Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Nasiąkliwość jako cecha wpływająca na zmianę barwy granitów poddanych działaniu czynników atmosferycznych

Rembiś Marek

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 11

543--554

EN

The paper presents the results of tests on granite from the Strzegom-Sobótka Massif (Lower Silesia, Poland) and Delicia White granite from the state of Espírito Santo (southeastern Brazil), which were used as paving slabs. Strzegom granite revealed low water absorption - below 0.4% and anisotropy of the capillary absorption coefficient from about 1.1 to about 2.3 g/m2/s. In slabs with a higher value of this coefficient (above 2 g/m2/s), the solutions resulting from the decomposition of some grains (hematite and siderite)from the subgrade aggregate were moved through a system of capillary micro-fissures. As a result, rusty stains appeared on the surface of many slabs, significantly reducing their decorative value. All samples of Brazilian granite were characterized by water absorption with an average value of 0.44% and low anisotropy of the capillary water absorption coefficient in the range of approximately 1. 6-1. 7g/m2/s. The surfaces of the slabs hadpreviously been subjected to thermal treatment. As a result, a near-surface zones with several-millimetre thick microcraks appeared in some of them. In such cases, the value of the capillary absorption coefficient increased to approximately 1.8 g/m2/s. Rainwater containing atmospheric gas and dust particles penetrated the pore space of the rock and reacted with highly weathered biotite and iron oxides and hydroxides. The decomposition products of these minerals dispersed in watermovedthroughasystemofcapillarycrackstowardsthesurfaceofdryingstone,creatingrustyspots.Researchhasshownthata low water absorption value of less than 0.5% is not a sufficient condition to ensure the stone's resistance to the destructive effects of environmental conditions. To assess the suitability of granite for use as an outdoor surface slab, it is also necessary to test its water capillary absorption coefficient. It is acceptable to use granite with a high anisotropy of the capillary absorption coefficient, provided that the method of cutting and laying the slabs ensures the transport of moisture in the direction corresponding to the lowest value of this coefficient.

2

Właściwości materiałów budowlanych zastosowanych w historycznej konstrukcji murowanej meczetu Haci Hasan Feyzi

Solak Adem

Cement Wapno Beton

|

2021

|

R. 26, nr 6

515--530

PL

Nieuniknione jest określenie zachowania się zabytkowych konstrukcji w przypadku trzęsienia ziemi i podjęcie niezbędnych środków ostrożności w celu ochrony historycznych konstrukcji murowanych, znajdujących się w aktywnej strefie trzęsienia ziemi. Pierwszym etapem oceny wytrzymałości historycznych budynków murowanych na trzęsienia ziemi, jest szczegółowa informacja o takich budynkach. Dlatego też ta praca ma na celu zbadanie właściwości materiałowych historycznego budynku na podstawie badania substancji nierozpuszczalnych w kwasie, oceny pH i przewodnictwa elektrycznego. Ponadto zastosowano rentgenowską spektrometrię fluorescencyjną [XRF] i dyfrakcję rentgenowską [XRD] oraz analizę termiczną [TG/ DTG], a także petrograficzną, w celu oznaczenia składu fazowego. Oznaczono także gęstość, masową absorpcję wody, objętościową absorpcję wody, gęstość właściwą, porowatość oraz zbadano wytrzymałość pod obciążeniem jednoosiowym. Ustalono, że występujące większe wtrącenia są kwarcytem, który jest skałą metamorficzną o dużej wytrzymałości na ściskanie, składającą się z minerałów bogatych w krzemionkę. Badane zaprawy murarskie nie wykazują właściwości hydraulicznych, kruszywo nie ma właściwości pucolanowych, a materiałem wiążącym stosowanym w zaprawach, jest stosunkowo czyste wapno.

EN

It is inevitable to determine the earthquake performance of historical structures and to take the necessary precautions to protect historical masonry structures, located in an active earthquake zone. The first stage of evaluating the earthquake performance of historical masonry buildings is a detailed information about such buildings. Therefore, this study aims to investigate material properties of a historical building by means of acid loss, pH, electrical conductivity, X-ray fluorescence spectrometry [XRF], thermal analysis [TG/DTG], petrographic analysis, X-ray diffraction [XRD], density, mass water absorption, volume water absorption, specific mass, porosity and uniaxial loading tests. It has been determined that stones are quartzite, which is a metamorphic rock with high compressive strength, composed of quartz minerals. Examined masonry mortar does not show hydraulic properties, the aggregates are not pozzolanic aggregates and the binder material used in mortars is pure lime.

3

Engineering geological evaluation of some rocks from Akure, Southwestern Nigeria as aggregates for concrete and pavement construction

Ademila Omowumi

Geology, Geophysics and Environment

|

2019

|

Vol. 45, no. 1

31--43

EN

The importance of rocks and rock aggregates cannot be overemphasized in construction and concrete design globally. This study evaluated the physical and mechanical characteristics of fine grained granite, porphyritic granite, quartzite, granite gneiss, migmatite gneiss and charnockite from ten different locations in Akure for their suitability as construction materials. Field observation, water absorption, specific gravity, shape indices, aggregate impact value (AIV), aggregate crushing value (ACV), Los Angeles abrasion value (LAAV), compressive strength, tensile strength and petrography of the selected rocks were evaluated. The field studies indicate fresh outcrops with little signs of weathering. Porphyritic granite shows a higher water absorption value >1%, suggestive of its unsuitability as foundation materials in water logged areas. The higher flakiness and elongation indices of porphyritic granite, quartzite and migmatite gneiss are detrimental to the higher workability and stability of mixes. AIV (14.79–23.52%), ACV (18.32–28.93%) and LAAV (25.22–34.55%) showed that granite, granite gneiss and charnockite have good soundness and hardness with greater resistance to wear. Higher strength values of all the rocks were found to be satisfactory for use in the production of aggregates for civil constructions. Petrographic analysis revealed similarities in the compositions of the rocks, with quartz being the dominant mineral. The results show that all the rock types possess the required quality standards for use as construction aggregates in highway pavements and foundations. Some of the aggregates (GG1, GG2, GF, GC, MG1, CK1 and CK2) are also suitable for bituminous mixes. Quartzite should be avoided in load bearing masonry units due to its lower strength values. The most suitable rocks proven as road and building stones are fine grained granite, granite gneiss and charnockite because of their low water absorption, low flakiness and elongation indices, low abrasion values, higher strength values (tensile strength and unconfined compressive strength) and sound petrographic characters. Thus, adequate knowledge of rocks and rock aggregates is crucial in order to prevent continuous structural failure around the globe and make the environment friendlier.

4

Mury kamienne wysp bałtyckich

Grzesiak Dorota, Trzepierczyński Janusz

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach

|

2018

|

nr 10

27--47

PL

Gotlandia od XII w. była wiodącym ośrodkiem kamieniarsko-rzeźbiarskim na Bałtyku, gdzie w licznych warsztatach wytwarzano wyroby eksportowane do państw wokół Morza Bałtyckiego, a także do Szkocji. Na terenie Rzeczypospolitej wyroby te rozprowadzano przez port w Gdańsku aż po Lwów. Rzemieślnicy z Gotlandii otwierali warsztaty na terenie naszego kraju, w których przerabiano miejscowy materiał skalny. Jednak najstarszymi budowlami wykonanymi z miejscowego kamienia na wyspach bałtyckich: Gotlandii, Olandii, Bornholmie, Christians0, Saremie, Hi umie i Wyspach Alandzkich (rys. 1) są suche mury kamienne. Prace archeologiczne dowiodły, że budowano je już w epoce neolitu, w średniowieczu aż poczasywspółczesne. Podstawowym zadaniem muru było wytyczenie granicy gospodarstwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom, zagrodzenie zwierząt hodowlanych, jak również ochrona przed wiatrem. Mury układano także wzdłuż dróg, wokół pastwisk, łąk, pól i lasów. Ze względu na użyty materiał skalny mury były budowane ze skał osadowych głównie wapieni, głazów narzutowych nazywanych też eratykami lub kamieniem polnym, oraz mury mieszane eratykowo-wapienne. Mury kamienne przetrwały do czasów współczesnych, nadal spełniają swoją funkcję i stanowią nieodłączny element krajobrazu wysp bałtyckich. Rząd Szwecji aktywnie wspiera odbudowę i budowę nowych murów tradycyjną technologią z lokalnego kamienia. W blokach skalnych muru są zapisane cechy środowisk geologicznych morskiego, magmowego, metamorficznego i glacjalnego, w których powstały dane skały. Rozpoznać można również zawartą, zwłaszcza w blokach wapiennych, obfitą faunę żyjącą w morzach ordowickim i sylurskim oraz na jej podstawie określać wiek skał. Mury wysp bałtyckich to nie tylko nierozłączny element krajobrazu, ale również bogate źródło wiedzy na temat techniki ich statecznego budowania oraz genezy i wieku skał.

EN

Gothland since 12th century was a leading centrum of stone and sculpture in the Baltic area, with many stone ateliers (manufactures) famous for their different articles made for export to the countries in the Baltic Sea territory, even to Scotland. In Poland, these articles were distributed by the port in Gdansk to Lvov. Producents from Gothland had also their stone and sculpture manufactures in the territory of Poland, where local rocks were processed. However, the oldest buildings are stone walls characteristic for Gothland, Oland, Bornholm, Christians0, Saaremaa, Hiiumaa and the Aland lslands. Archeologists proved that the stone walls were built in the Neolith, the Middle Ages and are steel popular at present. Essential aim of the stone wali was to inclose the farm, secure people and breeding animals, and also protect against wind. The walls were situated along routs, around pastures, fields and forests. The walls were built from sedimentary rocks, mostly limestones, erratics or both of erratics and limestones. Historical dry stone walls are integral element of landscape of the Baltic lslands up today. The Government of Sweden actively supports restoration and wal I-building from local stones according to stone-work and sculpture traditional technology. In stone blocks some features of geologi cal environments i.e. igneous, metamorphic and glacial are reflected. In limestone blocks, fossils of the Ordovician and Silurian fauna can be observed. Property - line walls in the Baltic lslands are integral part of landscape and also rich sourse of knowledge about their building stability as well as genesis and age of the rocks.

5

Wykorzystanie lokalnego kamienia budowlanego w świetle przepisów

Gorączko A., Gorączko M.

Materiały Budowlane

|

2016

|

nr 8

61--63

PL

Na rynku materiałów budowlanych w Polsce coraz większą popularność zdobywają materiały pochodzenia naturalnego. Dobrym przykładem jest kamień budowlany, którego baza surowcowa jest na terenie kraju bogata i zróżnicowana. Właściwości użytkowe tego materiału zostały pozytywnie zweryfikowane, o czym świadczą liczne obiekty budowlane, zachowane do dziś w dobrym stanie technicznym. Dotyczy to także przedstawionego w artykule rejonu Kotliny Kolskiej, gdzie kamień wapienny jest nadal stosowany przy wznoszeniu budynków użyteczności publicznej oraz małej architektury. Niezależnie od udowodnionej wieloletnią praktyką przydatności kamienia wapiennego do celów budowlanych, zastosowanie tego materiału oraz obrót handlowy wymagają dostosowania do obowiązującego systemu normalizacji i regulacji prawnych. W artykule przedstawiono uregulowania dotyczące określania cech użytkowych kamienia jako surowca oraz półproduktów z kamienia. Zawarto w nim także wybrane wyniki badań cech fizycznych i mechanicznych prezentowanych opok, wykonane zgodnie z wymaganiami przedmiotowych norm zharmonizowanych.

EN

Natural building materials are enjoying an increasing popularity at Poland’s construction markets. A good example of this is the construction stone, which has a relatively rich and varied raw material base in the country. Utility of this material has been proven by numerous structures built a hundred years ago and maintaining a good technical condition to this day, as shown in the example of Kolska Basin region presented in this article, where limestone is still in use in construction of public buildings and small architectural objects can be observed. Nevertheless, regardless of its proven durability, the use of limestone for construction purposes – and especially the conditions of its trade – requires an adaptation to the existing system of standards and legal regulations. The article presents the regulations for determining the functional characteristics of the raw or processed stone. It also mentions selected results of physical and mechanical analysis of limestone, conducted in accordance with harmonized standards concerned.

6

Local and exotic building and decorative stones in historical castles of SW Poland : a reconnaissance study

Kryza R., Dziedzic M., Unterwurzacher M., Prell M., Pietrzykowska K., Strick D., Schumacher V., Wilhelm D.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 6

332--344

EN

South-west Poland (Silesia) is the region of dramatic history which has left significant heritage, comprising, e.g., numerous historical castles. In this paper, we describe selected castles in Lower Silesia, with special attention given to the usage of exotic (imported) decorative stone materials traded across Europe in various historical periods. Out of the total number of c. 100 historical castles and palaces in SW Poland, only three of them, i.e. Czocha, Ksi¹¿ and Moszna, have preserved significant amount of the original stone decoration. In Czocha Castel, apart from local stones, we have identified, e.g.: red and white, and grey limestones (from Belgium, Germany or Italy). In Ksi¹¿ Castle, the interiors have a great variety of exotic stone materials: travertine, marbles and limestones, e.g. Rosso di Francia, and many others, mostly from France and Italy. In Moszna Castle, representative rooms are adorned with “marbles”: Rosso di Verona, Giallo di Verona, Giallo Siena, Rosso di Francia, and serpentinites and ophicalcites (from Austria and Italy). Most of the exotic stones in the three castles studied were imported at the turn of the 19th–20th centuries and in the early 20th century, when the castles were largely reconstructed and redecorated.

7

Charakterystyka piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego zastosowanego w kamiennych obiektach Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej

Nowak P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

437--440

PL

W artykule przedstawiono krótką charakterystykę piaskowców lgockich poziomu dolnego jako materiału budowlanego użytego do budowy kaplic Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Badania makroskopowe i mikroskopowe próbek pochodzących z kaplic i z lokalnych odsłonięć wykazały, że głównym miejscem pozyskiwania materiału kamiennego był usytuowany na zboczach góry Żarek kamieniołom Maria Magdalena. Wydzielono dwie odmiany strukturalne piaskowca dolnolgockiego użytego w budowlach sakralnych Kalwarii Zebrzydowskiej. Pierwsza odmiana to jasnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej i z reguły średnioziarnistej teksturze. Druga odmiana to ciemnobeżowy piaskowiec o strukturze bezładnej, często zaburzony nieregularnymi smugami i przebarwieniami, czasem laminowany, o średnio- i gruboziarnistej teksturze. Ze względu na to, że piaskowiec występuje w grubych ławicach o miąższości do 1,8 m, był on używany jako materiał budowlany. Ławice z reguły nie wykazują spękań, co umożliwia uzyskanie dużych gabarytowo bloków. Właściwości fizyczno-mechaniczne piaskowca wynikają ze składu mineralnego, zawartości i typu spoiwa (głównie ilastego) oraz jego tekstury i struktury. Jest to szczególnie widoczne w przypadku nasiąkliwości wagowej, wynoszącej średnio 7,5%. Stanowi ona jedną z głównych cech mających negatywny wpływ na stan zachowania kamienia. Pomimo tego, piaskowiec lgocki poziomu dolnego wydaje się być bardzo atrakcyjnym materiałem budowlanym, który mógłby stanowić alternatywę dla powszechnie stosowanego w budownictwie piaskowca istebniańskiego. Usytuowanie złoża Maria Magdalena w granicach obszaru wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wyklucza jednak możliwość rozpoczęcia eksploatacji na większą skalę.

EN

The paper briefly presents the characteristics of the Lower Lgota sandstones as a building material used in chapel buildings of the Way of the Cross in Kalwaria Zebrzydowska. Macro- and microscopic examinations of rock samples show that the Maria Magdalena quarry situated on the slopes of the Zarek Hill was the main source of the building material. Two structural varieties of the Lower Lgota sandstone used in the Kalwaria sacral buildings can be distinguished. The first variety, structureless and usually of medium-grained texture, is light-beige. The other one is dark-beige, structureless with medium- and coarse-grained texture, often disturbed by rusty streaks. Lamination is sometimes observed in this rock type. Due to a considerable thickness of sandstone layers, which can reach 1.8 m, the sandstones were used as a building material. The layers, as a rule, have no fractures and, therefore, could be quarried as large stone blocks. Physical and mechanical properties of these sandstones result from the mineral composition of the grain framework, the amount and type of cement (mainly clayey) as well as from the rock texture and structure. These properties imply, in particular, water absorbability whose mean value is 7.5%. These properties have main negative influence on stone preservation. Despite these limitations, the Lower Lgota sandstones represent a very attractive construction material. It could be an alternative to other Carpathian sandstones, particularly to the Istebna sandstones, commonly used for building purposes. The Maria Magdalena quarry, however, is situated inside the UNESCO World Heritage Site of Kalwaria Zebrzydowska. This position precludes any potential large-scale exploitation of the Lower Lgota sandstones.

8

Kamienie użytkowe i dekoracyjne na Dolnym Śląsku

Lorenc M. W., Mazurek S.

Architektura Krajobrazu

|

2010

|

nr 3

50-58

EN

Stones used as both building and/or decorative material represent three genetic groups of rocks: mag-matic, sedimentary and metamorphic ones. Each of them is characterized by their very specific mineral composition and their internal structure too. Various kinds of rocks were and still are exploited in Lower Silesia, as well in the Sudetes Mountains as on the Sudetic foreland. One of the most popular and very well known rocks are granites. Very special kind of granite characterized by pink colored feldspar is exploited in Szklarska Poreba, near jelenia Gora (Sudetes Mountains). On the Sudetic foreland gray colored granites are exploited on the area between Strzegom and Sobotka, in the vicinities of Strzelin, and in Kosmin near Niemcza. Sandstones used as decorative material occur in several areas of Lower Silesia. High quality red colored variety is exploited between Nowa Ruda and Stupiec. Yellow and beige colored rocks occur in Zerkowice, Wartowice and Czaple near Boleslawiec. Another variety of sandstone in various colors occurs in Stotowe Mountains (part of the Sudetes Mountains) near Radkdw, Dlugopole and Szczytna Slqska. Slightly metamorphosed limestone, which on the cross section shows very picturesque design is exploited in another part of the Sudetes Mountains near Wojcieszow. Marble is a kind of metamorphic rock, which for a long time is exploited in both the Sudetes Mountains and on the Sudetic foreland. In the mountainous region, white, pink and green colored marbles occur in the southern part of the Ktodzko district, near Stronie Sl^skie. Quarries of white, gray, yellow and black colored marble is located in Stawniowice (eastern Sudetes) and in Przeworno, near Strzelin (Sudetic foreland). Serpentinite is a green colored metamorphic rock, mostly used as decorative stone. It is exploited from prehistoric times till now in the vicinities of the Sleza Hill near Sobotka, mainly in Nastawice on the Sudetic foreland. All the mentioned above rocks were in the past and very recently are commonly used as both building and/or decorative material in many towns of Poland, Germany, Czech Republic, Slovakia and Hungary. Some examples of sculptures and buildings made of these stones are given on the photos attached to the text.

9

Dolnojurajskie piaskowce z okolic Przysuchy-Opoczna, ich wykształcenie i możliwości wykorzystania

Kobylec K.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2008

|

T. 24, z. 2/1

59-72

PL

Przedstawiono wyniki badań terenowych, petrograficznych oraz technologicznych piaskowców dolnojurajskich (liasowych) okolic Przysuchy i Opoczna. W obszarze o powierzchni ponad 200 km2, zlokalizowanych zostało pięć kamieniołomów (w trzech z nich prowadzi się wydobycie na lokalne potrzeby mieszkańców, w tym w dwóch złożach bez koncesji). Odsłaniające się w nich piaskowce należą do hetangu - serii skłobskiej (złoża Kamienna Góra, Ruszkowice), synemuru - serii ostrowieckiej (odsłonięcie w Brzuśni oraz złoże Mroczków Gościnny), a także pliensbachu - serii gielniowskiej (odsłonięcie w Skrzynnie). Charakteryzują się one przeważnie jasnoszarą, bądż żółtą barwą (różowe piaskowce spotykane są jedynie w złożu w Mroczkowie Gościnnym), drobnym lub średnim uziarnieniem oraz najczęściej bezładną teksturą (rzadko występuje laminacja i warstwowanie przekątne). Piaskowce tworzą ławice o miąższości od kilku centymetrów do około metra. Obserwacje mikroskopowe wykazały, że są to arenity kwarcowe. W ich składzie ziarnowym oprócz kwarcu znajdują się niewielkie ilości okruchów skał krzemionkowych, muskowitu i skaleni (Skrzynno, Mroczków Gościnny) oraz pojedyncze okruchy skał ilastych i węglanowych (Mroczków Gościnny). W skład spoiwa wchodzi natomiast - w różnych proporcjach - krzemionka, minerały ilaste i związki żelaza. Piaskowce z omawianych złóż według normy PN-84/B-01080 należą do skał średnio ciężkich i ciężkich (gęstość pozorna od 1960 do 2700 kg/m3), mało i średnio nasiąkliwych (nasiąkliwość wagowa od 2,8 do 9,7%), słabo i średnio wytrzymałych na ściskanie (wytrzymałość na ściskanie od 23,8 do 121 MPa). Mogą zatem być wykorzystywane jako materiał budowlany. Ze wstępnej oceny bloczności wynika, że jedynie piaskowce ze złoża w Skrzynnie mogą być stosowane jako bloczny materiał architektoniczny (bloczność ok. 35%). Niewielka wytrzymałość na ściskanie, rzędu 30 MPa, czyni z nich ponadto łatwourabialny surowiec rzeźbiarski. Piaskowce z kamieniołomów w Ruszkowicach i Brzuśni charakteryzują się mniejszą miąższością ławic, wobec czego tylko częściowo nadają się do produkcji bloków. Pozostałe partie wymienionych złóż, a także całość kopaliny pozyskiwanej ze złoża Mroczków Gościnny, mogą być przeznaczone do wyrobu drobnych elementów foremnych lub tzw. 'łupanki piaskowcowej'.

EN

The paper presents the interpretation of results of field research, petrographic analyses and technological investigations of Lower Jurassic sandstones, occurring in Przysucha and Opoczno area. As the consequence of field research, carried out at the area of 200 km2, five quarries were located. The extraction of two of them was abandoned, while the raw material from the remaining three has been still utilized by the local people (in two cases without required exploitation license). Sandstones from examined quarries belong to the Skłoby Series (Kamienna Góra and Ruszkowice deposits), Ostrowiec Series (Brzuśnia and Mroczków Gościnny deposits) and Gielniów Series (Skrzynno deposit). They are predominantly of light grey or yellow colour (pink ones occur only in Mroczków Gościnny deposit), fine-to medium grained with rare visible cross-bedding or lamination. Thickness of the beds is from few centimeters to about one meter. On the base of the microscopic analyses these sandstones were classified as quartz arenites. Their grain' components are mainly detritic quartz and small amounts of fragments of rocks (mainly siliceous), micas and feldspars, which are cemented by the silica, clay minerals and iron compounds in various proportions. The physical and mechanical properties of these rocks, which were determined, make them appropriate for building purposes. Sandstones have middle and high density (from 1960 to 2700 kg/m3), low and middle water absorption (from 2.8 to 9.7%), and low and middle compression strength (from 23.8 to 121 MPa). They can be also utilized as architectonic stone, but estimation of block divisibility show, that mainly Skrzynno deposit is suitable for extraction of blocks - roughly 35% of the rock can be extracted as blocks of above 0.4 m3 volume. Sandstones from the other deposits are appropriate for the production of smaller dimension and split tiles. Additionally, low compression strength (about 30 MPa) of rocks from Skrzynno makes them very desirable material for sculpturing.

10

Kamień w wybranych obiektach sakralnych rejonu Słomnik

Rembiś M., Smoleńska A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

nr 429

167-172

PL

W pracy przedstawiono różne rodzaje kamieni użytych na zewnątrz i wewnątrz wybranych kościołów w rejonie Słomnik. W Wysocicach wykorzystano wapienie jurajskie, w Prandocinie piaskowce szydłowieckie i suchedniowskie, a w Niedźwiedziu wapienie pińczowskie. Przejawy największej destrukcji obecne są w wapieniu pińczowskim, budującym cokół południowej elewacji, zwłaszcza w miejscach częściowo osłoniętych przed wodą opadową. Występują tu ciemnoszare i czarne nawarstwienia gipsowo-pyłowe o zmiennej grubości, pod którymi kamień ulega rozwarstwieniu i łuszczeniu. W miejscach intensywnie przemywanych przez wody opadowe doszło do rozpuszczania składników tego wapienia i zwiększenia ilości porów, w których krystalizował lód. W mniej porowatym i bardziej zwięzłym wapieniu jurajskim, osłoniętym przed bezpośrednim oddziaływaniem opadów atmosferycznych, powstały cienkie, ciemnoszare, kalcytowo--gipsowe nacieki z przejawami wtórnego rozpuszczania. W miejscach bardziej eksponowanych obserwowane jest natomiast prawie wyłącznie rozpuszczanie węglanu wapnia i wygładzanie powierzchni wapienia. W piaskowcach głównym źródłem destrukcji (pękanie oraz wykruszanie składników) było niszczące działanie lodu, wywołane dobowymi zmianami temperatur o szczególnie dużej amplitudzie w okresie zimowym. Zarówno w piaskowcach, jak i w wapieniach budujących elewacje północne obiektów obserwuje się dodatkowo korozję biologiczną. Wywołana jest ona mechanicznym i chemicznym oddziaływaniem bakterii, grzybów, mchów i porostów. Powszechnie obecne są także na powierzchniach kamieni wykwity halitu, związane z podciąganiem kapilarnym chlorku sodu pochodzącego z chodników wokół kościołów. Lokalnie, w pobliżu miedzianych rur spustowych obserwuje się zielonkawe naloty związków miedzi, prawdopodobnie malachitu z domieszką chryzokoli. Wewnątrz kościołów zastosowano wapienie bardziej dekoracyjne: dębnicki, bolechowicki i morawicki oraz zlepieniec zygmuntowski. Wykonane z nich posadzki, płyty epitafijne, portale oraz inne detale akamienne przedstawiają lepszy stan zachowania, co wynika z ich większego stopnia lityfikacji oraz ograniczonego wpływu czynników niszczących.

EN

The authors studied various types of building stones, the mechanism of their destruction and the state of their preservation. The stones were used outside and inside selected churches in the Słomniki region: Roman edifices were erected in Wysocice using the Jurassic limestone and in Prandocin using the Szydłowiec and Suchedniów sandstones, whereas the Gothic church in Niedźwiedź was built using the Pińczów limestone. The stones studied are better preserved than the same stones in the Krakow agglomeration due to lower concentration as well as diversification of damaging anthropogenic factors. The authors show that the most advanced destruction affects the Pińczów limestone in the ground-course of the southern elevation (Niedźwiedź), particularly in the places partly protected from rainwater. The stone reveals dark grey and black crusts of variable thickness, composed of gypsum and air particulates; underneath the crust the stone delaminates and scales off. In the places intensively washed with rainwater, mineral components of the limestone surface layer were partly dissolved and the porosity of the stone has increased. In the pores, ice crystallization causes bursting of the rock. Less porous and more compact Jurassic limestone, better protected against rainwater, is covered by thin dark grey calcite-gypsum coatings with signs of secondary dissolution. In more exposed places the process of stone destruction is practically limited to dissolution of calcium carbonate and smoothing out the limestone surfaces. Destruction of the sandstones (fracturing and chipping of mineral components) has been caused mainly by expansion of ice due to daily temperature changes that are of considerable amplitude in winter. Additional stone corrosion can be observed in both the sandstones and limestones from northern elevations of the churches. It results from mechanical and chemical action of bacteria, fungi, moss and lichens. Efflorescences of halite are also common at the stone surfaces, formed due to capillary rising of sodium chloride used for deicing in winter. In isolated places situated close to rainwater copper pipes there are coatings of greenish copper compounds, probably of malachite with an admixture of chrysocolla. Inside the churches the building stones include more decorative limestone varieties coming: from Dębnik, Bolechowice and Morawica, as well as the Zygmuntówka conglomerate. Used as floor tiles and epitaph tablets, and for the construction of portals and other stone details, they are better preserved probably owing to their stronger lithification and limited access of destructing factors.

11

Budowanie z najszlachetniejszego kamienia

Grundkowski J.

Warstwy, Dachy i Ściany

|

2007

|

nr 2

62-63

12

Aktualny stan zasobów i wydobycia kamieni łamanych i blocznych na tle ostatniego pięciolecia

Krystkiewicz E.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2007

|

nr 4

68-72

PL

Kamienie łamane i bloczne (dawniej nazywane kamieniami drogowymi i budowlanymi) w ponad 98% wykorzystywane są jako kruszywo łamane używane w drogownictwie i budownictwie oraz przeznaczone na drobne elementy kamienne, jak kostki, krawężniki i inne. Pozostałe 2% to kamienie bloczne w postaci dużych bloków, z których wykonuje się masywne elementy, płyty okładzinowe.

13

Obniżenie wartości złóż kamieni budowlanych i drogowych w wyniku ograniczeń środowiskowych

Bromowicz J., Magiera J.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2006

|

nr 4

48--53

PL

Złoża, niezależnie od rodzaju kopaliny, są zwykle oceniane na podstawie kryteriów ekonomicznych: wielkości zasobów i jakości kopaliny. Ocena ta jest używana przy sprzedaży całego złoża lub samej kopaliny. Jest bardzo niewiele przypadków kompleksowej oceny złoża, opartej na klasyfikacji w skali kraju czy regionu. A już zupełnie brak takich ocen, które uwzględniałyby interakcje złoża ze środowiskiem naturalnym. Niniejszy artykuł ukazuje zmiany względnej wartości złóż, spowodowane ograniczeniami środowiskowymi. Przeanalizowano łącznie 47 polskich złóż kamieni budowlanych (blocznych) i do produkcji kruszyw łamanych. Tam, gdzie to było wskazane i możliwe, przy klasyfikacji zastosowano normy UE. "Wartość" złoża określono tu w skali względnej, od 0 (wartość najniższa) do 10 (wartość najwyższa).

14

Wybrane zagadnienia z urabiania na bloki foremne o obróbki kamienia

Kubiałka S.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2006

|

R. 48, nr 3-4

126-131

PL

Przedstawiono krótki przegląd stanu przemysłu kamienia budowlanego w Polsce, wielkość zasobów i wielkość wydobycia w wydzielonych grupach surowcowych. Ponadto krótki opis występowania oraz bazę surowcową w grupie skał magmowych (granity, sjenity), skał węglanowych (marmury, wapienie zbite, trawertyn, dolomit) oraz w grupie skał osadowych krzemionkowych (piaskowce), które stanowią surowiec do produkcji kamiennych elementów budowlanych. Następnie omówiono aktualny stan technologii urabiania skał na bloki foremne z podziałem na grupy pod względem pochodzenia, składu mineralnego i podatności na urabianie. Przedstawiono krótką charakterystykę i opis stosowanych technologii przy produkcji kamiennych elementów budowlanych. Podano opis stosowanych maszyn i urządzeń w zakładach obróbki kamienia, opis układów technologicznych oraz nowych technologii w obróbce kamienia.

EN

A brief review of building stone industry condition in Poland as well as reserves and output quantity in selected groups of resources has been presented in the paper. A brief description of occurrence and source of raw materials in the group of igneous rocks (granite, syenite), coal rocks (marble, limestone, travertine, dolomite) and in the group of sedimentary silica rocks (sandstone), which are raw materials for stone building elements production, has been presented. Also actual conditions of rock mining technology for regular stone block with division of groups as regards origin, mineralogical composition and susceptibility to mining have been discussed. Then a brief characteristic and description of technologies applied in stone building elements production have been presented. Descriptions of machines and installations applied in stone dressing plants as well as description of technological system and new technologies machines and installations of stone dressing have been presented.

15

Dekoracyjność - ważny element oceny kopaliny przy dokumentowaniu złóż kamieni budowlanych i drogowych

Bromowicz J., Figarska-Warchoł B., Karwacki A., Kolasa A., Magiera J., Rembiś M., Smoleńska A., Stańczak G.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2004

|

R. 46, nr 3/4

45-49

PL

Uzasadniono potrzebę oceny dekoracyjności kamienia jako ważnej właściwości kopaliny skalnej, bardzo istotnej przy ocenie jej jakości. Przedstawiono zasady tej oceny, która posługuje się klasyfikacją wartościującą skały w zakresie barwy, tekstury, struktury i zdolności przyjmowania faktury kamieniarskiej. Barwy sklasyfikowano osobno dla skal jednobarwnych i różnobarwnych (tab. 1, 2). W ocenie tekstury punktowano wielkość, jednorodność i formę wykształcenia kryształów, ziarn i blastów (tab. 3), zaś ich sposób ułożenia i stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale był podstawą klasyfikacji strukturalnej (tab. 4, 5) Pośród faktur kamieniarskich najwyższe oceny przyjęto dla skal przyjmujących poler (tab. 6). Wprowadzono również klasyfikację petrologiczną preferującą skały, których geneza, skład mineralny i własności fizyko-mechaniczne sprzyjają dekoracyjności (tab. 7). Suma ocen poszczególnych cech pozwoliła na wydzielenie skal o unikatowych, wysokich, korzystnych i miernych walorach dekoracyjnych (tab. 8). Klasyfikację przetestowano oceniając walory dekoracyjne bardzo różnych skał z 45 polskich złóż kamieni budowlanych i drogowych. Jedynie serpentynity znalazły się wśród skal o unikatowych walorach dekoracyjnych. Wysokie walory mają skały z 22 złóż. Większość stanowią skały krystaliczne w towarzystwie silnie zlityfikowanych wapieni i dolomitów. Są to skały o atrakcyjnych barwach, masywne i przyjmujące poler. Korzystne walory mają skały z 19 złóż. W większości są to piaskowce, którym towarzyszą mniej atrakcyjne, szare skały krystaliczne i nie przyjmujące poleru wapienie i dolomity. Mierne walory mają porowate wapienie i piaskowce, o szarych barwach i niewielkich możliwościach przyjmowania faktur kamieniarskich. Wykazano, że przyjęte zasady klasyfikacji silnie różnicują badane skaty pod względem ich walorów dekoracyjnych.

EN

Decorativeness is a feature, which appears very important for evaluation of a building stone. Principles of classification of the decorativeness have been presented in the paper. Basic criteria are colour, structure and texture of the surface. Stones with uniform colours were classified separately from variegated ones (Table 1 and 2). The following structural features were ranked: size and shape of grains and crystals, fabric and massiveness of the rock (table 4 and 5). Stones good for polishing received the highest score (Table 6). Generally, these petrologic varieties of the stones were highly valued which reveal natural tendency to decorativeness (e.g. labradorites, gabbros, etc.; Table 7). Evaluation of all criteria allowed for classification of stones from 45 Polish deposits into 4 groups, with unique, high, good and moderate decorativeness (Table 8). Only one deposit of the serpentinite was classified into first group. High decorativeness reveal 22 stones, most of them are granites accompanied with highly compact limestones and dolomites. They reveal attractive colours, massiveness and can be polished. Good properties have stones from 19 deposits. Most of them are sandstone accompanying by greyish crystalline rocks and limestones and dolomites which surfaces cannot be polished. Porous and cavernous limestones and sandstones with greyish colours and rough surface textures reveal moderate decorativeness. Classification applied in the study showed strong differentiation of the decorativeness of Polish stones.

16

Kamienny wystrój Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie

Rajchel J.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 8

707-712

PL

Wznoszony na przestrzeni niemalże 70 lat kompleks gmachów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie stanowi doskonale pole obserwacji geologicznych. Zastosowane tu materiały kamienne, różne w poszczególnych budynkach, są odzwierciedleniem m.in. zmieniających się granic Polski. Do najciekawszych z zastosowanych tu kamieni należą: wołyński klesowit, podolski alabaster, chęcińska " Różanka ", piaskowiec dolski i marmur bolechowicki z licznymi skamieniałościami, jak również występujący w otoczeniu biblioteki dolomit diploporowy, wołyński bazalt i pieniński andezyt.

EN

Buildings of the Jagiellonial Library, successively erected for almost 70 years, present themselves an excellent area of geological investigations. The origin of stones used for the construction, highly diversified in various buildings, reflect changes of Polish borders after the World War II. To the most interesting building stones belong: Volhyn klesovite, Podolian alabaster, rose marble (Różanka) from Mt. Zelejowa near Chęciny, sandstone from Doły Biskupie, and Bolechowice marble with abundant fossils. Diplopora dolomite, Volhyn basalt, and Pieniny andesite can be seen in structures surrounding the Jagiellonian Library.