Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Fenol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2003

|

Nr 1 (35)

87--113

PL

Fenol jest związkiem o szerokim zastosowaniu; stosuje się go jako surowiec do produkcji takich ważnych substancji, jak: żywice, kaprolaktam, alkilofenole, ksylenole i anilina. Jest stosowany również jako środek dezynfekujący w sanitarnych środkach czyszczących, a także w takich preparatach medycznych, jak: maści, krople do czu i nosa, płyny do płukania ust czy płyny antyseptyczne. Narażenie zawodowe na fenol występuje głównie podczas stosowania żywic fenolowych. Są one wykorzystywane jako materiał wiążący w materiałach izolacyjnych, płytach wiórowych, farbach oraz jako składnik mas formierskich. Fenol może ulegać wchłanianiu przez płuca, z przewodu pokarmowego i przez skórę, w tym także w postaci par. Retencja par fenolu w płucach wynosi u ludzi około 60-80%. Obliczony współczynnik wchłaniania par fenolu przez skórę wynosi 0,35/h, co oznacza, że w ciągu godziny ulega wchłonięciu ilość fenolu zawarta w 0,35 mJ powietrza. Szybkość wchłaniania fenolu przez skórę z roztworów wodnych wynosiła 0,08 h 0,3 mg/cm2/h w zakresie stężeń 2,5-10 g/l. Główną drogą przemiany fenolu u ludzi jest sprzęganie z kwasem siarkowym i glukuronowym. Półokres wydalania fenolu w moczu po narażeniu inhalacyjnym wynosi około 3,5 h. W dostępnym piśmiennictwie istnieje duża liczba informacji na temat zatruć ostrych u ludzi, nie ma natomiast wyników badań, które mogłyby stanowić podstawę określenia wartości NDS. Narażenie małp, szczurów i myszy na pary fenolu o stężeniu 19 mg/m3 w sposób ciągły przez 90 dni nie spowodowało zmian histopatologicznych w nerkach, wątrobie mózgu i sercu zwierząt. Wyniki badań biochemicznych i hematologicznych nie różniły się od wyników uzyskanych w grupie kontrolnej, dlatego wartość tę uznano za wartość NOAEL dla narażenia drogą inhalacyjną. Nie stwierdzono zmian histologicznych w wyniku podawania w wodzie pitnej szczurom i myszom fenolu o stężeniach, odpowiednio: 2500 i 5000 mg/l. Podawanie fenolu dożołądkowo w dawkach jednorazowych, w roztworze wodnym, w okresie od 1 dnia do 14 dni powodowało wystąpienie skutków działania związku na nerki, wątrobę, płuca oraz działanie neurotoksyczne, gdy dawki fenolu przekraczały 40 mg/kg/dzień. U.S. EPA przyjęła dawkę 60 mg/kg/dzień za wartość NOAEL fenolu dla działania na potomstwo. Wartość RD50 określono na podstawie wyników badań na myszach na poziomie 624 mg/m3. Fenol wykazuje silne działanie drażniące na skórę. W miejscu kontaktu występowało: zaczerwienienie, stany zapalne, wypryski i martwica skóry. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) stwierdziła w 1999 r., że dowody działania rakotwórczego fenolu u ludzi i zwierząt są niewystarczające i zaliczyła związek do grupy 3. (czynnik niemożliwy do klasyfikacji z punktu widzenia działania rakotwórczego u ludzi). Istniejące wartości NDS fenolu w różnych państwach mieszczą się w zakresie od 4 do 19 mg/m3. W części państw przyjęto wartości NDSCh fenolu, stanowiące dwukrotną wartość NDS. We wszystkich państwach stosuje się oznakowanie, wskazujące na wchłanianie związku przez skórę. Po przyjęciu za wartość NOAEL fenolu dla narażenia inhalacyjnego stężenia par fenolu w powietrzu na poziomie 19 mg/m3, zaproponowano przyjęcie za wartość NDS fenolu stężenie na poziomie 7,8 mg/m3. Brak podstaw do ustalenia wartości NDSCh fenolu. Proponuje się wprowadzenie oznakowania związku literami Sk i C.

EN

Phenol is a white crystalline solid. Its major use is a feedstock for phenolic resins, caporo- lactam, xylenoles aniline. Some medical and pharmaceutical applications are also known. Occcupational exposure to phenol may occur during the production of phenol and its products, during the application of phenolic resins in wood and iron/steel industries and during other industrial activities.Phenol is readily absorbed by all routes of exposure. The retention of phenol vapors in lungs amounts to about 60 - 80 %. The rate of penetration of phenol through skin is from 0,08 to 0,3 mg/cm2/h. Absorbed phenol mainly conjugates with glucuronic and sulfuric acid and, to a lesser extent, hydroxylates into catechol and hydroquinone. Half-time of excretion of phenol in urine after inhalation exposure amounts to 3,5 h. A wide range of acute effects has been reported following human exposure to phenol by dermal, oral or intravenous routes. Adequate human data on the effects of chronic inhalation exposure are not available. In rats, mice and monkeys exposed continuously to phenol for 90 days, an inhalation NOAEL of 19 mg/m' was reported, based on kidney, liver, brain and hearth effects. In a 14-day study in rats, an oral NOAEL of 12 mg/kg/day was reported, based on kidney effects. At 40 mg/kg/day, the pathological changes in the kidneys included two animals with tubular de-generation in the papillar region, and one with protein casts in the tubules. According to the U.S. EPA the NOAEL for reproductive effects amounts to 60 mg/kg/day. Solutions of phenol are corrosive to skin and eyes. Phenol vapors can irritate the respiratory tract. RD50 of 624 mg/mJ has been reported in mice. The evidence for the carcinogenicity of phenol in laboratory animals was considered by the IARC to be inadequate. Time weighted average occupational exposure limits in different countries is from 4 to 19 mg/nr1. Based on NOAEL value from inhalation study in rats the TWA value of 7,8 mg/m'’ was proposed. No STEL value has been proposed. Substance is corrosive and can be absorbed through skin.

2

2-Butoksyetanol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Starek A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2002

|

Nr 4 (34)

25--40

PL

2-Butoksyetanol (BE) jest powszechnie stosowanym rozpuszczalnikiem organicznym, stanowiącym substytut nikolu etylenowego. Narażenie zawodowe na ten związek jest stosunkowo małe i na ogół mieści się w zakresie aężeń 0,5 4- 145 mg/m3. W Polsce ponad 1000 pracowników zatrudnionych w 5 zakładach przemysłu farb :Maerów jest narażonych na BE o zakresie stężeń 0 - 6,9 mg/m3.0stre działanie toksyczne BE u ludzi i zwierząt manifestuje się podrażnieniem błon śluzowych górnych dróg oddechowych i oczu, depresją ośrodkowego układu nerwowego oraz wewnątrznaczyniową hemolizą erytrocytów- W warunkach narażenia podprzewlekłego u gryzoni obserwowano objawy niedokrwistości hemolitycznej. Erytrocyty człowieka są mniej podatne na hemolityczne działanie BE od erytrocytów gryzoni. Ryzyko wystąpienia hemolizy u człowieka w warunkach narażenia powtarzalnego jest małe. BE nie ma właściwości genotoksycznych, teratogennych, embriotoksycznych i fetotoksycznych oraz nie wpływa apostnatalny rozwój potomstwa. Nie ma danych dotyczących rakotwórczego działania tego związku. Podstawą wartości NDS było hemolityczne działanie BE u szczurów w doświadczeniu podprzewlekłym, w którym skutki te obserwowano po narażeniu na BE o stężeniu 385 mg/mJ (LOAEL), a nie obserwowano po narażeniu na związek o stężeniu 125 mg/m3 (NOAEL).

EN

2-Butoxyethanol (BE), is a colouress liquid with ethereal odour. BE is used as a solvent for nitrocellulose, both natural and synthetic resins, latex paints and varnishes, insecticides, as a component of textile lubricants, cutting oils, hydraulic brake fluids, and as a chemical inter-mediate. In Poland over 1000 workers are exposed to BE at level of 0-6.9 mg/m3. BE exerts irritative effect on the eyes and upper respiratoty tract and also causes central nervous system depression and intravascular hemolysis. No carcinogenic, mutagenic, em- briotoxic, fetotoxic and teratogenic effects have been found in the relevant toxicological studies. In subchronic inhalatory experiment hemolytic effect in rats was observed. On the basis of this observation NOAEL and LOAEL values of 125 mg/m3 and 385 mg/m3, respectively were proposed. MAC value of 100 mg/m3 is recommended. STEL value was established on the basis of irritation effect of BE in volunteers and proposed at 200 mg/m3.

3

Węglan wapnia. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Rydzyński K., Kuchowicz E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

147--153

PL

Węglan wapnia w naturalnym środowisku występuje w postaci takich minerałów, jak: aragonit, kalcyt oraz waleryt. Krystaliczne formy kalcytu tworzą marmur oraz szpat. Aragonit w temperaturze 825 °C ulega dekompozycji do kalcytu, który w temperaturze 898,6 °C rozkłada się z wytworzeniem tlenku wapnia i ditlenku węgla. Narażenie na węglan wapnia jest związane z wydobywaniem minerałów wapniowych: kalcytu i aragonitu, a także z obróbką wapieni i marmuru. Narażenie może także występować podczas stosowania go do produkcji farb, past do zębów, żywności oraz w rolnictwie podczas stosowania wapna nawozowego. Informacje zawarte w dostępnym piśmiennictwie świadczą o braku narządowego działania toksycznego czystego węglanu wapnia u zwierząt i u ludzi. Narażenie na pyły, pochodzące z minerałów wapiennych, wywołują efekt toksyczny tylko w przypadku jednoczesnego występowania innych składników, a wśród nich przede wszystkim kwarcu. Działanie miejscowe węglanu wapnia wyraża się umiarkowanym działaniem drażniącym na skórę i silnym działaniem drażniącym na oczy. W związku z tym, proponowana wartość normatywu higienicznego oparta jest na opracowaniu, w którym opisano wyniki badań pracowników narażonych na pyły węglanu wapnia, o zawartości innych składników około 3%, w tym krzemionki ok. 1%. Wśród badanych osób nie stwierdzono szkodliwych skutków działania toksycznego pyłów węglanu wapnia w następstwie narażenia przez okres od 12 do 35 lat. Wiadomo jednak, że praca w narażeniu na pyły nietoksyczne, do których należy także węglan wapnia, związana jest z uciążliwością jaką powoduje pył osadzający się na skórze i mogący przedostawać się do oczu. Proponujemy, w związku z powyższymi danymi, przyjęcie wartości NDS węglanu wapnia na poziomie 10 mg/m3 z zaznaczeniem, że zanieczyszczenie krzemionką nie może przekraczać 2%. Taka wartość normatywu powinna zabezpieczyć pracowników przed uciążliwością działania pyłu na skórę i oczy. Nie ma podstaw do ustalenia wartości NDSCh.

EN

Calcium carbonate is an odourless, tastleless powder or crystal. It exists In nature as mineral aragonite, calcite, walerite, limestone (chalk and marble). Calcium carbonate is a moderate skin irritant and severe eye irritant. Because of no adverse helath effects have been reported among workers using CaC03 it is recomended 10 mg/m3as a value of TLV for calcium carbonate containing quartz < 2%.

4

Atrazyna : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Ludwicki J. K., Struciński P.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 3 (29)

49--72

PL

Atrazyna (2-chloro-4-etyloamino-6-izopropyloamino-1,3,5-triazyna) jest her- bicydem, powszechnie stosowanym w zwalczaniu chwastów dwuliściennych i niektórych jednoliściennych w uprawie m.in. kukurydzy, ziemniaków i roślin sadowniczych. Jest także stosowana w leśnictwie (szkółki leśne) i na terenach rolniczo nieużywanych. Nie jest produkowana w Polsce. W dostępnej literaturze nie ma doniesień dotyczących ostrego zatrucia atrazyną u ludzi. Nie ma też danych pozwalających na ustalenie zależności dawka-efekt u osób narażonych zawodowo. Opisywane są nieliczne przypadki wystąpienia reakcji skórnych po kontakcie z atrazyną. W badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych we Włoszech i USA stwierdzono, że narażenie na herbicydy z grupy triazyn (m.in. atrazynę) może wiązać się ze wzrostem ryzyka wystąpienia nowotworu jajników (Włochy) i m.in. chłoniaka nieziarniczego u mężczyzn (USA). Atrazyna jest związkiem wykazującym niewielką toksyczność ostrą w stosunku do różnych gatunków zwierząt, niezależnie od drogi narażenia. I tak, przy narażeniu per os wartość LD50 dla gryzoni waha się od 600 do 4000 mg/kg m.c. Bydło i owce są bardziej wrażliwe na działanie toksyczne herbicydu. W przypadku dermalnego podania atrazyny, wartości LD50 dla szczura wynoszą > 3100 mg/kg m.c., a dla królika − 7500 mg/kg m.c. Podobnie duże są nieliczne w literaturze i specjalistycznych bazach danych wartości LC50 przy narażeniu ostrym drogą inhalacyjną (przez 4 h) i przekraczają one stężenie 5000 mg/m³. W badaniach przewlekłych na szczurach, myszach i psach, których wyniki udostępniono w Internecie, wyznaczono wartości NOAEL wynoszące odpowiednio: 3,5; około 40,0 oraz 4,97 mg/kg m.c./dzień. Ogromna większość danych wskazuje, że atrazyna nie wykazuje działania mutagennego. Jej działanie rakotwórcze w badaniach na zwierzętach stwierdzono tylko po podawaniu bardzo dużych dawek. W 1991 r. IARC zakwalifikowała atrazynę do grupy 2B. Atrazyna wykazuje działanie embriotoksyczne przy jej podawaniu ciężarnym samicom wyłącznie w dawkach toksycznych dla matek. Wyniki uzyskane po narażeniu zwierząt laboratoryjnych nie upoważniają do zaliczenia atrazyny do związków teratogennych ani mających wpływ na rozrodczość. Atrazyna łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, może być też wchłaniana przez skórę i układ oddechowy. Ulega stosunkowo szybkiemu metabolizmowi i jest wydalana głównie z moczem. W badaniu na osobach narażonych (6 osób) wykazano istnienie zależności między stężeniem atrazyny w powietrzu a sumą stężeń metabolitów wydalanych z moczem. Proponowana wartość NDS na poziomie 5 mg/m³ opiera się na wynikach 2-letnich badań na szczurach, w których wyznaczono wartość NOAEL na poziomie 3,5 mg/kg m.c./dzień (efekt krytyczny − spadek tempa przyrostu masy ciała w stosunku do grupy odniesienia). Rozwiązanie takie jest analogiczne do przyjętego w USA przez ACGIH.

EN

2-chloro-4-ethylamino-6-isopropyloamino-l,3,5-triazine (atrazine) is a selective triazine herbicide widely used on a variety of crops, notably maize, sorghum, sugarcane, potatoes and fruitgrowing plants to control broadleaf and grassy weeds. It is also used in conifer reforestation plantings and as a nonselective herbicide on non-cropped industrial lands. It is not produced in Poland. In available scientific literature there are no records on acute poisonings in humans from the ingestion of atrazine. There are also no data allowing estimation of the dose-effect relationship in occupationally exposed workers. Single reports showed a possibility of contact dermatitis induced by atrazine while others stated no irritant or allergic skin reaction after contact with atrazine. Case-control epidemiological studies performed in Italy and the USA evaluating possible health associations of exposure to agricultural chemicals, including triazine herbicides, showed slightly elevated increased risk of epithelial ovarian cancer and non-Hodgkin's lymphoma in exposed populations. Atrazine is slightly to moderately toxic to animals, independently of route of exposure. The oral LD5o values for rodents are in the range of 600 - 40000 mg/kg b.w. Ruminants (cattle, sheep) seem to be much more sensitive to the toxic action of atrazine. The dermal LD50 in rabbits is 7500 mg/kg and more than 3100 mg/kg in rats. LC50 (4 hours) values derived from inhalation acute studies on animals are greater than 5000 mg/m3. The results of long-term per os toxicity studies on rats, mice, and dogs allowed to establish the following NOAEL values ‘based on different endpoints for mentioned species): 3.5, about 40.0, and 4.97 mg/kg b.w x day respectively. The weight of evidence from numerous studies indicates that atrazine alone or atrazine following microsomal activation in mammals is not mutagenic. In 1991 IARC classified ¿irazine as a substance possibly carcinogenic to humans (Group 2B). Embryotoxic effects ¿iter oral administration of atrazine were observed only in high, maternally toxic doses. Atrazine does not appear to be teratogenic, nor cause adverse reproductive effects. Atrazine is readily absorbed through the gastrointestinal tract and it can also be absorbed zermally and by inhalation. It is rapidly and completely metabolized, primarily by oxidative iealkylation of the amino groups and eliminated mainly with urine. The study performed on 6 cccupationally exposed workers showed that the sum of two main urinary metabolites reflected quantitatively the exposure.

5

4-Winylocykloheksen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sitarek K., Lebrecht G.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

159--176

PL

4-Winylocykloheksen (VCH) jest bezbarwną cieczą o silnym charakterystycznym zapachu, słabo rozpuszczalną w wodzie, dobrze rozpuszczalną w eterze dietylowym i benzenie, otrzymywaną w procesie katalitycznej dimeryzacji 1,3-butadienu. VCH jest produktem pośrednim w procesie wytwarzania ditlenku winylocykloheksanu stosowanego jako rozpuszczalnik żywic epoksydowych, w produkcji insektycydów, plastyfikatorów, jako śro-dek zmniejszający palność oraz przeciwutleniacz lub utwardzacz w produkcji wyrobów gumowych. W powietrzu środowiska pracy zakładów wytwarzających wyroby gumowe we Włoszech w próbach powietrza pobieranych przez 30 min stężenia VCH wynosiły: 0,03 + 0,21 mg/m3 podczas procesu wulkanizacji w zakładach produkujących podeszwy gumowe do obuwia, 0 + 0,003 mg/m3 podczas wytłaczania opon oraz 0,- 001 mg/m3 podczas wytłaczania osłon do kabli elektrycznych. Brak danych o narażeniu na ten związek w Polsce. VCH wchłania się w drogach oddechowych, przez skórę lub po podaniu do żołądka. Szczytowe stężenie we krwi stwierdzano po 1 + 2 h po podaniu (l4C)VCH do żołądka myszom lub szczurom. Natomiast po 24 h od podania w tkankach tych zwierząt stwierdzano już niewielkie ilości podanego związku. Głównym metabolitem przemian VCH w wątrobie są: 4-winylo-l,2-epoksycyklo-heksan, 4-epoksyetylo-1,2-dihydroksycykloheksan 4-epo-ksyetylo-1,2-dihydrocykloheksan. Skutki narażenia ludzi na działanie VCH to: bóle głowy, zapalenie rogówki, nieżyt błony śluzowej nosa, hypotonia, leukopenia, leukocytoza obojętnochłonna i upośledzenie metabolizmu węglowodanów. Brak danych na temat zatruć przewlekłych ludzi narażonych na VCH. Medialna dawka śmiertelna VCH dla szczurów po podaniu per os wynosi około 2500 mg/kg, inhalacyjne narażenie szczurów przez 4 h na VCH o stężeniu 35440 mg/m3 spowodowało zgon 4/6 szczurów. VCH podawany szczurom per os w oleju kukurydzianym przez 13 tygodni w dawkach dziennych: 50: 100; 200; 400 lub 800 mg/kg powoduje zwyrodnienie szkliste kanalików nerkowych nieznacznego stopnia stan zapalny błony śluzowej żołądka oraz zmniejsze¬nie liczby pęcherzyków pierwotnych i pęcherzyków Graafa w jajnikach samic otrzymujących największą dawkę. Narażenie myszy na VCH przez 13 tygodni 6 h/dzień, 5 dni/tydz. o stężeniach: 4430; 1108 lub 222 mg/m3 powodowało dużą śmiertelność i atrofię jajników u zwierząt w grupie o największym narażeniu oraz śpiączkę i osłabienie reakcji na bodźce u zwierząt w grupie narażonej na VCH o stężeniu 1108 mg/m3. Nie stwierdzono natomiast działania toksycznego VCH u myszy narażanych na związek o stężeniu 222 mg/m3. Skutkami narażenia szczurów na ten związek była śpiączka oraz zwyrodnienie kanalików' nerkowych u samców na związek o stężeniu 6645 mg/m3, natomiast w grupie narażonej na związek o stężeniu 4430 mg/m3 - śpiączka, osłabione reakcje na bodźce dźwiękowe oraz mniejszy przyrost masy ciała i większa względna masa wątroby i nerek. Brak uchwytnych zmian patologicznych u szczurów narażanych na VCH o najmniejszym stężeniu 1108 mg/m3. Na podstawie wyników badań wpływu podprzewlekłego narażenia na VCH zarówno drogą pokarmową, jak i inhalacyjną wykazano, że narządem krytycznym u szczurów są nerki, natomiast u myszy - jajniki. VCH poda¬wany myszom przez 103 tygodnie w oleju kukurydzianym w dawkach dziennych: 0; 200 lub 400 mg/kg powoduje guzy z komórek warstwy ziarnistej jajnika: 0/49; 10/48: 13/47 i nowotwory jajnika o charakterze mieszanym: 0/49; 25/48 i 11/47 oraz gruczolaki podtorebkowe kory nadnerczy u samic myszy odpowiednio: 0/50; 3/49 i 4/48. Natomiast u szczurów otrzymujących ten związek przez 103 tygodnie zgłębnikiem do żołądka w dawkach: 0; 200 lub 400 mg/kg wzrasta częstość raków płaskonabłonkowych skóry (samce) i gruczolaków gruczołu łech- taczkowego (samice). Brodawczaki lub raki płaskonabłonkowe skóry występowały u samców z częstością: 0/50; 1/50 i 4/50, natomiast gruczolaki lub raki płaskonabłonkowe gruczołu łechtaczkowego - 1/50, 5/50 i 0/49. Związek ten nie wykazuje działania embriotoksycznego i teratogennego w badaniach na myszach lub szczurach. Nie wykazano aktywności mutagennej VCH w testach z zastosowaniem frakcji i bez frakcji mikrosomalnej. Eksperci IARC uznają VCH za czynnik kancerogenny dla zwierząt i zaliczają go do grupy 2B czynników przy¬puszczalnie rakotwórczych dla ludzi. Jedynie w USA obowiązuje wyznaczona przez ACGIH wartość NDS, która wynosi 0,1 ppm (0,44 mg/m3). W innych państwach, w' tym również w Polsce, dotychczas nie ustalono normatywu higienicznego tego związku. Zatwierdzona przez Zespół Ekspertów wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) 4-winylocykloheksenu w powietrzu środowiska pracy wynosi 10 mg/m’. Nie ma podstaw do ustalania wartości NDSCh.

EN

4-Vinylcyclohexene (VCH) is a colourless liquid soluble in benzene, diethyl ether and sli¬ghtly soluble in water. VCH is prepared commercially by catalytic dimerization of 1,3-butadiene. It has been used as an intermediate for producing flame retardants, flavours and fragrances in the manufacture of polyolefins, as a solvent and in the manufacture of special chemicals such as the diepoxide. The oral LD50 for rat is about 3 ml/kg, the dermal LD50 for the rabbit is 20 ml/kg, the rat inhalation LC50 ca. 27000 mg/m3 and the mouse inhalation LC50 47000 mg/m3. Administration of VCH by gastric intubation produced granulosa-cell and mixed tumours of the ovary and adrenal subcapsular tumours in female mice. In male mice, there was an increase in the incidence of lymphoma and of lung tumours. Following gastric intubation in rats, increased incidence of squamous-cell tumours of the skin in males and of clitoral gland tumours in females were observed. VCH is not mutagenic to Salmonella typhimurium. 4-Vinylcyclohexene is possibly carcinogenic to humans (group 2B). Basing on experimental data the concentration of 222 mg/m3 was accepted as the NOAEL and the MAC value for-4vinylcyclohexene was established at 10 mg/m3. No MAC-STEL value has been determined for this compound.

6

4-Aminofenol – pyły. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Skowroń J., Puchalska H.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2001

|

Nr 1 (27)

5--25

PL

4-Aminofenol występuje w postaci białych, bezwonnych kryształów. Jest stosowany w przemyśle farmaceutycznym (produkcja fenacetyny), w przemyśle tekstylnym, gumowym oraz jako półprodukt do syntezy barwników azowych i siarkowych. Jest składnikiem preparatów do barwienia włosów, skór i futer oraz wywoływaczy fotograficznych. Na podstawie obserwacji pracowników narażonych na pyły 4-aminofenolu stwierdzono, że związek odznacza się działaniem drażniącym na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych oraz skórę. Opisywano również przypadki alergicznego zapalenia skóry i objawy astmatyczne. Na działanie związku narażona jest znaczna grupa pracowników przemysłu farmaceutycznego, chemicznego, gumowego oraz fryzjerzy i fotograficy. Przewlekłe narażenie 17 pracowników (staż pracy od 6 do 17 lat) na pyły 4-aminofenolu o stężeniu od 1 do 52 mg/m3 było przyczyną żółtego zabarwienia skóry rąk, szyi i twarzy oraz zmian we wskaźnikach hematologicznych. U zwierząt laboratoryjnych ostra i przewlekła toksyczność tego związku manifestuje się działaniem methemo- globinotwórczym i nefrotoksycznym. 4-Aminofenol można sklasyfikować jako substancję toksyczną. 4-Aminofenol wykazuje słabe działanie drażniące na skórę i oczy. Dodatnie wyniki testów płatkowych u ludzi i zwierząt świadczą o działaniu uczulającym związku. Działanie mutagenne i teratogenne związku nie jest jednoznaczne, brak jest danych dotyczących jego działania rakotwórczego. Wykazano działanie embriotoksyczne 4-aminofenolu w testach in vitro na zarodkach szczurzych.

EN

4-Aminophenol is used in the synthesis of pharmaceuticals, as a dye intermediate in oxidative hair colouring products, in the photographic industry and as an additive in oils and lubricants. Occupational exposure to 4-aminophenol is caused by inhalation of the dusts. 4-Aminophenol is an irritant to the eyes, skin and upper respiratory tract. It may cause sensitization by inhalation and skin contact. 4-Aminophenol is harmful if swallowed, inhaled, or absorbed through skin. Absorption of the compound into the body leads to the formation of methemoglobin, which in high enough concentration causes cyanosis. The target organs of its toxicity are blood, kidneys, and the central nervous system. 4-Aminophenol induced renal tubular necrosis in laboratory animals. It is a possible mutagen and teratogen. Overexposure to 4-aminophenol may cause reproductive disorders based on tests with laboratory animals. The MAC value for 4-aminophenol - 5 mg/m3 - was determined by analogy to aniline. 4-Aminophenol is a minor metabolite of aniline that causes renal injury and methemoglobinemia in laboratory animals. No MAC-STEL value has been determined for this compound, but A - allergic - notation is recommended.

7

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne : metoda oznaczania

Brzeźnicki S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 3 (25)

159--164

PL

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) stanowią grupę związków o budowie pierścieniowej charakteryzujących się zbliżonymi właściwościami fizykochemicznymi (lab. 1) W stanie czystym WWA występują w postaci bezbarwnych, białych, jasnożókych lub jasnozielonych kryształów. Związki te słabo rozpuszczają się w wodzie, a znacznie lepiej w rozpuszczalnikach organicznych. Wiele spośród nich wykazuje zjawisko fluorescencji, co jest wykorzystywane podczas ich oznaczaniu. WWA jako substancje chemiczne są wykorzystywane głównie w badaniach naukowych oraz w niewielkim stopniu do: produkcji leków, farb, tworzyw sztucznych lub pestycydów. Dość powszechnie są natomiast stosowane jako surowce przemysłowe, produkty, w których skład wchodzą mieszaniny tych związków. Należą do nich np. smoła węglowa, pak węglowy, oleje mineralne, smoła pogazowa, asfalty, sadze i olej kreozotowy. Źródłem WWA są procesy spalania różnego rodzaju paliw służących do napędzania pojazdów, ogrzewania mieszkań lub przygotowywania żywności. Istotny udział w tworzeniu WWA mają również niektóre procesy przemysłowe (np. produkcja koksu, aluminium lub przeróbka smoły węglowej) oraz takie czynniki naturalne, jak wybuchy wulkanów czy wielkie pożary lasów. WWA nie występują w środowisku w postaci pojedynczych związków, lecz zawsze tworzą wieloskładnikowe mieszaniny. Z uwagi na potencjalny charakter rakotwórczy, związki WWA stanowią poważny problem zdrowotny w razie narażenia zawodowego. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (1ARC) uznała pracę w takich przemysłach, jak: koksochemiczny, stalowy, gumowy, hutnictwo aluminium za czynnik sprzyjający powstawaniu chorób nowotworowych.

EN

Polyaromatic hydrocarbons (PAHs) arę collected on glass fibrę filters and Amberlite XAD-2 tubes, connected in series. The adsorbed PAHs arę extracted with acetonitrile or cy-clohexane (glass fibrę filters) and acetonitrile (Amberlite XAD-2). The individual hydrocarbons: anthracene, benz/a/anthracene, chrysene, benz/b/fluoranthene, benz/k/fluoranthene, benz/a/pyrene, dibenz/a,h/anthracene, benz/g,h,i/perylene and inden/l,2,3,c,d/pyrene are determined by high performance liquid chromatography (HPLC) with spectrofluorimetric or spectrophotometric detection.

8

Siarczan (VI) dimetylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Sitarek K., Lebrecht G.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 2 (24)

105--124

PL

Siarczan (VI) dimetylu (dwumetylowy siarczan, DMS) jest bezbarwną oleistą cieczą o łagodnym zapachu cebuli; słabo się rozpuszcza w wodzie i miesza się z polarnymi rozpuszczalnikami organicznymi oraz węglowodorami aromatycznymi. Związek ten jest głównie stosowany jako czynnik alkilujący zarówno w przemyśle barwników, farmaceutycznym, per-fumeryjnym, jak również w laboratoriach. Dawniej był wykorzystywany jako gaz bojowy. Względnie krótkotrwałe (10 min) narażenie na działanie DMS o stężeniu 500 mg/m3 jest śmiertelne dla człowieka, natomiast krótkotrwałe narażenie o stężeniu 5 mg/m3 powoduje tylko podrażnienie oczu. W następstwie ostrego inhalacyjnego narażenia na DMS występują dwie grupy objawów: objawy silnego działania drażniącego na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych związane z działaniem kwasu siarkowego oraz objawy ze strony układu nerwowego jako następstwa działania metanolu (HaSC^ i metanol są produktami hydrolizy DMS). Objawy ostrego działania DMS mogą występować po okresie latencji wynoszącym od 2 do 10 godz. w zależności od stopnia zatrucia ostrego. DMS jest związkiem o silnym działaniu drażniącym na skórę i błony śluzowe zarówno w postaci roztworu, jak i par; związek dobrze wchłania się przez skórę w wyniku czego oprócz miejscowego działania drażniącego występują takie objawy toksyczności, jak w przypadku narażenia inhalacyjnego. Opisane w literaturze przypadki zatruć o strych, w tym także kończących się zgonem, występowały w wyniku przypadkowego oblania odzieży i skóry DMS lub wdychania par tego związku. W opisach przypadków przewlekłego narażenia ludzi na pary i roztwory DMS są omawiane przede wszystkim skutki jego działania drażniącego. Medialne dawki lub stężenie śmiertelne (DL50 lub CLjo) dla zwierząt laboratoryjnych wynoszą: DL5U per os dla szczura 205 -f 440 mg/kg, dla myszy 140 mg/kg, natomiast CL5n dla szczura 393 mg/m3 w ciągu 26 min lub 45 mg/m3 w ciągu 4 godz. Objawy ostrego zatrucia DMS u zwierząt są podobne do tych opisanych u ludzi. Małe stężenia wywołują początkowo tylko lekkie zaczerwienienie błon śluzowych, łzawienie i ślinotok. Po upływie okresu utajenia, który trwa l + 6 godz. rozwija się ropne zapalenie błon śluzowych. Nie ma danych, które umożliwiłyby ustalenie zależności dawka-efekt u zwierząt. Część bowiem badań miała na celu określenie medialnych dawek lub stężeń śmiertelnych, inne natomiast były ukierunkowane na ocenę konkretnych efektów toksycznych po podaniu pojedynczych dawek DMS. Przewlekłe, 4-miesięczne narażenie szczurów na działanie DMS o stężeniach 2,64 i 0,29 mg/m3 powodowało istotne, lecz przemijające zmiany czynnościowe w układzie nerwowym, oddechowym oraz w wątrobie i w nerkach szczurów, które były narażane na działanie związku o większym stężeniu. Obserwacje zwierząt dokonywane po zakończeniu okresu narażenia ujawniły jedynie objawy zapalenia oskrzeli. Metabolitami DMS są: dwutlenek węgla (wydalany z powietrzem wydechowym) i siarczan (wydalany przez nerki). DMS jest czynnikiem mutagennym i genotoksycznym, co wykazano na podstawie wyników badań, podczas których stosowano różne modele doświadczalne. Na podstawie wyników badań rako twórczość i ujawniono, że inhalacyjne narażenie szczurów, chomików lub myszy na działanie DMS powoduje nowotwory zlokalizowane w jamie nosowej, płucach, klatce piersiowej, a podanie tego związku szczurom w podskórnych iniekcjach jest przyczyną rozwoju mięsaków w miejscu wstrzyknięcia. DMS jest kancerogenem transplacentalnym. Podając ten związek dożylnie ciężarnym samicom szczura, obserwowano u potomstwa narażanych samic guzy złośliwe w układzie nerwowym i wątrobie. DMS jest dawcą rodników alkilowych wbudowywanych do cząsteczek nukleofilowych, np. DNA. Głównym produktem alkilacji DNA jest 7-metyloguanina stwierdzana zarówno w wyniku narażenia na DMS in vitro, jak i in vivo. Eksperci Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) w Lyonie zaliczają DMS do grupy 2A czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi, tj. takich, co do których istnieje ograniczony dowód rakotwórczości u ludzi i wys-tarczający dowód takiego działania u zwierząt laboratoryjnych. Wartość NDS siarczanu (VI) dimetylu w Polsce wynosi obecnie l mg/m3.

EN

Dimethyl sulfate is an oily, colourless liąuid with a faint onion odour. It is used as a methylating agent in the manufacture of many organie chemicals including dyes, perfumes, and minerał oils. The primary, acute effects from overexposure to dimethyl sulfate arę burns of the skin and eyes. It is a strong irritant to the eyes, skin, and respiratory system. Dimethyl sulfate is a mutagenic and genotoxic agent. The carcinogenicity studies indicated that when inhaled dimethyl sulfate produced tumours in the nose, lung and thorax, and subcutaneous injections in experimental animals resulted in the development of sarcomas. IARC nas reviewed five cases of bronchial or pulmonary carcinoma and one case of choroidal melanoma in peoplel exposed occupationally to dimethy] sulfate. However, IARC judged these studies as inadequale| evidence for the carcinogenicity of dimethyl sulfate in humans (group 2A, probably carcinogenic to humans). In the assessment of MAC value, the results of rat and guinea pigs studies under subchronic (4 months') inhalation exposure were considered. The LOAEL (lowest observed adver effect level) of 2.64 mg/m3 was converted into 0.5 mg/m3. According to its very strong irritativ effect the MAC-STEL of l mg/m3 was recommended. A Rp, suspected human carcinogen,] designation is appropriate for dimethyl sulfate. Because of the systemie effects resulting from| skin absorption of dimethyl sulfate in man, a skin notation (Sk) is also applicable.

9

Propano-3-lakton : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Rydzyński K.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 2 (24)

33--48

PL

Propano-3-lakton (/3-propiolakton) jest bezbarwnym płynem o słodkawym zapachu. Charakteryzuje się silną reaktywnością chemiczną wynikającą z obecności pierścienia lakto-nowego. Stosowany jest jako produkt pośredni w syntezach organicznych (głównie kwasu akrylowego i jego estrów) oraz jako środek dezynfekujący w medycynie, a także jako produkt pośredni w syntezach organicznych (głównie kwasu akrylowego i jego estrów) oraz środek dezynfekujący w medycynie. Stosowany jest także powszechnie do sterylizacji osocza krwi, przeszczepów tkankowych oraz podczas produkcji szczepionek. Propano-3-lakton jest substancją toksyczną o silnym działaniu drażniącym na skórę, spojówki oczu i drogi oddechowe. Stwierdzono, że człowiek nie jest w stanie przebywać w pomieszczeniu, jeśli stężenie związku w powietrzu przekroczy wartość 0,1 mg/1 (100 mg/m3). W dostępnym piśmiennictwie brak danych na temat działania toksycznego propano-3-laktonu u ludzi. Propano-3-lakton jest substancją o silnym działaniu mutagennym i genotoksycznym w układach in vitro u bakteriofagów, bakterii, drożdży, roztoczy w komórkach ssaków, u Dro-sophila roślin oraz w układach in vivo u ssaków. Wykazano, że w celu wywołania działania mutagennego i/lub genotoksycznego nie jest wymagana aktywacja metaboliczna Na podstawie wyników badań na zwierzętach wskazano jednoznacznie na działanie rakotwórcze propano-3-laktonu niezależne od drogi podania. Brak jednak danych wskazujących na jego działanie rakotwórcze u ludzi. Wyniki badań wskazują, że indukcja nowotwo rów przez propano-3-lakton jest związana z tworzeniem adduktow DNA i RNA oraz aktywacją onkogenu H-ras. Za podstawę do ustalenia wartości NDS przyjęto wyniki badań, w których u 60% spośród 50 szczurów samców rasy Sprague-Dawley stwierdzono wystąpienie raków płaskona-błonkowych jamy nosowej, gdy były narażane w dynamicznych komorach inhalacyjnych na działanie propano-3-laktonu o stężeniu 10 ppm (30 mg/m3) przez 6 h/dzień, 5 dni w tygodniu przez 6 tygodni. Dawkę 10 ppm (30 mg/m3) przyjęto za podstawę do wyliczeń jako wartość FEL i po zastosowaniu współczynnika niepewności = 32, zaproponowano wartość NDS równą l mg/m3. Proponuje się również oznakowanie związku literami Sk - substancja wchłania się przez skórę.

EN

Beta-propiolactone (BPL) is a colorless liquid with a slightly sweetish odour. BPL has been used as a vapour steriiant for plasma, vaccines, tissue grafts, and surgical instruments, as a vapour-phase disinfectant in convened space, and in organic synthesis. Previously it was used mainly as an intermediate in the production of acrylic acid and esters. BPL has been shown to be an irritant and to induce papillomas and carcinomas after topical application to moose skin. BPL was positive in the Salmonella assay, in Drosophila tests for sex-linked recessive lethal mutations and reciprocal translocations, and in cultured Chinese hamster ovary (CHO) cells for the induction of chromosomal aberrations and sister-chromatid eschanges. The International Agency for Research on Cancer (IARC) evaluated the evidence for the carcinogenicity in experimental animals and classified BPL as possibly carcinogenic to humans, based on sufficient evidence for carcinogenicity in animals and no adequate data from human studies. ACGIH classified BPL as a Suspected Human Carcinogen (group A2). In the European Union it is classified as group 2 carcinogen and risk phrase R45 - may cause cancer. According to animal experiments there was no possibility to calculate the lifetime unit risk (UR). Therefore, to establish the MAC value for BPL, the data from studies on the carcinogenic effects in rats wcre considered. As FEL (frank effect level) 30 mg/m3 was adopted at which papiloma and death were observed in rats. Therefore, the factor was 32, and the MAC value - l mg/m3 with the skin (Sk) and I notation. No STEL value has been established for BPL.

10

Fenotiazyna : metoda oznaczania

Brzeźnicki S.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 3 (25)

72--75

PL

Fenotiazyna występuje zwykle w postaci żółtych, romboidalnych płatków lub słupków. Jest substancją praktycznie pozbawioną zapachu, słabo rozpuszcza się w wodzie (1,59 mg/l w temp. 25 °C), alkoholu i oleju mineralnym, dobrze rozpuszcza się w benzenie, acetonie, eterze i gorącym kwasie octowym. Związek ten łatwo ulega utlenieniu w wysokiej temperaturze i pod wpływem światła. Fenotiazyna wykazuje działanie drażniące na skórę. Duże dawki tego związku (kilka gramów) mogą doprowadzić do toksycznego uszkodzenia wąlroby i nerek, niedokrwistości hemolitycznej oraz zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Nic zaobserwowano działania rakotwórczego, mutagennego lub teratogennego fenotiazyny.

EN

The method is based on the adsorption of phenotiazine on glass fibrę filters, extraction with methanol and determination in the obtained solution by high performance liquid chromatography (HPLC) with spectrophotometric detection.

11

Akrylonitryl : metoda oznaczania

Madej M., Jeżewska A.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2000

|

Nr 3 (25)

25--29

PL

Czysty akrylonitryl jest bezbarwną cieczą (żółknie podczas przechowywania) o eterycznym zapachu i wysokiej palności. Jego temperatura wrzenia wynosi 77,3 °C, temperatura topnienia - 83,5 "C, temperatura zapłonu - 5°C. Dobrze miesza się z wodą i wieloma rozpuszczalnikami organicznymi. Ogrzewanie akrylonitrylu grozi wybuchem lub pożarem. Paląc się, może uwalniać cyjanki, szczególnie przy braku tlenu. Pary jego tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Akrylonitryl łatwo polimeryzuje pod wpływem ogrzewania, światła, a także działania silnych alkaliów. Jest związkiem bardzo reaktywnym, a reakcje zachodzą w miejscu podwójnego wiązania C = C lub w grupie C = N. Niebezpiecznie reaguje z silnymi kwasami, utleniaczami, amoniakiem, aminami, miedzią i jej stopami. W Polsce metoda otrzymywania akrylonitrylu na skalę przemysłową polega na bezpo¬średniej katalitycznej addycji ciekłego cyjanowodoru i acetylenu w obecności stężonego roztworu chlorku miedziowego i chlorku potasowego jako katalizatora. Akrylonitryl jest substancją wyjściową do produkcji tworzyw sztucznych. Stosowany jest do wyrobu poliakrylonitrylu, używanego do produkcji włókien sztucznych (orlonu). Jako kopolimer z butadienem i styrenem służy do wyrobu kauczuków syntetycznych. Stosowany jest również jako półprodukt w przemyśle oraz fumigant. Największe narażenie na jego działanie występuje podczas produkcji akrylonitrylu, żywic akrylowych w przemyśle gumowym i włókien sztucznych. Akrylonitryl praktycznie nie dyfunduje z polimerów do otoczenia. Związek dobrze wchłania się przez skórę i przez drogi oddechowe. Prawdopodobnie wskutek uwalniania w ustroju jonu cyjanowego działa dusząco, powodując niedotlenienie tkanek i zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, krążenia i oddychania. Działa drażniąco i uczulające. Stwierdzono działanie rakotwórcze akrylonitrylu, stosowanego jako monomer do produkcji poi i akryl on itry l u oraz fosforanu tris-(2,3-dibromopropylu) zmniejszającego palność tworzyw sztucznych. W Polsce wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy dla akrylonitrylu podane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U, nr 79, poz. 513) wynoszą odpowiednio: NDS - 2 mg/m3, NDSCh-10mg/m3.

EN

The method is based on the adsorption of acrylonitrile vapours on active charcoal, desorption with the solvent mixture (acetone, carbon disulfide) and GC analysis of the obtained solution. The determination limit of the method is 0.25 mg/m3.

12

Zasady ustalania normatywów higienicznych

Czerczak S., Jakubowski M.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

1998

|

Nr 18

5--17