Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ocena żyzności gleb intensywnie użytkowanych za pomocą wartości indeksu trofizmu gleb leśnych

Mikiciuk G., Tomaszewicz T.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2016

|

nr 163 (43)

29--38

PL

Celem pracy była ocena gleb stacji doświadczalnej w Dołujach, jako siedliska leśnego w oparciu o indeks trofizmu gleb leśnych (ITGL). Badano gleby IVa klasy bonitacyjnej, intensywnie użytkowane ogrodniczo. Wartości ITGL, pozwoliły określić że były to hipertroficzne siedliska lasów.

EN

The aim of this research was evaluation of soils in experimental station in Dołuje as forest habitat basing on the forest soil trophism index (FSTI). The studied soils were classified as IVa quality class and were intensively cultivated. The values of FSTI, helped to determine them as hypertrophic forest habitat.

2

Zmienność sezonowa i przestrzenna sodu i chloru w glebach inowrocławskiego Parku Zdrojowego

Krzyżaniak M., Długosz J.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 1

233--237

PL

Badaniami objęto czarne ziemie zlokalizowane w parku zdrojowym w Inowrocławiu, będące pod stałym wpływem tężni. Ten specyficzny czynnik antropogenny powoduje wzrost stężenia jonów sodowych i chlorkowych, zmieniając tym samym istotnie skład kompleksu sorpcyjnego i roztworu glebowego analizowanych gleb. Analizy przeprowadzono na 27 próbkach powierzchniowych pobranych trzykrotnie w ciągu roku (wiosna, lato, jesień). Obliczenia geostatystyczne obejmowały wykreślenie semiwariogramów z danych empirycznych, opracowanie ich modeli oraz wykreślenie na ich podstawie map zmienności przestrzennej badanych składników. Przed wykonaniem map dane były estymowane metodą krigingu punktowego, a zgodność modelu z wariogramem weryfikowano metodą kross-walidacji. Do wykonana modeli semiwariogramów badanych składników wykorzystano modele: sferyczny, liniowy i efektu samorodka. Otrzymane modele dla semiwariogramów jonów chlorkowych, wymiennych i wodnorozpuszczalnych jonów sodowych wykazały, że zakres ich oddziaływania mieści się w przedziale 61÷148 m. Również w rozkładzie przestrzennym we wszystkich badanych składnikach przeważała zmienność strukturalna (długiego zasięgu), co potwierdziła niska wartość efektu samorodka (nugget effect) (8,5÷14,9%). Z badanych składników największą zmiennością przestrzenną charakteryzowały się wymienne jony Na+, na co wskazuje największa wartość wariancji progowej (sill) (59,8÷237,4 (mmol/kg)2). Natomiast najmniejszą zmienność przestrzenną miały jony chlorkowe (0,91÷127,7 (mmol/kg)2). Porównując zmienność w poszczególnych sezonach, stwierdzono, że największą zmiennością charakteryzowały się badane składniki w okresie letnim (121,6÷237,4 (mmol/kg)2).

EN

The research covered Phaeozems (WRB 2007) located in the Spa Park in the town of Inowroclaw, which are under continuous influence of graduation towers. This specific anthropogenic factor induces the increased concentration of calcium, sodium and chloride ions, and thus significantly modify the composition of the sorption complex and the soil solution of the analysed soils. Analyses were carried out on 27 surface samples collected three times per year (spring, summer, autumn). Geostatistical calculations included plotting of semivariograms based on empirical data, drawing up their models and based on them - plotting of spatial variability maps of the studied components. Before maps were drawn, the data were estimated by the method of point kriging, and the goodness of fit of a model to a variogram was verified by the method of cross-validation. Spherical and linear models, as well as the nugget effect were applied in order to prepare the models of semivariograms for the studied elements. The obtained models for semivariograms of chloride ions, exchangeable and water-soluble sodium ions proved that their interactions range from 61 to 148 m. Structural variability prevailed also in the spatial distribution in all studied components (long range), which was confirmed by a low value of the nugget effect (8.5÷14.9%). Among the studied components, exchangeable Na+ ions were characterised by the highest spatial variability, and this is indicated by the highest sill value (59.8÷237.4 (mmol/kg)2). Whereas, chloride ions were characterised by the lowest spatial variability (0.91÷127.7 (mmol/kg)2). When comparing particular seasons, the highest variability of the studied components occured in the summer (121.6÷237.4 (mmol/kg)2).

3

Influence of Graduation Towers on Average Annual Cations Content in Black Earths (Mollic Gleysols) in the Inowroclaw City

Krzyżaniak-Sitarz M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 6

573-582

EN

The research concerns soils located in the Inowroclaw Spa Park, under continuous influence of graduation towers. Such a continuous impact of aerosols may modify chemical composition of soils, and may lead to transformation of black earths into salt-affected anthropogenic soils in the nearest future. This specific anthropogenic factor effected the increase of calcium and sodium cations content, significantly changing the composition of soil sorption complex of the analyzed soils. The results of separate cations content in sorption complex showed the domination of calcium cations (91.42–333.35 mmol kg–1), which in several soil profiles attained a two or even three times higher value than in Cuiavian black earths under no anthropogenic influence. Sodium came second in content series of cations (16.28–73.46 mmol kg–1). In most of the horizons of the investigated soils the content of these exchangeable cations was on average level. It means that the content of sodium cations was several times higher than in the black earths not affected by salt, yet lower than in soils under the influence of sodium industry. The rest of the analyzed cations (Mg2+, K+) were characterized by low concentration both in soil sorption complex and in the soil solution and did not show accumulation characteristics in any genetic horizons.

PL

Badaniami objęto gleby zlokalizowane w Parku Zdrojowym w Inowrocławiu, będące pod stałym wpływem tężni. Stałe oddziaływanie aerozoli unoszących się z tężni może na tyle zmodyfikować skład chemiczny gleb, że przestaną one w niedalekiej przyszłości funkcjonować jako czarne ziemie, a staną się glebami słono-sodowymi czy glebami antropogennymi słonymi. Ten specyficzny czynnik antropogenny powoduje wzrost stężenia kationów wapniowych i sodowych, zmieniając tym samym istotnie skład kompleksu sorpcyjnego analizowanych gleb. Analizy zawartości poszczególnych kationów w kompleksie sorpcyjnym wykazały wyraźną dominację jonów wapnia (91.42-333.35 mmol kg-1), który w kilku profilach uzyskał często dwu- lub nawet trzykrotnie wyższe wartości stężenia niż w czarnych ziemiach kujawskich nie poddanych antropopresji. Kolejne miejsce w obsadzie kompleksu sorpcyjnego zajmował sód (16.28-73.46 mmol kg-1). Badane gleby przyjmowały w większości poziomów wartości pośrednie stężenia sodu wymiennego, to znaczy charakteryzowały się kilkukrotnie większym stężeniem kationów sodowych w stosunku do niezasolonych czarnych ziem, jednak mniejszymi wartościami stężenia Na+ niż w glebach poddanych silnej antropopresji przez przemysł sodowy. Pozostałe analizowane pierwiastki (Mg2+, K+) charakteryzowały się niskim stężeniem zarówno w kompleksie sorpcyjnym, jak i roztworze glebowym i nie wykazywały cech akumulacji w którymkolwiek z poziomów genetycznych.

4

Wpływ tężni na wartości średnioroczne stężenia kationów w kompleksie sorpcyjnym i roztworze glebowym czarnych ziem w Inowrocławiu

Krzyżaniak-Sitarz M.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 1

263--268

PL

Badaniami objęto gleby zlokalizowane w Parku Zdrojowym w Inowrocławiu, będące pod stałym wpływem tężni. Stałe oddziaływanie aerozoli unoszących się z tężni może na tyle zmodyfikować skład chemiczny gleb, że przestaną one w niedalekiej przyszłości funkcjonować jako czarne ziemie, a staną się glebami słono-sodowymi czy glebami antropogennymi słonymi. Ten specyficzny czynnik antropogenny powoduje wzrost stężenia kationów wapniowych i sodowych, zmieniając tym samym istotnie skład kompleksu sorpcyjnego analizowanych gleb. Analizy zawartości poszczególnych kationów w kompleksie sorpcyjnym wykazały wyraźną dominację jonów wapnia (91,42÷333,35 mmol(+)·kg–1), który w kilku profilach uzyskał często dwu- lub nawet trzykrotnie większe wartości stężenia niż w kujawskich czarnych ziemiach niepoddanych antropopresji. Kolejne miejsce w obsadzie kompleksu sorpcyjnego zajmował sód (16,28÷73,46 mmol(+)·kg–1). Badane gleby przyjmowały w większości poziomów wartości pośrednie stężenia sodu wymiennego, to znaczy charakteryzowały się kilkakrotnie większym stężeniem kationów sodowych w stosunku do niezasolonych czarnych ziem, jednak mniejszymi wartościami stężenia Na+ niż w glebach poddanych silnej antropopresji przez przemysł sodowy. Pozostałe badane pierwiastki (Mg2+, K+) charakteryzowały się małym stężeniem zarówno w kompleksie sorpcyjnym, jak i roztworze glebowym i nie wykazywały cech akumulacji w którymkolwiek z poziomów genetycznych.

EN

The research concerns soils located in the Inowrocław Spa Park, under continuous influence of graduation towers. Such a continuous impact of aerosols may modify chemical composition of soils, and may lead to transformation of black earths into salt-affected anthropogenic soils in the nearest future. This specific anthropogenic factor effected the increase of calcium and sodium cations content, significantly changing the composition of soil sorption complex of the analyzed soils. The results of separate cations content in sorption complex showed the domination of calcium cations (91.42÷333.35 mmol(+)·kg–1), which in several soil profiles attained a two or even three times higher value than in Cuiavian black earths under no anthropogenic influence. Sodium came second in content series of cations (16.28÷73.46 mmol(+)·kg–1). In most of the horizons of the investigated soils the content of these exchangeable cations was on average level. It means that the content of sodium cations was several times higher than in the black earths not affected by salt, yet lower than in soils under the influence of sodium industry. The rest of the analyzed cations (Mg2+, K+) were characterized by low concentration both in soil sorption complex and in the soil solution and did not show accumulation characteristics in any genetic horizons.

5

Skład mineralny frakcji iłu koloidalnego poziomu orno-próchnicznego w czarnych ziemiach wrocławskich

Łabaz B.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2010

|

T. 10, z. 3

139-152

PL

Badaniami objęto czarne ziemie właściwe, zbrunatniałe, wyługowane i zdegradowane zlokalizowane na południe od Wrocławia na nizinnym wododziale rzek Ślęża i Oława. Jest to rejon intensywnej gospodarki rolniczej południowo-zachodniej Polski. Celem prowadzonych badań było określenie składu jakościowego frakcji koloidalnej czarnych ziem wrocławskich, zróżnicowanych pod względem uziarnienia, właściwości powietrzno-wodnych i fizykochemicznych. Analiza składu mineralnego frakcji koloidalnej w poziomach orno-próchnicznych wykazała, że dominującym minerałem we frakcji ilastej jest illit. Stwierdzono również znaczące ilości minerałów mieszanopakietowych typu illit-smektyt oraz smektyt-illit o zróżnicowanej zawartości pakietów smektytowych. Skład jakościowy minerałów ilastych w badanych glebach został uwarunkowany procesami glebotwórczymi, właściwościami powietrzno-wodnymi oraz prowadzonymi zabiegami agrotechnicznymi. Na podstawie składu jakościowego frakcji koloidalnej analizowanej w poziomach Ap nie można jednoznacznie stwierdzić istotnych różnic między poszczególnymi podtypami.

EN

The aim of the study was to characterise mineral composition of clay fraction in humic horizon of the Wroclaw black earths. The study was based on analyses of arable soils from the four profiles of different subtypes [proper, browned, leached and degraded]. The investigated profiles were classified as Chernosems and Phaeozems groups of soils according to FAO-WRB 2006 reference. The results showed that illite was the main clay mineral. Considerable amounts of illite-smectite and smectite-illite mixed-layer minerals of different content of smectite were also found. Mineral composition of clay fraction in analysed soils was affected by soil-forming processes, air-water properties and by agricultural measures. The study showed no significant differences between investigated subtypes of black earths.

6

Content of Some Macro-and Microelements in a Soil Toposequence in the Landscape of Ice-Dammed Lakes in Sepopol Lowland

Smólczyński S., Orzechowski M.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2010

|

Vol. 17, nr 2-3

217-231

EN

The study was carried out using soil catena method in Sepopol Lowland, representing the zone of ice-dammed lakes of young glacial landscape. The sequence of soils in the catena was as follows: black earth, proper deluvial soil, humous deluvial soil, mucky soil, strongly and slightly silted peat-muck soils. Soil texture, soil reaction, total content of carbon and nitrogen as well as total amounts of Ca, Mg, K, P, Na, Fe, Mn, Zn and Cu were analysed in the mentioned soils. The reaction of investigated soils ranged from slightly acid in deluvial soils to neutral in peat-muck soils. In the studied toposequence of soils, the amounts of total carbon and nitrogen increased towards the depression. Variation of the amounts of analysed elements in the catena depended on the location of soil in a relief. Quantitatively, the content of elements in eroded black earths was in the following sequence: Fe > Ca > Mg > K > P > Na > Mn > Zn > Cu. Deluvial soils contained more potassium than magnesium, and peat-muck soils contained more calcium than iron. Arable horizons of proper deluvial soils, which were located in the middle of the slope, contained the lowest amounts of macro- and microelements in relation to both deeper layers of the soil profile and parent material of eroded soils. The highest accumulation of macro- and microelements was reported in the soils located at the bottom of the slope. Humous deluvial soils were distinguished by the highest content of K and Fe, mucky soils by the highest content of Mg, Cu, Zn, Mn, and the peat-muck - Ca, P and Na. Humous deluvial soils and upper-silted organic soils are the barriers which prevent the expansion of biogens from agricultural areas to wetlands.

PL

Badania przeprowadzono metodą katen glebowych na Nizinie Sępopolskiej reprezentującej strefę zastoiskową krajobrazu młodoglacjalnego. Sekwencja gleb w katenie przedstawiała się następująco: czarne ziemie, gleby deluwialne właściwe, gleby deluwialne próchniczne, gleby namurszowe, gleby torfowo-murszowe silnie i słabo zamulone. W badanych glebach oznaczono: uziarnienie, odczyn pH, zawartość węgla i azotu ogólnego oraz całkowitą zawartość Ca, Mg, K, P i Na, Fe, Mn, Zn i Cu. Odczyn badanych gleb kształtował się od lekko kwaśnego w glebach deluwialnych do obojętnego w glebach torfowo-murszowych. W analizowanej toposekwencji gleb w kierunku centrum zagłębienia zwiększała się zawartość węgla i azotu. Zróżnicowanie zawartości oznaczonych pierwiastków w glebach badanej toposekwencji było uzależnione od ich położenia w reliefie. Szereg ilościowy oznaczonych pierwiastków w czarnych ziemiach erodowanych przedstawiał następująco: Fe > Ca > Mg > K > P > Na > Mn > Zn > Cu. W glebach deluwialnych więcej było potasu niż magnezu, a w glebach torfowo-murszowych więcej jest wapnia niż żelaza. Poziomy uprawne, zlokalizowanych w środkowej części stoku, gleb deluwialnych właściwych wykazywały największe zubożenie makro- i mikroelementów w odniesieniu zarówno do głębszych warstw profilu, jak i do skały macierzystej gleb erodowanych. Największą kumulację makro- i mikroelementów wykazywały gleby usytuowane u podnóża stoku. Gleby deluwialne próchniczne wyróżniały się największą zawartością K i Fe, gleby namurszowe - Mg, Cu, Zn i Mn, a gleby torfowo-murszowe - Ca, P i Na. Gleby deluwialne próchniczne oraz odgórnie namulone gleby organiczne stanowią bariery, zapobiegające rozprzestrzenianiu się pierwiastków biogennych z terenów rolniczych do siedlisk mokradłowych.

7

Właściwości fizyczne warstwy ornej wybranych czarnych ziem Niziny Szczecińskiej

Błażejczak D., Śnieg M., Dawidowski J. B., Tomaszewicz T., Podlasiński M.

Inżynieria Rolnicza

|

2009

|

R. 13, nr 1

37-44

PL

Wiosną, w uprawach ozimin, zmierzono i oznaczono przepuszczalność powietrzną, wytrzymałość gleby na ścinanie w ruchu obrotowym, zwięzłość, aktualną wilgotność i gęstość objętościową, uziarnienie i zawartość próchnicy. Wyliczono powierzchnię właściwą i stopień dyspersji oraz gęstość objętościową naturalną. Wykazano, że dominowały gleby z kategorii "gęstości naturalnej" i "słabo zagęszczonych/spulchnionych" (gęstość objętościowa 1,17-1,73 gźcm-3). Przepuszczalność powietrzna była bardzo niska i niska (0,06-7,23 cmźs-1). Gleby były podatne na ugniatanie, na co wskazują stosunkowo niskie średnie wartości zwięzłości (813š503 kPa) i oporu ścinania gleby (85 š38 kPa).

EN

The research, carried out in spring for winter crop plantations, involved measuring and determination of the following parameters: air permeability, soil shear strength in rotary motion, compactness, current humidity and volumetric density, grain-size distribution and humus content. The researchers computed specific surface and dispersion degree, and natural volumetric density. It was proven that soils of the following categories were prevailing: "natural density" and "poorly compacted/opened" (volumetric density: 1.17-1.73 gźcm-3). Air permeability was very low or low (0.06-7.23 cmźs-1). Soils were susceptible to packing, which is indicated by relatively low mean values of soil compactness (813š503 kPa) and shear strength (85 š38 kPa).

8

Wpływ antropopresji na właściwości fizykochemiczne gleb w Parku Zdrojowym w Inowrocławiu

Krzyżaniak-Sitarz M.

Ekologia i Technika

|

2008

|

R. 16, nr 4

181-189

PL

Badaniami objęto gleby zlokalizowane w Parku Zdrojowym w Inowrocławiu, będące pod stałym wpływem tężni Ten specyficzny czynnik antropogeniczny powoduje wzrost stężenia kationów wapniowych i sodowych, zmieniając tym samym istotnie skład kompleksu sorpcyjnego analizowanych gleb. Ponadto ciągłe zagospodarowanie terenu parku do celów rekreacyjnych, zwiększanie jego atrakcyjności powoduje zmiany w pierwotnej budowie profilu oraz właściwościach fizykochemicznych omawianych gleb. Antropopresja powoduje, że gleby w parku zatracają podstawowe cechy charakterystyczne dla czarnych ziem kujawskich.

EN

The research was conducted on soils located in the Spa Park in Inowrocław which remain under permanent influence of graduation towers, This specific anthropogenic factor causes the increase in conccentration of calcium and sodium cations, simultaneously changing the composition of sorption complex in investigated soils. Moreover continuous landscaping of the park. Mainly with a view to increasing its attractiveness, causes changes in initial structure of soil profiles and their physico-chemical properties on the studied area. Such anthropopressure occuring on the park area causes the loss of typical properties of the black earths of Kujawy Region.

9

Selected physical and chemical properties and the structure condition of phaeozems formed from different parent materials. Part 1. Physical and chemical properties

Habel A. Y., Kaczmarek Z., Mocek A.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2007

|

Vol. 52, nr 3

45-49

EN

The performed investigations aimed at determining physical and chemical properties of proper Phaeozems, especially their diversification in soils developed from different geological formations. The following parameters were determined in the examined soils: texture of soil, bulk density, specific density, porosity, moisture content, hygroscopic water capacity (H) and maximum hygroscopicity (MH), liquid and plastic limits, content of available elements, organic carbon and total nitrogen, hydrolytic acidity, reaction and others. The authors determined, among others: high natural moisture content and density (especially in soils developed from clays), strongly diversified H and MH values correlated with the content of the clay fraction and moisture contents at the limits of liquidity and plasticity. All the analysed soils were characterised by the reaction close to neutral, optimal C:N ratio as well as strong sorption capabilities. They were potentially abundant in nutrient resources and did not exhibit salinity.

PL

Przeprowadzone badania miały na celu poznanie właściwości fizycznych i chemicznych czarnych ziem właściwych, a w szczególności ich zróżnicowania w glebach wytworzonych z odmiennych utworów geologicznych. W badanych glebach oznaczono m.in.: uziarnienie, gęstość objętościową oraz gęstość fazy stałej, porowatość, wilgotność, H i MH, granice: płynności i plastyczności, zawartość składników przyswajalnych, węgla organicznego i azotu ogólnego, kwasowość hydrolityczną, odczyn i inne. Stwierdzono, między innymi: wysoką wilgotność naturalną i gęstość (szczególnie w glebach wytworzonych z iłów), silnie zróżnicowane, skorelowane z zawartością iłu koloidalnego, wartości H, MH oraz wilgotności przy granicach: płynności i plastyczności. Wszystkie analizowane gleby charakteryzowały się odczynem zbliżonym do obojętnego, optymalnym stosunkiem C:N oraz silnymi zdolnościami sorpcyjnymi. Gleby te były potencjalnie zasobne w składniki pokarmowe. Nie wykazywały zasolenia.

10

Selected physical and chemical properties and the structure condition of phaeozems formed from different parent rocks. Part 2. The state of arable phaeozems horizons' structure

Habel A. Y., Kaczmarek Z., Owczarzak W.

Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering

|

2007

|

Vol. 52, nr 3

50-54

EN

The paper analyses characteristic structure-forming properties such as: the dynamic and static water resistance of soil aggregates, the secondary aggregation following the dynamic and static water action, capillary water capacity, volume changes caused by swelling and shrinkage of soil aggregates and their mechanical strength for six topsoil horizons of phaeozems. Experiments were carried out in carefully controlled moisture and compaction conditions of modelled soil aggregates of V=1 cm3. The aggregates were characterised by a considerable variability of texture, especially of the colloid fraction content (from 10 to 54%) as well as a significant variation in the content of organic matter (from 27.6 to 41.0 gźkg-1). Basically, the above two factors determined the structure-forming potentials of the examined soils. The secondary aggregation, following the dynamic and static water action, measured by the amount of secondary aggregates > 0, 25 mm, ranged from 26 to 89%. High retention potentials of the examined aggregates led to considerable volume alterations in the course of drying and moistening processes: shrinkage reached the value of 54%, while swelling attained the value of even 80% of the initial aggregate volume. Consequently, loosening or compaction of the aggregate solid state occurred, leading to their varying suscaptability to the action of external factors, including their resistance to the action of water and mechanical strains.

PL

W pracy analizowano charakterystyczne cechy strukturotwórcze, takie jak: dynamiczną i statyczną wodoodporność agregatów glebowych, stan agregacji wtórnej po dynamicznym i statycznym działaniu wody, kapilarną pojemność wodną, zmiany objętościowe wywołane pęcznieniem i skurczem agregatów glebowych oraz ich mechaniczną wytrzymałość dla sześciu poziomów orno-próchnicznych czarnych ziem. Badania prowadzono w ściśle kontrolowanych warunkach wilgotności i zagęszczenia modelowanych agregatów glebowych o V=1cm3. Agregaty charakteryzowały się dużą zmiennością składu granulometrycznego, szczególnie zawartości frakcji koloidalnej (od 10 do 54%), a także istotnym zróżnicowaniem zawartości materii organicznej (od 27,6 do 41,0 gźkg-1). Te dwa czynniki w zasadniczy sposób determinowały zdolności strukturotwórcze badanych gleb. Agregacja wtórna po dynamicznym i statycznym działaniu wody, mierzona ilością agregatów wtórnych > 0,25 mm, wahała się w przedziale 26-89%. Wysokie zdolności retencyjne agregatów prowadziły w procesach przesuszania i nawilżania do dużych zmian objętościowych; skurczliwość osiągała wartość 54%, a pęcznienie nawet 80% pierwotnych objętości agregatów. W konsekwencji następowało rozluźnianie lub zagęszczanie fazy stałej w agregacie, a to powodowało ich zróżnicowaną podatność na działanie czynników zewnętrznych, w tym odporności na działanie wody i naprężeń mechanicznych.

11

Mercury content in the black earths of the southern p art of the Nida Basin and the Kraków Gate

Mazurek R., Wieczorek J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Vol. 12, nr 3

267-273

EN

The work aimed at determining total mercury content in black earths of southern part of the Nida Basin and the Kraków Gate. Mercury content in the analyzed black earths ranged between 0.055 and 0.538 mg. kg[to -1] and did not exceed limit concentrations permissible for unpolluted soils. Based on statistical analysis it was determined that in comparison with the Nida Basin black earths, the Kraków Gate black earths revealed significantly higher mercury contents both in surface and subsurface horizons and in parent rock horizons. In comparison with geochemical background, the analyzed soils were mostly characterized by elevated mercury content as testified by Al values higher than 1.

PL

Celem pracy było określenie całkowitej zawartości rtęci w czarnych ziemiach południowej części Niecki Nidziańskiej oraz Bramy Krakowskiej. Zawartość rtęci w badanych czarnych ziemiach Niecki Nidziańskiej i Bramy Krakowskiej wynosiła od 0,055 do 0,538 mg . kg[do -1] i nie przekroczyła dopuszczalnych liczb granicznych dla gleb niezanieczyszczonych. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że czarne ziemie Bramy Krakowskiej w porównaniu z czarnymi ziemiami Niecki Nidziańskiej charakteryzowały się znacząco większą zawartością rtęci zarówno w poziomach powierzchniowych, jak i poziomach podpowierzchniowych oraz poziomach skał macierzystych. Większość badanych gleb charakteryzowała się powiększoną, w porównaniu z tłem geochemicznym, zawartością rtęci, czego dowodem były wartości współczynnika akumulacji (WA) większe od 1.

12

Buffer properties of soils with regard to their vulnerability to degradation

Jaworska H., Dąbkowska-Naskręt H., Malczyk P.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Vol. 12, nr 3

231-239

EN

The study was undertaken for the estimation of buffer equilibria in soils of different typology nom the selected regions of Poland with regard to their vulnerability to degradation. Several different soils have been chosen for the investigation: (Tulibowo - Luvisols, Szadłowice - Phaeozems, Włocławek - Podzols); (acc. to WRB). The soil profiles were located in the area of industrial emission (Włocławek) and beyond the anthropogenic influence (Tulibowo, Szadłowice). The soil buffer capacity was determined for each soil horizon using modified Arrhenius method. The buffer surface areas in the diagrams were calculated using computer program JAO-ATR. It was stated that the most vulnerable on soil pH changes was forest, podzol soil in its mineral horizons. The buffer curves have different shape for the organic and mineral horizons for this soil. Luvisols, is between the Phaeozems and the Podzols in terms of the buffer capacity. The alkaline range for the lessive soil is broader, compared with acidic range with the surface area of buffering 3.46 cm2 for C horizon and 4.31 cm2 for AEes and Bt horizons. The highest buffer capacity, particularly in acidic range, have samples from the black earth, due to their composition i.e. relatively high content of organic matter and clay minerals. This is related to the highest surface area under the buffering curve i.e. 4.45 cm2 in A horizon and 3.17 cm2 in patent material of the soil.

PL

Buforowość gleb definiowana jest jako zdolność gleby do przeciwstawiania się jej zakwaszaniu lub alkalizacji. Najczęściej właściwości buforowe gleb związane są z sorpcją i adsorpcją jonów, ze zobojętnieniem i wytrąceniem składników wprowadzonych do gleby, procesami przechodzenia związków w formy jonowe lub molekularne, co wpływa na odporność gleb na oddziaływanie czynników degradujących. Wyznaczenie stopnia zbuforowania gleby ma duże znaczenie dla określenia właściwego poziomu nawożenia. Właściwości buforowe gleb można wykorzystać także do prognozowania i oceny stopnia degradacji środowiska przyrodniczego, a w praktyce rolniczej do wyznaczania potrzeb wapnowania gleb. Podjęte badania miały na celu ocenę właściwości buforowych wybranych profili gleb zróżnicowanych typologicznie, pochodzących z następujących mezoregionów: Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Równiny Inowrocławskiej oraz Kotliny Płockiej w aspekcie ich podatności na degradację. Materiał badawczy stanowiły trzy profile glebowe (płowa typowa, czarna ziemia właściwa, bielicowo" rdzawa) o charakterze reprezentatywnym dla wytypowanych do badań obszarów. Dla oceny właściwości buforowych gleb zastosowano metodę Arrheniusa w modyfikacji Malczyka. Do analizy użyto 0,1 mol. dm[do -3] roztwory HCl i NaOH oraz 1 g odważki próbek glebowych. Wyniki pomiarów posłużyły do wykreślenia krzywych buforowych. Wykresy zostały wykonane za pomocą programu komputerowego Excel 7,0. Powierzchnie buforowania policzono korzystając z programu komputerowego JAO-ATR. Obliczono stosunki powierzchni buforowania w zakresie zasadowym (P[NaOH]) do powierzchni buforowania w zakresie kwasowym (P[HCl]). Analizowane profile glebowe różnią się między sobą przynależnością typologiczną, wykazują zróżnicowanie właściwości fizykochemicznych, chemicznych i buforowych. Najmniejszą odpornością na zmiany pH odznaczał się profil gleby leśnej w jej części mineralnej, co jest charakterystyczne dla gleb bielicowo-rdzawych wytworzonych z piasków aluwialnych. Natomiast gleba płowa typowa stanowi pod względem właściwości buforowych formę pośrednią między czarnymi ziemiami a typem gleb rdzawych. Czarne ziemie właściwe odznaczają się największymi zdolnościami buforowymi, co należy wiązać z ich uziarnieniem i zawartością koloidów organicznych i mineralnych. Gleby te wyróżniają się większą koloidów organicznych i mineralnych. Gleby te wyróżniają się większą zawartością frakcji o średnicy mniejszej od 0,02 mm i obecnością węglanu wapnia. Warunki te sprawiają, że cechują się one w odróżnieniu od dwóch poprzednich profili, mniejszą podatnością na degradację pod wpływem różnych czynników naturalnych, czy też wynikających z działalności antropogennej. Badane profile glebowe cechowały się zróżnicowanymi właściwościami buforowymi, co wiązać należy z niejednakowym rozkładem różnych buforów, wynikającym z odmiennych procesów glebotwórczych je kształtujących. W pracy podjęto próbę omówienia mechanizmów działania procesów buforowania gleb na podstawie ich składu.

13

Total Content of Cd, Cu, Cr, Ni, Pb, and Zn in the Black Earths of the Proszowice Plateau and the Miechów Upland

Mazurek R., Niemyska-Łukaszuk J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2003

|

Vol. 10, nr 9

921-927

EN

There were investigated heavy metals content in 20 profiles of black earths (Gleyic Phaeozems) located on the area of the Proszowice Plateau and the Miechów Upland. Analysed soils were characterised by different kinds of the land use (arable soils, grasslands, forests) and parent rocks (sands, loams, loesses and clays). Investigaied soils were little po1luted with heavy metals in spite of the neighbourhood of industrial agglomerations, however, the high values of accumulation indexes are the evidence of artificial enrichment. On the base of statistical analysis it was found, that soil features (clay content, co1loidal clay content, organic carbon content, cation exchange capacity, sum of exchangeable bases) strongly influenced metals accumulation degree. Average accumulation indexes depended on the land use and were the highest in arable soils

PL

W badaniach została oznaczona zawartość metali ciężkich w 20 profilach czarnych ziem (Gleyic Phaeozems) zlokalizowanych na terenie Płaskowyżu Proszowickiego i Wyżyny Miechowskiej. Badane gleby charakteryzowały się różnym sposobem użytkowania (użytki orne, użytki zielone i gleby leśne) i różnymi skałami macierzystymi (Piaski, gliny, lessy i iły). Analizowane czarne ziemie, pomimo sąsiedztwa ośrodków przemyslowych, były słabo zanieczyszczone metalami ciężkimi, jednak duże wartości wskaźników akumulacji są dowodem ich sztucznego wzbogacenia. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że niektóre właściwości gleb (zawartość frakcji iłu, frakcji iłu koloidalnego, węgla organicznego, pojemność sorpcyjna oraz suma zasad wymiennych) silnie wpłynęły na stopień akumulacji metali. Średni wskaźnik akumulacji był uzależniony od sposobu użytkowania gleb i był największy w glebach użytków ornych.

14

Trace elements in soils of various ecosystems of the Siedlce Upland

Raczuk J., Deska J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2000

|

Vol. 7, nr 11

1229-1236

EN

The total content and distribution orMo, Zn, Co, Pb, Ni, Cr in soils of various ecosystems of the Siedlce upland was investigated. The study was condueted on 6 profiles exhibiting different physico-chemical properties. The mean content of Mn, Zn, Pb, Cr, Co, Ni in the investigated soils are: 227; 30.8; 17.9; 12.2; 9.0; 5.9 mg/kg d.m. respectively. The highest level of enrichment in Mn, Zn, Pb and Cu in relation to their contenIs in the parent rocks displayed humus horizons of the meadow black earths. The contents and distribution of the trace elements in the soil horizons are connected with the lithogenesis and pedogenesis as well as, in case of Pb, to some extent with anthropogenesis.

PL

Badano zawartość Mn, Zn, Cu, Pb, Ni, Cr w glebach ekosystemów leśnych, łąkowych i pól uprawnych Wysoczyzny Siedleckiej. Badaniami objęto 6 profilów glebowych charakteryzujących się zróżnicowanymi właściwościami fizykochemicznymi. Średnia zawartość Mn, Zn, Pb, Cr, Cu i Ni w badanych glebach wynosiła odpowiednio: 227; 30,8; 17,9; 12,2; 9,0 oraz 5,9 mg/kg s.m. Największe wzbogacenie w Mn, Zn, Pb, i Cu w stosunku do ich zawartości w skale macierzystej wykazują poziomy próchniczne gleb ekosystemów łąkowych. Stwierdzono, że na zawartość pierwiastków śladowych w analizowanych glebach wpłynęła litogeneza, pedogeneza oraz w przypadku Pb antropogeneza. Słowa kluczowe: gleby płowe, brunatne, gruntowo-glejowe, czarne ziemie, części spławialne, pedogeneza, litogeneza, antropogeneza