Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Badania geologiczne materiałów kamiennych wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa

Bromowicz J., Magiera J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

425--435

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań skał użytych we wczesnośredniowiecznych budowlach Krakowa. Analiza zróżnicowania zastosowanego materiału, jego kształtów i wymiarów z uwzględnieniem znajomości budowy geologicznej okolicy miasta i możliwości złożowych w obrębie wychodni rozpoznanych w budowlach skał, pozwala na wnioskowanie o umiejętnościach wykonawców w zakresie obróbki kamienia, jego transportu i metod pozyskiwania. Informacje te są istotne przy ustaleniu sukcesji użycia poszczególnych materiałów, pozwalają też typować miejsca ich wydobycia. Szczegółowe opisy skał w dostępnych murach budowli wykazały obecność wśród nich: dolnokredowych zwięzłych piaskowców i jurajskich wapieni o podzielności cienkopłytowej, dolnokredowych zwięzłych piaskowców o podzielności grubopłytowej, jurajskich wapieni o nieregularnej podzielności i miękkich ciosowych piaskowców z przełomu kredy i paleogenu (istebniańskie). Dwie pierwsze z wymienionych odmian skał występują w najstarszych, przedromańskich budowlach Wawelu, piaskowce zwięzłe o grubopłytowej podzielności zastosowano w murach wawelskiego kościoła św. Gereona i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Wapienie o nieregularnej podzielności należą do najwcześniej i najpowszechniej stosowanych materiałów wykorzystywanych zarówno do wykonania fundamentów, jak i wypełnienia wnętrza murów o licach płytkowych. Po opanowaniu obróbki stały się surowcem do wyrobu kształtek prostopadłościennych. Miękkie ciosowe piaskowce pojawiły się jako ostatni materiał kamienny wprowadzony do krakowskiego budownictwa romańskiego. Umożliwiały one pozyskiwanie dużych brył do wyrobu kolumn i płyt nagrobnych. Przeprowadzone analizy wykazały dużą jednorodność w zakresie stosowanych odmian skał i równocześnie wyraźne zróżnicowanie w doborze materiału stosowanego w różnych częściach budowli. Ich najważniejsze fragmenty zawierają najbardziej jednorodny materiał danej odmiany. Od powyższej zasady odbiegają mury najstarszej części klasztoru Dominikanów, co pozwala wnioskować o pochodzeniu kamiennego materiału z różnych budowli zniszczonych wskutek nieznanego dziś kataklizmu. Rekonstrukcje architektoniczne uwzględniające objętość użytego materiału pozwalają na ocenę wielkości wyrobisk potrzebnych do jego uzyskania, a wymiary detali architektonicznych wskazują na wykorzystanie występowania piaskowców istebniańskich w formie odrębnych skałek.

EN

Stones used in early mediaeval buildings in Kraków were investigated. Analysis of diversity of stones used in the buildings, their shape and size, with regard to the geology and resources of the Kraków vicinity, allowed evaluating skills of ancient miners, carriers and stonecutters. It helped considerably in reconstructing of a succession of different stones and sites of their quarrying. The following stone types have been recognized: thin-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous) and limestone (Upper Jurassic); thick-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous); massive, irregularly breaking limestone (Upper Jurassic); soft, regularly splitable (dimension) Istebna sandstone (Carpathian flysch; Cretaceous/Paleocene). Thin-plated sandstone and limestone were used in the oldest, pre-Romanesque buildings on the Wawel Hill. Thick-plated limestone was applied in the walls of the Romanesque churche of Wawel’s St. Gereon and in the Benedictines Abbey church in Tyniec. Irregular limestone clumps have been commonly used since the very early stages for both constructing of the foundations and filling interior of the walls faced with slabs and plates. Later, as the stonecutters skills developed, regular blocks and bricks were cut from the massive limestone. The soft Istebna sand-stone appeared the last in the Romanesque buildings. Its thick-bedded deposits yielded large blocks suitable for cutting columns and tombstones. Analysis revealed that various types of the stones were relatively very homogeneous. On the other hand, stones used in different parts of buildings were considerably variable. The only exception are the walls of the oldest part of the Dominicans convent. The stones used there stemmed probably from various, earlier demolished structures. Volume of the stones used in buildings, estimated from the architectonic reconstructions, points to the size of ancient quarries. The largest elements were probably cut from blocks quarried from rocks (tors) or cliffs developed on natural outcrops and easily mined.

2

Kamień w budowlach Krakowskich Benedyktynów

Bromowicz J., Magiera J.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje

|

2007

|

Vol. 119, nr 48

13-27

PL

W trakcie badań kamieni wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa zwrócono uwagę na podobieństwo materiału użytego do budowy romańskiego kościoła św. Gereona na Wawelu i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Są to dosyć zwięzłe, wapniste, porowate piaskowce o zróżnicowanym uziarnieniu i charakterystycznej laminacji. Specyficzny dla nich jest zawsze spory udział fragmentów igieł gąbek oraz spoiwo o zmiennym udziale krzemionki, węglanów i minerałów ilastych. Są to piaskowce karpackie z warstw gazowych, które najbliżej Krakowa odsłaniają się w okolicy Wieliczki. Różne są wymiary piaskowcowych kształtek Użytych w murach obu kościołów. W kościele tynieckim ponadto bardziej staranny jest sposób wykonania naziemnych murów apsyd w porównaniu z murami sąsiadującego prezbiterium, w ktorym można się dopatrzyć ponownego użycia kamienia. Jest wielce prawdopodobne, że kościoł św. Gereona był obsługiwany przez Benedyktynow przed fundacją tynieckiego klasztoru, a analiza materiałow kamiennych pozwala na przypuszczenie, że do budowy klasztoru użyto powtornie materiały kamienne pochodzące z budowli wawelskich. Istotne w powyzszych rozważaniach jest także to, że zarowno budowla wawelska, jak i tyniecka zostały wzniesione na wychodniach wapieni jurajskich, stanowiących typowy materiał kamienny romańskich budowli Krakowa, a mimo to zastosowano w nich piaskowiec.

EN

Investigations on early mediaeval edifices in Krakow revealed striking similarities of building stones used for the construction of romanesque St. Gereon's church on the Wawel hill and the Benedictins abbey church in Tyniec, located ca. 10 km further West. The sandstone used there is moderately compact, calcareous, porous and fine- to coarse grained and reveal very characteristic lamination. Also characteristic is significant content of sponge spicules and matrix rich in silica, carbonates and clay minerals. The sandstone comes from the gaize beds (lower cretaceous), that occur in the vicinity of Wieliczka, just ca. 20 km SE of Krakow. Despite mineral and petrographic similarities, the size of stone bricks used in both edifices varies. Moreover, the walls of the apse in the Tyniec Abbey are built more carefully than walls of the presbytery nearby. This suggests that stones in the presbytery were taken from an older building and applied again. It seems probable that Benedictines had used St. Gereon's church on the Wawel before the Abbey was founded. When the time came for the construction of the Abbey, the stones taken from some Wawel ruined buildings were reused. It is striking, that despite the fact that both edifices are located atop the limestone rock, otherwise very popular building material in the Krakow region, the sandstone (not quite local) was used for their construction.

3

Budownictwo romańskie w Polsce

Grundkowski J.

Warstwy, Dachy i Ściany

|

2005

|

nr 1

70-71