preserved geosites within the projected geopark. The analysis of proposed geopark Flysch Carpathians and their mineral waters indicates high degree of diversification of natural values, especially geodiversity as well as richness of historical-cultural heritage. The preservation and protection methods are also diversified. This region represents unique geoenvironmental and historical values on the European scale, therefore providing good chances for establishment of geopark. The proposition of geopark with mineral waters and related spas in the Flysch Carpathians is first such project in the world. The documentation of geosites was already gathered during this stage of work, it requires only actualization, minor additions and construction of unified database. The evaluation of the actual touristic infrastructure provided also generally positive results, only the eastern part of geopark requires additional investments and promotion.

10

Piaskowcowo-zlepieńcowe formy skałkowe - więcej niż atrakcja turystyczna

Strzeboński P.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 1-2

49-60

PL

Naturalne, udostępnione do zwiedzania skałki są niewątpliwą atrakcją turystyczną, ale ponadto stanowią cenne źródło informacji geologicznych i geomorfologicznych. Szczególna wartość naukowo poznawcza, a także dydaktyczna form skałkowych wiąże się z możliwością prowadzenia na nich bezpośrednich obserwacji nad wykształceniem budujących je utworów oraz kształtowaniem ich przez procesy egzogeniczne. Formami o takich walorach są na przykład skałki piaskowcowo-zlepieńcowe w Karpatach Zewnętrznych. Jednym z regionów występowania takich skałek w Karpatach jest Pogórze Wiśnickie, gdzie zlokalizowane są między innymi: Kamienie Brodzińskiego, Kamień Grzyb czy Skałki Chronowskie. Kamień Grzyb stanowi jeden z reprezentatywnych przykładów dla przedstawienia generalnych, wspólnych cech genetycznych form skałkowych powstałych w utworach warstw i istebniańskich (formacja istebiańska), z którymi autor zapoznał się również w Beskidzie Morawskim, Śląskim i Beskidzie Małym. Struktury epigenetyczne w postaci struktur arkadowych, komórkowych oraz miskowych tworzą charakterystyczny relief skałek. Formy skałkowe mają złożoną genezę uwarunkowaną wieloma powiązanymi czynnikami i procesami, które rozwijają się w czasie z różnym natężeniem.

EN

Natural, thrown open to the sightseeing rockies are undoubtedly a tourist attraction, but furthermore they constitute a precious source of geological and geomorphological information. A special scientific-cognitive and teaching value of the rocky forms i is based on the possibility of carrying out direct observations on the character of deposits and on shaping these forms by exogenic processes. A good example of the rocky forms with such values is represented by sandstone-conglomerate rockies in the Outer Carpathians. One of the regions where such rockies occur is the Wiśnicz Foothil, where, among others, the Brodziński Stones (after a poet), the Mushroom Stone (after a mushroom-like shape) and the Chronowskie Tors (after the Chronów town) are localized. The Mushroom Stone serves to demonstrate general, common features of the origin of the rocky forms from the Istebna Beds (the Istebna Formation) observed by the author also in the Moravian Beskid Mts. and Silesian Beskid Mts. and the Small Beskid Mts. Epigenetic arcade structures, cellular structures (honey comb structures) and bowl structures form characteristic relief of rockies. The rocky forms have a complex origin, resulting from many interconnected factors and processes that develop in time with various intensity.

11

Atrakcje geoturystyczne i turystyczne Żywca

Słomka T., Słomka E.

Geoturystyka

|

2007

|

nr 4

13-22

PL

Miasto Żywiec położone jest w centrum Kotliny Żywieckiej otoczonej pasmami Karpat Zewnętrznych. W południowej części Żywca znajduje się góra Grojec o niezwykle interesującej budowie geologicznej. Odsłaniają się tutaj najstarsze skały Karpat Zewnętrznych - warstwy cieszyńskie, reprezentujące tzw. flisz wapienny, z intruzjami skał magmowych i utworami produktów spływów rumoszowych. W kamieniołomach góry Grojec eksploatowano wapienie i wypalano je w piecach szybowych. Jeden z pieców zachował się do dzisiaj. Na górze Grojec znaleziono ślady osadnictwa związanego z kulturą łużycką, celtycką i słowiańską. Wiele atrakcji turystycznych możemy zobaczyć także w mieście Żywiec: zamek z XV wieku, pałac Habsburgów, Rynek z dzwonnicą i ratuszem, kilka zabytkowych kościołów i słynnym w świecie Browarem Żywieckim założonym w 1852 r. Żywiec jest świetną bazą wypadową dla turystyki górskiej.

EN

Żywiec is a town located in the central part of the Żywiec Depression surrounded by the Carpathian mountain ranges. In the southern part of the town there is the Grojec Mountain where very interesting geological features can be observed. At this geosite the oldest rocks in the Outer Carpathians are exposed - the Cieszyn Beds. This unit represents so-called "calcareous flysch" with magmatic intrusions and debris flow sediments. Since ages limestones were quarried on the slopes of the Grodziec Mt. and calcinated to quicklime. One of many kilns still exists in the vicinity. At the summit of the Grodziec Mt. archaeological excavations revealed the relics of settlements originated from the Lusatian, Celtic and Slavic cultures. Another historical monuments can be seen the Żywiec: the castle from the XVth century, the palace of Habsburg Family, the Main Market with Bell Tower, City Council Hall, several historical churches and world famous brewery founded in 1852. Moreover, Żywiec is a perfect base for mountain hikes.

12

Tektonika polskich Karpat fliszowych pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 4/1

29-38

PL

Przedmiotem pracy są Karpaty zewnętrzne pomiędzy Bielskiem-Białą a Nowym Targiem. Zbudowane są one z silnie, płaszczowinowo sfałdowanych osadów fliszowych wieku jury górnej - neogenu. Wśród płaszczowin Karpat zewnętrznych wyróżnia się (idąc od południa): jednostkę (płaszczowinę) magurską, grupę płaszczowin przedmagurskich, płaszczowiny śląską, podśląską i skolską (grupa średnia). Jednostka magurska od południa, wzdłuż linii Stare Bystre - Szaflary, graniczy z pienińskim pasem skałkowym. Jest nasunięta na jednostki grupy średniej - wielkość nasunięcia wynosi co najmniej 20 km. Strefa przedmagurska ciągnie się wąskim pasem z rejonu Milówki w kierunku na południowe zbocze Beskidu Małego, gdzie zanika. Płaszczowina śląska podzielona jest wzdłuż uskoku Skawy na dwa odcinki. Zachodni charakteryzuje się potężnym rozwojem kredowych piaskowców godulskich, we wschodnim odsłaniają się na znaczniejszym obszarze warstwy krośnieńskie. Płaszczowina podśląska występuje w postaci porozrywanych strzępów i płatów pojawiających się u brzegu płaszczowiny śląskiej, jak również w oknach tektonicznych w obrębie jednostki śląskiej. Jednostka skolska występuje na północ od Wadowic i Andrychowa, gdzie tworzy element łuskowo nasunięty na miocen zapadliska przedkarpackiego.

EN

The Polish Outer Carpathians between Bielsko-Biała and Nowy Targ are built up from the thrust, imbricated Upper Jurassic - Neogene flysch deposits. The following Outer Carpathian nappes have been distinguished: Magura Nappe, Fore-Magura group of nappes, Silesian, Subsilesian and Skole Nappes. The Magura Nappe borders along Stare Bystre-Szaflary line with the Pieniny Klippen Belt. It is thrust over the Fore-Magura and Silesian nappes at least 20 km. The Skawa line system of faults displaces the Magura Nappe margin 2 km northward. The Fore-Magura narrow zone runs from Milówka to the southern slope of Beskid Mały, where disappears from the surface. The Silesian Nappe is devided into two segments along the Skawa fault. The western one is characterized by the development of Cretaceous Godula Sandstones, eastern by the occurrence of Krosno Beds. The Sub-Silesian Nappe occurs as broken pieces along the northern margin of the Silesian Nappe, as well as in the tectonic windows within the Silesian Nappe. The Skole Unit is thrust over the Miocene deposits of Carpathian Foredeep in the area north of Wadowice and Andrychów.

13

Stosunek podłoża do fliszu Karpat zewnętrznych pomiędzy Wadowicami a Babią Górą w świetle refleksyjnych badań sejsmicznych

Pietsch K., Golonka J., Marzec P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 4/1

197-210

PL

Zinterpretowane sejsmiczne przekroje czasowe w powiązaniu z dostępnymi danymi otworowymi oraz szeroką literaturą dotyczącą budowy geologicznej tej części Karpat, były podstawą do opracowania geodynamicznego modelu rozwoju orogenu karpackiego w rejonie Wadowice - Babia Góra. Geologiczną identyfikację granic sejsmicznych oraz ich korelację na przekrojach sejsmicznych wykonano w systemie GeoGraphix (Landmark Graphics Co.). Dowiązano i skorelowano granice w obrębie fliszu i w platformowym podłożu. Zidentyfikowano uskoki powstałe w czasie orogenezy hercyńskiej w karbonie i wczesnym permie, uskoki przesuwcze o kierunku N-S, powstałe w trakcie orogenezy alpejskiej oraz normalne uskoki o kierunku E-W, które powstały podczas ostatniego nasunięcia Karpat do położenia zajmowanego obecnie.

EN

Interpreted seismic time sections in relation to available borehole data and extensive literature on geological structure of this part of the Carpathians, have served as the basis for developing geodynamic model of the Carpathian orogeny development in the area Wadowice - Babia Góra. Geological identification of seismic boundaries and their correlation on seismic sections were performed in the GeoGraphix system (Landmark Graphics Co.) Boundaries within the flysch and in the platform basement have been tied and correlated. Faults formed during the Hercynian Orogeny in the Carboniferous and the early Permian, strike-slip faults of N-S orientation, formed during the Alpine orogeny and normal faults of E-W orientation, which had formed during the last thrust of the Carpathians to their position have been identified.

14

Kształt powierzchni nasunięcia karpackiego i jego związki z tektoniką podkarpackiego podłoża skonsolidowanego

Tomaś A.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 2

159--162

PL

W pracy przedstawiono analizę morfologii powierzchni nasunięcia karpackiego oraz jej związek z kształtem podłoża skonsolidowanego Karpat uformowanego w trakcie neogeńskiej przebudowy obszaru południowo-wschodniej Polski. Powierzchnię nasunięcia aproksymowano różnymi metodami przy wykorzystaniu programu Surfer. Wykorzystano metodę krigingu liniowego oraz funkcji promieniowych. Uzyskany metodą krigingu liniowego obraz powierzchni nasunięcia nie odbiega od obrazu uzyskanego wcześniej przez Wdowiarza (1976), czy Oszczypkę i Tomasia (1985). Wykonana analiza odchyłek wartości krigingu liniowego od wartości rzeczywistych głębokości powierzchni nasunięcia oraz jej aproksymacja multikwadratową funkcją promieniową pozwoliły wysnuć wniosek o niejednorodności tej powierzchni. W efekcie wykonanych analiz stwierdzono, że ze względu na stopień regularności powierzchnia ta rozdziela się na trzy sektory. Sektor zachodni zawierający się pomiędzy zachodnią granicą państwa i linią dyslokacyjną A-A, gdzie ona jest najbardziej zaburzona, sektor centralny zawarty pomiędzy liniami dyslokacyjnymi A-A i B-B, gdzie powierzchnia ta cechuje się średnią nieregularnością, oraz sektor wschodni pomiędzy linią B-B i wschodnią granicą państwa o najbardziej regularnej powierzchni nasunięcia. Widoczna jest wyraźna korelacja stopnia nieregularności z miąższością utworów fliszowych, a także co jest szczególnie istotne ze zmiennością tektoniczną skonsolidowanego podłoża Karpat. Powierzchnia ta formowała się wraz z neogeńską przebudową skonsolidowanego podłoża. Były to procesy prawie równowiekowe, proces formowania się powierzchni nasunięcia mógł być tylko niewiele późniejszy od procesu przebudowy podłoża skonsolidowanego Karpat.

EN

Present paper am analysis of the morphology of the Carpathian overthrust surface and its connection with the form of the Carpathian consolidated basement, formed during the Neogene reconstruction of the south-eastern Poland. Various methods, using Surfer software, were applied to the overthrust surface approximation. Among them the method ofkriging linear and radial basic functions. The picture of the overthrust surface established by the method ofkriging does not differ from these obtained established by Wdowiarz (1976), Oszczypko and Tomaś (1985). The analysis of the differences between the value ofkriging and the value of actual depths of the overthrust surface and its approximation done by multiquadric radial basic function suggest that this surface is not homogeneous. These analyses have proved that, considering the degree of regularity of the surface, three zones may be distinguished. The first zone, with the lowest level of regularity, is situated between western border of Poland and a dislocation zone A-A, the second, of intermediary regularity, between dislocation zones A-A and B-B, and the most regular zone between zone B-B and the eastern border of Poland. There is an evident correlation between degree of regularity and the thickness offlych sediments, and what 's more, between the degree of regularity and the tectonic variability of the Carpathian consolidated basement. That surface had been formed during the Neogene reconstruction of the consolidated basement. These two processes were almost simultaneous, the formation of the overthrust surface had began shortly after the of reconstruction of the Carpathian consolidated basement.

15

Wykształcenie i środowisko sedymentacji piaskowców wapnistych z Chwaniowa w południowej części jednostki skolskiej

Bilan W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2001

|

T. 27, z. 1

7-20

PL

Przedmiotem opracowania są piaskowce wapniste z Chwaniowa (eocen), tworzące w obrębie warstw hieroglifowych jednostki skolskiej ograniczony przestrzennie megalitosom. Obszar badań obejmował strefę występowania jego największych miąższości, tj. na północny zachód od Ustrzyk Dolnych. W badanych osadach stwierdzono litofacje charakterystyczne dla środowisk głębokomorskiej sedymentacji fliszowej. Dominującą fację stanowią piaskowce z mułowcami oraz mułowce z piaskowcami. Depozycja materiału terygenicznego odbywała się z rozcieńczonych mułowo-piaszczystych prądów zawiesinowych. Wytypowane profile poddane zostały analizie sedymentologicznej, w wyniku której rozpoznany zespół litofacji zaliczono do osadów peryferyjnych części lobów depozycyjnych i/lub wachlarza lobowego stożka zewnętrznego.

EN

The Chwaniów calcareous sandstones (Eocene) comprising spatially limited megalithosome developed within the Hieroglyphic Beds of the Skole Unit have been studied. The area of examination comprises zone of the greatest thickness of the sandstone in question, i.e. NW from Ustrzyki Dolne. Lithofacies typical for deep-marine, flysch-type sedimentation has been found within the examined sediments. The dominant facies comprises sandstone-mudstone and mudstone-sandstone couplets. The terrigenous material was deposited from diluted, muddy and sandy turbidity currents. Sedimentological analysis of chosen profiles has been made. In result of the analysis, an assemblage of lithofacies classified as the peripheral parts of depositional lobes and/or fan fringe of the external submarine fan, has been recognised.

16

On flysch sedimentation and tectonism in the Alpine Belt

Zolnai G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 396

168-169

17

Transformations of deep buried sedimentary rocks from Kuźmina and Czudec (SE Poland)

Łydka K., Moryc W.

Archiwum Mineralogiczne

|

2000

|

T. 53, z. 1-2

25-60

EN

Petrological investigations were carried out on rocks from the Skole Unit of the Carpathian flysch, as well as on Miocene, probably older Tertiary, Lower Carboniferous and Precambrian basement rocks. Samples were taken from deep boreholes Kuzmina-1 and Czudec-1 (Fig. 1). The Kuzmina-1 borehole is, to date, the deepest in Poland (7541 m). The Czudec-1 borehole reaches 4793 m; it penetrates through the Carpathian flysch to a substantially different geological profile below (Fig. 2). The deepest horizons penetrated by the borehole Kuzmina-1 are Precambrian rocks that have undergone multiphase changes. The earliest changes are marked by the existence of thin quartz veins associated to brittle fracture. Next, there occurred the blastesis of chlorites. The chlorite crystaloblasts penetrate the quartz veins and — in some places — fill the entire vein making its walls indistinct in relation to the surrounding rock mass. The blastesis of chlorites took place at about 350°C. The Precambrian rocks show later ductile deformations represented by flexure-like foldings combined with transversal reorientation and crenulation of flaky minerals. The chlorite crystaloblastesis has been exposed in places to higher temperatures recorded by the appearance of phengite intergrowths within larger chlorite crystaloblasts. The Carboniferous rocks in the deepest part of the Czudec-1 borehole show a high degree of diagenesis but without traces of anchimetamorphism. The autochthonous Miocene sediments, overlying the Precambrian rocks in the Kuzmina-1 borehole, are rich in mixed-layer minerals illite-smectite. The abundance of these minerals shows that the sediments were transformed under conditions of weak diagenesis. It should be pointed out here that these rocks are buried over 7300 m, without traces of distinct secondary transformations. The flysch rocks representing the oldest deposits of the Skole Unit (Upper Cretaceous) are marly rocks with a variable proportion of carbonate minerals and clayey-arenaceous components. Mixed-layer minerals dominate among the clayey components; this suggests a low degree of diagenesis, which supports the potential of the studied rocks as oil- and gas-bearing horizons.

PL

Zbadano skały pochodzące z głębszych poziomów profili głębokich otworów wiertniczych Kuźmina-1 i Czudec-1: prowadzono badania mikroskopowe płytek cienkich, badano obrazy uzyskane skaningowym mikroskopem elektronowym, wykonano kompleksową analizę rentgenowską oraz punktową analizę chemiczną w wybranych mikroobszarach przy zastosowaniu mikrosondy elektonowej. W trakcie badań mikroskopowych stwierdzono, że dla skał fliszu karpackiego charakterystyczne są przeobrażenia ujawniające się obecnością sztywnych spękań przecinających się pod różnymi kątami. Spękania te prowadziły do powstawania szczelin różnej szerokości, wtórnie wypełnionych grubokrystalicznymi węglami - głównie kalcytem, rzadziej dolomitem. Badania rentgenowskie wskaźników krystaliczności illitów sugerują, że badane skały podlegały procesom diagenetycznym przebiegającym w warunkach bardzo niskich temperatur, na ogół poniżej 100 C. We frakcjach ilastych występują smektyty w strukturach mieszanopakietowych; ich udział w składzie skał fliszu bardzo mało się zmienia mimo znacznego pogrążenia. Obecnie są one w skałach pogrążonych do głębokości większej niż 700 m, co wskazuje na bardzo niski stopień geotermiczny w badanych formacjach. Występujące poniżej formacji fliszowych autochtoniczne serie trzeciorzędowe wykazują podobny do skał fliszu stopień transformacji. Skały dolnokarbońskie nawiercone w podłożu fliszu okazują nieco wyższy stopień diagenezy, objawiający się zanikiem minerałów ilastych o strukturach pęczniejących. Wskaźniki krystaliczności minerałów z grupy illitu sugerują, że stopień transformacji skał dolnokarbońskich nie osiągnął strefy anchimetamorfizmu. Skały prekambru wykształcone jako metaargility zbadano wśród materiałów pochodzących z najgłębszego polskiego otworu wiertniczego Kuźmina-1. Metaargility te przeszły wieloetapowe transformacje; z pierwotnych struktur synsedymentacyjnych zachowała się jedynie laminacja. Do najwcześniejszych przeobrażeń ujawniających się w zbadanych skałach prekambru należą sztywne spękania wypełnione ksenomorficznymi ziarnami kwarcu. Powstanie żyłek kwarcowych świadczy o penetracji skał prekambru przez roztwory bogate w krzemionkę. Następny etap transformacji objawia się blastezą chlorytów, która przebiegała w środowisku o temperaturze około 350 C. Blasteza ta stowarzyszona była z mobilizacją substancji chlorytotwórczej. Krystalobasty chlorytów głównej masy skalnej metaargilitów przechodzą z niej do żyłek kwarcowych, miejscami gęsto przerastając całą ich szerokość i zacierając tym samym granicę między żyłką a zasdaniczą masą skalną. Krystaloblasteza chlorytów przeiegała niekiedy w podwyższonej temperaturze, co przejawiało się powstawaniem fengitów tworzących przerosty z chlorytem, widocznych zwłaszcza w większych krystaloblastach chlorytowych. Temperaturę środowiska powstawania chlorytów oszacowano na podstawie udziału Al IV w strukturach chlorytu. Współwystępowanie krystaloblastów chlorytów i inicjalnych fengitów pozwala określić warunki transformacji badanych skał prekambru jako odpowiadające wstępnym fazom facji zieleńcowej. Analiza wykształcenia formacji prekambryjskich występujących w podłożu fliszu karpackiego i analiza porównawcza z wykształceniem ich odpowiedników w regionie śląsko-krakowskim oraz porównanie ze stanem transformacji wyżejległych skał osadowych paleozoiku skłania do wysunięcia tezy, że transformacja badanych skał prekambru nastąpiła w najwyższych jego poziomach, przed najniższym kambrem. A naliza stanu zachowania składników mineralnych badanych formacji prowadzi do wniosku, że najbardziej pogrążone skały fliszu karpackiego, a także autochtoniczne formacje trzeciorzędowe podścielające nasunięty górotwór karpacki nie osiągnęły głębokości, w których panują warunki środowiskowe uniemożliwiające generację ropy naftowej.

18

Granica między warstwami lgockimi i godulskimi w północnej części Beskidu Małego; Karpaty

Alexandrowicz W.P., Lalik W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

1999

|

T. 25, z. 2

107-123

PL

Przedmiotem opracowania jest granica między dwoma głównymi jednostkami litostratygraficznymi serii śląskiej, budującymi północną krawędź Beskidu Małego między Wadowicami a Andrychowem. W tej strefie powyżej warstw lgockich, reprezentowanych tu przez oddział środkowy, zalega kompleks zawierający margle krzemionkowe, pstre łupki krzemionkowe oraz grube ławice piaskowców warstw godulskich spągowych. Istnienie wielu dobrych odsłonięć w potokach przepływających przez wsie Ponikiew i Kaczyna umożliwia dokładne prześledzenie tej granicy. Kompleks graniczny ma zmienną miąższość przeciętnie wynoszącą około 100 m. Takie wykształcenie omawianego następstwa jest charakterystyczne dla północnych zboczy Beskidu Małego i pojawia się tylko w tej strefie. Niektóre z przedstawionych profili są godne ochrony jako stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej

EN

The Northern, marginal zone of Beskid Mały Mts. is formed by flysch deposits. Middle Lgota Beds and Godula Beds are two main components of this part of the Silesian Nappe. In Ponikiew and Kaczyna villages the mentioned litostratigraphic units are separated by siliceous marls, siliceous variegated shales and coarse-grained sandstones. The thickness of this sequence is about 100 m. Occurrence of the siliceous marls, siliceous variegated shales and coarse-grained sandstones is typical for the Wadowice region. Some of described outcrops should be protect as documentation sites of inanimate nature

19

Duplex structures within the Świątkowa Wielka tectonic window (Beskid Niski Mts., Western Carpathians, Poland) : structural analysis and photointerpretation

Mastella L., Rubinkiewicz J.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 2

173-182

EN

A tectonic window within the Magura nappe, situated near the village od Świątkowa Wielka in the Western Carpathians, reveals the Grybów unit overthrust in turn on the Dukla nappe. The thrust-sliced folds exposed in the tectonic window make up a classical interthrust contractional duplex. Its origin is related to the presence of a step in the basement beneath the Magura nappe. The Magura nappe is folded and thrust-faulted and cut, together with the Grybów unit by right-lateral strike-slip faults oriented NNW and left-lateral ones, oriented NE and NNE. A part of these faults have been reactivated as dip-slip faults. The differences in the structural directions between the window series and the Magura nappe indicate that folds oriented E-W had originated and have been partly thrust-faulted during the first phase under the influence of the Magura nappe overriding from the south to the north. The first stage was concluded in early Sarmatian time. The second stage involved deceleration of the Magura nappe starting from its front and additional forward movement of the southern part, which changed the direction of its movement to SSW-NNE when it overrode the step in the basement, thus completing the formation of the interthrust contractional duplex. This stage terminated with the formation of the post-thrusting strike-slip faults. During the last stage, at the end of Neogene, the area was subject to post-orogenic uplift and related reactivation of the strike-slip faults as dip-slip ones.

PL

W Karpatach Zachodnich w rejonie Świątkowej Wielkiej występuje małe okno tektoniczne, w którym spod płaszczowiny magurskiej odsłania się jednostka grybowska nasunięta na płaszczowinę dukielską. Występująca w oknie jednostka grybowska składa się z siedmiu łusek o rozmiarach kartometrycznych. Łuski te mają postać obalonych na północ fałdów: w centralnej części okna - synklin, a przy jego brzegach wtórnie sfałdowanych - antyklin. Łuski te tworzą klasyczny, międzynasunięciowy dupleks kontrakcyjny. Przyczyną jego powstania był prawdopodobnie próg w podłożu płaszczowiny magurskiej. Płaszczowina ta po północnej stronie okna składa się z płaskiej synkliny, a od strony południowej - z kilku wewnętrznie sfałdowanych łusek. Duże uskoki przesuwcze - komplementarne: NNW prawoskrętne i NE (z opierzającymi je NNE) lewoskrętne tną zarówno płaszczowinę magurską, jak i okno. Są to uskoki w części odmłodzone jako zrzutowe. Różnice kierunków strukturalnych w obrębie okna oraz między S i N częścią płaszczowiny magurskiej, wskazują, że w pierwszym etapie pod wpływem nasuwającej się z S na N płaszczowiny magurskiej powstały, i częściowo były łuskowane, fałdy o kierunku równoleżnikowym. Drugi etap to wyhamowanie od czoła płaszczowiny magurskiej. Jej część południowa, przekraczając próg w podłożu, zmieniła kierunek nasuwania się na SSW-NNE, formując dupleks międzynasunieiowy. Etap ten kończy się powstaniem ponasunęciowych uskoków przesuwczych. W ostatnim etapie, postorogenicznego wypiętrzenia, część tych uskoków jest odmładzana jako zrzutowe. Na podstawie badań innych autorów (N. Oszczypko, A. Tomaś, 1985; M. Cieszkowski i in., 1992) można uznac, że procesy tektoniczne etapu [pierwszego zakończyły się we wczesnym sarmacie. Po tym okresie nastąpiło dopchnięcie płaszczowiny magurskiej (M. Cieszkowski i in., 1988), co odpowiadałoby etapowi drugiemu. Ze schyłkiem neogenu wiązać należy ( M. Cieszkowski i in., 1992) postorogeniczne wypiętrzenie badanego obszaru.

20

Olistolity w formacji beloweskiej (fm) w dolinie Kamienicy jako rezultat synsedymentacyjnego skracania zbiornika magurskiego (Karpaty fliszowe)

Bromowicz J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

1998

|

T. 24, z. 1

19-49

PL

Olistolity utworów formacji magurskiej (fm) i żeleźnikowskiej (fm) tkwiące wśród osuwiskowo zaburzonych skał formacji beloweskiej są odsłonięte w dolinie Kamienicy między Nową Wsią a Maciejową. Ich objętości sięgają tysięcy m sześciennych. Kształty olistolitów wskazują na ich formowanie się w trakcie spływów grawitacyjnych nie w pełni zdiagenezowanego materiału. Ich inwentarz sugeruje równoczesną sedymentację w niezbyt oddalonych fragmentach zbiornika, gruboławicowych piaskowców, margli i pakietów głównie łupkowych. Ruch tych utworów przebiegał w kierunku nachylenia paleoskłonu, prostopadle do aktualnej rozciągłości warstw. Może to stanowić dowód na synsedymentacyjne zwężanie zbiornika magurskiego powodujące nachylenie dna w środkowym eocenie

EN

Olistoliths of rocks belonging to both the Magura and the Żeleźnikowa formations are exposed in the Kamienica River valley between Nowa Wieś and Maciejowa, within the land-slided rocks of the Beloveza Formation. Volumes of olistoliths reach several thousands of cubic meters. Their geometry points to the formation during gravitational sliding of semi-consolidated material. Lithology suggests contemporaneous deposition of thick-bedded sandstones, marls and sets of predominantly shaly beds in the adjacent parts of the basin. Movements of this material were directed down the palaeoslope of the basin floor and perpendicularly to the recent strike of the beds. This can prove the synsedimentary narrowing of the Magura Basin which resulted in sealfloor sloping during the Middle Eocene