Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Philosophical aspects of sustainable development

Zadrożny Paweł, Nicia Paweł, Parzych Piotr, Bejger Romualda

GIS Odyssey Journal

|

2021

|

Vol. 1, no. 1

83--90

EN

The history of mankind and the related history of the philosophy of nature demonstrate that, throughout centuries, people have always focused on the pursuit of understanding the world which they live in as well as the laws that govern it. The traditional philosophy concentrated on ontology and metaphysics, but with the development of civilisation as well as scientific and technical progress, it significantly expanded. The development of civilisation and its growing needs resulted in the increased anthropopressure on the natural environment, which caused significant changes. Civilisation and environmental threats, which mankind began to be aware of as late as in the last century, have also become the subject of considerations of contemporary philosophers. The pro-environmental and pro-ecological ideas that emerged in response to these threats often have their origins in philosophy. One of such ideas, which has now been firmly established legally, politically and socially, is the concept of sustainable development. Sustainable development for modern human is not only an idea, but it forms the basis of specific laws, policies and actions aimed at the survival of the human species. This paper presents examples of philosophical views on the idea of sustainable development – its origin, development, extent and perspectives.

2

Education for the value of sustainable development in selected concepts of ecophilosophy

Klimska Agnieszka

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2019

|

z. 141

161--172

EN

As part of ecophilosophy, new thinking and action models are proposed in harmony with the natural environment and the vision of sustainable development. The models contain axiological (eco-axiological) indications often justified by different positions, including anthropocentric and biocentric. The article presents axiological indications of selected concepts of ecophilosophy and the methods of their implementation into social practice. Particular attention was paid to the issue of axiological education and management of socially important values as important elements of education for sustainable development.

3

Ecophilosophy in Modern East Asia: The Case of Hansalim in South Korea

Pak M. S., Kim J.

Problemy Ekorozwoju

|

2016

|

Vol. 11, nr 1

15--22

EN

This article is devoted to examining the relevance of ecophilosophy for sustainable development, especially in the modern East Asian context. It is framed as a response to environmental historian Mark Elvin’s claim thatallegedly ecofriendly philosophical and spiritual traditions like Daoism, Buddhism, and Confucianism had noeffect in preventing environmental degradation in the long history of preindustrial China, and also that given thishistorical precedent, ecophilosophy – or any type of ideology as such – is likely to have no relevance in the efforts toward sustainable development now under way worldwide. The article argues the necessity of examining Asian countries that are farther along in industrialization than China, and which have witnessed the emergence of powerful ecophilosophy-based movements as a reaction to industrialization and its unfortunate side-effects. In particular, the article focuses on the remarkable case of the Hansalim movement in South Korea, which has represented arguably the most comprehensive attempt yet at formulating an ecophilosophy based on the East Asian traditions which is relevant and practical for today’s world. While Hansalim’s achievements as the operator of the world’s largest community-based organic food cooperative have recently begun to gain recognition abroad, this article focuses on the ecophilosophy underlying the movement – for which food has been but a symbol – and analyzes it to be rich in implications, especially concerning the social pillar of sustainable development, localism, and the role of ecophilosophy.

PL

Artykuł podejmuje kwestię roli, jaką ekofilozofia może odegrać we wspieraniu rozwoju zrównoważonego, szczególnie w kontekście współczesnej Azji Wschodniej. To odpowiedź na twierdzenie historyka Marka Elvina, według którego pozornie prośrodowiskowe tradycje filozoficzne i duchowe, takie jak taoizm, buddyzm i konfucjonizm, nie powstrzymały degradacji środowiska w długiej przedprzemysłowej historii Chin. Co więcej, także współczesna ekofilozofia – czy jakakolwiek inna ideologia – nie wydaje się mieć związku z działaniami na rzecz zrównoważonego rozwoju. Tymczasem przykład krajów azjatyckich, których rozwój przemysłowy jest wolniejszy niż Chin, wskazuje na prężny rozwój silnych ruchów opartych na ekofilozofii, stanowiących reakcję na industrializację i jej niefortunne skutki uboczne. Szczególnym przypadkiem jest ruch hansalizmu z Korei Południowej, który reprezentuje bodaj najbardziej wszechstronną próbę sformułowania ekofilozofii opartej na wschodnio-azjatyckiej tradycji, która wydaje się być odpowiednią i praktyczną także dla współczesnego świata. Podczas, gdy osiągnięcia hansalizmu, jako zarządcy największej światowej kooperatywy produkującej żywność organiczną stają się coraz bardziej znane, warto skoncentrować się na założeniach ekofilozoficznych przyjętych przez ten ruch – gdzie żywność jest symbolem – i przedstawić ich liczne implikacje, szczególnie te odnoszące się do społecznego filaru rozwoju zrównoważonego, regionalizmu i roli, jaką w tym wszystkim powinna odgrywać ekofilozofia.

4

Social Sozophilosophy and the Care for Sutainability of Some Areas of the Social Reality

Sztumski W.

Problemy Ekorozwoju

|

2015

|

Vol. 10, nr 2

15--29

EN

In Anthropocene, the natural and social environment of human life has been degrading more significantly than ever before, especially for the past 70 years. The negative changes of the natural environment are well known and clearly felt. Therefore, the environmental awareness usually refers to the degradation of nature as a result of the human engineering activity. Due to their economic, political and ideological activities, people are aware of the degradation of social, cultural and spiritual environments to a much lesser extent. They distort the functioning of social systems and their sustainability, worsen the interpersonal relations, and devastate the personality. Hence, the issue of social environment protection, taken by sozology – complementary to the eco-philosophy – is crucial, as is the sozophilosophical reflection about it. The article presents threats to the sustainable development of selected fields of the social environment – knowledge, faith, social space, freedom, privacy, social time, and work – as well as their causes and possibilities of reduction.

PL

W epoce antropocenu przyrodnicze i społeczne środowisko życia człowieka ulega degradacji o wiele bardziej niż w poprzednich epokach, zwłaszcza od około 70 lat. Negatywne zmiany środowiska przyrodniczego są powszechnie znane i wyraźnie odczuwane. Dlatego świadomość ekologiczna odnosi się przeważnie do degradacji przyrody w wyniku inżynierskiej aktywności ludzi. W o wiele mniejszym stopniu ludzie zdają sobie sprawę z degradacji środowiska społecznego, kulturowego i duchowego w wyniku aktywności ekonomicznej, politycznej i ideologicznej. Zakłóca ona funkcjonowanie systemów społecznych i ich zrównoważony rozwój, pogarsza relacje międzyludzkie i pustoszy osobowość. Dlatego ważna jest kwestia ochrony środowiska społecznego podejmowana przez sozologię i związana z tym refleksja filozoficzna w ramach sozofilozofii, która jest komplementarna do ekofilozofii. Artykuł ukazuje zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju wybranych obszarów środowiska społecznego – wiedzy, wiary, przestrzeni społecznej, wolności, prywatności, czasu społecznego i pracy – oraz ich przyczyny i możliwości redukcji.

5

Placing the idea of sustainable landscape in ecophilosophy

Małgorzata L

Problemy Ekorozwoju

|

2014

|

Vol. 9, nr 1

81--88

EN

The preamble to the European Landscape Convention states, that the landscape is an important part of economic life, affecting culture, the environment and social issues. It is a basic component of the European natural and cultural heritage, building both national and local identities of society. The Convention also regards landscape as a key element of social well-being, meaning its protection and improvements to its quality and variety, yield eco-nomic value and depend on each of us. This conception of space provides a basis for building the sustainability in landscape, a challenging and multi-dimensional problem, whose foundations can be found in ecophilosophy. Therefore, this publication seeks to combine the world of philosophy and realistic spatial management in order to answer some fundamental questions about the nature of this relatively new idea. The author discusses the chances of this perspective gaining popularity and presents her understanding of the concepts of landscape and landscape sustainability.

PL

W preambule do Europejskiej Konwencji Krajobrazowej czytamy, że krajobraz stanowi istotny element życia gospodarczego, wiąże się z kulturą, ekologią i sprawami społecznymi. Stanowi on podstawowy komponent euro-pejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, buduje tożsamość narodową i lokalną społeczeństwa. Zwraca się w niej także uwagę na to, że krajobraz stanowi kluczowy element dobrobytu społeczeństwa, a jego ochrona i planowanie to podnoszące jakość i różnorodność ważne elementy gospodarki i obowiązek każdego z nas. Takie podejście do przestrzeni daje podstawy budowania zrównoważenia w krajobrazie, problemu trudnego i wielowymiarowego, którego fundamenty można odnaleźć w ekofilozofii. Dlatego publikacja ta stara się połączyć świat filozofii i realistycznego zarządzania przestrzenią, by odpowiedzieć na podstawowe pytania o istotę tej sto-sunkowo młodej idei, o to czy problem ten ma szansę na zaistnienie jako ważny element wizji przyszłości. Nie-zbędne było także przedstawienie swojego rozumienia pojęć krajobraz i krajobraz zrównoważony.

6

Walery Goetel i idea sozologii

Gawor L.

Problemy Ekorozwoju

|

2013

|

Vol. 8, nr 1

83--89

EN

The article presents the concept of sozology, formulated by Walery Goetel in the 1960s, an innovative proposal to establish an autonomous and interdisciplinary branch of science concerning the protection of the environment. The essence of this idea was to determine the subject matter of the postulated branch science that would include the protection of the natural environment as well as the social environment, which was a major breakthrough and is now an indisputable axiom of ecology, ecophilosophy, the study into the protection of the life of human envi-ronment, and the idea of sustainable development. Furthermore, the text contains a short biography of the Polish scientist and presents the reception of Goetl in modern Polish ecological thought in the form of systemic sozolo-gy and sozophilosophy.

PL

Artykuł prezentuje sformułowaną przez Walerego Goetla w latach 60. XX w. koncepcję sozologii – nowatorską propozycję ustanowienia autonomicznej i interdyscyplinarnej nauki o ochronie środowiska. Istotą tego pomysłu było określenie przedmiotu postulowanej nauki obejmującego ochronę nie tylko środowiska przyrodniczego, ale także i społecznego, co stanowiło prawdziwy przełom a współcześnie jest niepodważalnym aksjomatem ekolo-gii, ekofilozofii, nauki o ochronie życia środowiska ludzkiego, a także idei zrównoważonego rozwoju. Tekst zawiera także krótką biografię uczonego polskiego oraz ukazuje recepcję Goetla we współczesnej polskiej myśli ekologicznej w postaci idei sozologii systemowej oraz sozofilozofii.

7

Henryk Skolimowski’s Ecophilosophy in the Aspect of Philosophy of History

Gawor L.

Problemy Ekorozwoju

|

2012

|

Vol. 7, nr 1

95-103

PL

Przedstawiany tekst jest próbą rekonstrukcji filozofii dziejów Skolimowskiego, dającej się wyczytać z jego różnorodnych tekstów. Koncepcja ekofilozofii Skolimowskiego jest de facto filozofią społeczną, krytycznie oceniającą kondycję dzisiejszej cywilizacji ludzkiej. Ratunkiem dla niej jest postulowana metanoja (przemiana) człowieka początku nowego tysiąclecia. Ta konieczna transformacja człowieka współczesnego w homo ecolo-gicus, co jest centralnym punktem ekofilozofii, oparta jest na określonej wizji dziejów. Ukazuje ona z jednej strony logikę historii doprowadzającą ludzkość na skraj przepaści. Z drugiej zaś snuje optymistycznie prospek-tywną refleksję nad przyszłością człowieka mistycznie wręcz odrodzonego, jako aktywnego elementu wyższego poziomu rozwoju ludzkości – kosmokracji.

EN

The presented text is an attempt to reconstruct the philosophy of history of Henryk Skolimowski – the idea can be extracted from his various works. The concept of eco-philosophy by Skolimowski is a de facto social philos-ophy that critically evaluates the present condition of human civilization. The rescue for it is postulated metanoia (change) of man of the new millennium. This necessary transformation of contemporary man into homo ecologicus, which is the central point of eco-philosophy, is based on a certain vision of history. On the one hand it shows the logic of the history that brings the humanity to the brink of a precipice, on the other, it spins an optimistic prospective reflection on the future of man almost mystically reborn as an active element of a higher level of human development – cosmocracy.

8

Genealogy of Ecophilosophies

Pak M. S.

Problemy Ekorozwoju

|

2012

|

Vol. 7, nr 1

7-13

EN

Environmentalism is not a recent movement, but one which dates from at least since the nineteenth century, and which has been subject to periods of contraction as well as growth. Moreover, the philosophical impulses underlying this movement have deep historical roots (and numerous antecedents) in the Western tradition. Broadly speaking, there have been two different traditions – schools – of environmental thought. The better known of these schools is one which the article identifies as the Arcadian, and which essentially represents a more up-to-date expression of the discontent with civilization and the desire for a return to the state of nature which have been characteristic of various Western philosophical traditions since antiquity. The other school, identified in this article as Utilitarian, which emphasizes the beneficial and less wasteful uses of nature with the help of science and technology, is now enjoying resurgence, but it also has deeper and broader historical and cultural roots than often suspected, as recent research has begun to show. Understanding the genealogy of these different types of ecophilosophies, in turn, helps us better discern, with the benefit of hindsight, their potential pitfalls as well as their likely contributions, and thus could lead to better informed philosophical discussions on environmental issues.

PL

Enwironmentalizm nie jest współczesnym ruchem, jego źródła sięgają głębiej, do XIX w. Od tego czasu zaznaczał się on w naukowym dyskursie, choć ze zmienną mocą. W szerokim ujęciu można wskazać na wiele szkół myśli ekologicznej. Jedną z bardziej znanych określono w tym artykule jako Arkadystów. W jej ramach wyraża się rozczarowanie współczesną cywilizacją i chęć powrotu do natury, co było charakterystyczne dla wielu tradycji filozoficznych Zachodu już od czasów antycznych. Inna szkoła, Utylitarystów, podkreśla korzyści płynące z mniej niszczącego niż dotąd korzystania z natury, w czym pomaga coraz doskonalsza nauka i technika. Podejście to obecnie staje się coraz bardziej popularne, ale w swej istocie posiada o wiele głębsze i szersze niż to mogłoby się wydawać historyczne i kulturowe korzenie. Zrozumienie źródeł obu tych typów ekofilozofii pozwala rozpoznać ich specyfikę, a poprzez to prowadzi do lepiej przygotowanej dyskusji ekofilozoficznej odnoszącej się do zagadnień środowiskowych.

9

Przełom ekofilozoficzny w myśleniu według Zdzisławy Piątek

Fiut I. S.

Problemy Ekorozwoju

|

2011

|

Vol. 6, nr 1

95-106

EN

In the opinion of Zdzisława Piątek, the eco-philosophical breakthrough has its genesis in the development of 20th century new axiology indicating, that the value of “sustainability of life” constitutes the highest value for man. On the moral plane, it becomes the source of biocentric and and ecocentric attitudes, lessening human “species chauvinism”. Such attitudes are characterized by the profound axiological conviction that nature as the original environment of human existence possesses internal value, and therefore must constitute the source of ethical concern as a morally vital object. Consequently, man as a source of ethical choices should be responsible for nature’s mode of being, which is strictly related to the quality of his life and dignity, as well as defines the fate of future generations of mankind. According to Zdzisława Piątek, the development of natural and biological sciences constitutes another important cause of eco-philosophical breakthrough. Presently, these sciences provide vast rational knowledge concerning the real relationships between humans, both their biological and cultural essence, and their natural living base. This knowledge provides not only assumptions and arguments for the eco-philosophy, but also broadens the spaces of reflection over the role and place of man within the natural being, and also the future of this natural coexistence. Zdzisława Piątek also believes that the progress of natural and biological sciences must be evolution-oriented on the level of philosophical analysis, and should correspond to the development of social sciences and humanities in order, that the understanding of man as a link of historical process of evolution would be possible, alongside his mind and its symbolic outcomes, creating his culture and generating the forms of social interactions. This knowledge presents the real situation of man within the system of biosphere and renders it possible for him to make critical use of scientific achievements in order to assure a harmonious coexistence of people and nature, as well as the further development of their specific species characteristics, the expression of which is culture. Zdzisława Piątek also criticizes the idealistic and radically anthropocentric attitudes which juxtapose the cultural essence of man with his relationships with the natural determinants of his existence, for instance the concept of “intelligent design”. Such attitudes limit the freedom of scientific research and prevent the rational use of scien-tific discoveries that could serve the improvement of the quality of human life and actual dignity of man.

PL

Przełom ekofilozoficzny w myśleniu w świetle rozważań filozoficznych Zdzisławy Piątek ma swoją genezę w rozwoju w XX wieku nowej aksjologii wskazującej, że najwyższą wartością dla człowieka staje się wartość „trwałości życia”, która na płaszczyźnie moralnej staje się źródłem postaw biocentrycznych oraz ekocentrycz-nych, osłabiających jego „szowinizm gatunkowy”. Postawy te cechuje głębokie przekonanie aksjologiczne, że przyroda jako naturalne środowisko istnienia człowieka ma wartość wewnętrzną, a więc musi być źródłem troski etycznej jako przedmiot ważny moralnie, a człowiek jako podmiot wyborów etycznych powinien odpowiadać za jej kondycję bytową, która ściśle łączy się z jego jakością życia oraz godnością i określa również losy przyszłych pokoleń gatunku ludzkiego. Drugą ważną przyczyną przełomu ekofilozoficznego w myśleniu według tej myślicielki jest rozwój nauk przy-rodniczych i biologicznych, które dostarczają obecnie szerokiej wiedzy racjonalnej na temat rzeczywistych związków człowieka, jego biologicznej, ale i kulturowej natury z jego bytowym podłożem przyrodniczym. Wie-dza ta dostarcza nie tylko przesłanek i argumentów dla rozwoju myślenia zorientowanego ekofilozoficznie, ale poszerza przestrzenie refleksji aksjologicznej nad rolą i miejscem człowieka w bycie przyrodniczym oraz przy-szłości tej naturalnej koegzystencji. Piątek sądzi również, że postęp nauk przyrodniczych oraz biologicznych musi być na poziomie analizy filozo-ficznej zorientowany ewolucyjnie i musi korespondować z rozwojem nauk społecznych i humanistycznych, by możliwe było rozumienie człowieka jako ogniwa dziejowego procesu ewolucji wraz z jego umysłem oraz jego symbolicznymi wytworami, tworzącymi jego kulturę i generującymi formy społecznych interakcji. Ma bowiem świadomość, że wiedza ta uświadamia realną sytuację człowieka w systemie biosfery i pozwala na krytyczne wykorzystywanie osiągnięć nauki w celu harmonijnej koegzystencji ludzi z przyrodą oraz dalszy rozwój ich specyficznie gatunkowych cech, których wyrazem jest właśnie kultura. Krytykuje również stanowiska ideali-styczne i skrajnie antropocentryczne, przeciwstawiające kulturową naturę człowieka jego związkom z przyrod-niczymi determinantami jego bytowania – np. koncepcję inteligentnego projektu (the intelligent design). Stano-wiska takie ograniczają bowiem wolność badań naukowych i uniemożliwiają wykorzystywanie rozumne odkryć naukowych do podniesienia jakości życia ludzi i rzeczywistej godności człowieka.

10

Ekofilozofia w Problemach Ekorozwoju

Hull Z.

Problemy Ekorozwoju

|

2011

|

Vol. 6, nr 1

7-10

PL

Dokonując przeglądu problematyki ekofilozoficznej w Problemach Ekorozwoju ograniczyłem się do artykułów i recenzji zamieszczonych w tym piśmie. W pierwszej części tekstu ukazuję kryteria, którymi kierowałem się wyodrębniając z ogółu zamieszczonych w piśmie artykułów publikacje o charakterze ekofilozoficznym oraz wyróżniając wśród nich poszczególne grupy problemowe. W części drugiej przedstawiam wyniki dokonanego przeglądu, dochodząc do wniosku, iż w ciągu ostatnich dwóch lat (roczniki 2009 i 2010) zarysowała się wyraźna tendencja do zmniejszania się ilości ekofilozoficznych publikacji w piśmie. W rocznikach I i II było ich po 48% w stosunku do ogółu artykułów w danym roku, natomiast w rocznikach IV i V już tylko po 21%.

EN

This review of ecophilosophical topics discussed in Problems of Sustainable Development is limited to published articles and reviews. In the first part of the paper, criteria of the selection of philosophical papers from all the papers published are presented. Also main problematic groups are distinguished. In the second part, the results of the survey are discussed. My conclusion is that in last two years (2009 and 2010) tendency of decreasing the number of philosophical papers become visible. In the first two year’s issues there was 48% of such publica-tions, in last two year’s issues only 21%.

11

Idea rozwoju zrownoważonego w perspektywie filozofii Henryka Skolimowskiego

Fiut I. S.

Problemy Ekorozwoju

|

2009

|

Vol. 4, nr 2

25-48

PL

Przedmiotem podjętych w pracy rozważań jest możliwość rozumienia oraz realizacji pojęcia rozwoju zrównoważonego w horyzoncie propozycji ekofilozoficznych Henryka Skolimowskiego. Tworzenie własnej ekofilozofii polski filozof rozpoczął od radykalnej krytyki cywilizacji Zachodu, tzn. dominujących w niej form racjonalności oraz wynikających z nich praktyk, którym towarzyszy określony system aksjologiczny o charakterze utylitarnym. W działaniach ludzi kładą one szczególny nacisk na wydajność oraz zysk, a więc typowe wartości utylitarne. Ten system aksjologiczny jest - w opinii myśliciela - źródłem nierównowagi w przyrodzie i życiu społeczno-duchowym ludzi w skali globalnej. Owocuje to rożnego rodzaju kryzysami pojawiającymi się w tym modelu cywilizacji. Zagrażają one unicestwieniem nie tylko gatunku ludzkiego, ale i całej przestrzeni przyrodniczej na Ziemi. Mogą mieć również w przyszłości wpływ na niewłaściwy charakter zmian ewolucyjnych w skali kosmicznej. Szczególną uwagę zwrócimy na propozycje teoretyczne, które filozof sformułował w pracy pt. "Geniusz Światła a Świętość życia". W niej wyraźnie nawiązuje on do wizji filozofii ewolucyjnej Piotra Teilharda de Chardina, wzbogaconej własnymi i oryginalnymi pomysłami filozoficznym, mającymi uzasadnienie w wielu dziedzinach współczesnej nauki, ale i ewolucjonistycznej tradycji badawczej. De Chardin wyróżnia trzy takie kluczowe przełomy w procesie ewolucji na planecie i w kosmosie, czyli punkt witalizacji i psychizacji materii oraz powstanie tworu duchowo-racjonalnego, czyli noosfery. Natomiast Skolimowski szczególny nacisk kładzie na pojawienie się w tym procesie zjawiska fotosyntezy, następnie logo- i teosyntezy. Przekonuje, że są to formy kondensacji światła, którego prawami rozwoju rządzi się nasza planeta, ale i cały kosmos. W tym procesie uczestniczy w sposób szczególny gatunek ludzki, partycypujący w ewolucyjnie rozwijanych tam możliwościach transcendencji i samorealizacji. Zaś względna równowaga we wszystkich tego typu przemianach ma swoje źródło w owej metaforycznej "fizyce i metafizyce" kondensującego się światła, które jakby kieruje teleologicznym procesem zmian ewolucyjnych w wymiarze kosmicznego uniwersum. Do tego celu wykorzystuje owo "Wielkie Światło" rozum ludzi, który genetycznie wywodzi się z przyrody i ze swej natury powinien być jej przyjazny, postrzegając ją w sposób religijny jako świątynię. Proces samorealizacji połączony z transcendowaniem - sugeruje Skolimowski - powinien mieć charakter świadomego samoograniczenia się człowieka w relacjach i interakcjach z przyrodą oraz społeczeństwem. Temu ma służyć rozwijana przez filozofa idea etyki kosmicznej. Ma ona charakter imperatywny: z jednej strony inspirująca człowieka do kreatywnej transcendencji w imię świętych wartości tkwiących w jego środowisku (siedlisku) życia, z drugiej nakładająca na niego powinność samoograniczenia się i rewerentnego stosunku do drugiego człowieka, innych istot żywych oraz ich wspólnego świata życia postrzeganego jako byt sakralny.

EN

The paper analyses the meaning and implementation of the notion of sustainable development, from the viewpoint of Henryk Skolimowski’s ecophilosophy. The Polish thinker initiated his ecophilosophy 35 years ago, formulating radical criticism of Western civilisation with its dominating forms of rationality and the resulting technological implementations. They are accompanied by definite utilitarian axiological system which emphases efficiency and profit in the sphere of human activities, i.e. typical utilitarian values. In the philosopher’s opinion, this system is a source of imbalance both in nature and social life of people in the global scale, which results in various types of crises occurring in this civilisation model. They threaten with annihilation not only of human species but also all natural space on the Earth, they can also affect negatively evolutionary changes in the cosmic scale. We will pay particular attention to the theoretical proposals formulated by the philosopher in his work entitled The Genius of Light and Sanctity of Life. He refers there to Pierre Teilhard de Chardin’s vision of evolutionary philosophy, enriched with his own original philosophical ideas, well justified in numerous fields of contemporary science, but also in evolutionistic research tradition. De Chardin distinguishes three key breakthroughs in the evolution process on our planet and in cosmos, namely the vitalisation point, psychisation of matter and emergence of spiritual and rational creation, i.e. noosphere. Skolimowski emphasises particularly the emergence of photosynthesis phenomenon, and subsequently logo- and theosynthesis in this process. He claims that these are the forms of light condensation, whose laws of development control our planet as well as the whole cosmos. Human species participates in this process in a specific way, taking part in the evolutionarily developing possibilities of transcendence and self-realisation. And relative balance in all transformations of this kind has its source in the metaphorical “physics and metaphysics” of condensing light, which controls teleologically the process of evolutionary changes in the dimension of the universe. This “Great Light” makes use of human reason, which genetically derives from nature and should be friendly to it, perceiving it religiously as a shrine. As Skolimowski suggests, the process of self-realisation and transcending should manifest the character of conscious self-limitation of man in his relations and interactions with nature and society. The idea of cosmic ethics developed by the philosopher is to serve this purpose. It has an imperative character: on the one hand it inspires man to creative transcendence in the name of sacred values in his life environment (habitat), and on the other imposes upon him the obligation of self-limitation and reverent attitude towards other man, other living creatures and their common life perceived as sacred being.

12

Idea filozofii a eko-filozofia

Papuziński A.

Problemy Ekorozwoju

|

2009

|

Vol. 4, nr 1

51-59

EN

This article on environmental philosophy was inspired by a discussion on the latter's compatibility with the standards in place in academic philosophy. It seeks to consider how environmental philosophy relates to the idea of philosophy as such, electing to do so by reference to one of the best-known systems of environmental philosophy: the concept Henryk Skolimowski dubbed ecophilosophy (eko-filozofia). It is the author's contention that the latter is a contemporary philosophy in which the core idea of philosophy is being renewed. This main thesis is developed in the article's three parts, of which the first deals with the ongoing relationship between the idea and subject of philosophy. Here it is noted that the critical attitude is the one constant element underpinning the idea of philosophy. This attitude entails reservations as to - or simply a lack of full confidence in - the certainties and truths deemed to make up each and every one of history's concrete forms of rationality. The lack of confidence manifests itself in a refusal to engage in a priori acceptance of any cultural tradition as exhausting the layers of human rationality (in terms of values, cognitive stereotypes or standards determining actions). The second part of the article addresses with the crisis in contemporary philosophy taken to reflect the marginalization of philosophical thought in today's Euro-Atlantic culture. A theory as to why this is now being noted is presented and developed, the assertion - in brief - being that such a state of affairs has arisen because the main currents in contemporary philosophy have separated from the idea of philosophy, the currents in question tending to seek philosophy's conversion into yet another scientific discipline. The third part of the article then focuses on ecophilosophy as a system aiming to re-supply philosophy with the idea of philosophy it has otherwise contrived to lose. Two issues raised here are thus the characterisation of the remaining currents to contemporary philosophy - as a voice of protest against the main direction philosophy adopted in the 19th and 20th centuries, as well as the characterisation of ecophilosophy as heir to that other style of philosophical reflection wherein the aforementioned criticism remains a powerful feature, at least in relation to today's most troublesome civilisational and social problems. The methodological background to the article comprises a popular typology of contemporary philosophy identifying the scientistic, the anti-scientistic and the ideological as the three fundamental groups of theories present; as well as a detailing of the sources of philosophical issues that points to those spheres of public life in which universally-accepted solutions are ceasing to be self-evident.

PL

Artykuł jest poświęcony filozofii środowiskowej. Został zainspirowany przez dyskusje na temat jej zgodności ze standardami obowiązującymi w filozofii akademickiej. Podjęto w nim próbę odpowiedzi na pytanie o relację miedzy filozofią środowiskową i ideą filozofii. Uwagi na ten temat zostały sformułowane na kanwie jednego z najbardziej znanych systemów filozofii środowiskowej - koncepcji opracowanej przez Henryka Skolimowskiego. Twórca nadał jej nazwę "eko-filozofia". W artykule postawiono następującą tezę: ekofilozofia jest odnowieniem idei filozofii w filozofii współczesnej. Wywód mający na celu uzasadnienie głównej tezy artykułu podzielono na trzy części. Część pierwsza dotyczy zależności zachodzących między ideą filozofii a przedmiotem filozofii. Stwierdzono, że trwałym i nieprzemijającym elementem idei filozofii jest postawa krytyczna; że ta postawa polega na nieufności wobec tych wszystkich pewników i prawd, które składają się na każdą konkretno-historyczną postać racjonalności; że owa nieufność przejawia się w postaci nie przyjmowania z góry żadnej tradycji kulturowej jako tradycji wyczerpującej - w formie wartości, stereotypów poznawczych i standardów działania - pokłady ludzkiej racjonalności. Część druga dotyczy kryzysu filozofii współczesnej. Za kryzys filozofii współczesnej uznano marginalizację myśli filozoficznej we współczesnej kulturze euroatlantyckiej. W tej części postawiono i rozwinięto tezę na temat przyczyny tego zjawiska. Stwierdzono, że za taki stan rzeczy odpowiada separacja głównych nurtów filozofii współczesnej od idei filozofii, obecna w tych nurtach tendencja do przeobrażenia filozofii w jeszcze jedną więcej dyscyplinę naukową. Część trzecia dotyczy eko-filozofii jako systemu przywracającemu filozofii współczesnej zatraconą przez nią ideę filozofii. W związku z tym podniesiono w niej dwie kwestie. Pierwsza dotyczy charakterystyki pozostałych nurtów filozofii współczesnej jako głosu sprzeciwu wobec głównego kierunku rozwoju filozofii w XIX i XX w. Kolejna - charakterystyki eko-filozofii jako kontynuatorki tego drugiego stylu refleksji filozoficznej i jako systemu podejmującego tę krytykę z punktu widzenia najbardziej newralgicznych problemów cywilizacyjnych i społecznych dzisiejszej doby. Na metodologiczne zaplecze artykułu składają się dwa elementy. Jednym z nich jest popularna typologia filozofii współczesnej. Zgodnie z nią w filozofii współczesnej należy wyróżnić trzy zasadnicze grupy teorii filozoficznych: scjentystyczną, antyscjentystyczną i światopoglądową. Drugim elementem metodologicznej podstawy artykułu jest twierdzenie na temat źródeł problemów filozoficznych. Mówi ono o tym, że zagadnienia filozoficzne rodzą się w tych sferach życia społecznego, gdzie zaczynają tracić swoją oczywistość powszechnie przyjęte rozwiązania.

13

Aktywne metody przekazu wiedzy dla zrównoważonego rozwoju w treściach przedmiotu Ekofilozofia na kierunku rolnictwo na Uniwersytecie Rzeszowskim

Kostecka J.

Problemy Ekologii

|

2009

|

R. 13, nr 5

283-284

EN

Education for sustainable development requires incessant actions which scope cannot be limited only to extending the scope of knowledge in the environmental, economic and social aspects of sustainable development. The present level at which the homo sapiens civilization currently functions represent an urgent need for a common knowledge of the principles of ecophilosphy. It will help justify the contact between the personal, social and environmental dimensions of education, strengthen the awareness and personal responsibility of citizens towards the environment (environmental aspects) as well as towards other people (without whom the sustainable development cannot be realised – social aspect) and develop voluntarism as well as entrepreneurship philanthropy leading to the civic society (economic aspect).

14

Etyka szacunku dla życia Alberta Schweitzera a ekofilozofia

Piątek Z.

Problemy Ekorozwoju

|

2008

|

Vol. 3, nr 2

51-61

PL

Przedmiotem rozważań jest analiza głównych założeń etyki czci dla życia Alberta Schweitzera, ze szczególnym uwzględnieniem trudności, na jakie ona napotyka. Zasadnicza trudność wynika z rozwiązywania dylematów moralnych związanych z realizacji nakazu szacunku dla wszelkich przejawów życia w świecie, w którym życie toczy się z "żoładka do żoładka". Etyka szacunku dla życia, podkreślając moralność autonomii człowieka, każe mu działać wbrew regułom, według, których toczy się życie na Ziemi. Jak zatem pogodzić nieusuwalne zło tego świata z nieustannym obarczaniem ludzkiego sumienia poczuciem winy? Schweitzer uzasadnia etyki czci dla życia przez odwołanie się do metafizycznej woli życia, która wprawdzie jest nie z tego świata, lecz mimo to, stosuje je do świata rzeczywistego. Z tego dualizmu w pojmowaniu życia wywodzą się dylematy moralne jego etyki. Ekofilozofia przezwycięża dualizm Schweitzera w pojmowaniu życia i określa realizację etyki szacunku dla życia w ograniczonym zakresie. W takim zakresie jak to jest możliwe w świecie takim jaki jest.

EN

The subject of this discussion is the analysis of the main assumptions of Albert Schweitzer's ethics of respect for life with emphasis on the difficulties that such ethics faces. The main difficulty lies in the moral dilemmas which result from the implementation of the obligatory respect for all manifestations of life in the world in which life is lead "from stomach to stomach". The ethics of respect for life emphesizes man's moral autonomy and at the same time forces man to live against the rules which govern life on Earth. How can we reconcile the inherent evil of this world with the constant feeling of guilt? Schweitzer justifies the ethics of respect for life by referring to the metaphysical will to life, which is not from this world, but he applies it to the real world. Such dualistic understanding of life gives rise to the moral dilemmas of his ethics. Ecophilosophy may overcome the duality of Schweitzer understanding of life and implements the ethics of respect for life to a limited extent, to an extent which is possible in the world as it is.

15

Przyrodnicze i społeczno-historyczne warunki równoważenia ładu ludzkiego świata

Piątek Z.

Problemy Ekorozwoju

|

2007

|

Vol. 2, nr 2

5-18

PL

Przedmiotem rozważań są różne sposoby rozumienia idei zrównoważonego rozwoju, w odniesieniu do trzech współzależnych dziedzin ludzkiego świata. Nadrzędnym celem wprowadzenia zasady zrównoważonego rozwoju jest osiągniecie trwałej symbiozy antroposfery z biosfera, polegające na współdziałaniu gatunku homo sapiens z przebiegiem procesów ewolucyjnych. Zachowanie tej równowagi jest warunkiem uniknięcia samozagłady. Tezą mojego artykułu będzie uzasadnienie twierdzenia, że optymalna strategia równoważenia rozwoju antroposfery polega na uruchomieniu takich samych mechanizmów utrzymywania dynamicznej równowagi jakie działają w naturalnych ekosystemach. Postaram się także pokazać, że antropocentryczna interpretacja zasady zrównoważonego rozwoju jest komplementarna z biocentryzmem.

EN

This paper considers various approaches to sustainable development and the relationship of the concept to three independent areas of the human world. The primary goal of implementing sustainable development is to achieve a symbiosis between the anthroposphere and the biosphere - a symbiosis characterised by harmony between Homo sapiens and evolutionary processes. Maintaining this balance is necessary if we are to avoid self-extermination. I wish to demonstrate here that the best strategy for the sustainable development of the anthroposphere involves maintaining a dynamic balance using the same mechanisms found to operate in natural ecosystems. I will also try to show that an anthropocentric interpretation of the principle of sustainable development complements biocentrism.

16

Filozoficzne podłoże zrównoważonego rozwoju

Piątek Z.

Problemy Ekorozwoju

|

2007

|

Vol. 2, nr 1

5-18

PL

Przedmiotem rozważan są problemy związane z filozoficznym uzasadnieniem koncepcji zrównoważonego rozwoju. W tym kontekście ekofilozofia jest rozumiana jako nowa dziedzina filozofowania w obrębie której poszukuje się teoretycznego uzasadnienia trwałego rozwoju ludzkiego swiata w symbiozie z Przyroda. W konfrontacji głównych idei ekofilozofii z tradycyjną filozofią zmienia sie motyw przewodni filozofowania. Nowa filozofia nie poszukuje uzasadnienia eksploatatorskiej postawy człowieka wobec Przyrody, lecz przyznając biosferze wartość per se rozważa możliwość harmonijnej koegzystencji gatunku ludzkiego ze wszystkimi istotami żywymi wchodzącymi w skład ziemskiej biosfery. Zrównoważony rozwój jest na gruncie ekofilozofii rozumiany jako poszukiwanie właściwej miary określajacej ludzkie działania w środowisku. Jest on mechanizmem, który należy wbudować w rozwój cywilizacji zachodniej, aby - podobnie jak cywilizacja Majów - nie udławiła sie swoją własna potegą. Możliwość ekofilozofii jest uwarunkowana odpowiedzia na pytanie: Czy istnieje nieuchronny antagonizm między Naturą a kulturą? Treścia artykułu jest uzasadnienie negatywnej odpowiedzi na to pytanie.

EN

The present paper discusses the problems connected with the philosophical justification of sustainable development. In this context ecophilosophy is perceived as a new branch of philosophy devoted to the search for theoretical grounds for sustainable development of the human world in a symbiosis with Nature. When we confront the main ideas of ecophilosophy with those of traditional philosophy the basic motivation of philosophical inquiry changes considerably. The new philosophy does not try to justify human exploitation of Nature; by endowing the biosphere with a value per se, but rather contemplates the possibility of a harmonious coexistence of human beings with all other creatures living in the biosphere. Sustainable development is understood as a search for a proper measure of human activity in the environment. It is a mechanism that should be incorporated into the development of western civilization so that our civilization does not choke on its own power.The potential of ecophilosophy depends on the response to the question: “Is the antagonism between Nature and culture inevitable?” This paper tries to demonstrate that it is not.

17

Filozofia zrównoważonego rozwoju jako subdyscyplina badań filozoficznych

Papuziński A.

Problemy Ekorozwoju

|

2007

|

Vol. 2, nr 2

27-40

PL

Artykuł jest podsumowaniem badań prowadzonych nad filozofia zrównoważonego rozwoju przez autora tego opracowania w latach 2004-2007. Dotyczyły one genezy, przedmiotu, celu, systemu aksjologicznego, koncepcji edukacji i głównych problemów filozofii zrównoważonego rozwoju oraz zasady zrównoważonego rozwoju jako ontologicznej podstawy (w sensie ontologii bytu społecznego) współczesnej polityki ochrony środowiska. Szczegółowe wyniki były sukcesywnie przedstawiane w formie referatów i publikacji. Każde kolejne opracowanie prowadziło do wniosku o bezzasadności stanowiska przyjętego przez polskie środowisko filozoficzne, traktujące filozofie zrównoważonego rozwoju w kategoriach jeszcze jednej koncepcji ekofilozoficznej. Każdy następny rezultat badawczy coraz bardziej uzasadniał tezę o autonomicznym charakterze filozofii zrównoważonego rozwoju, ujawniając odmienny w stosunku do ekofilozofii charakter badań skoncentrowanych na zrównoważonym rozwoju jako współczesnej idei politycznej - idei jak najbardziej konkretnej, mającej swoja określoną genezę, wiadomych twórców i takie a nie inne zastosowanie w zakresie międzynarodowych i krajowych stosunków politycznych. Jako samodzielna subdyscyplina filozoficzna filozofia zrównoważonego rozwoju nie była jeszcze prezentowana w polskiej literaturze przedmiotu. Dlatego w tym opracowaniu nacisk został położony na charakterystyce tak rozumianej filozofii zrównoważonego rozwoju. Natomiast aspekty polemiczne, a zwłaszcza analityczno- porównawcze odnoszące się do ekofilozofii, nie są przedmiotem uwagi. Zostały poruszone we wspomnianych studiach cząstkowych i tam je odnajdzie zainteresowany czytelnik.

EN

The article is the result of scientific research carried out by the author during the period 2004-2007. These studies touched on genesis, subject, aim, axiological system, the concept of education and the main problems of the philosophy of sustainable development and the sustainable development principle as an ontological base (in the sense of ontology of social being) for contemporary politics of protection of the environment. This research led the author to conclude that the standpoint generally accepted by Polish environmental philosophers (which views the philosophy of sustainable development as just another ecophilosophical concept) is unjustified. The philosophy of sustainable development is autonomous. This research concentrated on sustainable development as a contemporary political idea. This idea is concrete, with its own origin, and is known to be applied in international and national political relations. The philosophy of sustainable development is presented here for the first time in Polish literature as an independent philosophical subdiscipline.

18

Aksjologiczne filiacje zrównoważonego rozwoju

Piotrowski R.

Problemy Ekorozwoju

|

2007

|

Vol. 2, nr 1

35-39

PL

W artykule analizuje się podstawowe filiacje aksjologiczne pojęcia zrównoważonego rozwoju w dwu aspektach: antropocentrycznym i ekocentrycznym. Podkreśla się niektóre trudności w tworzeniu i realizacji pełnej etyki ekologistycznej.

EN

Basic axiological associations of the notion of sustainable development are analysed from two perspectives: anthropocentric and ecocentric. Some difficulties in establishing and implementing fully-fledged environmental ethics are also emphasised.

19

Paradygmat holistyczny w ekofilozofii Henryka Skolimowskiego

Iwanicka A.

Problemy Ekologii

|

2007

|

R. 11, nr 4

181-183

PL

Artykuł przedstawia wybrane elementy eko - filozofii Henryka Skolimowskiego, ze zwróceniem szczególnej uwagi na etykę ekologiczną i wychowanie ekologiczne. Podstawową regułą moralną jest tzw. imperatyw ekologiczny, który jest spoczywającym na człowieku obowiązkiem aktywnego i rozumnego włączenia się w ochronę środowiska naturalnego. Człowiek bowiem jest moralnie odpowiedzialny za przyrodę. Odpowiednie wychowanie, według Skolimowskiego, powinno zapełniać współczesną pustkę aksjologiczną wskazując młodym ludziom wartości zmierzające do współdziałania z innymi ludźmi m.in.zdolność do empatii (współodczuwania) z drugim człowiekiem.

EN

The article presents selected elements of eco-philosophy by Henryk Skolimowski with a particular attention paid to ecological ethic and ecological education. The basic moral rule is so - called ecological imperative which is understood as a human obligation to anactive and wise contribution to natural environment protection. Human beings are morally responsible for nature. Proper up bringing, according to Henryk Skolimowski, should fill the contemporary axiological void by showing young people values. The values are those which teach co-operation among people, for instance, the ability to empathy towards other people.

20

Miejsce człowieka w rzeczywistości przyrodniczej w ujęciu wybranych etycznych koncepcji ekofilozoficznych

Marek-Bieniasz A.

Problemy Ekologii

|

2006

|

R. 10, nr 6

299-302

PL

Artykuł prezentuje opartą na biocentryźmie etykę wspólnot Aldo Leopolda, według której człowiek jest współtowarzyszem podróży innych stworzeń w odysei ewolucji. Przyrodnicze universum porównywane jest przez niego do organizmu, w obrębie którego funkcjonują poszczególne elementy, gatunki i ekosystemy traktowane jako organy. Takie założenie jest też podstawą hipotezy Gaji J. Lovelocka, w której za żywy organizm uznaje się Ziemię. Lovelock wskazuje na istnienie organów życiowych, którymi są lasy tropikalne, przybrzeżne strefy oceanów i tereny podmokłe. Mają one decydujący wpływ na kształtowanie warunków między innymi ludzkiego życia, człowiek jest więc od nich ściśle uzależniony w swojej biologicznej egzystencji. Przedstawiono w nim także etykę biosfery Goldsmitha oraz ekofilozofię Henryka Skolimowskiego. W oparciu o powyższe koncepcje ekofilozoficzne rozpatrywana jest w nim kwestia miejsca człowieka w przyrodzie, jego obowiązki wobec niej i rola jaką w niej pełni.

EN

The article presents the ethics of the biocentrism-based Aldo Leopold's communities according to which a man is a travel companion to other creatures in the odyssey of evolution. He compares the natural universum to an organism within which individual elements, species and ecosystems function as organs. A similar assumption is the foundation of the Gaji J. Lovelock's hypothesis, in which the Earth is the living organism. Lovelock indicates the existence of the living organs e.g. tropical forests, coastal zones of oceans, wetlands. They have a dominating effect on the creation of human life conditions: thus man strongly depends on them in his biological existence. Also the Glodsmith's ethics of the biosphere has been presented alongside with the eco-philosophy of Henryk Skolimowski. Based on the mentioned eco-philosophical concepts, the place and roles of humans in nature and their duties towards it have been discussed.