Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Chemical assessment and spatial distribution of selected elements in aquatic sediments in the region of Peja (Kosovo)

Laha Fisnik, Gashi Fatbardh, Musliu Arbër

Environment Protection Engineering

|

2024

|

Vol. 50, nr 1

139--160

EN

In Kosovo, the supply of potable water from water sources is represented by about 40%. This study represents the geochemical analyses of sediments, spatial and statistical analyses of major elements in sediments (fraction <63 µm) of water sources in the Drini i Bardhë River basin. For a better understanding of the geochemical consistency of sediments, inductively coupled plasma-mass spectrometry (ICP-MS) was used and the amounts of P and S were determined by inductively coupled plasma-optical emission spectrometry (ICP-OES). By comparing the concentrations of Ba, Se, and P with the existing criteria, it was found that 26 of 50 sample points exceed recommended norms, which cause low/significant toxic effects and 23 of 50 sample points include anomalies of the analyzed elements. In terms of statistical interpretation, the average concentration of the studied elements decreased in such order: Ca > Al > Mg > K > S > P > Na > Ba > Sr > Li > Rb > B > Ga > Cs > Be > Se. In terms of correlation analyses, elements such as Li, Be, Mg, P, and Ba did not show a significant positive correlation with any element. Cluster analysis of R-modality shows a branch of dendrogram linked with Ca, Al, Mg, S, K, P, Na, Ba, Sr, Cs, B, Ga, Se, Be, Rb, and Li. Spatial distribution maps of major elements show that high concentrations of Li, Ca, and Ba were located mostly in the northern part, high concentrations of B, Na, Mg, Sr, and Cs were located in the north-east part, high concentrations of Be and Al were located in the north and south part and high concentrations of P, S, K and Rb were located mostly in the south-east part of the catchment basin. This high concentration of elements is impacted by the lithology of rocks and by the minor influence of human activity (the case of P).

2

Developing an empirical model for assessment of total nitrogen inflow to rivers and lakes in the Biebrza river watershed, Poland

Canchig Jessica, Kustina Rinda, Grygoruk Mateusz

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2023

|

Vol. 32, No. 3

201--220

EN

Nitrogen load is crucial for its application in various fields such as agriculture and improving water quality control for authorities responsible for establishing agricultural policies in the area. The calculation of nitrogen load using existing equations is not applicable for all types of rivers, thus requiring the development of a new equation that can be applied to lakes and rivers in the Biebrza river catchment. To determine the new equation, extensive mapping of the catchment area was conducted, which was adjusted to precipitation and runoff in the area, allowing the observed results to be compared. Based on several analyses, the new equation has better accuracy, RMSE of the new model-based estimation decreased by 65.9% in 2005–2015 and 62.2% in 2016–2021 for river and 92% in 2008–2019 and 95% in 2020–2021 for lakes. Therefore, the application of the new calibrated empirical model provides results close to the real values and it can be used in the Biebrza river basin to simulate the total nitrogen runoff.

3

Retencja wody w zróżnicowanych geograficznie zlewniach górskich

Kowalczyk Agnieszka, Jaguś Andrzej

Polish Journal of Materials and Environmental Engineering

|

2023

|

Vol. 6 (26)

1--12

EN

The article describes the research on the retention capacity of two mountain catchments in the Polish Carpathian Mts. These are the catchments of the Czarna Woda and Biała Woda streams. These catchments are adjacent, have a similar area (about 11 km2 each), but are geograph-ically diverse. Their geomorphology, hydrographic network, soil water permeability and land use were analyzed. The Czarna Woda catchment is a forest catchment, and the Biała Woda catchment is a forest and agricultural catchment with pasture areas. The geographical analysis of the catchment showed that the Czarna Woda catchment most likely has greater retention capacity. Theoretical analyzes were verified on the basis of long-term measurements of flows in both streams. Outflows were calculated for the entire study period (2006-2022), as well as annual, monthly and daily outflows. The measurements were carried out using the overflow method in permanent measurement cross-sections. The total outflow from both catchments was simi-lar, so they had similar water resources. In particular years, months and days, outflow often differed significantly between catchments. It was found that during the periods of increased water runoff (from precipitation, from snowmelt) the outflow from the Biała Woda catchment was higher, while in the periods without precipitation the outflow from the Czarna Woda catch-ment prevailed. Short-term flood outflows were at least several dozen percent higher in the Biała Woda catchment. The measurement data confirmed that water was better retained in the Czarna Woda catchment and the outflow was slower. Water retention processes in the Czarna Woda catchment allowed to maintain minimum outflows at a level several times higher than in the Biała Woda catchment. The studies have shown that in a very small mountain area there can be a large variation in outflow in individual streams. Retention capacity of the catchment depends on environmen-tal conditions and human activity.

4

Use of different forms of retention as the condition of sustainable management of water resources in rural environment

Patro Magdalena, Zubala Tomasz

Journal of Water and Land Development

|

2020

|

no. 44

126--135

EN

The paper presents the problem of the growing water deficit and the possibility of sustainable development of water resources in rural areas of Central and Eastern Europe (using the example of Poland). It is estimated that the amount of resources in this region is reduced by about 70% compared to the average for Europe. In drought periods it comes to limitation of economic activity, including agriculture. Particular attention was paid to the necessity to extend landscape, underground, and snow retention, as an alternative to dams, which are currently the most popular in lower-order catchments. It has been shown that the construction of small agricultural reservoirs is not always preceded by adequate consultations and pre-design studies, which may result in financial losses and legal problems. Simultaneous use of many alternative forms of retention should be more effective than the implementation of reservoirs. In addition, increasing the hydraulic roughness of the catchments slows down the outflow of products of erosion and contributes to the protection of surface retention structures (maintaining natural and economic usefulness of reservoirs).

5

The Issues of Catchment Boundaries Delimitation in a Suburban Area – the Case Study of Poznań Metropolitan Area, Poland

Mrozik Karol, Napierała Michał, Adamska Anna

Journal of Ecological Engineering

|

2020

|

Vol. 21, nr 3

202--208

EN

The urbanisation and suburbanisation processes are considered to have a detrimental impact on the environment. Increasing the share of the impervious surfaces is one of their main negative effects, particularly in and near the cities, affecting the water relations of basins. It also results in new catchment boundaries formation and, in many cases, changes in the physiographic parameters affecting the accuracy of hydrological and hydraulic calculations of small suburban catchments. This study is an attempt to delimit the catchment boundaries located in the suburban area of Poznań city, Poland, in three variants: according to the Raster Hydrographical Map of Poland and Raster Topographical Map of Poland, digital elevation model, and rainwater sewage system. The analyses were conducted with ArcGIS software, and the results were additionally verified with geodesic measurements on site. This work focuses mainly on the impact of anthropogenic pressure on the catchment shape and the course of its boundaries. The analyses were conducted on the Rów WB stream catchment located in the Skórzewo village, Dopiewo municipality, which stands out within the Poznań Metropolitan Area as the area where the suburbanisation process is the most intensified. This study proved that the agrotechnical and drainage works performed in undeveloped, agricultural areas affected catchment shape and size as much as suburbanisation itself. According to the authors, the suburban catchment boundaries should be regularly updated due to the intensity of the new investments development and additionally verified on site.

6

Quality Analysis of Waters from Selected Small Watercourses within the River Basins of Odra River and Wisła River

Brysiewicz Adam, Bonisławska Małgorzata, Czerniejewski Przemysław, Kierasiński Bartosz

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2019

|

Tom 21, cz. 2

1202--1216

EN

An important source of contamination of inland waters is the content of nitrogen and phosphorus compounds, which in agricultural areas constitute a significant threat by getting into flowing waters. The runoff of mineral substances from areas with high intensification of agriculture contribut to increase of nutrient content in rivers, which often causes disturbances in water quality, with excess nutrients supporting the growth of phytoplankton (algae receipts) and macrophytes and associated with it loss of habitats and desirable plant and animal species. The small rivers play an important role in the water quality of large rivers. The purpose of this work is to assess the quality of water in small lowland rivers, which are tributaries of the Odra and Wisła rivers, with particular emphasis on the content of biogenic compounds (nitrogen and phosphorus forms). The study was carried out on 10 small rivers from the Odra river basin (Płonia, Myśla, Tywa, Rurzyca and Wardynka River), and the Wisła river basin (Habdziński Channel, Zielona, Czarna-Cedron, Kraska and Molnica River). The analyzed water samples in all rivers had increased content of reactive phosphorus, which allows to classify the waters into non-class waters. The highest exceedences were recorded in the Płonia River (on average 1.505 mg P-PO43-/L) in the Odra river basin, while in the in the Wisła basin the highest exceedances were recorded in the Molnica watercourse (average 2.023 mg P-PO43-/L). Also high concentrations of the nitrate-nitrogen content were recorded, and the highest amounts of N-NO3-/L were found in the Rurzyca River (the Odra catchment – 7.321 mg N-NO3-/L) and in Molnica River (Wisła catchment – 5.092 mg N-NO3- /L). Lower values of ammonium nitrogen were found in all tested watercourses, classifying water to the first class of water quality according to Minister of the Environment Regulation (21.07.2016r.). Only increased concentrations classifying the examined waters up to the 2nd water quality class were recorded in the Rurzyca river (Odra catchment - 0.350 mg N-NO3- /L average, and in the Habdziński Channel (Wisła catchment - 0.293 mg N-NO3- /L). Significant increases in the content of biogenic compounds classifying tested waters to the 2nd class and above, were also conducive to low values of oxygen concentration in water and high conductance. For example in the Molnica river, high nitrate nitrogen and phosphate content influenced on low water oxygenation. In addition, there was a very low water level in the watercourse, which could have triggered nutrient loads in bottom sediments. Contamination of waters from agricultural areas with nitrogen and phosphorus compounds may pose a threat to larger rivers to which they can pass without proper monitoring.

PL

Istotnym źródłem zanieczyszczenia wód śródlądowych są zawartości związków azotu i fosforu, które na obszarach rolniczych stanowią znaczące zagrożenie przedostając się do wód płynących. Do nadmiernego wzrostu zawartości związków biogennych w rzekach przyczyniają się spływy substancji mineralnych z terenów o dużej intensyfikacji rolnictwa, co niejednokrotnie jest przyczyną zaburzeń jakości wody, przy czym nadmiar składników odżywczych sprzyja wzrostowi fitoplanktonu (zakwitów glonów) i makrofitów oraz związanej z tym utraty siedlisk i pożądanych gatunków roślin i zwierząt. Dużą rolę w kształtowaniu jakości wody dużych rzek pełnią niewielkie dopływy stanowiące małe cieki wodne. Celem niniejszej pracy jest ocena jakości wód w wybranych małych nizinnych ciekach wodnych będących dopływami rzeki Odry i rzeki Wisły ze szczególnym uwzględnieniem zawartości związków biogennych (formy azotu i fosforu). Badaniami objęto 10 niewielkich cieków z obszaru zlewni rzeki Odry (rzeki: Płonia, Myśla, Tywa, Rurzyca i Wardynka), oraz zlewni rzeki Wisły (Kanał Habdziński, Zielona, Czarna-Cedron, Kraska i Molnica). Analizowane próby wody we wszystkich rzekach miały podwyższone zawartości fosforu fosforanowego, co pozwala zaklasyfikować badane wody do wód pozaklasowych. W zlewni rzeki Odry największe przekroczenia norm odnotowano w rzece Płonia (średnio 1.505 mg P-PO43-/L), natomiast w zlewni Wisły największe przekroczenia zanotowano w cieku Molnica (średnio 2.023 mg P-PO43-/L). Również wysokie stężenia odnotowano analizując wody pod kątem zawartości azotu azotanowego, a największe ilości N-NO3-stwierdzono w rzece Rurzyca (zlewnia Odry – 7.321 mg N-NO3-/L) i w Molnicy (zlewnia Wisły – 5.092 mg N-NO3-/L). We wszystkich badanych ciekach stwierdzono niższe ilości azotu amonowego, klasyfikując wody do I klasy czystości wg Rozp. MŚ z 21.07.2016r. Jedynie podwyższone stężenia klasyfikujące badane wody do 2 klasy czystości wód zanotowano w rzece Rurzyca (zlewnia Odry – średnio 0.350 mg N-NH4+/L, oraz w Kanale Habdzińskim (zlewnia Wisły – 0.293 mg N-NH4+/L). Znaczące podwyższenia zawartości związków biogennych klasyfikujące badane wody doII klasy i powyżej II klasy czystości wód sprzyjały również niskim wartościom stężenia tlenu w wodzie oraz wysoką konduktancją. Przykładem jest tu rzeka Molnica, w której wysokie zawartości azotu azotanowego oraz fosforanów przekładały się na niskie natlenienie wody i wysokie przewodnictwo właściwe. Ponadto w cieku była bardzo niski stan wód, co mogło uruchomić pokłady ładunków biogennych w osadach dennych. Zanieczyszczenia wód z terenów rolniczych związkami azotu i fosforu mogą stanowić zagrożenie dla większych rzek, do których bez odpowiedniego monitoringu mogą się przedostawać.

7

Impact of runoff prediction on grey water footprint in a small agricultural catchment

Hejduk Leszek, Hejduk Agnieszka

Meteorology Hydrology and Water Management. Research and Operational Applications

|

2019

|

Vol. 7, Iss. 1

41--46

EN

According to Hoekstra et al. (2011) the water footprint within a geographic area is defined as the total freshwater consumption and pollution within the boundaries of the area. The grey part of the water footprint refers to pollution and is an indicator of the water volume needed to assimilate a pollutant load that reaches a water body. It is possible then, based on the grey water footprint to estimate if the water available in a river at a particular crosssection will be sufficient to maintain a water pollution level (WPL) below 100%. The crossing of 100% indicates that the waste assimilation capacity has been fully consumed in this particular catchment. In this paper, the grey water footprint from nonpoint source pollution has been calculated based on long-term hydrometrological data for the upper part of a small agricultural catchment (area of 23.4 km2 ) (Zagożdżonka River) in central Poland. Based on land use and the amount of fertilizers applied in the catchment, together with information about the natural concentration of nitrogen and phosphorus in the river, as well as maximum acceptable concentration, the water pollution level has been calculated for actual conditions. The estimation of future runoff decreases for the considered catchment (Banasik, Hejduk 2012) has been applied in order to estimate potential future water pollution levels. The calculation shows that, even when the management practices in this catchment remain as they are, including the current extensive crop production, the WPL of 100% will be exceeded in the year 2033 (for phosphorus) and 2043 (for nitrogen) due only to the decreasing availability of water.

8

Introduction to Precipitation Runoff Process and Soil Erosion Risk Analysis in a Specific Area of Interest to Design Control Measures

Aydin Elena, Antal Jaroslav

Journal of Ecological Engineering

|

2019

|

Vol. 20, nr 2

44--50

EN

The knowledge on the spatial variability and hydrological behaviour of contributing areas to specific outlet is a fundamental input for developing appropriate water resource planning and management actions that take part in various areas of human activities. The aim of this contribution is to present the possibilities to assess the precipitation-runoff process and soil erosion risk in a specific area using the theoretical approaches with the simplest requirements for meteorological and surface runoff data. Considering the connectivity and behaviour of natural processes, the analysis of precipitation-runoff process and soil erosion risk is crucial prior to the design of technical water management practices and technical erosion control measures in the landscape. The characteristics of design rain, e.g. the intensity, annual frequency and duration can be determined using practical tools or according to the analysis of the cost and damages related to specific technical measure. The intensity of design rain can be estimated according to the long-term meteorological observations and intensity-duration-frequency curves developed using region specific equations (Dub’s formula, Urcikan’s formula). For the design of water management, conservation (especially erosion) or other measures for ecological stabilization and protection of the area, it is important in particular to determine the following characteristics of surface runoff: beginning of surface runoff, design discharge from the contributing area, the depth of the surface runoff, and the volume of surface runoff. Estimating the soil erosion risk by water erosion can be done according to the slope gradient or USLE calculation and subsequent comparison of estimated value with tolerable soil loss. Regardless of the location of specific areas, we have found that the design parameters of water management and technical erosion control practices, facilities and measures, including their localization can be determined by applying and modifying the existing theoretical and practical hydrological knowledge. We also found that this design cannot be executed without an analysis of the precipitation-runoff process and the erosion risk of this territory. In relation to the climate change and changing rainfall patterns in all regions worldwide, further studies should be conducted to specify the regional characteristics of precipitation, soil and its usage.

9

Ocena stanu troficznego wód zbiornika Siemiatycze w aspekcie ochrony walorów użytkowych

Szatyłowicz E., Siemieniuk A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2018

|

Vol. 19, nr 5

57--62

PL

W pracy podjęto próbę oceny stanu troficznego wód zbiornika Siemiatycze, położonego na Podlasiu w powiecie siemiatycki, w obrębie miasta Siemiatycze. Prowadzono badania systematycznie raz w miesiącu w 2014 roku w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych. Wybór i rozmieszczenie punktów badawczych w przekroju podłużnym zbiornika wynikał z konieczności określenia zachodzących w nim zmian badanych wskaźników. W badaniach wykorzystano dostępne w literaturze indeksy troficzne (TSI – Trophic State Index) opierające się na dokonanych pomiarach stężeń chlorofilu „a”, fosforu ogólnego i azotu ogólnego. Uzyskane wyniki badań jednoznacznie wskazują, że na stan troficzny zbiornika Siemiatycze największy wpływ miało stężenie fosforu ogólnego. W związku z tym wskaźnik TSI (TP), klasyfikuje wody zbiornika do hipertroficznych. Wszystkie wartości wskaźników TSI obliczone na podstawie azotu ogólnego, fosforu ogólnego i chlorofilu „a” wskazały na podwyższoną żyzność wód badanego zbiornika. W celu ochrony walorów użytkowych akwenu należy ograniczyć punktowe źródła zanieczyszczeń biogenami z oczyszczalni i obiektów turystycznych i wdrożyć inne działania ochronne wokół zbiornika.

EN

The aim of this study was to assess a trophic state of water in Siemiatycze dam reservoir. This object is located in Podlaskie voivodship in the municipality Siemiatycze. Studies were carried out systematically once pursued in seven measurement-control points in 2014 year. The selection and placement of points in a longitudinal section of the reservoir was based on the need to capture the changes occurring in the studied indicators. In the researches there were used available in literature Trophic State Index, based on made measurement of the concentration of chlorophyll “a”, total phosphorus and total nitrogen. Research results clearly show that concentration of total phosphorus and TSI (TP) index had greatest impact on a trophic state of water in Siemiatycze reservoir, which allowed to classify water to hypertrophy. The values of all calculated Indexes point to the fertility of the water in the studied reservoir. Any actions in order to protection should be taken, first of all by the reducing the impact of point sources’ pollution from wastewater treatment plants and tourist objects.

10

Sediment quantity management in polish catchment-river-sea systems – should we care?

Szalińska E., Wilk P.

Ekonomia i Środowisko

|

2018

|

nr 3

25--37

EN

The continuity of sediment transport in many catchment-river-sea systems worldwide has been disturbed by anthropogenic interferences. These interferences alter the sediment balance and result either in a surplus or lack of sediment, and with mostly negative, impacts to the economy, development and infrastructure, and environment. The main issues discussed related to surplus or lack of sediment belongs to: i) siltation of reservoirs with negative effects on hydropower production or water storage, and ii) erosion at downstream reaches where sediments are essential for channel formation and aquatic habitats. Both problems are recognized in Poland, however, only dealt with when they cause local economic problems. The paper focuses on examples of sustainable sediment managements in catchment-river-sea systems, and presents the idea of combining the Macromodel DNS with the SWAT module. The resulting modelling and analytical tool can be considered very valuable in sediment quantity management.

11

Influence of climate change on flood magnitude and seasonality in the Arga River catchment in Spain

Garijo C., Mediero L.

Acta Geophysica

|

2018

|

Vol. 66, no. 4

769--790

EN

Climate change projections suggest that extremes, such as floods, will modify their behaviour in the future. Detailed catchment-scale studies are needed to implement the European Union Floods Directive and give recommendations for flood management and design of hydraulic infrastructure. In this study, a methodology to quantify changes in future flood magnitude and seasonality due to climate change at a catchment scale is proposed. Projections of 24 global climate models are used, with 10 being downscaled by the Spanish Meteorological Agency (Agencia Estatal de Meteorologı´a, AEMET) and 14 from the EURO-CORDEX project, under two representative concentration pathways (RCPs) 4.5 and 8.5, from the Fifth Assessment Report provided by the Intergovernmental Panel on Climate Change. Downscaled climate models provided by the AEMET were corrected in terms of bias. The HBV rainfall-runoff model was selected to simulate the catchment hydrological behaviour. Simulations were analysed through both annual maximum and peaks-over-threshold (POT) series. The results show a decrease in the magnitude of extreme floods for the climate model projections downscaled by the AEMET. However, results for the climate model projections downscaled by EURO-CORDEX show differing trends, depending on the RCP. A small decrease in the flood magnitude was noticed for the RCP 4.5, while an increase was found for the RCP 8.5. Regarding the monthly seasonality analysis performed by using the POT series, a delay in the flood timing from late-autumn to late-winter is identified supporting the findings of recent studies performed with observed data in recent decades.

12

Ustalanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w obszarach bilansowych przy użyciu Generatora Poboru Wirtualnego : mechanizm i wyniki

Śmietański L., Przytuła E., Filar S., Starościak A.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

1159--1162

EN

The available groundwater resources assessment in Poland is now the biggest hydrogeological project run by the Polish Hydrogeological Survey with the use of the numerical modelling based on the Modflow groundwater flow simulator standard. All the presently used Modflow-based graphic environments are the tools designed to simulate the wells hydrodynamic impact but not the groundwater resources on the regional scale. This paper presents the tool generating data allowing for the simula tion of the groundwater regional withdrawal leading to the assessment of the groundwater resources in the area of a given catchment. This tool called the Virtual Wells Generator is based on the constant volume transformation concept and is compatible with one of the popular groundwaterflow modelling environments. The results of the groundwater resources assessment calculations with the use of this generator illustrate the method.

13

Eutrofizacja wód zbiorników zaporowych oraz rola makrofitów w tym procesie

Sender J., Jaruga C.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 3

227--244

PL

W pracy przedstawiono zagadnienie związane z procesem eutrofizacji wód, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorników zaporowych. Eutrofizacja to procesem globalnym, zagrażający ekosystemom wodnym na każdym kontynencie. Często doprowadza ona do ich degradacji. Szczególnie narażonymi na to zjawisko są zbiorniki sztuczne jakimi są zbiorniki zaporowe. W pracy przedstawiono mechanizmy procesu eutrofizacji. Wskazano także na znaczenie roślin wodnych w procesie oczyszczania wód, możliwości ich wielostronnego zastosowania. W ostatnim okresie w Polsce i na świecie obserwuje się tendencję do nakierowania badań na naturalne, czy półnaturalne metody oczyszczania wód, w tym także oczyszczalnie hydrofitowe. Obecność makrofitów w zbiornikach wodnych to z jednej strony gwarant dobrego stanu ekologicznego, z drugiej niezaprzeczalny walor estetyczny.

EN

The paper presents the problem related with the process of eutrophication, with special emphasis on dam reservoirs. Eutrophication is a global process, threatening the water ecosystem on every continent. It often leads to their degradation. Particularly vulnerable to eutrophication are artificial reservoirs which are dam reservoirs. This paper describes the mechanisms of eutrophication. We also pointed to the importance of aquatic plants in the process of water purification, as well as the possibility of multilateral use. Recently, in the world and in Poland there is a tendency to pay attention to the natural or semi-natural method of water purification (including constructed wetland). On the one hand, the presence of macrophytes in water bodies is a guarantor of good ecological status, on the other hand, the undeniable aesthetic value.

14

Spływ powierzchniowy wapnia, magnezu, żelaza, manganu oraz azotu i fosforu ze zlewni górnej Pasłęki

Grochowska J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2016

|

T. 16, z. 4

33--42

PL

Celem badań było ustalenie wartości jednostkowych współczynników spływu makropierwiastków z terenów o różnych formach zagospodarowania w zlewni górnej Pasłęki i jej prawobrzeżnego dopływu Giłwy. Stwierdzono, że największe wartości współczynników spływu manganu oraz azotu i fosforu do wód uzyskano z obszarów użytkowanych rolniczo (110,8 kg Ca∙ha-1∙rok-1, 15,6 kg Mg∙ha-1 ∙rok-1, 0,5 kg Mn∙ha-1∙rok-1, 0,6 kg P∙ha-1∙rok-1, 14,3 kg N∙ha-1∙rok -1). Badania wykazały też wpływ terenów użytkowanych rolniczo, zarówno gruntów ornych, jak i użytków zielonych (łąki i pastwiska), na zwiększenie ładunku obszarowego wapnia i magnezu, w odniesieniu do których uzyskano największe współczynniki spływu z tych form użytkowania ziemi. Największą wartość współczynników spływu żelaza uzyskano dla obszarów leśnych (0,6 kg Fe∙ha-1 ∙rok-1).

EN

The aim of study was to determine values of unit coefficients of the surface runoff of macroelements from surfaces with different land management types, which was conducted in the catchment basin of the upper Pasłęka River and its right-bank tributary, the Giłwa River. The highest values of the coefficients describing the runoff of manganese as well as nitrogen and phosphorus to waters were obtained for a subcatchment comprising farmland (110.8 kg Ca∙ha-1·year-1, 15.6 kg Mg·ha-1·year-1, 0.5 kg Mn·ha-1·year-1, 0.6 kg P·ha-1·year-1, 14.3 kg N·ha-1·year-1 ). The study also pointed up the effect of agriculturally used areas, both arable land and grassland (meadows and pastures), consisting in increasing the non-point loads of calcium and magnesium, which scored the highest runoff coefficient values for the mentioned types of land use. The highest value of the iron runoff coefficient was calculated for forested areas (0.6 kg Fe·ha-1·year-1).

15

Ocena elementów składowych bilansu wodnego odwodnionego torfowiska

Grzywna A., Czarnecki Z., Węgorek T.

Rocznik Ochrona Środowiska

|

2016

|

Tom 18, cz. 1

519--530

PL

Potrzeba jak najlepszego wykorzystania zasobów wodnych zlewni na Lubelszczyźnie wynika z faktu zaliczenia do regionów niedoboru wody na obszarze Polski. Ponadto ten deficyt znacznie się pogłębia, gdy roczna suma opadów nie przekracza 550 mm. Poprawa zasobów wodnych siedlisk jest jednym z celów tzw. małej retencji. Celem pracy jest analiza wielkości składników bilansu wodnego w odwodnionej dolinie rzecznej mikro-zlewni torfowiska. W badaniu wykorzystano wyniki badań i obserwacji terenowych z lat 2010-2014. Zlewnia rowu K-2 znajduje się w Sosnowicy – dorzeczu Piwonii. Powierzchnia zlewni rowu wynosi 0,46 km2 i jest w 86% użytkowana jako jednokośne półnaturalne łąki. W pokrywie glebowej dominują zdegradowane gleby murszowo-torfowe (MtIIbb). 75% powierzchni stanowią siedliska pobagienne i wilgotne charakteryzujące się wysokim poziomem wody gruntowej. Przeprowadzone badania wykazują znaczący wpływ warunków meteorologicznych, a także siedliska na wielkość odpływu i zmian retencji w analizowanych latach hydrologicznych. Najwyższe wielkości odpływu miały miejsce w półroczu letnim 2009/10 roku i były związane z intensywnymi opadami deszczu w maju oraz w sierpniu i wrześniu. Wynosiły one 90 mm i były niemal trzykrotnie większe niż w zbliżonym do przeciętnego roku 2011/12. Odpływ wody składa się w równym stopniu od spływu powierzchniowego i drenaż gleby. Równowaga ta jest szczególnie prawdziwa w odniesieniu do płaskości terenu utrudnia odpływ i zmniejszoną chłonność, że szczególnie w czasie wiosennych ekscesów nie może przechowywać duże ilości wody. Obserwowane zmiany retencji były niewielkie, co wynika z wysokiego podsiąku kapilarnego gleb organicznych. Zaobserwowana w roku przeciętnym ujemna retencja świadczy o potrzebie nawadniania terenu. Badania potwierdziły dominującą rolę parowania powierzchni w bilansie wodnym. Dowodem na to jest niższych odpływów w pierwszej połowie roku w porównaniu do pierwszej połowy zimy i spadku średniej retencji. Wysokiemu parowaniu sprzyja głównie występowanie płytko położonej wody gruntowej i temperatura powietrza. Potencjalna ewapotranspiracja terenów łąkowych wystarczająco wilgoci przekracza 500 mm. Uzyskane w pracy wyniki różnią się od obliczeń wykonanych na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. Wartości wskaźników dla okresu 1951-95 wynoszą: opad – 550 mm, odpływ 108 mm, parowanie – 442 mm, zmiany retencji przyjęto 0 mm. Natomiast podobne wyniki uzyskano w badaniach prowadzonych w zlewni rowu G-8, gdzie w roku normalnym odpływ wody wyniósł 102 mm, a retencja zmniejszyła się o 33 mm.

EN

The need of the best utilization of water resources of catchments in Lubelszczyzna, results from the fact that region the water scarce areas of Poland. In addition this deficit is gradually deepening, when the annual sum of precipitation does not excess 550 mm. Improvement of water reserves in habitats is one of aims of so-called small retention. The object of study is to analyze the size of the components of the water balance in dreinage river valleys micro-catchments of peatland. The study used the results of research and field observations from the years 2010 - 14. Catchment ditch K-2 is located in the Sosnowica - Piwonia river basin. The catchment area of the ditch is 0.46 km2 and is 86% as a one-crop seminatural meadows land use. The soil cover is dominated by degraded soil muck-peat (MtIIbb). In the catchment area 75% of the habitat moorshed and moist with a high groundwater level. Carried out investigations indicate significant impact of meteorological conditions as well as habitats on runoff index and retention changes in analyzed hydrological years. The highest rates occurred in the summer half of the outflow year 2009/10, and have been associated with heavy rainfall in May and in August and September. They amounted to 90 mm and were almost three times higher than in an average year, similar to 2011/12. Water flow is composed equally of surface runoff and underground outflow. This balance is particularly true with regard to the flatness of the terrain and reduced absorbency of hindering drainage. Especially during the spring thaw the soil can not accumulate large amounts of water. Retention observed changes were low, because of the high capillary rise of organic soils. The observed mediocre in the year negative value retention demonstrates the need for irrigation of the land. Studies have confirmed the dominant role of surface evaporation in the water balance. This is evidenced by the lower outflows in the first half year compared to the first half of the winter and fall in the average retention. High evaporation mainly favors the occurrence of shallow water and the air temperature. Potential evapotranspiration of grassland areas sufficiently moisture exceed 500 mm. The resulting work results differ from the calculation for the Leczna-Wlodawa Lakeland. Indicator values for the period 1951-1995 are: rainfall 550 mm, 108 mm outflow, evaporation 442 mm, changing retention assumed 0 mm. While the similar results were achieved with research conducted in the catchment ditch the G-8, where in a normal water outflow amounted to 102 mm, and retention decreased by 33 mm.

16

Assessment and classification of hydromorphological state of the Breń River

Borek Ł.

Journal of Water and Land Development

|

2016

|

no. 30

21--27

EN

The paper presents the classification of the hydromorfological condition of the Breń River according to the River Habitat Survey (RHS). The research of the hydromorphological assessment of the Breń River, which is a right-bank tributary of the Vistula River and almost entirely flows through the area of the Dąbrowa Tarnowska district was conducted in June 2015. The research sites were situated on the border of the Tarnów Plateau and the Vistula Lowland. The Breń River in these sections flows through rural areas used for agricultural purposes with low-density housing. The analysis of qualitative parameters describing the morphological characteristics were based on two synthetic indices of stream quality: Habitat Quality Assesment (HQA) and Habitat Modification Score (HMS).The calculated numerical values of the two indices proved that the sections of the Breń River correspond with the third and fifth class, which means a moderate (III) and very bad (V) hydromorphological condition.

PL

W artykule przedstawiono klasyfikację stanu hydromorfologicznego rzeki Breń z wykorzystaniem metody River Habitat Survey (RHS). Badania oceny hydromorfologicznej rzeki, będącej prawobrzeżnym dopływem rzeki Wisły i niemal w całości przepływającej przez obszar powiatu dąbrowskiego (województwo małopolskie), przeprowadzono w czerwcu 2015 r. Pomiary wykonywano na Płaskowyżu Tarnowskim i Nizinie Nadwiślańskiej. Rzeka Breń na tych odcinkach przepływa przez tereny użytkowane rolniczo z rozproszoną i zwartą zabudową. Analizy parametrów jakościowych opisujących cechy morfologiczne bazowały na dwóch syntetycznych wskaźnikach jakości cieku dotyczących naturalności siedliska (HQA) oraz przekształcenia siedliska (HMS). Uzyskane wyniki liczbowe dwóch wskaźników pozwalają zakwalifikować badane odcinki rzeki Breń do III i V klasy, co oznacza odpowiednio umiarkowany i zły stan hydromorfologiczny.

17

Zmiany w pokryciu terenu a zdolności retencyjne zlewni cieku Bogdanka

Kanclerz J., Murat-Błażejewska S., Adamska A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 46

61---67

PL

W pracy przedstawiono wpływ zmian w pokryciu terenu na stosunki wodne w zlewni cieku Bogdanki o powierzchni 51,9 km2. Przeprowadzone badania i analizy dostępnych materiałów kartograficznych wykazały, że w latach 1940–2012 na wskutek procesów urbanizacyjnych nastąpił znaczny wzrost terenów przekształconych antropogenicznie (z prawie 8% w roku 1940 do ponad 42% w 2012). Obszary zurbanizowane (zabudowa i szlaki komunikacyjne) przyczyniły się do uszczelnienia terenu a co za tym idzie do obniżenia zdolności retencyjnych zlewni o 0,25 mln m3. Zmniejszenie zdolności retencyjnych zlewni przyczyniło się do wzrostu wielkości opadu efektywnego P10% o 0,4 mm i P1% o 0,8 mm, co skutkowało wzrostem przepływów maksymalnych o prawdopodobieństwie przewyższenia 10% i 1% w cieku o ponad 20%.

EN

This work presents the impact of land cover on water relations in the catchment of the Bogdanka watercourse which is 51.9 km2. The research and analysis of available cartographic materials have shown a significant increase in the anthropogenically transformed areas due to urbanization from almost 8% in 1940 to over 42% in 2012. Urbanized areas (buildings and communication routes) have contributed to sealing the area and thus reduced retention capacity by 0.25 million m3. Therefore, the effective rainfall P10% and P1% have increased respectively by 0.4 mm and 0.8 mm. As a result the maximum flow of exceedance probability of 10% and 1% have reached over 20% in the Bogdanka watercourse.

18

Wpływ urbanizacji w strefie podmiejskiej na stosunki wodne w zlewniach małych cieków

Kanclerz J., Murat-Błażejewska S., Dragon K., Birk S.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 46

94--99

PL

W pracy przedstawiono wyniki analizy wpływu urbanizacji stref podmiejskich miasta Poznania w latach 1936–2011 na stosunki wodne zlewni cieku Dopływ spod Lusówka i cieku Przeźmierki. Zlewnie te położone są na terenie gmin, gdzie w ostatnich latach obserwuje się gwałtowny rozwój terenów zurbanizowanych. Przeprowadzona analiza zmian form użytkowania zlewni, wykazała prawie pięciokrotny wzrost terenów zurbanizowanych w zlewni cieku Dopływ spod Lusówka i dziewięciokrotny w zlewni cieku Przeźmierka. Na wskutek uszczelnienia terenów zlewni wzrosła wielkość opadów efektywnych, konsekwencją czego był szybki odpływ wód opadowych i prawie dwukrotny wzrost przepływów w ciekach.

EN

This paper presents results of analysis focused on impact of urbanization of Poznań suburban area on water rela¬tion for Doływ spod Lusówka and Przeźmierki catchments during 1936–2011. Both catchments are located in municipalities which recently showing sharp growth in urban area. Analysis of changes in land use for studied catchments showed almost 5-fold increase in urban area for Dopływ spod Lusówka and 10-fold for Przeźmierka. As a consequence of land sealing increase in amounts of effective precipitation was observed that led to fast runoff of rain waters and almost double flow in watercourses.

19

Stan urządzeń melioracji podstawowych i potrzeby ich konserwacji na terenie inspektoratu Międzyrzecz

Kozaczyk P., Liberacki D., Stachowski P.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 50

92--98

PL

W pracy poddano ocenie stan techniczny rzek, kanałów i wałów przeciwpowodziowych oraz urządzeń melioracyjnych na nich umiejscowionych. Badania dotyczyły potrzeb oraz zakresów wykonanych robót konserwacyjnych w latach 2013 i 2014. Dla zapewnienia technicznej sprawności systemy melioracyjne podlegają okresowym zabiegom konserwacyjnym. Na terenie działania Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Inspektoracie Międzyrzecz na przestrzeni badanego okresu w latach 2013 i 2014 na utrzymanie i konserwację urządzeń melioracji podstawowych wydano 2,01 mln zł. Wydatki dotyczyły zarówno konserwacji rzek i kanałów jak i koszenia i utrzymania wałów przeciwpowodziowych. Kolejne wydatki pochłaniały również trzy stacje pompowni melioracyjnych o łącznej wydajności 6350 dm3·s-1, oddziałujących na obszar 4069 ha. W rozpatrywanym okresie rysuje się tendencja spadkowa w zakresie wydatkowanych środków, a w ich następstwie ilości wykonanych robót konserwacyjnych. W okresie lat 2013 i 2014 spadek kształtował się na poziomie 11%. Przeznaczane na bieżące utrzymanie i konserwacje środki finansowe wystarczały na konserwację od 30 do 40% ogółu urządzeń melioracji podstawowych.

EN

In the paper rivers, canals and levees and the technical condition of drainage localized on them are evaluated. The research was related to the needs and scope of works performed in 2013 and 2014. To ensure technical efficiency drainage systems are subject to periodic maintenance treatments 2.01 millions PLN was spent on sustaining and maintains of melioration devices in the activity area of Lubuski Amelioration Board. The expenses concerning rivers and channels as well as mowing and sustaining flood prevention devices. Other expenses were spent on three pumping stations of the total yield equals 6350 dm3·s-1 influencing on area of 4069 ha. Downward trend of work amount as the result of downward trend of spending financial means was observed in the analyzed area. Decrease of spending financial means was about 11% in 2013 and 2014 years. Financial means allocated on current sustaining and maintains suffice only for 30 to 40% of entire basic drainage devices.

20

Konserwacja urządzeń melioracji podstawowych na terenie powiatu stargardzkiego

Kozaczyk P., Liberacki D., Stachowski P., Piotrowski P.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 46

47--54

PL

Stan infrastruktury wodno-melioracyjnej ma wpływ na warunki zrównoważonego rozwoju wsi i obszarów wiejskich. Systemy nawadniające-odwadniające regulujące stosunki wodne w glebach obszarów dolinowych składają się z układów rzek, kanałów oraz rowów wraz z budowlami piętrzącymi. Znaczne zaniedbania w konserwacji istniejącej, infrastruktury wodno–melioracyjnej, spowodowały ich dekapitalizację. Najważniejszym sposobem przywracania sprawności ich poprawnego funkcjonowania powinna być ich prawidłowa i terminowa konserwacja W pracy oceniono potrzeby konserwacji urządzeń melioracji podstawowych występujących na terenie powiatu stargardzkiego. Badaniami objęto lata 2010–2012.

EN

State of water-drainage infrastructure affects the conditions for sustainable development of rural areas. Irrigation-drainage systems for governing water relations in soils of the valley areas consist of a system of rivers, canals and ditches with impoundment structure. The considerable neglect in the maintenance of existing water-drainage infrastructure resulted in their recapitalization. The most important way to restore the efficiency of their proper functioning should be their correct and timely maintenance. The study evaluated the need for maintenance of basic drainage structures in the district of Stargard. The study covered the years 2010–2012.