Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The erratic rocks of the Upper Cretaceous Chalk of England: how did they get there, ice transport or other means?

Jeans Christopher V., Platten Ian M.

Acta Geologica Polonica

|

2021

|

Vol. 71, no. 3

287--304

EN

Rare erratic clasts - extraneous rock types - occur in the Upper Cretaceous Chalk, including a local basal facies, the Cambridge Greensand. The underlying Upper Albian Gault Clay and the Hunstanton Red Chalk Formations have also yielded erratics. The discovery of these erratics, their description and the development of hypotheses to explain their origins and significance are reviewed. They became the subject of scientific interest with the interpretation of a particularly large example “The Purley Boulder” by Godwin-Austen (1858) as having been transported to its depositional site in the Chalk Sea by drifting coastal ice. Thin section petrography (1930–1951) extended knowledge of their diverse provenance. At the same time the Chalk Sea had become interpreted as warm, so drifting ice was considered out of context, and the preferred agents of transport were entanglement in the roots of drifting trees, as holdfasts of floating marine algae, or as stomach stones of marine reptiles or large fish. Reconsideration of their occurrence, variable nature and sedimentary setting suggests that there are three zones in the English Chalk where erratics may be less rare (1) near the base of the Cenomanian in the Cambridge area, (2) the Upper Cenomanian-Middle Turonian in Surrey, and (3) the Upper Coniacian and Lower Santonian of Kent. The assemblage from each level and their sedimentary setting is subtly different. Present evidence suggests that the erratics found in the Upper Albian-Lower Cenomanian and the Upper Cenomanian-Middle Turonian zones represent shallow water and shoreline rocks that were transported into the Chalk Sea by coastal ice (fast-ice) that enclosed coastal marine sediments as it froze. The Upper Coniacian and Lower Santonian erratics from Rochester and Gravesend in Kent are gastroliths.

2

Eratyki przewodnie w glinach morenowych Polski

Czubla P., Gałązka D., Górska M.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 3

245-255

EN

Erratics analysis is one of the principal methods used to study glacial sediments. Usually, simplified petrography of gravel fraction is employed, whereas more advanced techniques, based on interpreting certain rock types of Fennoscandian provenience, are still rarely used in Poland. This is mainly due to the lack of training in classifying erratic rocks, what in turn is at least partly a consequence of the lack of appropriate Polish language atlases. We are willing to bridge this gap, presenting the 33 descriptions of the indicator rock types found in the Pleistocene sediments in Poland. Most descriptions have been illustrated with colour photographs, showing either the specimens from Poland, or the ones collected during our expeditions to Sweden, Denmark and Finland.We present the most important features, which allow to both identify a sample unambiguously and to tie it to a specific outcrop in Fennoscandia. Additionally, we include the geographic coordinates of the central points of source outcrops, used to define the theoretical pebble centres position

3

Głazy narzutowe "Trojaczki" : nowo ustanowiony pomnik przyrody nieożywionej w Tarnowie

Czubla P., Mizerski W.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 7

585-586

PL

W Tarnowie (woj. małopolskie) odnaleziono 3 głazy narzutowe przytransportowane przez lądolód w czasie jednego ze zlodowaceń południowopolskich. Głazy te są najprawdopodobniej fragmentami jednego, większego głazu. Największy z nich ma obwód 10,2 m, co stawia go na drugim miejscu pod względem wielkości wśród głazów narzutowych znajdujących między maksymalnymi zasięgami zlodowaceń środkowopolskich i południowopolskich. Głazy pochodzą najprawdopodobniej z granitoidowego masywu Arnö w środkowej Szwecji. W 2002 r. głazy objęto ochroną prawną.

EN

Three erratics have been found in Tarnów (southern Poland). They probably represent fragments of a single boulder transported during one of the South-Polish glaciations from Arno Massif in Central Sweden. The largest erratic has a circumference of 10.2 m, making it the second largest dropstone known from the area between the maximum ranges of the ice-sheets of Mid-Polish and South Polish glaciations. In May, 2002, the boulders (named "Triplets " and moved to a recreational area in Tarnów, were declared a protected monument of inanimate nature.

4

Advantages and disadvantages of petrographic analyses of glacial sediments

Górska M.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 2

241-250

EN

Petrographic studies are a helpful tool for glacial geomorphology, because they may supplement lithofacial analysis. They introduced information about dynamics and thermic conditions in a glacial sole, about different alimentary zones, and routes of an ice sheet and individual glacial streams that deposited tills in central and western Wielkopolska, western Poland. Apart from advantages, the petrographic analyses have also disadvantages, e.g. ability to recognize 200 types of indicator erratics, which follows in pointing to respective source areas. A sample volume must be represented statistically, i.e. it should consist of not less than 1000 erratics from tills and not less than 300 pebbles from gravel.

PL

Pierwsze systematyczne i metodologicznie przygotowane analizy składu petrograficznego glin lodowcowych pochodzą z początku XX wieku. V. Milthers (1909, 1934), J. Hesemann (1931, 1935) i później G. Liittig (1958) próbowali znaleźć najlepszy sposób na wskazanie skandynawskich obszarów egzaracji eratyków przewodnich (20-60 mm), które występują w glinach lodowcowych Niemiec, Danii i Polski. Na podstawie 200 znanych eratyków przewodnich P. Smed (1993) zaproponował nowy sposób prezentacji graficznej torów wędrówki odrębnych strumieni lodowych, począwszy od ich ośrodków alimentacyjnych w Skandynawii aż po Niż Europejski. Frakcja żwirowa 4-12,5 mm występująca w heterogenicznej glinie (M. Böse, 1989) jest separowana na 10 grup petrograficznych, które z kolei służą wyliczeniu tzw. wskaźników głazowych. Frakcja kamienista 200 mm (K.-D. Meyer, 1983) analizowana jest pod względem liczebności eratyków przewodnich, co prowadzi do wyliczenia teoretycznego centrum głazowego TGZ. Studia nad petrografią w obu frakcjach mają zarówno wady, jak i zalety. Wśród słabych punktów metody wymienia się konieczność umiejętnego wyboru litofacji, od której zależy ostateczny skład mineralno-petrograficzny glin morenowych. Dużą niedogodnością metody jest analizowanie statystycznie reprezentatywnej frakcji żwirowej - co najmniej 300 sztuk (B. Krygowski, 1955; A. Gaigalas, 1963; por. J. Nunberg, 1971; M. Böse, 1989) i frakcji kamienistej-co najmniej 1000 okazów (K.-D. Meyer,1983), wobec czego badania są żmudne i długotrwałe. Wyznaczenie stref, w których przebiegała egzaracja, zależy w dużej mierze od poprawnego zaklasyfikowania eratyku przewodniego do jednego z czterech obszarów śródlądowych Skandynawii i niecki Bałtyku i przyporządkowanie mu właściwej nazwy. Mimo wymienionych wad, studia nad składem petrograficznym glin morenowych weszły na stałe do standardowych metod badawczych tych osadów w Europie Zachodniej (np. G. Liittig, 1958, 1995; M. Houmark-Nielsen, 1987; W.-A. Panzig, 1989, 1992; M. Böse, 1996). Również w Polsce zauważa się od kilku lat wzrost zainteresowania analizami petrograficznymi (np. D. Krzyszkowski, 1988, 1990, 1994; K. Choma-Moryl i in., 1991; W. Gogołek, 1991a, b, 1994; K. Kenig, 1991, 1989; R. Racinowski, 1991; H. Klatkowa, 1993; M. Górska, 1995a, b, 1997; S. Dobrzyński, 1995; C. Seul, 1995; S. Lisicki, 1997, 1998a-c). Analizy petrograficzne są doskonałą metodą wspierającą analizy litofacjalne osadów (M. Górska, 1997) w geomorfologii glacjalnej; uzupełniają dane dotyczące dynamiki, termiki stopy lądolodu, obszaru alimentacji i toru wędrówki lądolodu. Studia nad petrografią wspierają wyznaczone, na podstawie wskaźników głazowych, wnioski o zróżnicowanych ośrodkach alimentacyjnych glin morenowych. Należy przy tym wyraźnie stwierdzić i bezwględnie pamiętać, co było wielokrotnie podnoszone w literaturze przedmiotu (m.in. G. Liittig, 1995), że analizy petrograficzne, będące uzupełnieniem sedymentologiczno-petrograficznym, mogą uporządkować klasyfikację stratygraficzną jedynie w połączeniu z innymi, komplementarnymi metodami litologiczno- stratygraficznymi.