Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Paleofacje i paleomorfologia górnopermskich (cechsztyńskich) basenów ewaporatowych w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego (zachodnia Polska)

Czapowski Grzegorz, Małolepszy Zbigniew, Szynkaruk Ewa, Chełmiński Jacek, Nowacki Łukasz, Skowroński Leszek

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2023

|

T.208

1--64

PL

Przestrzenny model budowy geologicznej tzw .bloku Gorzowa, obejmujący otoczenie Gorzowa Wielkopolskiego w zachodniej Polsce, obrazuje architekturę sedymentacyjno-tektoniczną basenu depozycyjnego od utworów karbonu w podłożu waryscyjskim na głęb 2,5-4,5 km p p m po osady kenozoiku Przy konstrukcji modelu wykorzystano dane z 23 zdjęć sejsmicznych 3D, ponad tysiąca linii sejsmicznych 2D oraz dane z 300 głębokich (>500 m) odwiertów. Istotnym komponentem modelu są utwory ewaporatowe (siarczany i sole) permu górnego (cechsztyn), stanowiące od ok 1/4 do ok 1/3 wypełnienia basenu w strefach poduszek solnych. Tworzy je 10 siarczanowych (anhydryty) i 9 litostratygraficznych wydzieleń solnych (w tym 2 wydzielenia soli K–Mg), przypisanych odpowiednio cyklotemom od PZ1 do PZ4 cechsztynu. Opisy materiału rdzeniowego z 53 otworów wiertniczych (na blisko 280 otworów rejestrujących utwory cechsztynu) umożliwiły wyróżnienie szeregu litofacji, reprezentujących różne środowiska depozycji ewaporatów. Dla utworów siarczanowych wyróżniono następujące litofacje: otwartego basenu siarczanowego (z partiami głębszymi), platformy siarczanowej, laguny siarczanowej (z partiami płytszymi), laguny i panwi solno-siarczanowej oraz sebkhy siarczanowej. W przypadku utworów solnych są to facje: otwartego basenu solnego (z partiami głębszymi i płytszymi), laguny solnej (z partiami płytszymi), laguny solno-siarczanowej, panwi solnej z przejściem do saliny, saliny oraz nadmorskiego (przeradzającego się w śródlądowy) zbiornika jeziornego typu playa. Analiza rozkładu miąższości poszczególnych wydzieleń i wymienionych litofacji pozwoliła opracować mapy przypuszczalnej paleomorfologii kolejnych basenów ewaporatowych: siarczanowych (6 map) i solnych (6 map) oraz przekroje geologiczne poszczególnych cyklotemów (4 przekroje). Wartości korelacji między miąższością siarczanów rozpoczynających depozycję ewaporatów w każdym z cykli a miąższością nadległych soli oraz tychże soli do kończących cykl siarczanów umożliwiły określenie typu ewaporatowego basenu depozycyjnego. Jedynie zbiorniki sedymentacyjne utworów najstarszej soli kamiennej (Na1) i anhydrytu stropowego (A3r/A3g) reprezentują basen typu „wypełnieniowego” (infill evaporite basin; wysoka ujemna wartość współczynnika korelacji), pozostałe badane ewaporaty powstały w basenach typu „niestabilnego” (fluctuating evaporite basin; niska ujemna i dodatnia wartość współczynnika korelacji). W interpretacjach rozkładu miąższości ewaporatów uwzględniono także wpływ tektoniki post- i syndepozycyjnej, szczególnie aktywnej podczas formowania ewaporatów cyklotemów PZ2 i PZ3.

EN

A geological 3D model of the so-called Gorzów Block, located in the Gorzów Wielkopolski area in western Poland, presents the sedimentary-tectonic architecture of the depositional basin, including the deposit succession from Carboniferous rocks at the bottom (depth 2 5–4 5 km b s l ; Variscan basement) to Cenozoic sediments at the top. The model has been developed using a database of 23 3D and over a thousand of 2D seismic sections, as well as of 300 deep (>500 m) boreholes. Upper Permian (Zechstein) evaporites (sulphates and salts) constituted c.a. 1/3 to 1/4 of the whole basin infill in zones of their thickness maxima They were drilled in 280 boreholes and represent 10 sulphate (anhydrite) and 9 salt lithostratigraphic units (including two K–Mg salts units), corresponding to the Zechstein cyclothems from PZ1 to PZ4. Core description of 58 boreholes allowed distinguishing several lithofacies attributed to various evaporate depositional environments, such as: open sulphate or salt basin (including deeper parts), sulphate platform, sulphate lagoon (including shallower parts), salt-sulphate lagoon and pan, and sulphate sabkha, salina and seaside lake, transforming into an inland one of playa type. Thickness and lithofacies distribution of following evaporite lithostratigraphic units of four Zechstein cyclothems is illustrated by geological cross-sections and the thickness-palaeofacies maps of corresponding evaporate depositional basins. These maps present supposed location of palaeomorphological structures as shoals, platforms, islands, evaporitic (sulphate and salt) pans, lagoons and basins with their deeper and shallower parts. Also the lists of commented parameters of evaporite units (top and bottom depth, thickness and their statistics such as minimum, maximum and average values) are provided. The thickness ratio value of sulphates to chlorides in following cyclothem successions enabled to define the type of evaporate depositional basin. Most of studied Zechstein evaporitic basins represented the “fluctuating” basin type (low negative and positive ratio values), in which the local subsidence and the changing precipitation and accumulation rate were dominant factors with a minor role of basin palaeobathymetry. Only the sedimentary basins of Oldest Halite (Na1, PZ1 cyclothem) and Top Anhydrite (A3r, PZ3 cyclothem) were classified as the “infill” evaporate basin type (high negative ratio value), where the precipitated evaporites adapted to the inherited former basin bottom morphology producing thicker sulphates on basin shoals and thicker salts in its depressions. Thickness differences indicated also the role of post- and synsedimentary tectonics, active especially during deposition of PZ2 and PZ3 evaporites.

2

The geotouristic potential of the scenic underground routes in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines (Carpathian Foredeep)

Dzięgiel Maciej

Geotourism / Geoturystyka

|

2021

|

nr 3-4 (66-67)

17--45

EN

In this article, five scenic underground routes of historical salt mines in Wieliczka and Bochnia towns were the subject of comparative research, considered as very essential examples of geotouristic potential. In the “Wieliczka” Salt Mine, there are Touristic and Miners’ Routes, and in the “Bochnia” mine, there is a Multimedia Touristic route, as well as two Miners’: Natural and Historical ones. The routes lead through the parts of old mines. These salt deposits are a part of the Miocene evaporitic formations, as a fragment of the Carpathian Foredeep. A comparative geotouristic potential evaluation of all these routes was made to meet tourists’, educators’ and investors’ expectations and needs to raise their geotouristic development level. The statistical data of the annual number of visitors for the last few years at the described routes were also discussed. In general, interest in these routes has been growing, as the popularity of the industrial heritage in the “Wieliczka” and “Bochnia” Salt Mines has been regularly developing. They have become very widely known in Poland and around the world.

PL

Artykuł poświęcony jest analizie porównawczej potencjału geoturystycznego pięciu tras podziemnych zabytkowych kopalń soli w Wieliczce i Bochni. Dwie z nich (turystyczna i górnicza) znajdują się w Wieliczce, a trzy pozostałe (multimedialna turystyczna i dwie górnicze: historyczna i przyrodnicza) w Bochni. Prowadzą one fragmentami dawnych wyrobisk kopalnianych. Opisywane złoża solne mają postać ewaporatowej formacji powstałej w miocenie, wchodzącej w skład zapadliska przedkarpackiego. Ocena porównawcza potencjału geoturystycznego poszczególnych tras została dokonana z uwzględnieniem potrzeb turystów, nauczycieli i inwestorów. Wzięto pod uwagę także dane statystyczne dotyczące frekwencji turystów w omawianych obiektach dla kilku ostatnich lat. Ogólnie rzecz biorąc, zainteresowanie opisywanymi trasami podziemnymi systematycznie wzrasta do chwili obecnej, co jest skutkiem zwiększającej się z biegiem czasu popularności dziedzictwa przemysłowego w Wieliczce i Bochni, zarówno w Polsce, jak i na całym świecie.

3

Ewaporaty górnego permu (cechsztyn) na obszarze centralnej części monokliny przedsudeckiej (SW Polska) – warunki występowania i wykształcenie

Czapowski Grzegorz, Nowacki Łukasz, Chełmiński Jacek, Głuszyński Andrzej, Skowroński Leszek

Przegląd Solny

|

2018

|

T. 14

29--53

PL

Analiza obecnego występowania i zróżnicowania miąższości utworów ewaporatowych (siarczanowych i chlorkowych) górnego permu (cechsztyn) na obszarze centralnej części monokliny przedsudeckiej, bazująca na danych z 635 archiwalnych otworów wiertniczych, umożliwiła przedstawienie obrazu przypuszczalnej paleogeografii basenów siarczanowych i chlorkowych w przypadku niektórych ewaporatowych wydzieleń litostratygraficznych kolejnych czterech cyklotemów. Utwory siarczanowe i chlorkowe cyklotemów PZ1 i PZ3 oraz siarczany cyklotemu PZ2 (anhydryt podstawowy [A2]) powstały w zbiornikach o wyraźnie zróżnicowanej batymetrii, ze strefami płytszymi (bariera i płycizny) i głębszymi (baseny). Akumulacja tych osadów następowała według schematu występującego w basenie typu „wypełnieniowego”, w którym na etapie depozycji soli chlorki wypełniają głównie obniżenia dna wcześniejszego zróżnicowanego batymetrycznie zbiornika siarczanowego, zaakcentowane różnym tempem osadzania siarczanów (szybszym na płycinach i wolniejszym w basenach). Lokalne występowanie pozostałych ewaporatów cyklotemów PZ2 i PZ4 nie pozwala otworzyć paleogeografii ich zbiorników depozycji. Omówiono też wykształcenie wydzieleń ewaporatowych, wykorzystując dane z terenów sąsiadujących z obszarem badań w sytuacji braku miejscowego materiału rdzeniowego.Tektonika dysjunktywna (sieci uskoków i dwa rowy tektoniczne) w różnym stopniu przemodelowała pierwotne rozmieszczenie ewaporatów i spowodowała ich lokalny wzrost miąższości w strefach przyuskokowych.

EN

Analysis of recent extension and thickness of Upper Permian (Zechstein) evaporites (sulphates and chlorides) in the area of central Fore-Sudetic Monocline, based on data from 635 archive boreholes, enabled to reconstruct the possible palaeographic images of both sulphate and chloride basins, represented some evaporitic lithostratigraphic units of four Zechstein cyclothemes. Sulphates and chlorides of PZ1 and PZ3 cyclothemes as well as sulphates of PZ2 cyclotheme (Basal Anhydrite [A2] unit) have deposited in the basins with distinctly varied bathymetry, where existed the shallow (barrier and shoals) and the deeper (basins) parts. Their accumulation realized the depositional scheme of the „infill” type of evaporitic basin, after which dominant infill by chlorides took place in the deeps of former sulphate basin with differentiated bathymetry accentuated by other accumulate rate of sulphates (a higher on bottom shoals and slower in the deeps). Local occurrence of other evaporate units of PZ2 and PZ4 cyclothemes eliminated creation of similar palaeogeographic images for their depositional basins. Commented evaporite units were characterized by data representative for their age equivalents drilled in the nearest areas because of extremely rare core data form the study area. Disjunctive tectonics (fault systems and two tectonic grabens) modified in a different rate the primary extent of studied evaporites as well as it was responsible for their local thickness increase in the near-fault zones.

4

Utwory pogranicza cyklotemów PZ1 i PZ2 cechsztynu w kłodawskim wysadzie solnym (środkowa Polska)

Czapowski G., Tomassi-Morawiec H.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 5

303--308

EN

The possible occurrence of the Oldest Halite (Na1) unit of the Zechstein PZ1 cyclothem in the Kłodawa salt dome was a discussed matter for many years. Profiling and sampling of the evaporite Zechstein succession (a transition of PZ1 to PZ2 cyclothems) visible in a corridor of the "Kłodawa” Salt Mine at the mining level -650 m, located near the NE marginal pillar of the dome, were done in 2011. The studied section includes rock salt, shale, sulphate and carbonate rocks inclined at 60-90o to the NE and represents a normal succession of the PZ1 and PZ2 cyclothems. The normal succession of the top part of the PZ1 cyclothem consists of two lithological units: 1) rock salt complex (extending over a distance of ca. 5.8 m), defined as the Oldest Halite (Na1) lithostratigraphic unit, and 2) anhydrite bed, c.a. 1.3 m thick, distinguished as the Upper Anhydrite (A1g). These deposits are overlain by 4 lithological units, considered as those creating the normal sequence of the lower part of the younger PZ2 cyclothem. The first one is a dolomitic shale bed, ca. 3.7 m thick, defined as the Stink Shale (T2). It is overlain by a dolomite layer, 0.3-0.5 m thick, representing the Main Dolomite (Ca2), and by an anhydrite series, over 17 m thick, attributed to the Basal Anhydrite (A2). The studied section ends with a rock salt complex, ca. 4 m thick, interpreted as the Older Halite (Na2). The bromine (Br) content in both salt units is relatively low: 81-86 ppm (7 samples) in the Na1 unit and 54-77 ppm (4 samples) in the Na2 unit, with a distinct upward-increasing trend in the latter. Similar low Br values and their distribution trends were characteristic for the top of the Na1 standard bromine curve in Poland and for the lower part of such curve for the Na2 salts. This geochemical similarity could support a proper stratigraphic position of both units. The analysed section was interpreted as a tectonic slice or intrusion, composed of Na1 rock salt overlain with the younger A1g sulphate, incorporated within the folded complex of Na2 rock salt. Such image confirms the current opinion of a more complicated internal structure of the so-called "marginal anticlines” within the Kłodawa dome, composed of intensively folded both salt units. It also documents that the oldest Zechstein evaporites (chlorides and sulphates) could occur above within the dome section than was stated earlier.

5

Rozwój sedymentacji utworów ewaporatowych cechsztynu na obszarze rowu mazursko-lubelskiego (SE Polska)

Czapowski G., Chełmiński J., Małolepszy Z., Nowacki Ł.

Przegląd Solny

|

2017

|

T. 13

75--93

PL

Utwory ewaporatowe (siarczany i sole kamienne) cyklotemów PZ1, PZ2 i PZ3 cechsztynu występują w NW części rowu mazursko-lubelskiego (SE Polska), dla którego skonstruowano w latach 2012-2016. model 3D budowy geologicznej. Dostępne dane z otworów wiertniczych (karotaże, opisy rdzeni wiertniczych i prób okruchowych) pozwoliły ustalić warunki (głębokość, miąższość) i przypuszczalny zasięg występowania tych utworów oraz wyróżnić 8 typów facjalnych, reprezentujących różne środowiska depozycji. Opracowane mapy rozmieszczenia poszczególnych typów facji dla każdego z ewaporatowych wydzieleń litostratygraficznych oraz 3D wizualizacje rozmieszczenia głównych komponentów litologiczno- facjalnych wymienionych cyklotemów umożliwiły przedstawienie zmian środowisk depozycji w kolejnych cyklach cechsztynu w tej części rowu mazowiecko-lubelskiego.

EN

Evaporites (sulphates and halites) of Zechstein PZ1, PZ2 and PZ3 cyclothemes occur in the NW part of Mazovia-Lublin Graben (SE Poland), for which the 3D model of geological structure was created in 2012-2016. Available geological data from boreholes (well logs and descriptions of cores and crushed rock samples) enabled to precise the occurrence parameters (depth and thickness) and the supposed extent of studied evaporites as well as to define 8 facies types, represented various depositional settings. Several maps, illustrating facies distribution of each evaporitic lithostratigraphic unit, supported with 3D images of main lithological-facies components of mentioned cyclothemes allowed to comment the environmental changes in the Mazovia-Lublin Graben area during evaporitic periods of studied cyclotheme successions.

6

Ewaporaty Katalonii 2014 – wyprawa Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego

Bukowski K., Czapowski G.

Przegląd Solny

|

2015

|

T. 11

116--128

PL

Celem kolejnej wyprawy Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego w 2014 roku było poznanie geologii utworów ewaporatowych, w tym też soli, w rozległym trzeciorzędowym basenie katalońskim na przedpolu Pirenejów. Basen ten wykazuje pewne analogie w budowie i rozkładzie facji do polskiego zapadliska przedkarpackiego, lecz jego gigantyczne rozmiary i długa historia rozwoju sprzyjały powstaniu osadów potasonośnych. Podczas bogatego programu badań terenowych poznano wykształcenie utworów siarczanowych z obrzeża basenu salinarnego (gipsy w rejonie Odena i Vilobi) oraz serii potasonośnych z centrum panwi ewaporacyjnych (czynne kopalnie soli potasowych w Suria i Sallent oraz kopalnia-muzeum w Cardona). Facje klastyczne krawędzi basenu katalońskiego były widoczne w ścianach stromych klifów góry Montserrat.

EN

Following expedition of the Polish Salt Mining Association in 2014 was dedicated to geology of evaporites, especially the salts, developed in the giant Tertiary Catalonian Basin (Fig. 1) located on the Pyrenean foreland. This basin has same analogies in its structure and facies pattern to the Polish Carpathian Foredeep, but its extent and the long history favoured generation of potash-bearing sediments (Fig. 2). The numerous field stops of geological tour enabled to study the development of sulphate deposits from the salinary basin margin e. g. gypsum from Odena (Figs 6-7) and Vilobi (Figs 14-17) and of the potash-bearing series from the evaporite pans in the active potash mines in Suria (Fig. 3, 5), Sallent (Fig. 4) and in the old mine-museum in Cardona (Figs 8-11). The clastic facies of the Catalonian basin frames were visible in the steep cliff walls of Montserrat Mountain (Fig. 12).

7

Pomiary XRMI w utworach cechsztynu

Romaniuk W.

Geology, Geophysics and Environment

|

2013

|

Vol. 39, no. 3

291--300

PL

Pomiar XRMI bazuje na kontraście mikroopornościowym skał. Sonda jest nazywana przyrządem „o rozszerzonym zakresie", ponieważ daje bardzo dobrej jakości obraz ściany otworu, nawet w formacjach o wysokiej oporności (>2000 Ω.m) i przy stosowaniu zasolonych płuczek o relatywnie niskich opornościach (<0,l Ω.m). Dzięki dużej rozdzielczości pionowej pomiarów sonda ta daje możliwość interpretacji powierzchni warstwowania wraz z informacją o tym, w którym kierunku i pod jakim kątem są one nachylone oraz zidentyfikowania fałdów, uskoków i mikrouskoków, spękań, niezgodności kątowych. Na obrazach mikroopornościowych zaznaczają się również struktury powstałe w wyniku odwiercenia otworu: szczeliny indukowane, struktury wykruszeniowe typu breakouts, ślady świdra. Pomiary sondą XRMI mają wiele zastosowań w interpretacji strukturalnej i sedymentologicznej, mogą dostarczać również informacji o właściwościach mechanicznych górotworu, przydatnych zarówno w procesach wiercenia otworu, jak i podczas zabiegów szczelinowania.

EN

The XRMI measurement relies on micro-resistance contrast of rocks. The system is called the "X-tended Range Micro Imager" because it gives a very good quality borehole wall images even in highly resistive formations (>2000 Ω. m) and relatively low-resistance salty mud (<0.1 Ω. m). Owing to a high vertical resolution of measurements, this tool allows for interpretation of bedding surfaces, with information about their dip angle and azimuth, as well as recognition of folds, faults and micro-faults, fractures, and angular unconformities. The images also show structures resulting from well drilling: induced fractures, breakouts, or bit marks. XRMI measurements are applied in both structural and sedimentological interpretations, and they can give some geomechanical information helpful in borehole drilling and hydraulic fracturing.

8

Skład chemiczny badeńskich solanek z pierwotnych ciekłych inkluzji w halicie, basen zakarpacki (Ukraina)

Galamay A. R., Bukowski K.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2011

|

T. 37, z. 2

245-267

PL

W strukturach wzrostowych halitu typu szewron w basenie zakarpackim (Ukraina) stwierdzono występowanie pierwotnych inkluzji, które mogą być pomocne przy określeniu składu chemicznego solanek badeńskiego basenu ewaporatowego. Ciekłe inkluzje występujące w sedymentacyjnym halicie badane były metodą analizy ultramikrochemicznej. Koncentracja solanek zakarpackiego basenu była wysoka - zbliżona do średniego etapu sedymentacji halitu. Zawartość jonów: K+ zawierała się w przedziale 10.6-17.6 g/l, Mg2+ w zakresie 31.4-58.3 g/l, a SO4 2- w przedziale 22.4-39.0 g/l. Na podstawie badań składu chemicznego głównych jonów stwierdzono, że solanki basenu zakarpackiego były nasycone względem halitu i podobne do solanek z innych badeńskich basenów.

EN

The primary fluid inclusions, which may be helpful in detemining the chemical composition of brines in the Badenian evaporite basin, were found in the chevron halite crystals from the Transcarpathian Basin (Ukraine). Fluid inclusions in sedimentary halite were examined with the use of ultra-microchemical analysis. Concentration of brines was high - close to the middle stage of halite sedimentation. The content of ions: K+ ranged from 10.6 g/l to 17.6 g/l, Mg2+ from 31.4 g/l to 58.3 g/l, and SO4 2- from 22.4 g/l to 39.0 g/l. Based on the chemical composition of major ions it was concluded that the brine from the Transcarpathian basin was saturated (to the stage of halite crystallization) and was similar to the Badenian brines from other basins.

9

Ewaporaty cechsztynu PZ1- PZ3 bloku Gorzowa

Peryt T. M.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 8

689-694

EN

The Gorzów Block (West Poland) occurs in the transition zone between the PZ1 sulphate platform and the Na2 basin. In contrast to the western part of the Southern Permian Basin where the Z1 halite (Oldest Halite Na1) is normally restricted to the peripheral subbasins located south of the main basin, in Poland it occurs both in the basin centre and in the former basins of the Lower Anhydrite within the marginal sulphate platform complex, where halite sequences are thick and may have originated in a deep-water setting. The Na1 deposits have been considered so far to be LST deposits both in the marginal sulphate platform facies as well as in the basin centre. Brine salinities (and the minerals they precipitate) are controlled by brine residence times in the basin, and these are determined primarily by the absolute and the relative rates of water flow into, and brine flux out of the basin (Kendall, 2010). Thus sea-level rise in the Boreal Sea could have resulted in the increase of the brine residence times in the Zechstein basin and the deposition of more saline evaporites. Consequently, the Oldest Halite in the basin centre in Poland is regarded as the TST deposit.

10

Ewaporaty : nowe dane mineralogiczno-petrograficzne

Pawlikowski M.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 3

407-424

PL

Badania ewaporatów prowadzone są bardzo intensywnie zarówno ze względu na to, że są to surowce niezmiernie cenne dla wielu dziedzin gospodarki, lecz także, a może głównie ze względu na to, że z ewaporatami często współwystępują złoża ropy i gazu. Zrozumienie wielu zjawisk występujących w czasie sedymentacji, diagenezy, a także metamorfizacji ewaporatów ma podstawowe znaczenie poznawcze i przyczynia się do poprawnych decyzji związanych z poszukiwaniem obu wspomnianych paliw. W publikacji zaprezentowano różne rodzaje zbiorników ewaporacyjnych i różne sposoby naturalnego zagęszczania słonej wody. Przedstawiono także różne rodzaje kryształów pochodzenia ewaporacyjnego wskazujące na różne sposoby krystalizacji ewaporatów. Zaprezentowano także przykłady krasu solnego i omówiono sposoby krystalizacji form pochodzenia krasowego krystalizujących z minerałów ewaporacyjnych.

EN

Research on evaporates is conducted very intensively, which is both due to the fact that they are of utmost value to many branches of economy, and also (and this seems to be the main reason) that often deposits of oil and gas are found close to evaporites. Hence the comprehension of phenomena may contribute, in a fundamental way, to correct decisions related to the exploration of both fuels. The publication deals with various theories concerning functioning of evaporate basins and various way of salty water condensation. Moreover various types of evaporate crystals representing differentiated way of evaporate formation and crystallization are presented. Additionally examples of karstic forms crystallizing at salt main are described and the way of their crystallization is explained.

11

Inkluzje fluidalne w halicie oraz bituminy w solach ewaporatów mioceńskich ukraińskiego Przedkarpacia jako wskaźnik występowania nagromadzeń węglowodorów w niżej leżących utworach

Więcław D., Lytvyniuk S. F., Kovalevych V. M., Peryt T.M.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 9

837-841

EN

Fluid inclusions in halite from Miocene rock salt of the Ukrainian Carpathian Foredeep Basin in locations where evaporites overlie oil and gas reservoir rocks are characterized by their high methane content and the presence of oil droplets in some of them. They are thus similar to fluid inclusions reported from geochemical aureoles around oil and gas accumulations in the Zechstein (Upper Permian) of western Poland (Kovalevych et al., 2008). Geochemical analyses of bitumen in bulk samples of rock salt (including content and distribution of n-alkanes and isoprenoids, carbon isotope ratios) suggest a varied origin: hydrocarbon extracted from halite from boreholes located in proximity (proved or assumed) of oil and gas deposits (Lopushna-7, Grynivka-525) are probably related to organic material dispersed within the rock salt itself, and those from the barren areas (Verkhniy Strutyn-29) are most probably cogenetic with oil accumulated in the deposits of the Boryslav-Pokuttya Nappe.

12

Badania zawartości bromu w badeńskich solach kamiennych złoża Siedlec - Moszczenica

Toboła T.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2004

|

T. 30, z. 1

5-22

PL

Złoże badeńskie soli kamiennej Siedlec - Moszczenica położone jest około 30 km na wschód od Krakowa. Stanowi ono środkową część pasa złóż ciągnącego się od Łężkowic po Bochnię wzdłuż nasunięcia karpackiego. Podobnie jak w sąsiadujących złożach w jego profilu litostratygraficznym wyróżniono pięć cyklotemów solnych, z których trzy zawierają sole kamienne. Przeprowadzone badania koncentracji bromu stwarzają możliwość dalszego porównania osadów i uściślenia warunków sedymentacyjnych. Wykazały one przede wszystkim, że solanki, z których następowała krystalizacja podstawowej masy soli kamiennych, były względnie ubogie w brom. Wskazują na to niskie koncentracje tego pierwiastka w ewaporatach chlorkowych, dla większości próbek nie przekraczające 40 ppm. Charakterystyczną cechą są także duże wahania koncentracji bromu, wywołane zmiennością stężenia roztworów. Zmienność ta dotyczyła znacznej części basenu sedymentacyjnego, ponieważ na podobnym poziomie obserwowane były jego wahania w solach kamiennych złoża w Bochni i Wieliczce.

EN

The Siedlec- Moszczanica Badenian salt deposit is located about 30 km east of Kraków. It is situated in the middle part of salt deposit belt extending at the front of the Carpathian overthrust from Łężkowice to Bochnia. Its litostratigraphic profile likely as in the neighbouring salt deposits has been subdivided into five cyclothems and three of them contain salts. Examination of bromine concentration is possible to make further comparison of these sediments and establish conditions of sedimentation. This study first of all shows that brines of which rock salt was deposited reveal relatively low contents of bromine and thus vary from brines which have been originated by evaporation of seawater. This is confirmed by low contents of bromine in salt for most samples which do not exceed 40 ppm. Characteristic feature of these sediments is also great oscillation of bromine concentration, caused by variability of brines concentration. This variability concerns great area of sedimentary basin because the variability of contents of this element have been observed on the same level in Wieliczka and Bochnia deposits.

13

Wstępne wyniki badań zawartości pierwiastków ziem rzadkich w solach kamiennych złoża bocheńskiego

Toboła T

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 9

762-766

PL

W obrębie badeńskich osadów występujących w polskiej części zapadliska przedkarpackiego wydzielonych zostało pięć cyklotemów solnych z solami kamiennymi. W złożu bocheńskim, usytuowanym około 30 km na wschód od Krakowa, jedynie trzy spośród nich wykształcone są w facji chlorkowej. Są to w cyklotemie I+II zuber dolny przechodzący w sposób ciągły w kompleks soli południowych oraz zuber górny, w cyklotemie III łupki iłowo- anhydrytowe z solami kryształowymi i kompleks soli środkowych a w cyklotemie IV kompleks soli północnych. Ostatni piąty cyklotem jest niepełny i wykształcony w facji siarczanowej. Utwory chlorkowe złoża bocheńskiego poddane zostały szczegółowym badaniom na zawartość wybranych pierwiastków ziem rzadkich. Badaniami tymi objęto takie pierwiastki jak: Y, La, Ce, Nd, Sm, Eu, Tb, Yb, Lu oraz Sc. Występują one w zróżnicowanych zakresach zmienności a ich koncentracje uzależnione są głównie od obecności materiału terygenicznego. Analiza stosunku ich koncentracji do obecności części nierozpuszczalnych w wodzie wykazuje jednak, że ich część może być związana z halitem. Analizowane pierwiastki ziem rzadkich wykazują ponadto wyraźną współzależność z występowaniem takich elementów jak K, Mg, Sr i Br. Zatem ich koncentracje mogą wykazywać zależność od warunków sedymentacji ewaporatowej.

EN

Within the Badenian evaporites occurring in the Polish part of the Carpathian Foredeep.five cyclothems with salt layers have been discernedd. The Bochnia salt deposit, situated about 30 km east of Cracow, contains salt-bearing deposits of only three cyclothems. Halite strata occur only in three cyclothems I+II (especially in the Lower Salt-Clayes gradually passing into the Southern Salts and the Upper Slat-Clayes), III (Clayey Anhydritic Shales with Crystal Salts Member and the Middle Salts), and IV (chlorides constitute a set of the Northern Salts). The Vcyclothem is incomplete and developed as sulphate fades. The chloride sediments from the Bochnia salt deposit were analysed for their REE content; the elements studied include: Y, La, Ce, Nd, Sm, Eu, Tb, Yb, Lu and Sc. They exhibit variable concentrations depending mostly on the amount ofterrigenic material. The correlation between the REE contents and the amount of particles insoluble in water may indicate presence of at least some of these elements in halite. The rare earth elements studied all display a marked correlation with the amount of such elements as K, Mg and to minor extend Ca, Sr and Br. Thus their concentrations might have been controlled by the conditions ofevaporite sedimentation.

14

Występowanie strontu w badeńskich solach kamiennych na przykładzie złoża bocheńskiego

Toboła T.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2001

|

T. 27, z. 2--4

363-381

PL

Złoże badeńskiej soli kamiennej "Bochnia" występuje u czoła nasunięcia fliszu karpackiego, około 30 km na wschód od Krakowa. W jego profilu litostratygraficznym wyróżnionych zostało 5 cyklotemów solnych, przy czym jedynie w trzech występują sole kamienne. Przeprowadzone badania koncentracji strontu i wapnia w obrębie soli kamiennych i zubrów pozwoliły na uściślenie warunków sedymentacyjnych oraz genezy niektórych utworów. Wykazały one przede wszystkim, że w głębszej części basenu sedymentacyjnego, w której doszło do sedymentacji soli kamiennych, solanki były względnie zubożałe w stront w porównaniu z pomocną, płytszą częścią, gdzie osadzały się utwory facji siarczanowej. Rozkład tego pierwiastka w większości wydzieleń profilu litostratygraficznego złoża wyraźnie koreluje się z rozkładem takich pierwiastków, jak brom, potas i magnez, wskazując jednocześnie na znaczne wahania natężenia sedymentacji ewaporatowej, a zarazem składu chemicznego solanek. Pod względem stosunku strontu do wapnia profil złoża jest dwudzielny. Dolną część, tj. utwory zubru dolnego z solami południowymi oraz zubru górnego, charakteryzują duże jego wartości i znaczna zmienność, podczas gdy sole środkowe i północne wykazywały wartości znacznie niższe.

EN

The "Bochnia" salt deposit is located at the front of the Carpathian overthrust, about 30 km east of Cracow. Its lithostratigraphic column includes five Badenian cyclothems, only three of them comprise the rock salt. Chemical analyses of strontium and calcium carried out in samples taken from the salt rocks and salt clays ("zuber") allow to establish conditions of sedimentation and origin of some salt members. This study first of all shows that in deeper part of the sedimentary basin in which salt rock was deposited, the brines revealed relatively low contents of strontium in comparing to the northern, shallow part of the basin where the precipitation of sulphate facies took place. Distribution of these elements in most members of lithostratigraphic profile corresponds to distribution of such elements as: bromine, potassium and magnesium. This indicates significant variability of intensity of evaporitic sedimentation and therefore variable composition of the brines. In respect of strontium versus calcium ratio the lithostratigrapic profile varies significantly. The values of Sr:Ca are variable and higher within the lower part (Lower Zuber with Southern salt and Upper Zuber), whereas the Middle Salts and Northern Salts reveal lower values of Sr:Ca ratio.

15

Evaporites of the Carpathian region

Garlicki A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2001

|

nr 396

46-46

16

Petrologiczna charakterystyka soli badeńskich w złożu Siedlec-Moszczenica

Toboła T.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 12

1187-1194

PL

Złoże soli kamiennej Siedlec-Moszczenica jest zachodnim przedłużeniem złoża bocheńskiego. Zostało ono odkryte i udokumentowane wiatach 60. i 70. XX w., a eksploatowane metodą podziemną do początku lat 90. Przeprowadzone prace geologiczno-poszukiwawcze oraz udostępniające złoże pozwoliły na ustalenie jego budowy geologicznej i profilu litostratygraficznego. Wobec likwidacji kopalni przeprowadzone obserwacje terenowe i badania laboratoryjne stanowią obecnie materiał archiwalny i porównawczy dla korelacji z sąsiednimi złożami soli kamiennych. Przedstawiona szczegółowa charakterystyka petrologiczna soli kamiennych poszczególnych kopleksów solnych złoża soli południowych, środkowych i północnych, wskazują, że różnią się one pomiędzy sobą zarówno udziałem materiału terygenicznego i formą jego występowania, jak również wykształceniem tworzących je soli kamiennych. W każdym kompleksie sole kamienne tworzą warstwy o bardzo zróżnicowanej miąższości, wahającej się od kilku centymetrów do kilku metrów. Wykazują one przy tym duże zróżnicowanie cech strukturalnych i teksturałnych. Rozdzielone są kilku lub kilkunastocentymetrowymi przerostami płonnymi.

EN

The Siedlec-Moszczenica rock-salt deposit is a westward extension of the Bochnia deposit. It has been discovered and opened in 1960-1970-ties, and exploited until the beginning of 1990-ties. Both the exploration and development works allowed to recognize the geology and lithostratigraphy of the deposit. Due to the abandonment of the mine the collected field and laboratory data are known the valuable archive material which can be used for correlation with the adjacent rock-salt deposits. The following paper presents the detailed petrology of salts from the three complexes: southern, central and northern. The complexes differ in the percentage of terrigenic material and its form of occurrence, as well as in development of salts. In each complex the salts form layers of highly diversified thickness, from several centimetres to several metres. Moreover, the salts reveal significant diversity of structural and textural features, and are separated by barren intercalations of thickness from a few to dozen of centimetres.

17

Fizykochemiczne warunki sedymentacji w przedkarpackim badeńskim basenie ewaporatowym na obszarze Ukrainy

Poberezhsky A.V.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 2

151-153

PL

Pierwszy etap rozwoju badeńskiego zbiornika ewaporatowego zapadliska przedkarpackiego cechował się stopniowym wzrostem zasolenia wody, która nie różniła się swoim składem chemicznym od współczesnej wody morskiej. Etap ten zakończył się wytrąceniem halitu. Drugi etap rozpoczął się od obniżenia zasolenia solanek i zmniejszenia udziału chlorków potasu i magnezu oraz przez zmianę wytrącania halitu na wytrącanie gipsu. Ogólna mineralizacja wody w basenie zmalała w porównaniu z etapem halitowym 2-5 razy i osiągała chwilami 65-150 g/l. Istnienie basenu ewaporatowego zakończyło się precypitacją węglanów ratyńskich przykrywających gipsy. Geneza tych węglanów jest związana z redukcją siarczanów w stagnującej wodzie basenu ewaporatowego na ostatnim etapie jego rozwoju.

EN

The first stage of the development of Badenian evaporite basin in the Carpathian Foredeep was characterised by a gradual increase in salinity of the water, which did not differ by its chemical composition from modern saturated sea water. This stage was terminated by precipitation of halite. The second stage began from the refreshment of solutions and the decrease of importance of potassium and magnesium chlorides and by change of halite precipitation to gypsum one. The total mineralization of water in the basin decreased in comparison to the halite stage by 2-5 times and reached in moments 65-150 g/l. The existence of evaporite basin was finished by precipitation of the Ratyn carbonates that overlie the gypsum series. Their origin is connected with sulphate-reduction in stagnant water of the evaporite basin on its last stage of development.

18

Badania koncentracji potasu i magnezu w solach kamiennych złoża Bochni

Toboła T.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 12

1163-1168

PL

Złoże bodeńskiej soli kamiennej " Bochnia " występuje u czoła nasunięcia fliszu karpackiego, ok. 30 km na wschód od Krakowa. W jego profilu litostratygraficznym wyróżnionych zostało 5 cyklotemów solnych, przy czym jedynie w trzech występują sole kamienne. Utwory te charakteryzują się dużym zróżnicowaniem petrologicznym oraz geochemicznym. Przeprowadzone badania koncentracji potasu i magnezu wykazały duże wahania obu pierwiastków, ich współwystępowanie i dużą zależność stężenia od obecności części nierozpuszczalnych w wodzie. Rozmieszczenie badanych pierwiastków w profilu litostratygraficznym złoża wskazuje na istnienie w trakcie sedymentacji kompleksu soli środkowych i północnych okresów o podwyższonych stężeniach potasu i magnezu w solance, odpowiadając przy tym wyższym koncentracjom bromu. Badania te dowodzą, że znaczny wpływ na stężenia pierwiastków w solankach, z których następowała krystalizacja soli kamiennych, mogły wywierać procesy adsorpcji i wymiany jonowej zachodzące podczas dostaw do zbiornika sedymentacyjnego znacznych ilości minerałów ilastych.

EN

The "Bochnia" salt deposit is situated at the front of the Carpathian overthrust, about 30 km east of Kraków. Its lithostratigraphy includes five evaporite cyclothems from which only three, comprise the rock-salt. Petrological and geochemical character of the salt is highly diversified. Chemical analyses indicate the coexistence of potassium and magnesium, the significant variability in their concentrations and the strong dependence of concentrations on the presence of insoluble particles in waters. Distribution of potassium and magnesium in the lithostratigraphic succession indicates the existence of periods of increased concentration of the both elements in brine during deposition of the central and northern salt complexes. These periods correspond to the increased concentrations of bromine. The studies demonstrate that adsorption and ion exchange processes, active during the supply of large volume of clay minerals to the basin, strongly influenced concentrations of elements in he brines from which the rock-salt crystallized.

19

Badania koncentracji bromu w solach kamiennych złoża bocheńskiego

Toboła T.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 8

688-693

PL

Złoże bodeńskiej soli kamiennej "Bochnia " występuje u czoła nasunięcia fliszu karpackiego, ok. 30 km na wschód od Krakowa. W jego profilu litostratygraficznym wyróżnionych zostało 5 cyklotemów solnych przy czym jedynie w trzech występują sole kamienne. Utwory te wykazują bardzo dużą różnorodność wykształcenia pod względem struktur i tekstur skał. Wskazują one, podobnie jak obserwowane struktury sedymentacyjne na pierwotne ich pochodzenie. Badania koncentracji bromu w solach kamiennych tego złoża dostarczają interesujących danych o warunkach sedymentacyjnych. Zaobserwowana niska zawartość tego pierwiastka wskazują, że skład chemiczny solanek, z których następowała krystalizacja soli odbiegał od przeciętnego składu wody morskiej. Ponadto duże wahania i brak wyraźnych tendencji jego koncentracji ku górze profilu poszczególnych kompleksów solnych świadczy, że sedymentacja soli mioceńskich odbywała się w odmiennych warunkach niż w przypadku większości formacji solonośnych. Na warunki te wywarło wpływ wiele czynników takich jak wielkość i rodzaj dopływów oraz charakter połączeń z otwartym oceanem.

EN

Badenian salt deposit "Bochnia " is situated in the front of the Carpathian overthrust, about 30 km east of Kraków. Its lithostratigraphic profile has been subdivided into five cyclothems and only three of them contain salts. Structures and textures of these salts display great diversity. Their sedimentary structures indicate primary origin of salts. Examination of bromine concentration in Badenian salt rocks of Bochnia deposit supply important data on conditons of sedimentation. Low contents of bromine indicate that chemical composition of brine is different than average chemical composition of marine water. Furthermore big oscillations and lack of distinct increasing tendency of bromine contents upward profile of each such a salt member indicate that sedimentation of salts took place in different conditions than it is common within most of salt formations. These conditions were influenced by such factors as a magnitude and kind of inflows, as well as the connection with open sea.

20

O poziomie anhydrytowym badenu w utworze wiertniczym Ryszkowa Wola 7 k. Jarosławia (SE Polska)

Peryt T. M., Peryt D., Szaran J., Hałas S., Jasionowski M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 379

61-78

PL

Badeńska sukcesja ewaporatowa w otworze Ryszkowa Wola 7 składa się z anhydrytów wykształconych w facji laminowanej oraz brekcjowej. Wartości delta 18O i delta 34S anhydrytów wskazują na morskie pochodzenie jonu siarczanowego. Zespoły otwornicowe w utworach bezpośrednio poniżej poziomu anhydrytowego, a także w obrębie najniższej części anhydrytu, świadczą o redepozycji mikrofauny.

EN

Middle Badenian evaporites of the Carpathian Foredeep basin show a regular spacial pattern of evaporite facies: primary gypsum forming wide sulphate platform (with gypsum sections a few tens of metres thick) occurs in the most marginal, northern part of the Carpathian Foredeep. In more buried, basinward part of the Badenian evaporite basin, the place of primary gypsum is taken by anhydrite (e.g. B. Kubica, 1992) usually 10-30 m thick, and in the narrow axial part of the basin, in local salt basins, halite deposits occur. The depth in halite basins was a few hundred metres (A. Garlicki, 1979), and a part of the salt was deposited through the action of gravity currents (e.g. A. Ślączka, K. Kolasa, 1997). Siliciclastic rocks forming intercalations in halite show the facies variability and sedimentary structures characteristic of turbidites (K. Bukowski,1997). Between the marginal sulphate platform and the axial part a zone occurs where laminated sulphates with sulphate breccia and claystone intercalations occur. The Ryszkowa 7 borehole has been located in the eastern part of the Polish Carpathian Foredeep (Fig. 1). In this part of the foredeep, at the base of the Miocene sequence, thin (20-30 m) transgressive conglomerates, sandstones and claystones occur; they belong to Lower Badenian. Middle Badenian anhydrites that follow are covered by very thick (up to 2,500 m) Upper Badenian and Sarmatian claystones and sandstones (R. Ney et al., 1974). The anhydrite section consists of interbedded laminated and breccia anhydrite (Fig. 2). The anhydrite facies display features characteristic of redeposited sediments. Resedimentation is a relatively common phenomenon observed in modern evaporitic environments and the ancient evaporite sequences. The sulphate originated by precipitation at the air-water interface, with the sulphate particles settling to the bottom as a fine crystal "rain", or by precipitation from the brine body. Subsequently, it could be redeposited in relation to debris flows initiated by the earthquakes. The delta values (delta 18O: 11.26-15.15 promile, delta34S: 20.92-24.18 promile) of anhydrite are shown in Figs. 2-4. They indicate a marine origin of sulphate ion (cf. G. E. Claypool et al., 1980). It is characteristic that the general patterns of changes of delta values of Ryszkowa Wola (the central partof the Carpathian Foredeep) and Borków (the peripheral part) are very similar. Foraminiferal assemblages recorded below anhydrite and in the siliciclastic intercalation in the lowermost part of anhydrite (Pl. I-II) derive from older deposits as well as penecontemporaneous with the deposition of the oldest part of the anhydrite section. Redeposited foraminiferal assemblages related to the Wieliczka salt deposits were earlier found by E. Łuczkowska and J. Rolewicz (1990).