Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ruda darniowa w Polsce : występowanie i zastosowanie w architekturze

Pawlik Tomasz

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 11

555--566

EN

The paper presents the characteristics of lump bog ore as an original building material. In architec¬ture, bog ore was used as both a construction and decorative stone. The use of this rock material was determined, among other things, by its easy accessibility, colour qualities and ability to prevent dampness inwalls. In Poland, it is possible to see buildings dating from various historical epochs (10th-21st c.). Buildings made of bog ore are concentrated only in certain regions of Poland, where they are an important element of the cultural landscape and historical heritage. They are also interesting geoturistic objects. The paper also characterizes selected physico-mechanical properties of the bog ore from Ruda Milicka and Książ Śląski. The determinations of these parameters (density, bulk density, open porosity, total porosity, absorbability at atmospheric pressure, abrasiveness, compressive strength) were made in accordance with PN-EN standards.

2

Oto opoka, a na niej zbudowano – Kazimierz Dolny

Bąk Bogusław, Barbara Radwanek-Bąk

Górnictwo Odkrywkowe

|

2020

|

R. 61, nr 1

55--63

PL

Opoki i gezy są jednymi z charakterystycznych kopalin skalnych regionu lubelskiego. Skały te od dawna użytkowano tu, a także w regionie świętokrzyskim i łódzkim, w lokalnym budownictwie. Obecnie są one zapomniane, a ich znaczenie jest marginalne. Liczne badania i praktyka, potwierdzają również przydatność obu kopalin jako surowca do produkcji cementu, w tym gatunków specjalnych. Po wojnie wykorzystywano opoki na znaczną skalę do regulacji Wisły, ale ich znaczenie jako kamieni budowlanych niemal zanikło. Niektóre opuszczone kamieniołomy opok i gez przekształcono w cenne geostanowiska. Takie obiekty dawnego, historycznego już dziś górnictwa skalnego można podziwiać zwłaszcza w Kazimierzu Dolnym i jego okolicach. Przypominają one o wielowiekowych tradycjach wykorzystania tych specyficznych kopalin oraz stanowią istotny element dokumentujący georóżnorodność regionu. W okolicach Kazimierza Dolnego, który leży w obrębie tzw. Małopolskiego przełomu Wisły znajdują się jeszcze inne interesujące obiekty geoturystyczne (zwłaszcza geomorfologiczne), a wśród nich wysokie skarpy doliny Wisły, piaszczyste łachy tworzące malownicze wyspy na rzece oraz dobrze wykształcone i zachowane wąwozy lessowe. Innym przejawem bogatej georóżnorodności tych okolic jest obecność wód mineralnych i zmineralizowanych, które wydobywa się w Nałęczowie zarówno dla celów leczniczych uzdrowiska, jak i do produkcji znanej wody „Nałęczowianka”.

EN

Opoka and gaize are one of the characteristic rocks in the Lublin region. These rocks have long been used here, as well as in the Świętokrzyskie and Łódź regions, in local construction. Now they are forgotten and their significance is marginal. In the light of results of several analysis, and practices both of them are suitable for cement production (for special cements too). After the war, opoka was used as a stone material for the Vistula river regulation, but its importance as building stones has almost disappeared. Some abandoned quarries were transformed into valuable geosites. We can visit today such objects of the former, historic rock mining in Kazimierz Dolny and its surroundings. They remind of centuries-old traditions of using these specific ricks and are an important element documenting the geodiversity of the region. In the vicinity of Kazimierz Dolny, which is located within the so-called Vistula River Gorge of Lesser Poland, there are also other interesting geotourism facilities (especially geomorphological) like: the high slopes of the Vistula valley, picturesque sandy islands on the river and well-developed and preserved loess gorges. Another manifestation of the rich geodiversity of this area is the presence of mineral and mineralized waters, which are used in Nałęczów for the therapeutic purposes of the spa as well as for the production of the well-known „Nałęczowianka” water.

3

Kamień w zabytkowej architekturze Szydłowa

Fijałkowska-Mader Ania, Złonkiewicz Zbigniew, Król Paweł

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 9

736--748

EN

The historical city of Szydłów, located in the southeastern part of the Świętokrzyskie province, has preserved its medieval urban layout. It is surrounded by stone walls, hence the town is named the "Polish Carcasonne”. There are castle remains in the western part of the city. Two monumental objects discussed in the article - defensive walls with the Krakowska Gate and the St. Władysław church were built during the reign of King Casimir the Great. The All Saints Church can be older, because it contains Romanesque features. The time of construction of the castle palace is uncertain but its design may indicate the later period of the reign of Władysław Jagiełło and Anna Andegaweńska. The church and Holy Spirit sheltered-hospital originated in the early 16th century. All these buildings were made of local stone - organogenic-detritic limestones of the Chmielnik Formation (Late Badenian-Early Sarmatian), in the stoneworkers’ language called "Szydłów stone/sandstone”. Architectural details, such as portals, window frames or cornices, were carved from fine-grained limestones, similar to the Pińczów Limestones of Badenian age. The unambiguous lithostratigraphic classification of these stones requires a more datail petrographic research. Despite the Szydłów Limestones, common in Szydłów and its vicinity, were exploited here throughout centuries in many local quarries. It is currently impossible to indicate the local deposit in which the Pińczów Limestones were excavated. It is possible that they were transported from the Pińczów area.

4

Kamień w architekturze zespołu kościelno-klasztornego na Karczówce w Kielcach (Góry Świętokrzyskie)

Złonkiewicz Z., Fijałkowska-Mader A.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 7

421--435

EN

The baroque church and monastery from the 17/18th century, located atop the picturesque Karczówka Hill in SW Kielce (capital of the Holy Cross Mts. region), document a variety of local building stones dominating in architecture of that place by the middle of the 20th century. They were used here also in renovation and modernization works in the 21th century. The high altar and portal of decorative Bolechowice limestones (Upper Devonian) incrusted with Zelejowa ’rose-like’calcite (Upper Permian-Lower Triassic) was built in the early flourishing period of application of these stones. They also include portals made of Kunów sandstones and Szydłowiec sandstones (Lower Jurassic), as well as doorframes, stairs, balustrades and daises composed of Doły Biskupie sandstones and Wąchock sandstones (Lower Triassic) showing high resistance to weathering processes. They were also used in various minor stone details (figures, stoups, candleholders, inscription tables). Stone-floors composed of local stones and Sudetic marbles document reconstruction works in the second half of the 20 century.

5

Opoki i gezy - zapomniane kopaliny lubelszczyzny

Bąk B., Szeląg A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2013

|

R. 54, nr 2

107--116

PL

Celem pracy jest przypomnienie nieco zapomnianych kopalin, jakimi są opoki i gezy. Pierwsze z nich miały od dawien dawna, aż do czasu II wojny światowej niebagatelne znaczenie jako kamień budowlany w regionie lubelskim, częściowo świętokrzyskim oraz w okolicach Łodzi. Po wojnie wykorzystywano je na znaczną skalę do regulacji Wisły. Gezy stosowano lokalnie jako kamień budowlany lub drogowy. Liczne badania i praktyka, potwierdzają też przydatność obu kopalin do produkcji cementu, w tym gatunków specjalnych. Obecnie niektóre, opuszczone kamieniołomy opok i gez przekształcono w cenne geostanowiska dokumentujące georóżnorodność regionu.

EN

The purpose of the paper is to present some of a little forgotten rocks like opoka and gaize. The first one has been used for a long time until the second world war as a building stone in lubelski and partly świętokrzyski regions, as well as in the vicinity of Łódź (central Poland). After the war it was used as a stone material for the Vistula river regulation. Geza was a typical, local road and building stone. In the light of results of several analysis, and practices both of them are suitable for cement production (for special cements too). Today some of abandoned quarries become the status of important geosites, showing the regional geodiversity.

6

Skały bloczne w Polsce i na świecie

Kasztelewicz Z.

Kruszywa : produkcja - transport - zastosowanie

|

2012

|

Nr 3

26--30

PL

W artykule przedstawiono zakres wydobywania skał blocznych w Polsce i na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem granitu i trawertynu. Impulsem do zajęcia się tą tematyką są udział w pracach rady Fundacji „Bazalt”, założonej w 2011 r. z inicjatywy Krzysztofa Skolaka z firmy Granex ze Strzegomia, a także częste pobyty w strzegomskich kamieniołomach granitu oraz pobyt techniczny z firmą AMAGO w kamieniołomach trawertynu w miejscowości Bucak koło Antalyi w Turcji.

EN

The paper describes the extraction of block rocks both in Poland and worldwide with particular emphasis on granite and travertine. This subject is address due to work of the Foundation "Basalt", founded in 2011 at the initiative of Christopher Skolak of the company "Granex" from Strzegom as well as frequent visits in the granite quarries of Strzegom. Yet another reason to address the issue was the technical trip organized by the Amago company in the quarries of travertine in Bucak village near Antalya in Turkey.

7

Kamień w architekturze Lublina na przestrzeni wieków

Huber M., Mroczek P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (2)

441--449

PL

W artykule przedstawiono wyniki inwentaryzacji skał użytych w architekturze i budownictwie Lublina, ze szczególnym uwzględnieniem centrum miasta, w skład którego wchodzą wzgórza Zamkowe i Staromiejskie oraz dzielnice Czwartek, Żmigród, Góra Białkowska i Śródmieście. Z obserwacji terenowych wynika, że w najstarszych, średniowiecznych budowlach dominuje kamień miejscowy, głównie opoki kredy górnej i paleogenu, stosowany prawie wyłącznie jako materiał konstrukcyjny, przy akcesorycznym udziale wapieni sprowadzanych z innych rejonów środkowej i południowej Polski. W budownictwie z okresu zaborów stosowano miejscową opokę oraz narzutniaki skandynawskie, w okresie międzywojennym chętnie sięgano po skały pochodzące ze środkowej Polski, zaś w okresie PRL – z Dolnego Śląska. Obecnie coraz częściej stosuje się zagraniczny materiał importowany, chociaż nadal, ze względów ekonomicznych, dominują dolnośląskie i świętokrzyskie surowce. Współcześnie zanikają niestety przykłady stosowania bruku z narzutniaków, powszechnie wymieniane na kostkę cementową, a wiele budynków zbudowanych z opoki znajduje się w stanie ruiny lub jest pokrywana energooszczędnymi tynkami.

EN

The paper presents the results of field mapping of rocks used in the architecture of Lublin over the centuries. The lithology and distribution of rocks is presented on the maps, diagrams and in the table for over 200 buildings and architectural objects. They are located mainly at the Castel and Old Town Hills and also in the area of old districts (as Kirkut, Czwartek, Żmigród) the Downtown. Each of described historical periods is characterized by specific orientation of used material in architecture. In the characteristic of used rocks is observed a clear division into five chronological stages: 1) from the Middle Ages to the beginning of partition of Poland, 2) partition time, 3) the interwar period, 4) communist epoch and also 5) modern times. There are a lot of buildings (castle, churches and tenement houses) made of common, local rocks – the best was the opokas (Upper Mastrichtian, Cretaceous) explored in the surrounding area of Lublin. The exotics imported from the other regions of southern Poland were used to ornaments during the prosperous periods (e.g. Sudetic granites and Triassic sandstones from Holy Cross Mountains). There are also a lot of domestic erratic Scandinavian rocks (Odranian and older glaciations) used as cheap and proof material for road construction.

8

Ocena in situ radioaktywności materiałów budowlanych w turystycznym centrum spacerowym Wrocławia

Sołecki A., Nowak K., Śliwiński W., Tchorz-Trzeciakiewicz D.

Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology

|

2010

|

R. 15, NR 2

141--148

PL

Za pomocą przenośnego gainma-spektrometru RS-320 wykonano pomiary mocy dawki promieniowania gamma DK,ii,Tn [nGy/h], generowanej przez naturalne materiały kamienne oraz zawartości uranu, toru i potasu. W pierwszym etapie badań zmierzono zmienność mocy dawki w zależności od grubości warstwy płytek granitowych. Stwierdzono, że w miarę wzrostu miąższości warstwy do wartości 8,4 cm następuje stopniowy wzrost mocy dawki do wartości 84 nGy/h. Powyżej miąższości 8,4 cm dalszy wzrost miąższości warstwy nie powoduje widocznego wzrostu mocy dawki promieniowania gamma, a niewielkie kilkuprocentowe wahania związane są z naturalną zmiennością składu płytek. W drugim etapie badań przeprowadzono pomiary mocy dawki promieniowania gamma DK. u, Th [nGy/h], generowanej przez naturalne materiały kamienne, zastosowane do budowy promenady na ulicy Świdnickiej we Wrocławiu. Pomiary wykonano w trzech profilach wysokościowych. Pierwsza seria pomiarów, wykonana bezpośrednio na płytach kamiennych, wykazywała znaczne zróżnicowanie mocy dawki promieniowania gamma, wahające się w przedziale od 107,4 nGy/h dla bazaltów do 173,0 nGy/h dla czerwonych granitów. Pomiary wykonane na wysokości 0,5 i 1,0 m wskazują na stopniowe uśrednianie wyników, wynikające z nakładania się efektów przylegających do siebie pasów wykonanych z różnych materiałów kamiennych. Gamma-spektrometryczne pomiary in situ umożliwiają bardziej wszechstronną analizę zagrożeń radiacyjnych niż klasyczne pomiary laboratoryjne materiałów budowlanych. Jest to możliwe dzięki pomiarowi końcowego efektu radiacyjnego wynikającego z różnych rozmiarów i geometrii badanych budowli.

EN

Absorbed radiation dose of terrestrial gamma dose rate DK, u, n. [nGy/h] emitted by building stone has been measured using RS-320 gamma-spectrometer. Also uranium, thorium and potassium content has been measured. In the first stage relation of emitted dose to the thickness of granite tiles layer has been measured and analyzed. Dose increase is evidently related to the layer thickness in the range below 8.4 cm. Later on, further increase of granite layer thickness does not result in significant increasing trend in gamma dose and observed variation is related to natural differences in composition of granite tiles. In the second stage measurements on the promenade of the Świdnicka street in Wrocław have been carried out in the place where various stone materials (basalt, granodiorite, red and grey granite) have been used. In the case of measurements located directly on the promenade surface gamma dose range varied from 107.4 nGy/h (basalt) to 173.0 nGy/h (red granite). Measurements at the altitude of 0.5 and 1.0 m resulted in more averaged values due to influence of adjacent less radioactive stones. In situ gamma-spectrometric measurements seem to be more effective tool of radiological risk assessment than traditional laboratory analyses of building stones due to the possibility of analyzing finał result of various geometries and thicknesses of measured constructions.

9

Walory dekoracyjne kamieni budowlanych w świetle badań ankietowych

Badera J., Szymczyk M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2008

|

R. 49/2, nr 2-3

72-76

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań ilościowych (przeprowadzonych metodą wywiadu ankietowego) na temat preferencji potencjalnych użytkowników odnośnie dekoracyjności kamienia budowlanego. Udowodniono tezę, że walory dekoracyjne kamienia nie mają charakteru całkowicie uniwersalnego i zależą w pewnym stopniu od przewidywanego kierunku wykorzystania surowca. Pomimo tego, większym zainteresowaniem cieszą się na ogół skały jasne, skryto- i drobnoziarniste, o bezładnej teksturze. W oparciu o dotychczasowe próby waloryzacji kamienia zasugerowano możliwości i kierunki dalszych badań w tym zakresie.

EN

The paper presents results of the quantitative research (using a questionnaire survey) on preferences of potential users concerning the decorativeness of natural building stones. The thesis has been proved that decorative qualities have not absolute character entirely and they depend to some degree on an anticipated utilization of raw material. Despite that, light, hidden- or fine-grained stones with chaotic texture are more popular generally. Based on previous achievements in the valorization of natural stones another possibilities and trends of further research in this scope were suggested.

10

Kamienne obiekty Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej

Nowak P., Rembiś M.

Geoturystyka

|

2008

|

nr 4

33-40

PL

W artykule przedstawiono atrakcje geoturystyczne usytuowane w pobliżu Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Ten sakralny kompleks składa się z 44 różnego rodzaju kościołów i kaplic rozciągniętych wzdłuż trasy o długości równej prawie 8 km. W kaplicach można podziwiać wyjątkowe przykłady zastosowania piaskowców dolnolgockich jako materiału budowlanego, a także zapoznać się z dawną sztuką kamieniarską zgodnie z którą został obrobiony materiał kamienny.

EN

The paper presents selected geotouristic attractions situated near the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska the village. This sacral complex, cosisted of the 44 small chapels of various types, spreads along a route almost 8 km long. The chapels are an exceptional example of applying the Lower Lgota sandstones to constructing purposes. They also give us chance to get acquainted with the old art of masonry, according to which the stone material was utilized.

11

Kamień w budowlach Krakowskich Benedyktynów

Bromowicz J., Magiera J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2007

|

Vol. 119, nr 48

13-27

PL

W trakcie badań kamieni wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa zwrócono uwagę na podobieństwo materiału użytego do budowy romańskiego kościoła św. Gereona na Wawelu i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Są to dosyć zwięzłe, wapniste, porowate piaskowce o zróżnicowanym uziarnieniu i charakterystycznej laminacji. Specyficzny dla nich jest zawsze spory udział fragmentów igieł gąbek oraz spoiwo o zmiennym udziale krzemionki, węglanów i minerałów ilastych. Są to piaskowce karpackie z warstw gazowych, które najbliżej Krakowa odsłaniają się w okolicy Wieliczki. Różne są wymiary piaskowcowych kształtek Użytych w murach obu kościołów. W kościele tynieckim ponadto bardziej staranny jest sposób wykonania naziemnych murów apsyd w porównaniu z murami sąsiadującego prezbiterium, w ktorym można się dopatrzyć ponownego użycia kamienia. Jest wielce prawdopodobne, że kościoł św. Gereona był obsługiwany przez Benedyktynow przed fundacją tynieckiego klasztoru, a analiza materiałow kamiennych pozwala na przypuszczenie, że do budowy klasztoru użyto powtornie materiały kamienne pochodzące z budowli wawelskich. Istotne w powyzszych rozważaniach jest także to, że zarowno budowla wawelska, jak i tyniecka zostały wzniesione na wychodniach wapieni jurajskich, stanowiących typowy materiał kamienny romańskich budowli Krakowa, a mimo to zastosowano w nich piaskowiec.

EN

Investigations on early mediaeval edifices in Krakow revealed striking similarities of building stones used for the construction of romanesque St. Gereon's church on the Wawel hill and the Benedictins abbey church in Tyniec, located ca. 10 km further West. The sandstone used there is moderately compact, calcareous, porous and fine- to coarse grained and reveal very characteristic lamination. Also characteristic is significant content of sponge spicules and matrix rich in silica, carbonates and clay minerals. The sandstone comes from the gaize beds (lower cretaceous), that occur in the vicinity of Wieliczka, just ca. 20 km SE of Krakow. Despite mineral and petrographic similarities, the size of stone bricks used in both edifices varies. Moreover, the walls of the apse in the Tyniec Abbey are built more carefully than walls of the presbytery nearby. This suggests that stones in the presbytery were taken from an older building and applied again. It seems probable that Benedictines had used St. Gereon's church on the Wawel before the Abbey was founded. When the time came for the construction of the Abbey, the stones taken from some Wawel ruined buildings were reused. It is striking, that despite the fact that both edifices are located atop the limestone rock, otherwise very popular building material in the Krakow region, the sandstone (not quite local) was used for their construction.

12

Rola mikroorganizmów w deterioracji naturalnych kamieni budowlanych

Cwalina B.

Inżynieria Mineralna

|

2003

|

R. 4, nr 1

39-48

PL

Wielu autorów wykazało, że mikroorganizmy odgrywają istotną rolę we wszystkich zmianach występujących na powierzchni budynków i pomników wykonanych z naturalnych kamieni, włączając wielokolorowe plamy i osady tworzące skorupy. Przez długi czas były one wiązane z procesami fizykochemicznymi, będącymi skutkiem głównie czynników klimatycznych, zanieczyszczenia powietrza lub działalności konserwatorskiej. W niniejszej pracy opisano rolę mikroorganizmów w niszczeniu naturalnych kamieni budowlanych, włączając opis mechanizmów uczestniczących w tych procesach.

EN

It has been demonstrated bay many authors that microorganisms play an important role in all alterations that occur on surface of buildings and monuments made of natural stones, including the multicoloured staining and crust-forming deposits. For a long time they were connected with physicochemical processes being a result mainly of climatic factors, air pollution or conservation activity. The role of microorganisms in deterioration of the natural building stones, including description of mechanisms involved in these processes has been described in this paper.

13

Ocena możliwości wykorzystania skał z okolic Krakowa do rekonstrukcji kamiennych elementów architektonicznych

Bromowicz J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2001

|

T. 17, z. 1

5-73

PL

Oceniane były skały węglanowe reprezentowane przez dewońskie wapienie złóż dębnickich, triasowe dolomity diploporowe z Libiąża, wapienie jurajskie z Nielepic, Kamienia, Wielkanocy, Uliny, Mirowa i trzeciorzędowe z Pińczowa oraz piaskowce istebniańskie (kreda-paleocen) z Sobolowa, Soślin, Muchówki, Zoni i Czasławia (rys. 1). W poszczególnych kamieniołomach dokonano oceny walorów dekoracyjnych odsłoniętych skał oraz bloczności określającej możliwości uzysku prostopadłościennych brył - bloków o różnej wielkości. W oparciu o materiały zawarte w dokumentacjach geologicznych przedstawiono zmienność właściwości fizyczno-mechanicznych badanych skał i oceniono możliwości ich stosowania. Wyróżniono trzy odmiany wapieni dębnickich o zróżnicowanych walorach dekoracyjnych, a pomiary orientacji i intensywności płaszczyzn podzielności wykazały, iż bloki, głównie małe i bardzo małe (poniżej 1 m3), stanowią około 30% objętości odsłoniętych fragmentów złóż. Korzystne właściwości fizyczno-mechaniczne wapieni dębnickich z ocenianych części profilów zapewniają dobre zachowanie właściwie użytego materiału. O walorach dekoracyjnych dolomitów z Libiąża, obok barwy i migotliwości wywołanej odblaskami pojedynczych kryształów węglanowych, decyduje obecność kawern i laminacji. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są dosyć jednorodne i korzystne. Materiał bloczny, silnie rozdrobniony, stanowi około 8% objętości badanego wycinka złoża. Wapienie jurajskie w opracowywanych kamieniołomach wykazują duże zróżnicowanie strukturalne. W Nielepi- cach, Kamieniu i Ulinie przeważają wapienie skaliste o charakterze zlepieńców i konglomeratów. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są bardzo zróżnicowane. Często posiadają one stosunkowo wysokie nasiąkliwości, co powoduje ich niewielką odpornością na działanie mrozu. Godne polecenia są natomiast wapienie skaliste z kamieniołomu Wielkanoc. Są jednorodne, w przewadze pelityczne z liczną fauną, a ich walory dekoracyjne podkreślają liczne kawerny. Badania w celu wytypowania złoża wapieni jurajskich dającego możliwości uzyskiwania materiału blocznego nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Pomiary przeprowadzone w złożu Mirów wykazały tylko niewielkie możliwości pozyskiwania bloków, i to w przewadze o małej i bardzo małej objętości. Wapienie pińczowskie rokują stosunkowo łatwe możliwości uzysku bloków o bardzo zróżnicowanej objętości, od bardzo małych do bardzo dużych. Zapewniają również pozyskiwanie różnych ich odmian strukturalnych od drobno- poprzez średnio- do gruboziarnistych. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne są podobne bez względu na zróżnicowanie strukturalne. Ich wadą jest brak wystarczającej mrozoodporności, co powoduje konieczność izolowania wyrobów z wapienia pińczowskiego od dostępu wody. Piaskowce istebniańskie posiadają najlepsze właściwości fizyczno-mechaniczne w złożu Sobolów. Szczególnie korzystne są ze względu na wytrzymałość na ściskanie i jej zmienność wywołaną nasyceniem wodą oraz zamrażaniem, jak i ścieralności na tarczy Boehmego. Ta ostatnia właściwość jest w przypadku piaskowców istebniańskich bardzo istotna, gdyż zwykle jest zbyt duża dla stosowania ich do produkcji kamiennych elementów poziomych. Z uwagi na tą właściwość interesujące wydają się piaskowce z kamieniołomu w Czasławiu, gdzie ścieralność jest o połowę mniejsza od pozostałych. Możliwości pozyskiwania bloków z piaskowców istebniańskich we wszystkich badanych kamieniołomach są znaczne. Bloki stanowią zwykle około 40% objętości badanych obiektów. Różny jest natomiast stopień rozdrobnienia materiału blocznego. W tym zakresie najkorzystniejsze warunki ma złoże Sobolów z dużymi możliwościami uzysku bloków o bardzo znacznych rozmiarach.

EN

The following stones were evaluated in the present study: the Dębnik Limestone (Devonian), the Libiąż (Diplopora) Dolomite (Triassic), limestone from Nielepice, Kamień, Wielkanoc, Ulina and Mirów (Jurassic), the Pińczów Limestone (Tertiary) and the Istebna Sandstone from Sobolów, Sośliny, Muchówka, Zonia and Czasław (Fig. 1). In each case three features were evaluated: decorativness of the stone, block divisibility and physical and mechanical properties of the rock, taken from the geological reports. Three varieties of the Dębnik black limestone were distinguished basing on its decorative properties. Orientation and high density of joint determine relatieve low volume of the blocks exploitable from the deposits. Roughly 30% of the volume of the deposits can be extracted as small and very small blocks (up to 1 m3). Good physical and mechanical properties determine relative high durability of the stone. Decorativness of the Libiąż Dolomite is due to its yellowish colour, sparkling shine caused by isolated calcite crystals, and cavernous and laminated texture. Mechanical properties are generally good and uniform over a volume of the deposit. Ca. 8% of the rock volume can be extracted as small blocks. Jurassic limestone reveal great structural diversity in the querries examined. The masive (rocky) limestone with conglomeratic structure dominates in Nielepice, Kamień and Ulina. Its physical and mechanical properties are highly variable. Its efective porosity is normally high and contributes to low frost resistivity of the stone. Remarkable good properties reveals Jurassic limestone from the Wielkanoc quarry. Its stucture is pelitic with admixture of organic remnants. Cavernous texture gives the stone decorative surface. Unfortunately, there are almost no possibility for extraction of blocks from the deposits of the Jurassic limestone. Small quantities of small blocks can be expected only from the deposit in Mirów. The deposit of the Pińczów Limestone yields various blocks, from very small to very large. Its texture changes from fine through medium to coarse grained. The properties of the stone are by far uniform and favourite, disregarding texture variations. However, frost resistivity is generelly not satisfying for most external applications. The masonry needs pre-treatment, to increase water repellency. The Istebna Sandstone of the Sobolów deposit reveals the best mechanical properties of all known deposits. Parti- cularly, its compression strength in dry, wet as well as in frozen state, and abrasive tests are by far satisfactory. The latter property is particularly remarkable, as the Istebna sandstone, typically, is not resistant to abrasion and cannot be applied in paving works. Moreover, in every of investigated quarries blocks of various sizes constitute ca. 40% of the deposit volume. The deposit in Sobolów reveals the most favourite block divisibility. It may yield the largest blocks of all known deposits.