Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Towards the integrated protection of historic networked architectural resource of water towers in Western Poland

Barełkowski Robert

Przestrzeń i Forma

|

2023

|

nr 53

9--42

EN

The present paper treats the network of railway water towers as a group of architectural objects forming the system of multi-dimensional connections - historic networked architectural resource (HiNAR). HiNAR functions within dimensions: technological one, reflecting technical and processrelated basis of the erection and functioning of towers as railway facilities; the organisational one as an object serving specific transport connections; the typological one at levels – local/regional, national or international. Perceiving a single tower as an architectural object does not allow to assess its significance and thus to correctly categorise the object in connection with the needs of conservator’s protection, as it is necessary to accept the role that it may be serving in a broader dimension.

PL

W niniejszym artykule sieć kolejowych wież ciśnień rozpatrywana jest jako grupa obiektów architektonicznych tworzących system wielowymiarowych powiązań – zabytkowy zasób sieciowy architektury (HiNAR). HiNAR funkcjonuje w wymiarach: technologicznym, odzwierciedlającym techniczno-procesualne podstawy powstania i funkcjonowania wież jako obiektów kolejowych; organizacyjnym, jako obiekt obsługujący konkretne połączenia komunikacyjne; typologicznym, w skalach – lokalnej/regionalnej, krajowej lub międzynarodowej. Postrzeganie pojedynczej wieży jako obiektu architektonicznego nie pozwala ocenić jej znaczenia, a co za tym idzie, skategoryzować w sposób prawidłowy obiektu pod względem potrzeb ochrony konserwatorskiej, konieczne jest bowiem uznanie roli, jaką może ona pełnić w szerszym wymiarze.

2

The role of architectural design in industrial heritage interpretation – the case of Wójtowski Młyn in Łódź

Walczak Bartosz M.

Architectus

|

2023

|

Nr 1 (73)

75--83

EN

The article presents possible design strategies that can be used concerning industrial heritage on the example of Wójtowski Młyn in Łódź. In particular, the possibilities of using the narrative role of architecture in the context of tangible and intangible cultural heritage have been outlined. The considerations are based on the results of a semester project carried out at the Department of History of Architecture, Revitalization and Conservation of Monuments of the Łódź University of Technology, the subject of which was the proposal of an architectural intervention aimed at telling the complex history of construction, as well as maintaining the unique atmosphere of the place. The biggest challenge was the discrepancy between the building’s rich past and its current state and architectural expression. The design proposals allowed for several interesting observations regarding design strategies, i.e. history and heritage as a source of inspiration; the atmosphere of the place as a subject of protection; the role and appropriateness of building materials in the interpretation of industrial heritage as well as the process of educating future architects and preparing them for the creative use of post-industrial heritage with respect for its cultural values.

PL

W artykule, na przykładzie Wójtowskiego Młyna w Łodzi, przedstawiono możliwe strategie projektowe, jakie można stosować w odniesieniu do dziedzictwa przemysłowego. W szczególności nakreślone zostały możliwości wykorzystania narracyjnej roli architektury w kontekście materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Podstawę rozważań stanowiły wyniki projektu semestralnego zrealizowanego w Zakładzie Historii Architektury, Rewitalizacji i Konserwacji Zabytków Politechniki Łódzkiej. Jego tematem była propozycja interwencji architektonicznej mającej na celu opowiedzenie złożonej historii budowlanej, a także utrzymanie wyjątkowej atmosfery miejsca. Największym wyzwaniem była rozbieżność między bogatą przeszłością obiektu a jego obecnym stanem oraz wyrazem architektonicznym. Propozycje projektowe pozwoliły poczynić wiele ciekawych obserwacji dotyczących strategii projektowych (tj. historii i dziedzictwa jako źródła inspiracji; atmosfery miejsca jako przedmiotu ochrony; roli i odpowiedniości materiałów budowlanych w interpretacji dziedzictwa przemysłowego), jak również procesu kształcenia przyszłych architektów i ich przygotowania do twórczego wykorzystania spuścizny poprzemysłowej z poszanowaniem jej wartości kulturowych.

3

Opportunities and reasons for the protection of the steel and mining Plant Bolesław, Małopolskie Voivodeship, Poland on the background of law possibilities

Stankiewicz Barbara, Sąsiadek Zbigniew

Architecture Civil Engineering Environment

|

2023

|

Vol. 16, no. 2

53--63

EN

The industrial heritage of the 1960s and 1970s includes post-mining buildings, most of them abandoned and neglected. The question is whether they should be protected? Is protection possible under the law in force? Polish law does not regulate these issues. This work shall use the Zakłady Górniczo Hutnicze Bolesław (Steel and Mining Plant) based in Bolesław, a city in Lesser Poland, as an example. Spatial arrangements of two mines, both of which belong to the ZGH Bolesław, were subject to analysis, together with their constructional aspects, as well as the present condition of the shaft towers and the head-pit buildings. The conclusions concern the possibility of utilizing the statutory and the non-statutory methods of assessing post-mining structures as a form of tools that are used to protect them and as a form of a recommendation for providing their comprehensive historical, cultural, and social valuation. Moreover, the research was also based on archival materials provided by ZGH Bolesław as well as in-situ studies.

4

Poszukiwanie możliwości kształtowania nowych funkcji, wartości i tożsamości miejsca dla terenu poprzemysłowego na przykładzie terenu byłej KWK "Pokój" w Rudzie Śląskiej

Stangel Michał

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2022

|

Z. 10

19--31

PL

Teren Kopalni Węgla Kamiennego „Pokój” w Rudzie Śląskiej jest typowym górnośląskim terenem poprzemysłowym o potencjale do rewitalizacji i wkomponowania w otaczającą strukturę miejską. Teren zlokalizowany jest pomiędzy dzielnicami Wirek i Nowy Bytom, w sąsiedztwie terenów zieleni, z dobrym dostępem do dróg, komunikacji miejskiej oraz planowanej „autostrady rowerowej”. Potencjał miejsca stanowią zabytkowe budynki kopalniane, w tym dominującą nad terenem wieżę wyciągową szybu Wanda oraz bogactwo zieleni. Autorska koncepcja masterplanu zakłada przekształcenie terenu kopalni w wielofunkcyjną, zrównoważoną dzielnicę miejską. Nowa przestrzeń miejska mogłaby powstać poprzez adaptację budynków pokopalnianych dla nowych funkcji, w tym: wielofunkcyjnej hali targowo-wystawienniczej, biur, restauracji, obiektów sportowych, ekspozycji dziedzictwa przemysłowego. Kluczową proponowaną funkcją jest centrum aktywności społecznej z inkubatorem przedsiębiorczości, warsztatami rzemieślniczymi, przestrzeniami coworkingowymi, itp. Pozostałe funkcje to nowa zabudowa mieszkaniowa i usługowa. Jako etap inicjujący procesy miastotwórcze zaproponowano sekwencję przestrzeni publicznej biegnącą poprzecznie przez teren w pobliżu Szybu Wanda, od ul. Niedurnego i proponowanych nowych przystanków autobusowego i tramwajowego, powiązana z terenami zieleni w sąsiedztwie, w tym ze zrewitalizowaną hałdą - Górą Antonia. Przestrzeń ta powinna eksponować postindustrialne walory terenu, a pożądany wyraz przestrzenny łączyłby industrialną przeszłość (budynki, wglądy na teren kopalni, istniejąca zieleń) ze współczesnym wyrazem przestrzeni post-industrialnych, odpowiadających na współczesne aspiracje młodych mieszkańców miast. (nowe aktywności, pawilony kontenerowe, wykorzystanie reliktów przemysłowych, atrakcyjna przestrzeń do rekreacji, itp.).

EN

The site of "Pokój" Coal Mine in Ruda Śląska is a typical Upper Silesian brownfield, with potential for revitalization and incorporation with the surrounding urban structure. The site is located between the districts of Wirek and Nowy Bytom, in proximity to large green spaces, with good access to roads, public transport and a planned "bicycle highway". The main potential of the place is: historic mine buildings, including the iconic Wanda shaft, affluent greenery on site, several elements of industrial heritage. The conceptual masterplan, elaborated by the author (December 2021), envisions the transformation of a mine site into a multi-functional, sustainable urban neighborhood. A new urban structure could be crafted by adapting mining buildings to new amenities, including: a warehouse for community marked and events, offices, restaurant, sports, exposition of industrial heritage. The key function is a neighborhood social hub, including: crafts and entrepreneurship incubation and training, artisans workshops, co-working spaces, artists studios, etc. Further stages include multi-family housing and offices. The initial stage is establishing an open space strip across the area, linking postindustrial buildings, new activities, container pavilions and re-use of industrial relicts in the urban landscaping. The proposed sequence of public space provides a pedestrian and bicycle link from Niedurnego Street and new tram and bus stops, to the recultivated Antonio Hill. The post-industrial public space could be shaped in such a way as to expose the values of the area: the shaft head of the Wanda shaft, the mechanical workshop hall, the characteristic facades of the mine buildings, postindustrial relics, etc., initiating the process of revitalization of the area.

5

Przemiany lokalnego środowiska zabudowy mieszkaniowej i publicznej związanej z rozwojem przemysłu w gorlickim Gliniku Mariampolskim. Szkic badawczy

Wantuch-Matla Dorota

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2022

|

Vol. 2

112--130

PL

Artykuł przedstawia wstępną analizę przeobrażeń przestrzennych obszaru Glinika Mariampolskiego w mieście Gorlice w województwie małopolskim, związanych z rozwojem lokalnej rafinerii i fabryki na przestrzeni ostatniego 120-lecia. Jej celem było zbadanie wpływu, jaki miał kontekst poprzemysłowego dziedzictwa na rozbudowę tej części miasta i jej dzisiejszy obraz. Przeprowadzone badania wstępne stanowią przyczynek do dalszych, pogłębionych analiz związanych ze współczesnymi zmianami krajobrazu tego obszaru.

EN

The article presents a preliminary analysis of the spatial transformation of the Glinik Mariampolski area in the town of Gorlice in the Lesser Poland Voivodeship related to the development of the local refinery and factory that has occurred over the last 120 years. The aim of the analysis was to investigate the impact that the post-industrial heritage had on the development of this part of the town and its image today. The preliminary research is a contribution to further in-depth analyses of contemporary changes in the area’s landscape.

6

The railway water towers resource in Western Poland in the years 1870-1965 versus the international resource

Barełkowski Robert, Szaflik Władysław

Przestrzeń i Forma

|

2022

|

nr 52

211--254

EN

It has been intended to present international typological, formal and chronological relations of these types of structures in the context of the selected technical and technological solutions that would influence the emergence of architectural structures. Railway infrastructure used to develop both with reference to specific actions undertaken within the framework of activities of state administration as well as constituted the expression of universal needs and technological requirements. The essence of this analysis is to recognise which of these typologies can be referred to as functioning within the national resource and which within the international one.

PL

Intencją jest ukazać międzynarodowe relacje typologiczne, formalne oraz chronologiczne tego typu obiektów, w kontekście wybranych rozwiązań technicznych i technologicznych, które rzutowały na powstawanie form architektonicznych. Infrastruktura kolejowa rozwijała się zarówno w odniesieniu do konkretnych działań podejmowanych w ramach działań administracji kraju, jak i stanowiła wyraz ogólnych potrzeb i wymagań technologicznych. Istotą tej analizy jest rozpoznanie, które z typologii są typologiami funkcjonującymi w zasobie krajowym, a które w zasobie międzynarodowym.

7

Osiedla robotnicze zagłębia węglowego Nord-Pas-de-Calais

Sulimowska Anna

Builder

|

2022

|

R.26, nr 6

19--21

PL

Artykuł przedstawia problematykę osiedli robotniczych zagłębia węglowego Nord-Pas-de-Calais we Francji w kontekście rozwoju urbanistycznego regionu oraz ich roli w dzisiejszym krajobrazie kulturowym. Celem artykułu jest ukazanie ewolucji w podejściu do zachowania i ochrony osiedli na tle przemian społeczno-ekonomicznych. Efekty działań związanych z odnową osiedli zostały ukazane w oparciu o analizę literatury oraz badania in situ. Wnioski dotyczą możliwości ich zachowania i zarządzania w kontekście wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa.

EN

The paper presents the issue of the workers' settlements of the Nord-Pas-de-Calais coalfield in France, in the context of the urban development of the region and their role in the cultural landscape. The aim of the article is to show the evolution in the protection of settlements in the background of socio-economic changes. The results of their renewal are presented on the basis of literature analysis and in situ research. The conclusions concern the possibility of preservation and management in the context of World Heritage List.

8

The impact of technology on the industrial heritage tourism enterprises: case of the coal mine museum in Zabrze

Herman Krzysztof

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2020

|

z. 146

143--156

EN

Purpose: The aim of the paper is to identify modern technologies used in industrial heritage tourism enterprises and to consider the influence of these technologies on the functioning of the enterprise. Design/methodology/approach: The research process include two stages. First was initial interview and participatory observation, second, depth-in interviews with managers of industrial heritage tourism enterprises. Findings: Technologies have impact on heritage accessibility and allows better understand the heritage. However, managers must strike a balance between authenticity and technology to satisfy all target groups (adults, children, specialists, families, etc.). Originality/value: The paper describes the impact of modern technologies on the functioning of a heritage enterprise and areas where this impact is the strongest. The paper is dedicate to managers of heritage enterprises.

9

Research Areas in Post-Mining – Experiences from German Hard Coal Mining

Kretschmann Jürgen, Nguyen Nga

Inżynieria Mineralna

|

2020

|

no. 2, vol. 1

255--262

EN

The German hard coal mining industry closed its last active mine at the end of the year 2018. The Research Institute for Post-Mining (FZN) at TH Georg Agricola University (THGA) in Bochum/Germany, has developed an integrated approach to meet the challenges of the post-mining era. Therefore, post-mining covers four research areas: Perpetual tasks and mine water management; Geomonitoring in post-mining; Material science for the preservation of industrial heritage; Reactivation and transition. The institute is trying to fulfill central requirements of the UN to deal responsibly and sustainably with the resources of our planet. It plans to be a part of a national and international network in the interest of all social groups and the environment.

PL

Niemiecki przemysł węgla kamiennego zamknął ostatnią czynną kopalnię pod koniec 2018 roku. Instytut Badawczy ds. terenów pogórniczych (FZN) Uniwersytetu TH Georg Agricola (THGA) w Bochum/Niemcy opracował zintegrowane podejście, aby sprostać wyzwaniom epoki pogórniczej. Dlatego zagadnienia związane z terenami pogórniczymi obejmują cztery obszary badawcze: ciągła i nieustanna gospodarka wodami kopalnianymi; Geomonitoring na terenach pogórniczych; Nauka o materiałach dla zachowania dziedzictwa przemysłowego; Reaktywacja i przejście. Instytut stara się spełnić główne wymagania ONZ dotyczące odpowiedzialnego i zrównoważonego obchodzenia się z zasobami naszej planety. Planuje być częścią krajowej i międzynarodowej sieci w interesie wszystkich grup społecznych i środowiska.

10

Sudeckie wapienniki jako spuścizna dziedzictwa górniczego

Marek Aneta

Hereditas Minariorum

|

2020

|

Vol. 6

39--43

PL

Celem artykułu jest wskazanie wybranych wapienników jako elementów dziedzictwa górniczego w kontekście ich zachowania i możliwości wykorzystania na inne funkcje. Większość obiektów, po zakończeniu swojej pierwotnej działalności, ulega dewastacji. Obiekty te po odpowiedniej rewitalizacji i zagospodarowaniu mogą pełnić nowe funkcje, jak: użytkowe, turystyczne, rekreacyjne, edukacyjne, kulturowe, czego przykładem może być wapiennik w Starej Morawie, Złotym Stoku czy Javorníku.

EN

The aim of the article is to indicate selected lime kilns as elements of the mining heritage in the context of their preservation and possible use for other purposes. Most of the facilities are subject to devastation after the termination of their original operation. These facilities, after appropriate revitalization and development, can perform new functions, such as: utility, tourist, recreational, educational, cultural, as exemplified in Stara Morava, Złoty Stok or Javorník.

11

Rola skansenu górniczo-hutniczego w Leszczynie w kreowaniu produktu geoturystycznego regionu sudeckiego – stan obecny i perspektywy rozwoju

Łach Janusz

Hereditas Minariorum

|

2020

|

Vol. 6

33-38

PL

Celem artykułu jest wskazanie zasobów geoturystycznych dawnego ośrodka górniczego Leszczyna, położonego na Pogórzu Kaczawskim, jako podstawy do stworzenia liniowego produktu geoturystycznego. Zasoby przyrodnicze, wraz z kulturowymi reliktami dawnej działalności górniczej regionu Kaczawskiego, stanowią ciekawy i mało znany temat badawczy w zakresie atrakcyjności turystycznej. W wyniku przeprowadzonych badań przedstawiono georóżnorodność regionu o wysokich walorach edukacyjnych i potencjale do generowania większego ruchu turystycznego na całym obszarze występowania rud miedzi dawnego morza cechsztyńskiego. Pod względem metodologicznym w artykule zastosowano metodę wywiadów przeprowadzonych wśród zarządzających turystyką badanego obiektu, jakim jest skansen górniczo-hutniczy w Leszczynie, a także wykorzystano opinie odwiedzających. Pozwoliło to ocenić zasoby geoturystyczne i ich potencjał w tworzeniu produktu geoturystycznego o charakterze liniowym. Przedstawiono również zbiór propozycji, które należy uwzględnić w procesie planowania rozwoju badanego skansenu w Leszczynie. Dążeniem badań geoturystycznych podejmowanych na terenach byłej infrastruktury górniczej Pogórza Kaczawskiego – historycznego centrum wydobycia miedzi w regionie – jest ochrona zarówno walorów kulturowych, jak i przyrodniczych Leszczyny i okolic, z zachowaniem założeń zrównoważonego rozwoju turystyki.

EN

The aim of this article is to indicate the geotourism resources of the former mining basin in Leszczyna, located in the Kaczawskie Foothills, as an essential basis for creating a linear geotourism product. The nature-based resources, together with the cultural relics of the foregone mining activity of the Kaczawski region, constitute an interesting and rather unfamiliar research subject within the realm of tourism attractiveness in the geotourism development context. The conducted research resulted in presenting an outstanding geodiversity of the region with high educational value and prospectus potential to generate greater volumes of tourist traffic to the whole copper-ore area of the former Zechstein Sea, provided that they are linked by theme. In terms of methodology, the article applies the interview method carried out amongst the tourism managers of the examined sites, as well as the visitors’ opinions. It let the authors evaluate the geotourism resources and their potential in creating the geotourism product of a linear character. A set of suggestions to be considered in the development planning process for the examined open-air museum in Leszczyna is also presented. Summarizing, the objective behind the geotourism research undertaking the former mining infrastructure of the Kaczawskie Foothills area – the historical core of the copper mining activity in the region – is to protect both cultural and natural values of the Leszczyna area and its surroundings, as well as to promote it applying the assumptions of sustainable tourism development.

12

Urban development in Ghent offers new opportunities for industrial heritage and the museum

Neirinckx Pieter, Pinte Marc

Architectus

|

2020

|

Nr 1 (61)

37--44

EN

The subject of the article is the process of establishing, and the role of an industrial museum in the former port areas of Ghent. Although Ghent is located about 32 km from the coast, the city is a real sea port. The construction of the Ghent–Terneuzen Canal in 1823–1827 created a direct corridor to the North Sea. From the 19th century, large textile factories began to arise in and around the medieval city center, so that at the end of the 2nd half of the 19th century, Ghent became the most important industrial city of Flanders. This continued until the 1970 crisis. At that time, textile production was moved to countries with lower labor costs and factory buildings were demolished, but the old port basins remained. Port activities were moved north of the city to areas along the canal. The first Museum for Industrial Archaelogy was founded in this area. Fearful of potential loss of important industrial heritage, the small museum took over large steam engines and even port cranes. It gradually became understood that the collection of these large industrial objects in museum conditions is not easy. The Department for Urban Planning began the re-evaluation of the 19th-century industrial belt and the area of the old port. Currently, there is the integration of large technology objects (big stuff) with urban tissue and social life. The port’s heritage is raised to act as a visual and identity carrier, with a particular focus on port cranes. The cooperation between the Department of Urban Planning and the Museum of Industry offers the Museum the opportunity to go outside the walls of the museum to restore big industrial facilities (big stuff) to the old port of the city.

PL

Tematem artykułu jest proces powstawania i roli postindustrialnego muzeum na dawnych terenach portowych Gandawy. Mimo że Gandawa leży około 32 km od wybrzeża, miasto jest prawdziwym morskim portem. Wybudowanie w latach 1823–1827 kanału Ghent–Terneuzen stworzyło bezpośredni korytarz do Morza Północnego. Od XIX w. w średniowiecznym centrum miasta i wokół niego zaczęły powstawać wielkie fabryki tekstylne, tak że pod koniec 2. połowy XIX w. Gandawa stała się najważniejszym miastem przemysłowym Flandrii. Trwało to do kryzysu z roku 1970. Wówczas produkcja tekstylna została przeniesiona do krajów o niższych kosztach siły roboczej, budynki fabryk zostały zburzone, pozostały stare baseny portowe. Działalność „portową” przeniesiono na północ od miasta, na tereny wzdłuż kanału. Na opuszczonym terenie założono pierwsze Muzeum Archeologii Industrialnej. Obawiając się potencjalnej utraty ważnego dziedzictwa przemysłowego, niewielkie muzeum przejęło duże maszyny parowe, a nawet portowe dźwigi. Stopniowo zrozumiano, że gromadzenie tych wielkich obiektów przemysłowych w warunkach muzealnych nie jest łatwe. Departament Planowania Miejskiego rozpoczął rewaloryzację XIX-wiecznego pasa przemysłowego i terenu starego portu. Obecnie zachodzi tu integracja dużych obiektów techniki (big stuff) z tkanką miejską i życiem społecznym. Dziedzictwo portu jest podniesione do pełnienia funkcji nośnika wizualnego i tożsamościowego, ze szczególnym skupieniem uwagi na dźwigach portowych. Współpraca między Departamentem Rozwoju Miejskiego a Muzeum Przemysłu ofiarowuje temu drugiemu możliwość wyjścia poza mury muzeum, by przywrócić duże obiekty przemysłowe staremu portowi miasta.

13

The safeguarding of the Vale de Milhaços Gunpowder Factory and the operational conservation of the steam generator and the steam engine

Filipe Graça

Architectus

|

2020

|

Nr 1 (61)

17--24

EN

The subject of the article is the black powder factory in Vale de Milhaços in Portugal as an example of the protection of post-industrial heritage. Shown the process of transforming an active production facility into a museum. The steam powered production of black gunpowder in Vale de Milhaços began in 1896 using an innovative system for transmitting mechanical energy over distance by interconnecting the central power generation building with transmission houses for eight sets of production workshops. Steam powered production continued through to 2001 when the Black Gunpowder Circuit became an extension of the Seixal Municipal Ecomuseum under the management of the Seixal Municipality. This aimed to guarantee the preservation of the heritage, including the buildings, production machinery, equipment and utensils. Importantly the heritage was conserved in situ with operational steam-powered energy production, using expertise from past workers at the factory. This required multiple technical, administrative and heritage management procedures including heritage classification; registering of the pressurised industrial equipment; renewal of the licenses for such equipment with the respective economic and industrial public authorities (despite being industrially deactivated); contracting operators for their appropriate conservation within a museological context; and eliminating all black powder from the buildings and surrounding areas. Partnerships with universities and researchers were also developed, including the current project IH4Future – Material Culture, Scientific Culture: industrial heritage for the future under which researchers from historical, museological, material and conservation sciences are undertaking the material characterisation of the heritage on the site using multiple analytical techniques. These studies will provide knowledge on the industry history and technological development of the Vale de Milhaços Gunpowder Factory that will assist in its conservation and development as a museum.

PL

Tematem artykułu jest fabryka czarnego prochu w Vale de Milhaços w Portugalii jako przykład ochrony dziedzictwa postindustrialnego. Ukazano proces przekształcenia czynnego zakładu produkcyjnego w muzeum. Produkcja za pomocą maszyn parowych rozpoczęła się tam w 1896 r. Wykorzystywano innowacyjny system do przesyłania energii mechanicznej na odległość przez połączenie budynku centralnej siłowni wałami przesyłowymi do ośmiu warsztatów produkcyjnych. Produkcja zasilana parą trwała do 2001 r., kiedy Black Gunpowder Circuit wszedł w skład Seixal Municipal Ecomuseum pod zarządem gminy Seixal. Miało to na celu zachowanie dziedzictwa technicznego, w tym budynków, maszyn produkcyjnych, wyposażenia i narzędzi dawnej fabryki. Co ważne, zakład został zachowany na miejscu wraz z działającą maszyną parową obsługiwaną przy wykorzystaniu wiedzy fachowej pracowników fabryki. Wymagało to wielu procedur technicznych, administracyjnych i zarządzania dziedzictwem, w tym klasyfikacji dziedzictwa, zezwoleń dotyczących urządzeń ciśnieniowych i urządzeń przemysłowych (odnowienie licencji na takie urządzenia uzgodnione z odpowiednimi organami administracji publicznej i gospodarki). W celu realizacji projektu rozwijano również partnerstwo z uniwersytetami i badaczami, w tym w ramach projektu IH4Future – Kultura materialna, kultura naukowa: dziedzictwo przemysłowe w przyszłości, w którego ramach specjaliści: historycy, muzealnicy, i konserwatorzy zbadali materialne zasoby dziedzictwa na terenie byłej fabryki, stosując wiele technik analitycznych. Badania te dostarczyły wiedzy na temat historii przemysłu i rozwoju technologicznego fabryki prochu Vale de Milhaços, która to wspiera jej konserwację i rozwój jako muzeum.

14

The protection of industrial movable cultural heritage and the role of volunteer organisations in Australia

Meyers Neil

Architectus

|

2020

|

Nr 1 (61)

31--36

EN

This article focuses on issues related to the current legal situation of historic machinery and vehicles in Australia as well as the competencies, skills and commitment of persons (both professionals and amateurs, or volunteers) dealing with their protection. Australia’s listed industrial heritage is generally limited to industrial buildings, as most often production equipment has been scrapped or relocated. The author discusses the need for legislative reform to enable the listing and protection of historic machines in a similar way to the listing and protection of historic buildings, based on an assessment of their value and relationships with local communities. He also discusses the need for volunteer organizations dealing with big stuff to reexamine what they need to do to attract professionals (diversified in terms of profession, age, interests, etc.) and work with protection funding bodies to create funding structures that support multiyear industrial heritage preservation projects.

PL

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z aktualną sytuacją prawną zabytkowych maszyn w Australii oraz kompetencjami, umiejętnościami i zaangażowaniem osób (zarówno profesjonalistów, jak i amatorów, wolontariuszy) zajmujących się ich ochroną. Przemysłowe dziedzictwo Australii to na ogół obiekty budowlane pozostałe po przemyśle; wyposażenie produkcyjne najczęściej zezłomowano lub wywieziono. Autor omawia potrzebę reformy legislacyjnej, aby umożliwić spisanie i ochronę zabytkowych maszyn w sposób podobny do spisania i ochrony zabytkowych budynków, w oparciu o ocenę ich wartości i relacje z lokalnymi społecznościami. Omawia także konieczność ponownego przeanalizowania przez organizacje wolontariuszy zajmujące się dużymi maszynami (big stuff) tego, co muszą one zrobić, aby pozyskiwać fachowców (zróżnicowanych pod względem zawodu, wieku, zainteresowań itd.) i współpracować z organami finansującymi ochronę w celu stworzenia zasad, które wzmocnią projekty zachowania dziedzictwa postindustrialnego.

15

Stare elektrownie jako dziedzictwo przemysłowe i wyzwanie adaptacyjne

Grabowski Mateusz, Walczak Bartosz M.

Architectus

|

2020

|

Nr 1 (61)

45--56

PL

Celem badania jest przedstawienie problemów w procesie adaptacji obiektów poindustrialnych związanych z infrastrukturą miejską oraz ich zależności ze strukturami miejskimi. W artykule autorzy udowadniają, że to technologia była głównym wyznacznikiem rozwiązań budowlanych i przestrzennych miast w analizowanym czasie. Problematyka ta jest ściśle powiązana z obecnie zachodzącymi procesami adaptacji i konserwacji poindustrialnego dziedzictwa architektonicznego. W badaniu porównano leżące na terenie Polski XIX i XXwieczne kompleksy oraz budynki przemysłowe, wykazujące duże podobieństwa pod względem struktury technicznej i sposobu funkcjonowania. Istotnym aspektem analizy były uwarunkowania historyczne (zawirowania terytorialne i polityczne w naszym kraju w XIX i XX w.), relacje z urbanistyką oraz obecny sposób funkcjonowania obiektów miasta. Nawiązując do współczesnych i historycznych zjawisk wpływających na elektrownię Karola Scheiblera w Łodzi, elektrownię Saturn w Czeladzi, elektrownię na Powiślu w Warszawie, elektrownie EC1 i EC2 w Łodzi oraz elektrownię Szombierki w Bytomiu, pokazano czynniki mające wpływ na ich obecny sposób adaptacji, rozwiązania architektoniczne w procesie konserwacji oraz zachowania dziedzictwa poindustrialnego.

EN

The aim of the study is to present issues in the adaptation process of postindustrial buildings related to city infrastructure, and their dependencies on urban planning structures. In the article, the authors show that technology was one of the main determinants of cities’ spatial solutions and building construction in the periods analyzed. These issues are closely related to current processes of adaptation and conservation of postindustrial heritage facilities. The study is based on comparison of 19th and 20th century industrial complexes located in Poland, and industrial buildings, showing great similarities in their technical structures and ways of functioning. Important aspects of the analysis were historical factors (territorial turmoil and political changes in our country in the 19th and 20th century), and relations with urban planning and the current functioning of the cities’ facilities. Study is based on references to contemporary and historical phenomena affecting Karol Scheibler’s power plant in Łódź, Saturn power plant in Czeladź, the power plant in Powiśle in Warsaw, power plants EC1 and EC2 in Łódź and power plant Szombierki in Bytom. It shows factors influencing their current adaptation, architectural solutions in the conservation process and preservation of postindustrial heritage.

16

Wybrane przykłady transformacji zespołów poprzemysłowych

Gyurkovich Mateusz

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 57

142--157

PL

Miasta nieustannie się zmieniają. Rozwijają się, upadają, by potem znów się podźwignąć i prosperować na nowo. W ciągu poprzednich dwóch stuleci ten rozwój był w dużej mierze uzależniony od przemysłu. Przyniósł on między innymi dewastację i skażenie wielu terenów, które niegdyś peryferyjne, nagle zdecydowanie zyskały na „centralności”, wobec procesów metropolizacji i eksurbanizacji. Wiele spośród obiektów opuszczonych z różnych przyczyn przez pierwotnych użytkowników, zwłaszcza z XIX, czy pierwszych dekad XX wieku, w których działalność przemysłowa była niegdyś realizowana, to godne uwagi, uznane za zabytki struktury. Konieczność ich ochrony jest niepodważalna. Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych to priorytet w wielu miastach europejskich, zwłaszcza wobec konieczności utrzymania zrównoważonego rozwoju kontynentu. W artykule przedstawiono studium kilku przypadków adaptacji poprzemysłowych obiektów i zespołów do różnych funkcji, dzięki którym było możliwe ocalenie cennego dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego minionej epoki.

EN

Cities change constantly. They develop, they fall, only to lift themselves up again and prosper anew. Over the course of the past two centuries this development has largely been dependent on industry. It brought with it, among other things, the devastation and pollution of numerous areas, which – although once peripheral – suddenly increased their “centrality”, in light of metropolisation and exurbanisation processes. Many of the buildings that were abandoned for various reasons by their original owners, particularly those from the nineteenth or the first decades of the twentieth century, which once housed industrial operations, are notable structures that have been acknowledged as heritage sites. The necessity to protect them is indisputable. The revitalisation of post-industrial areas is a priority in many European cities, particularly in the face of the necessity of maintaining the continent’s sustainable development. In the article the author presents a study of a number of cases of the adaptation of post-industrial structures and complexes to various functions, thanks to which it was possible to save the valuable architectural and urbandesign- related heritage of a bygone era.

17

Problemy rozwoju ośrodków (po)przemysłowych na przykładzie miasta Trzebinia

Łacny Z.

Przegląd Górniczy

|

2017

|

T. 73, nr 7

33--41

PL

Miasta, które przez wiele lat, a nawet wieków pełniły funkcję ośrodków przemysłowych, a wskutek zmian gospodarczych czy wyczerpania surowców doszło do zamknięcia najważniejszych zakładów na ich terenie, borykają się z problemem zmiany swojego dotychczasowego wizerunku i utraty przemysłowej tożsamości. W artykule, na przykładzie (po)przemysłowego miasta Trzebinia, przedstawiono problemy powstałe w sferze społecznej, będące skutkiem takich zmian jak rosnące bezrobocie czy brak perspektyw na dalszy rozwój miasta, które prowadzą, do jego „uśpienia”. Analizując opinie mieszkańców zebrane za pomocą ankiet internetowych, zaproponowano działania mające na celu poprawę obecnej sytuacji i ożywienie miasta Trzebinia. Rozwiązaniem dla takich miast może być próba przywrócenia dawnej tożsamości poprzez zachowywanie i promowanie dziedzictwa przemysłowego oraz podkreślanie walorów historycznych.

EN

Cities, which for many years, even centuries, have been functioning as industrial centers, as a result of economic changes and an exhaustion of raw materials resources, face the problems of changing its existing image and the loss of the industrial identity. In this paper, based on a (post)industrial city of Trzebinia, the problems in social sphere such as increasing unemployment and a lack of development opportunities which leads to stagnation, are being taken under consideration. By analyzing the surveys conducted among residents, the author suggests actions which could improve the current situation and lead to the revival of the city of Trzebinia. One of the solutions for such places might be a promotion of an industrial heritage and history in order to recover the lost identity.

18

The fate of Shokha quartzite as a building and decorative stone

Shekov K., Shekov V.

Hereditas Minariorum

|

2017

|

Vol. 4

171--182

EN

The background of crimson quartzite, a unique stone with properties second to none, is discussed. The wide use of the stone in the past has made it famous, but the area where it was and is quarried has not become a monument. The authors wish to attract the attention of the reader to this area and to establish a mining and industrial park nearby.

PL

Przedstawiono, sięgającą XVIII stulecia historię wydobycia i wykorzystania unikatowego karmazynowego kwarcytu Shoksha. Skała ta wykazuje wyjątkowo wysokie parametry i tradycyjnie uchodzi za surowiec ekskluzywny, niegdyś nazywana była „szlachetnym kamieniem carów”. Niekiedy, ze względu na charakterystyczną barwę, była ona niepoprawnie określana jako porfir. Odkrywcą złóż był Louis Antoine Leyson Le Duc, który poszukiwał w Rosji kamienia do wykonania grobowca Napoleona. Skała ta wykorzystywana była przede wszystkim jako surowiec bloczny, z którego wytwarzano elementy nawierzchni drogowych (kostka brukowa, płyty), ale także liczne pomniki i rzeźby. Znajduje się ją w wielu miastach Rosji (m.in. Pietrozawodsk, Petersburg, Moskwa) i Europy (np. Nunnanlahti, Paryż). Ponadto kwarcyt ten był wykorzystywany m.in. jako materiał ogniotrwały w hutnictwie żelaza. Historyczne wyrobiska kwarcytu Shoksha zlokalizowane są nad brzegami jeziora Onega. Obecnie rzadko stanowią one obiekt zainteresowania turystycznego, ale traktowane są jako ważne obiekty geologiczne oraz stanowiska dziedzictwa górniczego i przemysłowego, dyskutowane jest objęcie ich ochroną w ramach parku geologiczno-górniczego i krajobrazowego.

19

Oblicza transformacji obiektów przemysłowych w kontekście rewitalizacji i ochrony dziedzictwa kulturowego : na przykładach zespołów pofabrycznych z regionu łódzkiego

Mastalerz A.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 4

27--45

PL

Choć minęły już dziesięciolecia od rozpoczęcia działań na rzecz dziedzictwa poprzemysłowego, nie wszyscy jeszcze są świadomi jego istnienia i wagi. Do niedawna najpopularniejszą i najłatwiejszą drogą była rozbiórka starych fabryk. Coraz częściej jednak prace adaptacyjne i rewitalizacyjne, które na przestrzeni ostatnich lat przywróciły do życia i prosperity obiekty i obszary poprzemysłowe, pokazują, jak można wykorzystać potencjał ukryty w opuszczonych fabrycznych murach. Istnieją jednak pewne ryzyka związane z wszechobecnym trendem rewitalizacji i komercjalizacji postindustrialnych obiektów. W niniejszym artykule, na wybranych przykładach (transformacji zespołów pofabrycznych z Łodzi i Tomaszowa Mazowieckiego w centra handlowe), poddano ocenie powyższe aspekty ochrony dziedzictwa poprzemysłowego, a w rezultacie rozpoznano związane z tym zagrożenia, zwłaszcza takie jak: zwulgaryzowane postrzeganie „rewitalizacji” dawnych fabryk, lekceważenie ich roli w kształtowaniu tożsamości miasta, uleganie dyktatowi konsumpcjonizmu w sposobie postrzegania kultury.

EN

Although it has been some four decades since the industrial heritage campaign began, it still seems to be a battle to gain acceptance for historical factories as a part of heritage. The demolition of such structures is still often seen as the simplest way of dealing with them. Lately, good examples of revitalization provide needed help with obtaining approval for post-industrial legacy. However, there are risks associated with the ubiquitous trend of revitalizing and commercializing postindustrial objects. This paper addresses the above – mentioned issues with regards to revitalisation and adaptation processes of old textile factories being turned into shopping centres, using examples from Łódź and Tomaszów Mazowiecki.

20

Stan prac nad rozwojem bazy danych architektonicznego dziedzictwa przemysłowego Wrocławia

Bac-Bronowicz J., Wojciechowska G.

Roczniki Geomatyki

|

2016

|

T. 14, z. 5(75)

537--548

PL

W artykule przedstawiono projekt cyfrowej dokumentacji stanu dziedzictwa industrialnego Wrocławia. Efektem podjętych działań będzie stworzenie bazy danych do przechowywania i udostępniania danych służących popularyzacji wiedzy na temat obiektów przemysłowych z wykorzystaniem systemu informacji geograficznej. Opisano stan aktualny baz danych o zabytkach w Polsce oraz najistotniejsze elementy projektu. Najważniejszym założeniem jest umożliwienie gromadzenia szczegółowych danych przestrzennych i historycznych na temat obiektów przemysłowych w kontekście przemian czasowych (przebudowy, rozbudowy, rozbiórki). W pierwszej kolejności zostanie wykonany model stanu aktualnego z możliwością dołączenia materiałów archiwalnych oraz dokumentacji fotograficznej. Bazy i mapy zasobów dziedzictwa przemysłowego stworzone w projekcie będą dotyczyły trzech okresów historycznych: przed 1945 r., lat 1945-1989, lat 1990 r. do stanu aktualnego.

EN

The paper presents the project of geospatial digital documentation of industrial heritage in Wrocław. A database for storing and sharing data presenting the knowledge about industrial buildings with the use of geographical information system will be the result works undertaken within the project. The current state of the monuments databases in Poland and the most important elements of the project were described in the paper. The most important proposition is to gather detailed spatial and historical data about industrial heritage in the context of spatiotemporal changes (reconstruction, extension, demolition). First, the model of the actual state will be developed with the possibility of attaching archival materials and photographic documentation. Databases and maps of the industrial heritage created in the project will refer to three historical periods: before 1945, 1945-1989, 1990 to the current state.