Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Rozmieszczenie zasobów prognostycznych i perspektywicznych kopalin ilastych ceramiki budowlanej na obszarze Polski

Brański P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

411--418

PL

Dla kopalin ilastych ceramiki budowlanej wyznaczono na obszarze Polski ponad sto obszarów prognostycznych i 280 obszarów perspektywicznych. Podstawowe znaczenie mają kopaliny czwartorzędowe (zwłaszcza iły zastoiskowe) oraz starszego neogenu (tzw. iły poznańskie i iły krakowieckie), które pokrywają ponad 80% wydobycia. Iły triasu i jury mają znaczenie mniejsze, a inne kopaliny ilaste zupełnie podrzędne. Jednak rozmieszczenie zasobów prognostycznych (podobnie jak udokumentowanych zasobów bilansowych) jest na obszarze całego kraju bardzo nierównomierne, a kopaliny ilaste są bardzo zróżnicowane pod względem jakości. Rozpoznawanie zasobów prognostycznych (podobnie jak poszukiwanie nowych złóż) powinno być prowadzone przede wszystkim w deficytowych województwach Polski północnej. W innych regionach wszelkie poszukiwania powinny koncentrować się na iłach najwyższej jakości. Bardziej szczegółowe rozpoznanie powinno być prowadzone także w obrębie złóż udokumentowanych wstępnie. Barierę dla rozwoju ceramiki budowlanej mogą stanowić również niedostateczne zasoby wielu złóż prognostycznych. Nowe złoża powinny mieć zasoby bilansowe na poziomie przynajmniej 1 mln m3.

EN

Over a hundred of prognostic areas and 280 perspective areas of building ceramics raw materials have been indicated in Poland. Of fundamental importance are Quaternary deposits (ice-dammed lake clays) and Neogene deposits (so-called Poznań Clays and Krakowiec Clays), which covers more than 80% of the current output. Triassic and Jurassic clays are of less importance, and other clay deposits are highly insignificant. However, the prognostic resources (like the economic reserves) are very unevenly distributed throughout the country, and clay deposits are very diverse in terms of their quality. Evaluation of the prognostic resources (as well as prospecting for new deposits) should be performed mostly in northern and northeastern Poland, where a deficit of building ceramics raw materials occurs. In the other regions, any prospecting should focus on the highest quality clays. A more detailed recognition should be performed also in those areas where preliminary exploration was previously carried out. Insufficient resources of many prognostic deposits can be a hurdle for development of building ceramics. New deposits should have the reserves of at least 1 million m3.

2

Pierwiastki ziem rzadkich w wybranych złożach surowców ilastych Niżu Polskiego (neogen)

Duczmal-Czernikiewicz A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

419--430

PL

Przedstawiono zawartość pierwiastków ziem rzadkich w złożach neogeńskich surowców ilastych na obszarze Niżu Polskiego. Ziemie rzadkie zbadano w surowych iłach o barwie czerwonej, zielonej oraz w konkrecjach węglanowych. Na podstawie współczynników korelacji, stwierdzono silną dodatnią korelację ziem rzadkich do itru, słabą do kobaltu i cyrkonu. Lekkie pierwiastki ziem rzadkich (La–Eu) wykazują słabą pozytywną korelację z K2O i MgO. Zawartość ziem rzadkich jest zgodna ze średnią ich zawartością w osadach ilastych, jednak obserwuje się wzbogacenie w lekkie ziemie rzadkie odmiany czerwonej w stosunku do zielonej oraz znaczne wzbogacenie w ciężkie ziemie rzadkie konkrecji węglanowych, w stosunku do otaczających je iłów. Zmiany zawartości pierwiastków ziem rzadkich są wynikiem uziarnienia osadów, składu mineralnego i chemicznego a także procesów wietrzenia i związanych z nimi zmian warunków fizykochemicznych.

EN

The paper presents the content of rare earth elements in the Neogene deposits of clay raw materials in the Polish Lowland. Rare earths have been studied in red and green raw clays, and in carbonate nodules. Based on the correlation coefficients, a strong positive correlation between the rare earths and yttrium, and a weak correlation to cobalt and zirconium were found. Light rare earth elements (La–Eu) show a weak positive correlation to K2O and MgO. The content of rare earths is in line with their average contents in clays and shales, however there is enrichment in a red variety of light rare earths in relation to the green variety, and significant enrichment in heavy rare earths of carbonate nodules in relation to the surrounding claystones. Changes in the content of rare earth elements are the result of sediment grain size, mineralogical and chemical composition, weathering processes and the associated changes of physicochemical conditions.

3

Ball clays for the production of porcelain tiles in Poland

Galos K.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2010

|

T. 26, z. 4

21-43

EN

Ball clays (plastic white- or light-firing clays) are one of the basic mineral commodities for numerous ceramic products manufacture. Significant development of some sectors of the Polish ceramic industry, especially of porcelain tile production, would not be possible without assurance of deliveries of appropriate clayey raw materials. For porcelain tiles, kaolin and ball clays are the most important clayey components. In the last ten years, intense development of demand for such clays for porcelain tiles production was reported in Poland. There were also significant changes in the type of ball clays applied by this industry. Due to limited sources of such clays in Poland, their domestic producers satisfy only a small part of industry's needs, while over 80% of demand is met by imports. Domestic sources of raw materials for white-firing ball clays production are very scarce. They are limited to Upper Cretaceous sediments in Bolesławiec basin. However, white-firing clayey raw materials obtained there by washing of sandy-clayey output do not exhibit all features of optimal ball clays for porcelain tiles production, because their plasticity and sinterability is too weak. Other domestic sources of light-firing clays - Opoczno clays - show moderate plasticity, sinterability, and whiteness after firing, while Jaroszów clays - good plasticity and sinterability, but too low whiteness after firing. All these raw materials can only play a role of supplementary clayey raw materials in the production of porcelain tiles. Lack of suitable domestic clays leads to conclusion that possible further development of demand for white-firing ball clays for porcelain tiles production in Poland, will still be met mostly by imports. Two main directions of these imports - Donetsk region in Ukraine, and Saxony region in Germany - are expected to be maintained, with crucial importance of Donetsk ball clays. Supplementary imports can originate from Westerwald region in Germany, Cheb region in the Czech Republic, and - exceptionally - from English, French or Portuguese producers.

PL

Plastyczne iły biało- lub jasno-wypalające się są jednymi z podstawowych surowców do produkcji licznych wyrobów ceramicznych. Znaczący rozwój polskiego przemysłu ceramicznego, a w szczególności produkcji płytek gresowych, nie byłby możliwy bez zapewnienia dostaw odpowiedniej jakości surowców ilastych. W przypadku produkcji płytek gresowych, kaoliny i iły biało wypalające się są najważniejszymi składnikami ilastymi. W ostatnich dziesięciu latach, równolegle do szybkiego wzrostu produkcji tych płytek w Polsce, notowany był intensywny rozwój zapotrzebowania na plastyczne iły biało wypalające się. Nastąpiły także istotne zmiany w rodzaju stosowanych przez tą branżę iłów biało wypalających się. Wobec ograniczonych źródeł takich iłów w Polsce, ich krajowi producenci zaspokajają jedynie niewielką część zapotrzebowania, a ponad 80% użytkowanych iłów biało wypalających się pochodzi z importu. Krajowe zasoby kopalin odpowiednich do produkcji surowców ilastych biało wypalających się są bardzo ograniczone. Występują one praktycznie wyłącznie w górnokredowych utworach piaszczysto-ilastych w niecce bolesławieckiej. Uzyskiwane tam - w wyniku szlamowania kopaliny piaszczysto-ilastej - surowce ilaste biało wypalające się nie posiadają wszystkich cech optymalnego iłu biało wypalającego się do produkcji płytek gresowych, szczególnie w zakresie plastyczności i spiekalności. Inne krajowe surowce ilaste jasno wypalające się - iły opoczyńskie - wykazują przeciętną plastyczność i spiekalność, a także niezbyt wysoką białość po wypaleniu. Jeszcze inna odmiana iłów jasno wypalających się - iły jaroszowskie - są plastyczne i dobrze się spiekają, ale wykazują zbyt niską białość po wypaleniu. Wszystkie wymienione surowce ilaste mogą zatem grać rolę jedynie uzupełniającego surowca ilastego do produkcji płytek gresowych. Brak odpowiednich krajowych iłów powoduje, że dalszy oczekiwany rozwój zapotrzebowania na plastyczne iły biało wypalające się ze strony polskiego przemysłu płytek gresowych będzie musiał być zaspokojony głównie ich importem. Dwa główne obecnie kierunki tego importu - z regionu donieckiego na Ukrainie oraz z Saksonii w Niemczech - będą zapewne utrzymane, a znaczenie dostaw iłów donieckich wciąż będzie kluczowe. Uzupełniający import plastycznych iłów biało wypalających się może pochodzić z regionu Westerwald w zachodnich Niemczech, z regionu Chebu w zachodnich Czechach oraz - w wyjątkowych przypadkach - od producentów angielskich, francuskich i portugalskich.

4

Metale ciężkie w kopalinach ilastych wybranych złóż Wielkopolski

Duczmal-Czernikiewicz A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

297--301

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań koncentracji metali ciężkich w złożach kopalin ilastych w Wielkopolsce, w których eksploatowane są iły z górnej części warstw poznańskich. Analizy chemiczne wykonano z zastosowaniem metod INAA i ICP-MS. Zawartości Cu, Zn, Cd, Ni oraz Cr w badanych iłach są zgodne z typowymi zawartościami w iłach oraz z koncentracją w skorupie kontynentalnej (UCC). Koncentracje Zn, Cd, Cu i V są wyższe w drobnych frakcjach osadu (φ <2 µm i φ <0,2 µm) niż w całych próbkach. Rozmieszczenie metali w iłach pstrych oraz w drobnych frakcjach osadów jest kontrolowane głównie przez procesy wietrzenia chemicznego.

EN

Concentration of heavy metals in clay deposits in Wielkopolska area was studied, where the upper part of “Poznań Clays” are exploited. Chemical analyses were made using INAA and ICP-MS. The contents of Cu, Zn, Cd, Ni and Cr in studied clays are generally typical for clay sediments and UCC (Upper Continental Crust). Zn, Cd, Cu and V concentrations are higher in fine fractions (φ <2 μm and φ <0.2 μm) than in whole samples. Distribution of metals in red clays and in fine fractions of sediments is controled mainly through chemical weathering processes.

5

Geneza osadów ilastych formacji ciechocińskiej (jura dolna, toark) w południowej Polsce a ich znaczenie gospodarcze

Brański P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

249--258

PL

W artykule podsumowano wyniki dotychczasowych badań osadów ilastych formacji ciechocińskiej (jura dolna, toark) oraz przedstawiono wyniki nowych analiz mineralogicznych i geochemicznych z otworów wiertniczych Brody–Lubienia BL-1 i Suliszowice BN-38. W dolnej części badanych profili (poziom tenuicostatum) zespoły minerałów ilastych składają się głównie z detrytycznego illitu oraz podrzędnego kaolinitu i chlorytu. Sedymentację zdominowaną przez illit przerwał wzrost dostawy kaolinitu na pograniczu parasekwencji VIIIb/VIIIc. W górnej części (poziom falciferum) zawartość kaolinitu jest znacząco wyższa niż w części dolnej. W całym profilu nie zaobserwowano smektytów. Skład minerałów ilastych był przeważnie kontrolowany przez warunki klimatyczne i reżim wietrzenia. W poziomie tenuicostatum wciąż zaznaczał się wpływ ochłodzenia panującego w póĽnym pliensbachu. Odzwierciedla to większa zawartość illitu i chlorytu w dolnym odcinku profilu, spowodowana zahamowaniem hydrolizy. Warstwy o znacznym stosunku kaolinit/illit na pograniczu parasekwencji VIIIb/VIIIc wskazują na silne wietrzenie w wilgotnym klimacie subtropikalnym lub tropikalnym, odpowiadające początkowi głównej fazy globalnego ocieplenia, które się zapisało na licznych profilach w Europie u schyłku poziomu tenuicostatum. W górnym odcinku formacji ciechocińskiej kaolinit pozostał dominującym minerałem ilastym, co sugeruje panowanie klimatu ciepłego i wilgotnego. Mineralogiczny zapis paleoklimatu został nieco zmieniony przez wpływ składu mineralnego materiału dostarczanego z obszarów Ľródłowych i warunki paleośrodowiskowe. Procesy diagenetyczne nie były dość silne, by dokonać transformacji kaolinitu, ale mogły przeobrażać smektyt i minerały mieszanopakietowe w illit i/lub chloryt. Ze względu na rozwój litologiczny i zawartość syderytu, tylko osady ilaste z dolnej części formacji ciechocińskiej mają lokalnie realne znaczenie gospodarcze, ze względu na rozwój litologiczny i niższy udział syderytu. Zawierają one zasoby udokumentowane i perspektywiczne bardzo dobrych surowców ceramiki budowlanej i niektórych odmian surowców kamionkowych. W przeciwieństwie do osadów hetangu, iły ogniotrwałe i inne iły ceramiczne są tu nieobecne z powodu zubożenia w kaolinit.

EN

This paper summarizes the results of research performed on the Ciechocinek Formation clays (Lower Jurassic, Toarcian) and presents the results of a new mineralogical and geochemical study of the Brody–Lubienia BL-1 and Suliszowice BN-38 boreholes. In the lower part of the studied sections (tenuicostatum zone), clay minerals assemblages comprise predominantly detrital illite with subordinatekaolinite and chlorite. Illite-dominated sedimentation was interrupted by an increased input of kaolinite at the viiib/viiic parasequence boundary. In the upper part (falciferum zone) the kaolinite content is significantly higher than in the lower part. Smectite was not observed in the whole section. The clay minerals composition was mostly controlled by climatic conditions and weathering regime. Duringthe tenuicostatum zone, the influence of Late Pliensbachian cooling was still noticeable. It coincides with the higher illite and chlorite content in the lower interval due to prevention from extended hydrolysis. Levels of the high kaolinite/illite ratio at the viiib/viiic parasequence boundary interval suggest strong continental weathering in the humid-subtropical to tropical climate related to the onset of the main phase of global warming that was recorded in many sections of Europe at the top of the tenuicostatum zone. In the upper interval of the Ciechocinek Formation, kaolinite is still the dominant clay mineral suggesting mostly warm and humid climate conditions. The palaeoclimate record wasslightly modified by mineralogic composition of material supplied from source areas and by palaeoenvironmental conditions. Diagenetic processes were not sufficient to transform the initial kaolinite, but it may have altered smectite and mixed-layers into illite and/or chlorite. Only the clay deposits from the lower part of the Ciechocinek Formation locally reveal a real economic significance because of lithologic development and lower siderite content. They contain economic resources and reserves of raw materials very good for building ceramics and some type of stoneware clays. In contrast to Hettangian deposits the refractory and other ceramic clays are absent because of kaolinite depletion.

6

Mineralogia i geochemia iłów poznanskich z wybranych złóż Wielkopolski

Duczmal-Czernikiewicz A.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 6

479-484

EN

The deposits under study (Brzostów, Krotoszyn, Ostrzeszów, Góra) and the Leszno borehole are located in Southern Wielkopolska, Polish Lowlands. Geochemical characteristics of the upper part of the Neogene Poznan Formation were presented on the basis of major elements analyses. The sediments were classified as clays, silts and sands. Quartz in coarse fraction and clay minerals (smectite, mixed layers smectite/illite, kaolinite, traces of chlorite and halloysite) in fine fraction are the main components. Their chemical composition depends mainly on mineralogical content. The sediments were strongly depleted in Ca and Na during weathering processes. Calculated chemical indices of alternation, CIA and CIW range from 59.9 to 91 and 68 to 93 respectively, indicating intense chemical weathering phenomena.