Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Austeria w Jabłonnie. Przyczynek do badań nad twórczością architektoniczną Szymona Bogumiła Zuga oraz architekturą zespołu rezydencjonalnego biskupa Michała Poniatowskiego w Jabłonnie

Dudkowski Michał

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2023

|

nr 6

113--152

PL

Samorządowe władze podwarszawskiej Jabłonny mieszczą się w budynku wybudowanym w drugiej połowie XVIII wieku – dawnej austerii. W 1774 roku najmłodszy królewski brat Michał Poniatowski (1736 –1794), wszedł w posiadanie rezydencji biskupów płockich w Jabłonnie. Już następnego roku rozpoczął budowę pałacu według projektu królewskiego architekta Domenico Merliniego. Przynajmniej od 1778 roku, a możliwe że równocześnie z budową pałacu, czyli od około 1774 roku, pracę przy realizacji tego zespołu rezydencjonalnego podjął inny wybitny architekt doby polskiego oświecenia – Szymon Bogumił Zug. O ile Merlini zaprojektował najważniejszy budynek kompleksu i położył podwaliny pod układ przestrzenny całego założenia, to Zug dopełnił całości realizując pozostałe elementy kluczowe dla przedsięwzięcia królewskiego brata. Zug zrealizował je w oparciu o układ osiowy. Główna oś przebiegała wzdłuż alei dojazdowej w kierunku pałacu i dalej w kierunku Wisły poprzez obniżoną otwartą na nabrzeże nieckę. Symetrycznie po obu stronach pałacu umieszczone zostały dwie oficyny mieszkalne – południowo-wschodnia, tzw. Królewska i północno-zachodnia – Gościnna. Przedpole pałacu stanowił obszerny dziedziniec, do którego prowadził wjazd zaakcentowany parami obelisków i figur chimer. Z szeroką aleją wjazdową krzyżowała się prostopadła droga, przy której Zug umieścił dwa nieduże pawilony, tzw. Szefflerowski i Murgabiego. Naprzeciw wejścia do pałacu, zamykając główną oś kompozycyjną od strony północno-wschodniej, znalazła się austeria oskrzydlona zespołami zabudowań przeznaczonych dla włościan. Budynek austerii należy zaliczyć do tego nurtu architektury klasycystycznej, który odznacza się przede wszystkim racjonalizmem, zarówno ze względu na funkcjonalność, jak i na oszczędną formę. Ulokowane na osi środkowej główne wejście, pomimo że zaakcentowane wielką arkadą, prowadziło do stosunkowo niewielkiej sieni służącej głównie komunikacji, a nie reprezentacji. Rozejścia z niej prowadziły do pozostałych części budynku – szynkowni i izby gościnnej, powiązanych bezpośrednimi przejściami ze stajniami, na piętro z pomieszczeniami wypoczynkowymi i pokojami gościnnymi oraz do piwnic. Za sienią drzwi wiodły do kuchni z piekarnią. Pod częścią pomieszczeń znajdowały się obszerne, sklepione piwnice. Rozwiązanie bryły austerii w Jabłonnie należy uznać za bardzo udane. Zwarta bryła nakryta została dość stromym dachem krytym dachówką, co stanowiło odpowiedź na polskie warunki klimatyczne. Oszczędnie/purystycznie rozwiązane elewacje o uporządkowanym rytmie okien, umiarkowanie wyposażone zostały w elementy dekoracyjne. Pomimo nieścisłości w dotychczasowym datowaniu czasu powstania austerii, a także faktu, że nie została uwzględniona w monografii poświęconej Zugowi autorstwa Marka Kwiatkowskiego, wydaje się niezbicie potwierdzać, że autorem projektu austerii w Jabłonnie był Szymon Bogumił Zug, a także, że budynek ten wybudowany został do 1778 roku, a być może nawet powstał jako jeden z pierwszych w zespole.

EN

The local government of Warsaw’s suburban Jabłonna is housed in a building built in the second half of the 18th century—the former inn. In 1774, the youngest of the king’s brothers, Michał Poniatowski (1736–1794), came into possession of the residence of the bishops of Płock in Jabłonna. As soon as the next year he commenced the building of a palace as designed by the Royal Architect Domenico Merlini. No later than in the year 1778 and quite possibly in parallel with the building of the palace, which would make it around 1774, work on building this residential complex was taken on by another prominent architect of the Polish Enlightenment, Szymon Bogumił Zug. In as much as Merlini designed the most important building of the complex and laid the underpinnings for the spatial layout of the complex, it was Zug who completed the whole of the project, building the remaining key elements for the venture of the king’s brother. Zug built them on the basis of an axial layout. The main axis ran along the entry avenue toward the palace and onward to the Vistula River through a depressed open shoreline basin. Symmetrically, two residential annex buildings were built on both sides of the palace—the eastern one was the Royal Annex while the western one was the Guest Annex. The palace foreground was a vast courtyard, where the entry was accented by a pair of obelisks and figures of chimeras. The broad entry avenue was intersected by a perpendicular road on which Zug placed two small pavilions, known as the Szeffleroski and Margrave pavilions. Opposite the entrance to the palace, closing the main compositional axis from the northeast, was an inn encompassed by wings consisting of complexes of building designated for peasants. The inn building should be ranked as a part of the stream of Classical architecture, primarily distinguished by rationalism in terms of both functionality and frugality of form. Located on the central axis and in spite of being emphasized by a grand arcade, the main entrance led to a relatively small entrance hall chiefly serving circulation, not representational purposes. It provided access to the remaining parts of the building—the tavern and guest rooms linked with direct connections to the stables, and stairs to leisure and guest rooms as well as to the cellars. A door led to the kitchen and bakery behind the entrance hall. Large, vaulted cellars were located beneath a part of the rooms. The solution used in shaping Jabłonna inn volume should be considered very successful. It was compact and covered by a tiled pitched roof, which is a response to Polish climatic conditions. The frugal and purist solution for the façades has an ordered rhythm of windows that are provided with moderate decorative elements.In spite of the lack of accuracy as to the dating of the time of building of the inn as well as the fact that it was not taken into account in a monograph devoted to Zug by Marek Kwiatkowski, it seems to absolutely confirm that the author of the inn in Jabłonna was S. B. Zug and that the building was built by 1778 and quite possibly as one of the first in the complex.

2

The architecture of palace and park complexes of the late XVIII - the early XIX centuries by Jakub Kubicki within Poland

Pohranychna Iryna

Przestrzeń i Forma

|

2019

|

nr 37

207--216

EN

The article covers the works of famous Polish architect Jakub Kubicki who worked at the close of the XVIII century – in the early XIX century within modern Poland and Ukraine. The author goes through the palace complexes within the territory of Poland, illustrates restoration approaches to the objects and their current use.

PL

Artykuł analizuje prace słynnego polskiego architekta Jakuba Kubickiego, który pracował pod koniec XVIII wieku - na początku XIX wieku w Polsce i na Ukrainie. Autor bada kompleksy pałacowe na terenie Polski, ilustruje sposoby rekonstrukcji obiektów i ich obecne wykorzystanie.

3

Architektura w kręgu zainteresowań Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, 1800–1832

Getka-Kenig Mikołaj

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2019

|

T. 64, nr 1

9--37

EN

The article deals with the development of architectural interests in the circle of the Warsaw (Royal) Society of Friends of Learning, 1800–1832. The author takes into account the topics of lectures, publications and other types of scientifi c initiatives of the members from their active period in the Society but also its new member recruitment policy. The case of architectural interests in the Society gives us an opportunity to raise the question of the signifi cance of architecture at the time (in the eyes of the intellectual elite sanctioned by authorities) as a factor of civilization progress, a role that the Society’s spreading of knowledge was meant to serve. Architecture was a fi eld of interest throughout its entire existence. Initially, during the Prussian occupation and the Duchy of Warsaw, this interest focused on promoting the Greco-Roman ideal, or higher architecture, in line the paradigm of classical order. In the period of the Kingdom of Poland, however, we note a clear shift toward lower architecture and the affi rmation of a new way of thinking about construction, breaking away from the classical tradition (which is best expressed by the choice of Karol Podczaszyński, a Durandist, as a member).

4

Classic palace architecture of the eastern Podillia in Ukraine: historical background and key factors

Khorosha O., Smoliak V.

Architecture Civil Engineering Environment

|

2018

|

Vol. 11, no. 3

13--25

EN

The article deals with the palace architecture of the style of classicism in the Eastern Podillia in Ukraine of the late 18th and early 20th centuries, in the context of historical and socio-political backgrounds. This issue remains poorly studied, because it was not considered comprehensively for Eastern Podillia. The purpose of the article is to establish the factors and historical preconditions of the architecture of the palace complexes in accordance with the world tendencies and regional features of Eastern Podillia. The complex of general scientific and special research methods was applied in the work. It was established, that the palace architecture of Eastern Podillia was formed dependent on socio-economic and political changes in society, a complex of the main factors and worldview-cultural desires of the owners of estates. Determined, that the principles of the European classicism had an impact on the creation of conceptual features and typical signs of the palace complexes of the Eastern Podilia in the context of regional architectural tendencies and belonging to the territory of the PolishLithuanian Commonwealth in the 18 century.

5

Characteristics of a Classicistic French Escritoire, item no. SZMb 1133 from the National Museum in Warsaw

Woźniak D., Różańska A., Mieleszkiewicz S. S., Mieleszkiewicz M., Kłosowski A.

Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Forestry and Wood Technology

|

2018

|

No. 103

35--50

EN

The object characterised in the hereby paper is a classicistic escritoire (secretary desk) from the 18th century, from the collection of the National Museum in Warsaw. The text provides a description of the piece of furniture, its form, construction, materials, the decorative techniques and state of preservation. It provides an identification of the furniture type, together with a functional analysis. For the purpose of identification, the furniture style, structure, materials, decorations and functionality were analysed. The paper specifies individual features of the escritoire in question. On the basis of the above-mentioned analyses, conclusions concerning the furniture attribution have been drawn.

PL

Obiektem charakteryzowanym w artykule jest klasycystyczna sekretera pochodzące z XVIII w., znajdująca się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Opisywane jest pochodzenie mebla, jego forma, konstrukcja, materiał z jakiego został zbudowany, użyte w nim techniki dekoracyjne, oraz stan zachowania. Zidentyfikowano typ mebla i przeprowadzono analizę jego funkcjonalności. Dla identyfikacji mebla przeprowadzono także analizę stylistyczną, konstrukcyjną, materiałową, zdobniczą i funkcjonalną. Wyodrębniono indywidualne cechy mebla. Na podstawie wymienionych analiz sformułowano wnioski odnośnie atrybucji mebla.

6

The market place in Korets town: from classicist creation to spatial dissolution

Rychkov Petro

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2017

|

T. 13, nr 1

15--22

EN

The article is devoted to historical sources and spatial analysis of an original urban experiment in the first Polish Commonwealth. It was carried out in a small Korets town in Volhynia region during the last quarter of 18th century. The pro - prietor of this old settlement prince Josef Clemens Czartoryski has initiated development and then practical realization of a new classicistic marketplace on the ground of the octahedral with eight radial streets. During the next two centuries, the characteristic pattern of this realization was gradually lost. However, due to cartographic sources, there is the opportunity to trace its spatial evolution and estimate their place in the history of town-planning art.

PL

Artykuł jest poświęcony źródłom historycznym, analizie morfologicznej oraz następnemu zaniku dawnego już nie istniejącego placu rynkowego w miasteczku Korzec na Wołyniu. Ten eksperyment urbanistyczny na południowo-wschodnich kresach pierwszej Rzeczypospolitej został dokonany w ostatniej ćwierci XVIII wieku pod patronatem właściciela tej osady książę Józefa Klemensa Czartoryskiego, który zainicjował w historycznej dzielnicy tego miasta założenie klasycystycznego placu rynkowego z ośmiu promieniowymi ulicami. Stopniowo w ciągu kolejnych dwóch wieków szczególne cechy tej realizacji zostały prawie całkowicie zatarte. Jednak dzięki źródłom kartograficznym istnieje możliwość prześledzić ewolucję historyczną tego zjawiska i ocenić jego miejsce w historii nowoczesnej urbanistyce.

7

Compositional Peculiarities of Planning the Pochayiv Lavra Architectural Ensemble

Dyachok O.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2017

|

nr 20

81--84

EN

The article highlights the process of the formation of the Pochayiv Lavra architectural ensemble and the role of the shrine in the history and culture of Ukraine. The historical preconditions for the construction, architectural and planning structure of the complex have been analyzed. The relevance of architectural and planning structure of the Lavra to socio-political factors that influenced the architecture of the complex has been established. The Lavra complex planning has been analysed and its compositional dominants have been determined.

8

Ewangelickie kościoły w Tomaszowie Mazowieckim. Próba analizy przestrzenno-użytkowej i architektonicznej

Proksa M., Zub M.

Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture

|

2017

|

z. 64, nr 3/II

273--283

PL

Celem artykułu jest analiza przestrzenno-użytkowa i architektoniczna dwóch kościołów ewangelickich w Tomaszowie Mazowieckim: Św. Trójcy i Zbawiciela. Pierwszy z nich wybudowano w latach 20. XIX wieku w rynku lokowanego miasta, z chwilą przybycia ewangelików do nowo powstałej i rozwijającej przemysł włókienniczy osady. Zbudowano go na planie prostokąta z półowalną, pełniącą funkcję zakrystii kaplicą od północy. Bogato zdobiona południowa fasada zwrócona w stronę rynku posiada cechy klasycystyczne, a kanelowane pilastry dźwigające tympanon reprezentują prowincjonalną – w dobrym tego słowa znaczeniu – architekturę. Wnętrze z trzech stron obiegały empory wsparte na drewnianych kolumnach, co jest charakterystyczne dla przestrzeni świątyń ewangelickich. Niestety nie zachowało się pierwotne wyposażenie obiektu. Kościół był przeznaczony dla 400 wiernych, zwiększająca się ich liczba wymusiła zbudowanie nowego dużego kościoła przy ulicy św. Antoniego. W latach 1897–1899 wg projektu Pawła Hofera powstała nieorientowana (prezbiterium od północnego wschodu) neogotycka budowla pseudohalowa z jednowieżową fasadą wtopioną w bryłę kościoła między prostokątne kruchty. Trójprzęsłowy obiekt oszkarpowany dwuuskokowymi przyporami przekryto sklepieniami krzyżowymi i krzyżowo-żebrowymi oddzielonymi ostrołucznymi wąskimi gurtami. Elewacje zdobione są gzymsami, kolumienkami, ślepymi blendami, a w oknach spotyka się laskowanie, maswerki i elementy pięcioliścia. Porównując ten ewangelicki obiekt sakralny z innymi, podobnymi, katolickimi realizacjami neogotyckimi musimy powiedzieć, że pod względem programu przestrzenno-użytkowego i architektonicznego się nie różnią, może dekoracje wnętrza kościołów ewangelickich są skromniejsze, a ich najistotniejszym wyróżnikiem jest obecność empory nad nawami bocznymi.

EN

The purpose of the article is to analyse the spatial program and architectural features of the two evangelical churches in Tomaszów Mazowiecki: the Church of the Holy Trinity and the Saviour’s Church. The first one was built in the 1820s in the Square of the town, when the first members of evangelical church came to the newly created hamlet, where the textile industry started to be developed. It was built on a rectangular plan, with asemi-oval chapel to the north, used as a sacristy. Richly decorated south facade, directed to the square, has classicist features, grooved pilasters holding a tympanum represent provincial architecture (in a good sense). The interior was on three sides surrounded by galleries on wooden columns, what is a characteristic feature of evangelical churches. Unfortunately, the first decoration and equipment are not preserved. The church could accommodate 400 people, the number of them, which continued to increase, caused the necessity of building a new, large church at ul. św. Antoniego.The Neo-Gothic church was built between 1897 and 1899, by design of Paweł Hoffer. It is a stepped hall with the presbytery to the north-east. The facade has one tower between rectangular porches. The three-bay structure with buttresses is vaulted by groin and rib-groin vaults separated by the narrow pointed transverse arches. Elevations are decorated by cornices, small columns, blind windows, and in the windows there was used a mullion, a tracery and ornaments in the shape of a five-part leaf. Comparing this evangelical structure with catholic Neo-Gothic churches we have to say, that their spatial and architectural programs do not differ, possibly the decorations of the interiors of evangelical churches are simpler and their main feature are galleries in aisles.

9

Klasycystyczny Pałac Wallenberg- Pachalych we Wrocławiu – rezydencja, bank, biblioteka i co dalej?

Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2016

|

T. 12, nr 4

75--83

PL

Pałac rodu Wallenberg-Pachalych wzniesiony w latach 1785-1787 we Wrocławiu, dzieło Carla Gottharda Langhansa rozbudowane przez jego syna Carla Ferdinanda, stanowi wybitny przykład niemieckiego klasycyzmu. Wykorzystywany kolejno jako rezydencja, bank i biblioteka uniwersytecka od kilku lat jest pustostanem. Artykuł prezentuje historię i niezwykłe walory architektoniczne tego zabytku. Podejmuje też próbę oceny możliwości jego wykorzystania poprzez adaptację do takiej funkcji, która będzie dobrze współdziałać z jego substancją zabytkową. Aby proces ten zakończył się sukcesem konieczne jest zastosowanie strategii określanej jako Research by Design.

EN

The Wallenberg-Pachaly family palace erected between 1785 and 1787 in Wrocław, the work of Carl Gotthard Langhans, developed by his son Carl Ferdinand, is an outstanding example of German classicism. Used as a residence, bank and university library, for several years is a vacancy. The article presents the history and unusual architectural values of this monument. It also attempts to assess its use by adapting to such a function, which will work well with its historic substance. For this process to succeed, a strategy called Research by Design is required.

10

Zespół dworsko-parkowy w Romanowie. Historia i obecny stan zachowania

Boguszewska Kamila Lucyna

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2015

|

T. 11, nr 2

7--14

PL

Zespół dworsko-parkowy w Romanowie jest siedzibą rodową rodziny Kraszewskich. W chwili obecnej zabytkowy dwór wraz z trzyhektarowym parkiem pełni funkcję Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego. Celem artykułu jest przedstawienie historii oraz stanu zachowania zespołu rezydencjonalnego, jego przekształceń ze szczególnym uwzględnieniem obiektów małej architektury towarzyszących całości. Do czasów obecnych na terenie parku zachowały się bowiem dwa tego typu obiekty budowlane, którymi są kaplica parkowa fundacji Konstancji Mochorowskiej z 1810 roku oraz eklektyczna brama wjazdowa datowana na pierwszą połowę XIX wieku. W artykule przytoczone zostaną także opisy nieistniejących już obiektów parkowych między innymi neogotyckiej cieplarni oraz samotnej chaty stanowiącej niegdyś element romantycznego założenia.

EN

The Romanów complex is home of Kraszewski family. At the moment, the historic mansion works as the Museum of Józef Ignacy Kraszewski. The purpose of this article is to present the history and state of preservation of the residential complex, its transformation with special emphasis on objects of landscape architecture. To the present day two objects of small architecture exist in this residential complex. There are park chapel founded by Constance Mochorowska and eclectic gate dating from the first half of the nineteenth century. The article will present state of preservation of this objects and descriptions of park buildings that no longer exist: the neo-gothic greenhouse and lonely hut once constituting as an element of the romantic park.

11

Stylistic evolution of Volhynia temple architecture in XIX – early XX centuries

Rychkov Petro

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2015

|

T. 11, nr 1

92--115

EN

An attempt to retrace the main trends in the temple architecture in Volhynia province within the Russian Empire was made in the article. This period was generally characterized by a gradual strengthening of the Russian Orthodox Church and the expulsion of two other Christian denominations: Byzantine-rite Catholic (Uniat) and Roman Catholic. Against this background, in church architecture can be traced the various stylistic currents, based on different artistic paradigms: Classicism (the first third of the 19th century), Romanticism, Gothic, Byzantinism, Neo-Russian Historicism, Art Nouveau, as well as their morphological interferences.

RU

В статье предпринята попытка проследить основные направления развития храмовой архитектуры на территории Волынской губернии в составе Российской империи. Этот период в целом характеризувався постепенным усилением Русской Православной Церкви и вытеснением двух других христианских конфессий: греко-католической (униатской) и римско-католической. На этом фоне в церковной архитектуре прослеживаются стилистические течения, основанные на различных творческих парадигмах: классицизма (первая треть XIX века), романтизма, неоготики, византийского стиля, неорусского историзма, модерна, а также их морфологических взаимовлияний.

12

Rezydencja w Radzyniu Podlaskim jako miejsce kształtujące wyobraźnię architektoniczną Stanisława Kostki Potockiego. Przyczynek do źródeł architektury klasycyzmu w Polsce

Dziubecki T.

Architecturae et Artibus

|

2013

|

Vol. 5, no. 1

39--49

PL

Artykuł analizuje architekturę jednego z najznakomitszych pałaców polskich wieku XVIII, wzniesionego przez Jakuba Fon¬tanę dla Eustachego i Marianny Potockich w Radzyniu Podlaskim. Wśród ich synów wyróżnił się Stanisław Kostka, wybitny przedstawiciel epoki Oświecenia, mecenas sztuki i architekt amator, który odegrał ważną rolę w dziejach kultury klasycy¬zmu w Polsce. Celem przeprowadzonych analiz jest określenie źródeł inspiracji kształtujących gust artystyczny Stanisława Kostki Potockiego, wychowanego w otoczeniu wyrafinowanych dzieł architektury rodzinnej rezydencji, co pozwala posta¬wić hipotezę, która klasycystyczne fascynacje sztuką antyku odnajduje w kulturze czasów saskich.

EN

The paper analyses the architecture of one of the finest palaces of the 18th Century in Poland, erected by Giovanni Fontana for Eustachy and Marianna Potocki in Radzyń Podlaski. One of their sons was Stanislaw Kostka, an eminent representative of the Enlightement, patron of art, architect-amateur, who played an important role in the history of the Classicism in Po¬land. The main object of the analysis is to establish sources of inspiration for the artistic taste of Stanislaw Kostka Potocki, educated in the middle of fine architecture of his family residence, thus enabling to make a hypothesis that the fascinations in the ancient art of the times of Classicism are rooted in the culture under the reign of the Saxon dynasty in Poland.

13

Ze studiów nad recepcją problemów architektury między neoklasycyzmem i historyzmem w sztuce krajów nordyckich XIX wieku

Tołłoczko T., Tołłoczko Z.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2012

|

Nr 32

7-30

PL

Celem zaprezentowanego w tym miejscu eseju jest zapoznanie czytelnika polskiego z, niestety niedocenianą nadal, architekturą krajów skandynawskich i Finlandii w dziewiętnastym stuleciu. Podstawową trudnością niniejszego opracowania pozostaje nader skromna, wręcz uboga, baza źródłowa w literaturze polskiej o neoklasycyzmie, historyzmie i eklektyzmie w tym regionie północnej Europy. Tym problemem interesował się niegdyś Piotr Krakowski, współtwórca, wraz z Zofią Ostrowską-Kębłowską, podwalin wiedzy na temat środkowoeuropejskiego historyzmu i eklektyzmu. Przedmiotowy esej jest przeto hołdem złożonym pamięci Profesora Piotra Krakowskiego, który onegdaj zachęcił niżej podpisanych autorów do wypełnienia znaczącego naukowego niedostatku wiedzy o architekturze tego obszaru kultury europejskiej.

EN

The aim of this essay is acquainting the Polish leader with the still not sufficiently appreciated architecture of the Scandinavian countries and Finland in the nineteenth century. The basic diffi culty in this study has been an extremely limited, not to say poor, resource base in Polish literature concerning neo-classicism, historicism and eclecticism in that region of northern Europe. The problem was once of interest to Piotr Krakowski who, together with Zofi a Ostrowska-Kębłowska, created the foundations of knowledge concerning the centralEuropean historicism and eclecticism. The current essay is therefore a homage paid to the memory of Professor Piotr Krakowski who once encouraged the authors of this article to fi ll in the signifi cant scientifi c gap in the knowledge regarding architecture of this area of European culture.

14

Architekt Stanisław Zawadzki w Rzymie. Realia - fascynacje - profity

Mączyński R.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2012

|

T. 57, z. 3

57-92

PL

Artykuł nawiązuje do mojej publikacji sprzed dziesięciolecia Rzymskie sukcesy architekta Stanisława Zawadzkiego ("Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", 2002, z. 4), mówiącej o edukacji tegoż architekta w Akademii św. Łukasza w Rzymie, zdobyciu przezeń w 1771 roku drugiej nagrody (w drugiej klasie) na Konkursie Klementyńskim oraz o przyjęciu go w poczet akademików di merito w roku 1775. Udostępnione ostatnio zbiory archiwalne polskiego Hospicjum św. Stanisława w Rzymie pozwoliły dopełnić pierwsze lata pobytu Zawadzkiego w Rzymie o rozmaite szczegóły, dowodzące, że jego włoskim studiom towarzyszyły nieustanne kłopoty materialne, a sytuację tylko w pewnym stopniu polepszyło wsparcie finansowe udzielone przez odwiedzającego Italię Stanisława Mycielskiego, starostę lubiatowskiego. Wieczne Miasto stało się przedmiotem kontemplacji i fascynacji Zawadzkiego, stąd uchodził potem za wytrawnego znawcę jego architektury od starożytności po wiek XVIII. Został też - na miarę swych możliwości - kolekcjonerem dzieł włoskiego malarstwa i rzeźby. Udało się dopełnić znaną już wcześniej grupę dzieł pochodzących z jego zbiorów o nowo ujawnione - pięć niewielkich rzeźbionych popiersi cezarów i parę obelisków wykonanych w technice pietra dura. Pobyt w Rzymie przyniósł też Zawadzkiemu liczne kontakty, które zaowocowały późniejszymi przyjaźniami (Hugo Kołłątaj), artystyczną współpracą (Franciszek Smuglewicz), a przede wszystkim trwałymi związkami z mecenasami i zleceniodawcami (Stanisław Poniatowski). Szczególną uwagę zwrócono na osobę Ignacego Potockiego, pisarza litewskiego - od którego zaczęła się znajomość architekta z familią Potockich. To dla niego Zawadzki wykonywał projekty: gmachu mieszczącego Bibliotekę Załuskich w Warszawie, plebanii księdza Grzgorza Piramowicza w Kurowie czy masońskiej rezydencji nad rzeką Szeszupą. To od Zawadzkiego Potocki zaczerpnął w Rzymie sporo wiedzy architektonicznej, co wykorzystał w napisanym około 1770 roku traktacie Uwagi o architekturze. Hospicjum św. Stanisława - gdzie koncentrowały się sprawy polskie w Wiecznym Mieście - odegrało w tym wszystkim swój istotny udział.

EN

This article relates to one I wrote ten years ago entitled Rzymskie sukcesy architekta Stanisława Zawadzkiego [The Roman Successes of the Architect Stanisław Zawadzki] ("Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" [Architectural and Town Planning Quarterly], 2002, fasc. 4) in which I discussed Zawadzki's education at the Accademia di San Luca in Rome, his winning second prize (in second class) in 1771 in an architectural competition established by Pope Clement XII, and his entering the ranks of academicians of merit (di merito) in 1775. The archives of St. Stanisław Hospice in Rome, which have recently been made accessible, enabled me to supplement the first years of Zawadzki's stay in Rome with a variety of details, which show he was beset with constant financial problems throughout his studies and how the situation was only partially improved thanks to the financial support he received from Stanisław Mycielski, the Starosta of Lubiatów, when he visited Italy. For Zawadzki, Rome was fascinating and a subject for contemplation. Later, he would be considered a consummate expert on Roman architecture from antiquity to the end of the 18th century. He also became - in so far as his finances permitted - a collector of Italian art and sculpture. It was possible to supplement a group of items which were already known to have been in his collection, with five small sculptured busts of Roman Emperors and a pair of obelisks made using the pietra dura technique. Zawadzki's stay in Rome brought him into contact with many people, which resulted in subsequent friendships (Hugo Kołłątaj), artistic collaboration (Franciszek Smuglewicz), and above all enduring connections with patrons and clients (Stanisław Poniatowski). Particular attention is paid to Ignacy Potocki, Grand Clerk of Lithuania, who first brought Zawadzki into contact with the Potocki family. It was for Potocki that Zawadzki drew up designs for the building housing the Zaluski Library in Warsaw, the presbytery for Grzgorz Piramowicz, the parish priest in Kurów, and the masonic lodge on the River Szeszupa [Šešupe.]. Potocki used a lot of the architectural knowledge he gained from Zawadzki in a treatise of ca. 1770 entitled Uwagi o architekturze [Comments about Architecture]. St. Stanisław's Hospice, which was the hub of all Polish life and matters connected with Poland in Rome, played an important part in all this.

15

Detal architektury betonowej - reinterpretacje i metafory klasycyzmu

Charciarek M.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 5-A/2

73--78

PL

W poszukiwaniu doskonałości architektury, twórcy współcześni zwracają się ku kształtom związanym z tradycją uformowań uznawanych za kanony piękna i harmonii. I chociaż wielkie idee modernizmu odarty formę architektoniczną z ornamentu, a wyobraźnię architektów, ze zrozumienia form historycznych, to jednak pozostawiły w świadomości twórców współczesnych poetycki „ślad", dzięki któremu mogą być uczestnikami nieustannej gry z przeszłością - gry opartej na metaforach i interpretacjach rzeczy z przeszłości. Dziś beton zastąpił kamień, a więc wydaje się, że to właśnie on stał się tą materią, którą należy uznać za doskonałą dla zinterpretowania na nowo starych znaczeń i archetypów.

EN

In the quest for architecture excellence, contemporary creators turn to shapes associated with the tradition of forms regarded as canons of beauty and harmony. Although the big ideas of modernism striped architectural form of ornamentation, and the imagination of architects, from the understanding of historical forms, in the modern creators' minds poetry «footprint» through which they can still be participants of continuous game with the past - game based on metaphors and interpretations of things from the past. Today, concrete replaced the stone, so it seems that it became the material to be considered as excellent for re-interpret the old meanings and archetypes.

16

Detal architektoniczny o proweniencji klasycznej jako uniwersalny nośnik znaczeń. Analiza na przykładzie białostockich gmachów użyteczności publicznej z lat 1945-2012

Szmitkowska A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 5-A/2

582--587

PL

Obecność detalu o klasycznej proweniencji we współczesnych obiektach architektury jest wyrazem uniwersalizmu języka klasycznego. Wątki klasycyzujące stanowią do dziś niezawodny środek artykulacji o charakterze znaczeniowym, a nawet ideologiczno-propagandowym. Ową „sitę medialną" wykorzystują chętnie w swych siedzibach określone instytucje jak banki, sądy i urzędy administracji państwowej co potwierdziły badania gmachów użyteczności publicznej przeprowadzone na terenie Białegostoku.

EN

The presence of details of classical provenance in contemporary architectural objects proves the universality of the classical language. Classicizing motifs have constituted an unfailing medium of expression of significative, even ideologically propagandist, character. This "media power" is readily used by some institutions, which has been confirmed by studies of public utility buildings conducted within the city of Białystok.

17

Przesłanie Witruwiusza - powaga, klasyczność, minimalizm

Kosiński W.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2009

|

R. 106, z. 1-A

60-67

PL

Witruwiusz posiadał unikalną osobowość, jest czołową postacią w historii architektury - jako projektant, myśliciel i pisarz. Jego dziedzictwo było i jest aktualne, wybitnie przydatne dla zastanowienia nad porządkowaniem chaosu myślowego i projektowego w architekturze nowego milenium.

EN

Vitruvius had been a unique Personality, he is a leading Person in the History of Architecture - as designer, intellectualist, and writer. His Heritage was, and is still actual now, It is useful when thinking about making order with an intellectual and artistic chaos in the field Architecture in the new Millennium.

18

Eugeniusz Czyż 1879-1953 architekt i konstruktor : część pierwsza do roku 1933

Blum B.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2008

|

R. 105, z. 7-A

3-40

PL

Eugeniusz Czyż (1879-1953), inżynier, architekt, budowniczy i konstruktor, ukończył Politechnikę w Rydze (1903), w latach 1906-1917 pracował w administracji rosyjskiej, w latach 1918-1922 architekt miejski w Bierdziańsku (płd. Rosja), w latach 1922-1939 kierownik biura projektów w Państwowej Wytwórni Prochu w Pionkach k. Radomia. Wykonał ok. 100 projektów budowli mieszkalnych, przemysłowych i użyteczności publicznej. Najlepsze z nich: Kasyno PWP, Biura Główne - zmodernizowany klasycyzm (1928-1930), po 1934 r. przechodzą w funkcjonalizm: szpital i łaźnia z basenem dla PWP Pionki (1937-1938).

EN

Eugeniusz Czyż (1879-1953), engineer, architect, builder and constructor, finished Polytechnic in Ryga (1903), 1906-1917 in Russian's administration, 1918-1922 urban architect in Bierdziańsk (south Russia), 1922-1939 a manager of projects' office in the National Gunpowder's Factory in Pionki, near Radom. He has done about 100 projects of livable buildings, of industrial and public serviceableness. The best of them: Casino PWP, Main Offices - modernized classicism (1928-1930), after 1934 they transit into functionalism: hospital and public bath with swimming pool for PWP Pionki (1937-1938).

19

Tradycja i nowoczesność w sakralnej architekturze Białorusi w epoce klasycyzmu

Morozov V.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo

|

2006

|

Z. 30

271-287

PL

W celu znalezienia możliwości określenia optymalnej współzależności tradycji i nowoczesności w praktyce projektowania budynków sakralnych należy skierować swoją uwagę na doświadczenie historyczne epoki współczesnej, początek której charakteryzuje się dominowaniem klasycyzmu. Architektura budynków sakralnych na ziemi białoruskiej rozwijała się począwszy od przeniesienia wzorców nowej architektury z centrów kulturalnych bez uwzględnienia tradycji miejscowych na etapie kształtowania się klasycyzmu przez harmonijne połączenie elementów nowych i tradycyjnych w okresie jego najwyższego rozkwitu i do wykorzystywania elementów tradycyjnych, co doprowadziło do degradacji stylu i jego zastąpienia przez eklektykę. Ujawnione regularności świadczą, że na współzależność elementów tradycyjnych i współczesnych w budynkach sakralnych znaczny wpływ wywierają osobliwości etapu rozwoju stylistycznego architektury.

EN

The main question of the modern sacral construction - optimal combination of the traditional and modern elements - can be solved by the historical experience of the contemporary epoch, which has started from the classicism. Within the period of classicism style existence in Belarus the sacral architecture was developing: - from the simple transferring of the new models from European cultural centers without taking into account domestic traditions, - trough the harmonic coinciding of the modern and traditional elements, - to the exceptionally use only traditional elements. This way has led to the degradation of the style and its replacement by the historicism. These revealing conformities show that the correlation of the traditional and modern elements depends on peculiarities of the style development in architecture.

20

Z dziejów klasycyzmu na Łotwie na przykładzie Pałacu Mezotne

Tołłoczko Z.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2006

|

R. 103, z. 14-A

115-132

PL

Artykuł jest poświęcony dziejom budowy i konserwacji pałacu Mezotne, położonego koło miasta Bauska. Obiekt ten należy do najcenniejszych przykładów klasycyzmu w Republice Łotewskiej. Pałac został wzniesiony w latach 1798-1802 przez J.G.A. Berlitza i G. Quarenghiego i był darem Katarzyny II Wielkiej dla Charlotty von Lieven, guwernantki i wychowawczyni czworga wnucząt carowej. Nie tylko cesarzowa, ale jej syn Paweł I oraz jego synowie, Aleksander I i Mikołaj I, okazywali wdzięczność Charlottcie von Lieven, obsypując ją najwyższymi tytułami arystokratycznymi, co ułatwiło temu rodowi niebywałą karierę zarówno w Imperium, jak i w Europie. Tak zatem losy pałacu ściśle wiążą się z ważnymi obszarami historii XIX stulecia. Na uwagę zasługuje fakt, że pałac Mezotne został zaprojektowany w stylu palladianizmu angielskiego, którego prekursorem w Rosji był właśnie G. Quarenghi, i w tym sensie zalicza się ten obiekt, w łotewskiej literaturze przedmiotu, do kręgu sztuki okresu romantyzmu. Takie stanowisko potwierdzają znaczące akcenty empiru występujące w wyposażeniu wnętrz.

EN

Built between 1798-1802 by J.G.A. Beritz and G. Quarenghi, the castle of baroness Charlotte von Lieven is one of the most remarkable monuments of Classicism in Latvia. It is located on the right bank of the Lielupe river, 10 km westwards from the Riga-Bauska motorway. J.G.A. Berlitz, who was in charge of the construction work, slightly changed one of the designs worked out by G. Quarenghi, thus creating a magnificent three-storey building with powerfully projected bay windows in both wings. An lonic four-column portico of the main entrance, facing the courtyard on the front side, and a semi-circular apse, facing a picturesque landscape park in the rear side of the building, mark the central axis of the strictly symmetrical composition. One of the artistically most impressive interiors is the Cupola Hall adomed with painted imitation of lacunae (restored in the 1970s). Comprehensive restoration and reconstruction work was carried out in 2000-2001, when a hotel, cafeteria and restaurant as well as premises for conferences and exhibitions were made.