Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Petrographical analysis of Warthian fluvioglacial gravels as a tool to trace the source area – a case study from central Poland

Górska-Zabielska M., Wachecka-Kotkowska L.

Geologos

|

2014

|

Vol. 20, No. 3

183--199

EN

The petrographical features of the medium- and coarse-grained gravels (4-10 mm and 20-60 mm, respectively) of weathered and fresh (unweathered) deposits indicate, in combination with so-called indicator and statistical erratics, that two glacial lobes joined in the borderland of the Polish Lowlands and Uplands. Lower Palaeozoic limestones become less frequent in the finer gravel fraction, whereas crystalline rocks and flints become more frequent. The petrographical analysis of the coarser gravel fraction indicates that the ice sheet advanced from the NE to NNW (the Widawka lobe) and from the NE to ENE (the Rawka, Pilica and Luciąża lobes). The source areas of the gravel deposited by the Warthian ice sheet were magmatic and sedimentary areas of both the Baltic and the SE Sweden basins.

2

Analiza petrograficzna osadów glacjalnych : zarys problematyki

Górska-Zabielska M.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 12

49-70

PL

W pracy omówiono kompleksową analizę petrograficzną osadów lodowcowych, obejmującą frakcję żwirów średnioziarnistych i gruboziarnistych. Podano cel i zakres badań oraz zaprezentowano znaczenie i rolę analiz petrograficznych. Przedstawiono zależność składu petrograficznego od frakcji osadu i jego genezy. Analizę petrograficzną omówiono w aspektach terenowym, laboratoryjnym i kameralnym. Podano również możliwości zastosowania analizy petrograficznej do celów litostratygraficznych oraz poznawczych w świetle analizy materiału kamiennego budującego obiekty dziedzictwa kulturowego.

EN

The paper discusses a comprehensive Polish petrographic study of glacial sediments, including a fine and coarse gravel. The purpose and scope of research as well as the importance and role of the petrographic analysis is presented. The dependence of petrographic composition on the sediment fractions and its genesis is discussed. The petrographic analysis is discussed in the aspects of field, laboratory and intimate work. The paper provides the possibility of applying for the petrographic analysis due to lithostratigraphic purposes; it also shows how stone buildings of cultural heritage can be analysed in the light of the petrographic analysis.

3

Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec

Górska-Zabielska Maria

Geologos

|

2008

|

Vol. 14, No. 2

177--194

PL

Wychodnie skalne środkowego Bałtyku, wysp szwedzkich oraz południowo-wschodniej Szwecji były obszarem dominującej egzaracji tej części lądolodu, która podczas fazy pomorskiej późnego plenivistulianu dotarła po NW Polskę i NE Niemcy. W zespole wszystkich skandynawskich narzutniaków najmłodszych osadów depozycji glacjalnej z NW Polski i NE Niemiec około 30-40% stanowią skały krystaliczne. Ich obszarem macierzystym jest tarcza bałtycka, uformowana w proterozoiku. Do najważniejszych narzutniaków pochodzących z tarczy bałtyckiej należą: granity Uppsala i Stockholm, granit rapakivi Aland, eratyki z Dalarny (granity Garberg, Jima, Siljan oraz porfir Dalama). Są to także eratyki egzarowane w transskandynawskim paśmie magmowym: granity Smáland, Vánevik, Vörlebo, Filipstad, Kristinehamn, czerwone i szare granity Vöxjö, porfiry Páscallavik; dalej są to eratyki z regionu Blekinge-Bornholn (granity Karlshamn, Spinkamála, Halen, Vánga, Hammer, Vang, Svaneke) oraz eratyki z regionu gnejsowego SW Szwecji (sjenity Glimákra i Vaggeryd, gnejs Járna i czarnokit Varberg). W grupie skał narzutowych są także skały uformowane podczas młodszych zdarzeń geologicznych (np. permski porfir rombowy z Oslo czy jurajski bazalt ze Skanii). Skały macierzyste są zlokalizowane również w obrębie pokrywy osadowej dna Bałtyku centralnego i południowego, której powstanie wiąże się ze zdarzeniami geologicznymi w neoproterozoiku, wczesnym paleozoiku i kredzie. Z dna Bałtyku, wysp Gotlandii i Olandii oraz państw nadbałtyckich pochodzi około 60-70% wszystkich eratyków osadowych późnoplenivistuliańskiej depozycji glacjalnej. Są to: piaskowce jotnickie, wapienie ordowiku i syluru, dewońskie piaskowce i dolomity. Z południowo-zachodniego Bałtyku pochodzą górnokredowe wapienie oraz górnokredowe i paleogeńskie krzemienie.

EN

The hardrock substratum of the middle Baltic Sea, Swedish islands and south-eastern Sweden are the main areas eroded by the late Pleniweichselian ice sheet. The erratics that the ice transported away from these areas are now found in the youngest glacial deposits of NW Poland and NE Germany. The Scandinavian erratics sampled from the youngest glacial deposits in NW Poland and NE Germany consist for 30-40% of crystalline rocks derived from the Proterozoic of the Fennoscandian (Baltic) Shield. They include Svecofennian rocks (Uppsala granite, Stockholm granite, Áland rapakivi granite), granites and porphyries from Dalama (Garberg granite, Jima granite, Siljan granite, Dalama porhyry), as well as materiał from the Transscandinavian Igneous Belt (Smáland granite, Vánevik granite, Vörlebo granite, red and grey Vöxjö granites, Páscallavik porphyry, Filipstad granite and Kristinehamn granite), from the Blekinge-Bornholn region (Karlshamn granite, Spinkamála granite, Halen granite, Vánga granite, Hammer granite, Vang granite, Svaneke granite), and the gneissic region of SW Sweden (Glimákra syenite, Vaggeryd syenite, Járna gneiss, Varberg chamockit). Other erratics come from younger volcanic rocks, dating back to the Late Palaeozoic and Jurassic/Cretaceous (e.g., the romb porphyry from the Oslo graben and Scanian basalt). The sedimentary cover of the Neoproterozoic, the Lower Palaeozoic and the Cretaceous (from the Baltic Sea, Aland Islands, Gotland, Öland and the Baltic states) are also source rocks. Glacial sediments deposited directly south of the Baltic Sea consist for 60-70% of Fennoscandian sedimentary erratics. They include: Jotnian sandstones, Ordovician and Silurian limestones, Devonian sandstones (Old Red) and dolomites. Other source areas of indicator erratics are located along the Sorgenfrei-Teisseyre-Tornquist zone and further to the south-west (e.g. Late Cretaceous limestones, Late Cretaceous and Paleogene flints).

4

Nowe znaleziska narzutniaków porfiru rombowego z Oslo na terenie północno-zachodniej Polski

Górska M.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 7

580-585

PL

Znalezione na wolińskiej plaży między Międzyzdrojami a Grodnem dwa porfiry rombowe z Oslo są niecodziennym znaleziskiem wśród skandynawskich narzutniaków przewodnich w osadach polodowcowych północnej Polski. Jak dotąd znanych i opublikowanych jest około 20 miejsc występowania narzutniaków z okolic Oslo w tej części Polski. Przynależność stratygraficzna porfirów rombowych z Wolina nie jest znana, bo zostały znalezione na kamienistej półce abrazyjnej, pod klifem, w którym występują dwie gliny lodowcowe. Przeprowadzone w tym miejscu badania petrograficzne narzutniaków skandynawskich dolnej szarej gliny lodowcowej wskazują na wyraźnie północno-zachodni kierunek nasunięcia się lądolodu (50% wszystkich narzutniaków próbki nr 3 ma swoje wychodnie w zachodniej części południowego Bałtyku). Narzutniaki przewodnie obecne w tej i dwóch pozostałych próbkach pochodzą z południowo-wschodniej części Szwecji oraz niecki Bałtyku właściwego. Są to wychodnie, po których przemieszczał się transgredujący z północy lądolód zanim nie dotarł do wychodni kredy, leżących w bezpośrednim sąsiedztwie wyspy Wolin. Zastanawiający jest jednak tak wielki udział narzutniaków z sektora zachodniego łącznie z 2 porfirami rombowymi z Oslo. Czy dotarły one zakotwiczone w górach lodowych (Benn i Evans, 1998, za Donnerem, 1995) ?; a może tak liczne ich występowanie w osadach polodowcowych wiązać należy z obecnością kopuły lodowej Lagerlunda (1987, 1995)? Schulz (2003) sugeruje jeszcze transport drogą morską balastu okrętowego. Zaplanowane szczegółowe badania petrograficzne narzutniaków skandynawskich wolińskiego klifu powinny przynieść rozwiązanie tej zagadki.

EN

Two specimens of Oslo rhomb porphyries find on the Wolin Island beach between Międzyzdroje and Grodno are extraordinary finds among the entire population of Scandinavian indicator erratics within glacial sediments in northern Poland. Only around 20 localities of erratics from Oslo have been noted in that part of Poland so far (Schulz, 1973). Unfortunately, the stratigraphy of the Wolin erratics is not known, because they have been found on the stony abrasion shelf at the foot of a cliff. The cliff itself consists of two separate till layers. The petrographical analysis of the lower bed of gray glacial till where rhomb porphyries had been found, point to distinctly north-western direction of an ice sheet advance (50 % of the entire population of erratics from sample 3 derive from western mother regions in the southern Baltic bottom). The analysed indicator erratics form the lower Wolin till represent the south-eastern Sweden and western part of the bottom of Baltic depression. The ice-sheet, approaching from the north, has transgressed on these outcrops before reaching the mother regions of Cretaceous limestones, which are located in the direct vicinity of the Wolin Island. The ample content of western erratics in sampled sediments of the Wolin cliff as well as the Oslo rhomb porphyries are of high interest. Have they come in icebergs (Benn & Evans, 1998, see Donner, 1995) or maybe their presence in glacial sediments should be connected with the Lagerlund's ice dome (1987, 1995)7 Schulz (2003) suggests a ship transport (as ballast stones). The planned detailed petrographical analysis on the Scandinavian erratics of the Wolin cliff should clarify the issue.