Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Case study of an old farmhouse in Olszewo: pro memoria

Bogdziewicz Magdalena, Buczyńska Natalia, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2022

|

Vol. 14, no. 2

17--28

EN

In 2021, the authors performed a series of field surveys in Podlaskie region, northeastern Poland, looking for culturally significant specimens of vernacular architecture. The search in Brańsk commune (gmina Brańsk) have resulted with finding a small but extremely interesting farmhouse, built some 80 years ago, i.e. in the early 1940s, with the use of locally obtained materials. In this article the authors present their findings; namely, they have documented the unique history and essential features of this farmhouse in terms of its construction, materials, layout, architectural form and adornment. All these aspects also witness a tangled history of the village and its surroundings, as well as intricacies of the local culture. An observed accumulative nature of the house and the uniqueness of its long history attribute the house with moral values of commemoration. Both that reason and the recently-observed rapid deterioration of the house compose a rationale for its documenting.

PL

W 2021 roku wykonano serię poszukiwań terenowych na Podlasiu. Celem poszukiwań było rozpoznanie zachowanych po dziś dzień cennych przykładów budownictwa ludowego. W rezultacie znaleziono bardzo interesujący obiekt we wsi Olszewo w gminie Brańsk. Ten ponad osiemdziesięcioletni budynek wzniesiono około 1940 roku lub niewiele później z użyciem różnych materiałów miejscowych. W artykule scharakteryzowano go pod względem materiałowo-konstrukcyjnym, rozplanowania, kształtu (formy architektonicznej) i zdobnictwa, rozpoznając w tychże jego cechach wartość unikatu. Autorzy stawiają tezę o kulturowej esencjonalności opisywanego budynku jako wieloaspektowo upamiętniającego przeszłość swą formą, konstrukcją i zdobnictwem, przy czym mało który dawny wiejski dom (lub chałupa) równie bogato poświadczał minione zakręty historii. Czynnik ten zaważył na decyzji o jego naukowym opisie, niemniej także postępujące ostatnio techniczne zniszczenie domu dowodzi zasadności przedłożenia tu jego dokumentacji ku pamięci następnych pokoleń.

2

Tradycyjne zdobnictwo starych domów okolic wsi Kaniuki we wspomnieniach ludowego rzeźbiarza Włodzimierza Naumiuka

Naumiuk-Jakuc Anna

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 1

30--39

PL

Pozyskano wspomnienia Włodzimierza Naumiuka, 84-letniego ludowego artysty i rzemieślnika ze wsi Kaniuki na Białostocczyźnie, dotyczące jego wiedzy na temat zjawiska architektoniczno-kulturowego, w którym osobiście uczestniczył, mianowicie powstawania drewnianej deskowej ornamentyki domów wiejskich. Uwzględniono, zaprezentowano i poddano ocenie te aspekty badanego zjawiska, które poznano dzięki wspomnieniom Włodzimierza Naumiuka, a które wykraczają poza dotychczasową wiedzę z literatury przedmiotu. W szczególności wykazano zaskakująco silny wpływ preferencji mieszkańców wsi (klientów rozmówcy) na tematykę zdobnictwa domów i dokonano ogólnej periodyzacji mody zdobniczej.

EN

Based on personal reminiscences achieved from Włodzimierz Naumiuk, a 84-year old folk artist and craft master from Kaniuki in the region of Białystok, N-E Poland, vernacular plank-made ornaments of old country houses in the vicinity of Kaniuki have been assessed as a local cultural heritage, in order to supplement the existing literature knowledge about the subject of local plank-made architectural ornamentation as a cultural phenomenon. In particular, basic time periods of that phenomenon have been recognized and assessed, and inhabitants’ preferences were pointed as essential part of artistclient dialogue that had influenced the themes of timber ornamentation of country houses.

3

Budownictwo z surowej ziemi na Sejneńszczyźnie

Boguska Karolina, Budowicz Ewelina, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 2

38--49

PL

Jesienią 2016 roku podjęto serię terenowych wyjazdów badawczych na Sejneńszczyźnie, na północy województwa podlaskiego. Zamierzonym celem badań miało być rozpoznanie występowania i ocena stanu budownictwa z surowej ziemi w tamtym rejonie. Zarejestrowano serię wywiadów z autochtonami i zgromadzono zasób dokumentacji fotograficznej kilkudziesięciu budynków gospodarczych z surowej ziemi (nie natrafiono na budynki mieszkalne o tej konstrukcji), wzniesionych około połowy XX wieku. W artykule zaprezentowano część zgromadzonego materiału z wnioskami odnoszącymi się do niuansów konstrukcyjnych, materiałowych, estetyki i występowania budynków z surowej ziemi na Sejneńszczyźnie.

EN

In October-December 2016 a few field surveys were performed in the country region of Sejny, Podlaskie Voivodeship, N-E Poland, in order to assess the prevalence of indigenous vernacular earthen architecture. A series of interviews were recorded, and photographs of a few dozens of earthen farm buildings were collected. Based of the collected material, the inductive reasoning led us to the conclusions about construction technology, building material and the present prevalence of vernacular earthen architecture in the region.

4

Wzorce kształtowania wnętrza domu wiejskiego na Sejneńszczyźnie

Bartnicka M., Bogusz-Krzemień A., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 3

5--23

PL

Opracowano szkice inwentaryzacyjne wnętrz pięciu domów w trzech gminach Sejneńszczyzny. Na tej podstawie określono cechy charakterystyczne miejscowej kultury kształtowania wnętrz mieszkalnych. Na prawach hipotezy określono wzorce kształtowania przestrzeni mieszkalnej. Przyjęto, uzasadniając to analogią względem ewolucji przestrzeni mieszkalnej we wsiach innych regionów, że wzorce te są wypadkową dawnych tradycji i współczesnych oddziaływań kulturowych, przy czym te ostatnie ulegają nieraz silnym przekształceniom.

EN

Inventory drawings of interiors of five country houses in the region of Sejny, N-E Poland, have been made. Upon them, characteristic features of the contemporary vernacular home interiors have been recognized. Hypotheses concerning patterns of vernacular home interiors organization have been stated. It was assumed that, similarly to the cultural phenomena in other regions, the present local patterns of vernacular home interiors organization are derivatives of both old vernacular traditions and the contemporary aesthetic trends and fashions.

5

Tradycyjne wiejskie domy w Haćkach na Białostocczyźnie : stan w 2015 roku, na wybranych przykładach

Krzywińska A., Kułaczewska-Biełach M., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 3

82--93

PL

Cel pracy: Uzyskanie i zapis graficzny aktualnych informacji o wernakularnej architekturze Białostocczyzny, mianowicie o wnętrzach drewnianych domów wiejskich na pograniczu etnicznym polsko-białoruskim, w gminie Bielsk Podlaski, na przykładzie wsi Haćki. Metoda i wyniki: Interpretacja szczegółowych rysunków inwentaryzacyjnych dwóch wiejskich domów w Haćkach na Białostocczyźnie, wykonanych w grudniu 2015 roku na podstawie wcześniejszych prac terenowych przeprowadzanych w okresie od października do grudnia 2015 roku (wybrano i zaprezentowano 10 rysunków, w tym rzuty, przekroje i rysunki elewacji, przy czym rzuty i przekroje zawierają szczegółowe informacje o umeblowaniu i wyposażeniu wnętrz tych domów). Rysunki opracowano na prawach materiałów źródłowych, na potrzeby późniejszych analiz naukowych i działań konserwatorskich. Dopełnieniem materiałów rysunkowych jest dokumentacja fotograficzna (tu zaprezentowana w wyborze) i informacje pozyskane podczas wywiadów z mieszkańcami wsi. Wnioski: Zarejestrowano nawarstwianie się zmian (w rozplanowaniu, umeblowaniu i wyposażeniu) z różnych okresów oraz kontynuację ludowych wzorców kształtowania przestrzeni mieszkalnej (kompozycyjna i funkcjonalna rola pieca, amfiladowość wnętrza, rola kąta obrzędowego, czyli pokucia itp.).

EN

The general aim at the base of the work is to recognize vernacular architecture in Polish-Byelorussian ethnic borderland in the region of Białystok, on example of Haćki village in Bielsk Podlacki commune, 50 km south of Białystok, N-E Poland. The specific objective (research task) is to record graphical information about vernacular home interiors, as the source for further reasoning or conservation. Methods and results: Inventory drawings of two vernacular country cottages in Haćki, Białystok region, N-E Poland, have been made in December, 2015, after the field surveys in Haćki in October, November and December 2015. The set of drawings included plans, sections and façades; in this paper 10 drawings are presented. The drawings include all the information about layout, furniture and adornments of the houses. The relevant photographs and interviews with locals are also provided and taken into account. Conclusions: The houses are “chronicles of changes”, as we have observed the accumulation of changes of spatial layouts and furnishing of vernacular homes for the decades. Besides, the old vernacular traditions of residential space arrangement are still in use in such houses.

6

Domy strychulcowe w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk na Podlasiu

Czarkowska M., Kuczyńska U.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 1

13--20

PL

W artykule zaprezentowano wyniki poszukiwań terenowych, przeprowadzonych w październiku 2015 roku w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk. Celem poszukiwań było rozpoznanie miejscowego budownictwa ludowego ze słomy i gliny, ze szczególnym uwzględnieniem budynków o konstrukcji strychulcowej. W regionie budownictwo to było wprawdzie dość rzadkie (za wyjątkiem pobliskiej gminy Rudka), tym niemniej takie obiekty wznoszono tu jeszcze okazjonalnie stosunkowo niedawno, bo aż do lat sześćdziesiątych XX wieku. Podczas poszukiwań terenowych (obejmujących także wstępne wywiady z mieszkańcami kilkunastu wsi w gminach Klukowo, Ciechanowiec i Brańsk) znaleziono pięć takich budynków: dwa z nich są nowo odkryte, nieopisywane dotąd w literaturze, zaś o pozostałych istnieją jedynie krótkie wzmianki w najnowszym piśmiennictwie. W oparciu o przeprowadzone później szczegółowe wywiady z mieszkańcami tych wsi, w których znajdowały się odnalezione obiekty (szczególnie z mieszkańcami lub użytkownikami samych obiektów, a także z ich sąsiadami) oraz na podstawie oględzin badanych budynków rozpoznano kolejne etapy wznoszenia takich obiektów, zaprezentowane w załączonym materiale ilustracyjnym; wydają się one specyficzne dla regionu. Informacje o tych pięciu obiektach wraz z opisem zastosowanych w nich technologii budowlanych stanowią przyczynek do szczegółowego rozpoznania podlaskiej kultury budowlanej z użyciem słomy i gliny.

EN

Field surveys in Klukowo, Ciechanowiec and Brańsk communes, Podlasie region, N-E Poland, have been performed in October, 2015, with the aim to recognize vernacular buildings with wattle-and-daub walls. Whilst such constructions were used very occasionally in the local indigenous architecture (with the exception of the nearby commune Rudka, with dozens of such buildings), the tradition of their use survived at that territory to the early 1960’s. Nevertheless, only a few examples have survived until now: 5 such architectural objects have been found as a result of the field survey in October, 2015. Two of those buildings have not yet been described in the academic literature; the three other ones were found to be mentioned only tersely. Interviews with dwellers of all these houses and with their neighbors, as well as examination of the construction, were the research base for further reasoning, which has eventually resulted with the description of the construction process, its stages and nuances (stages being also shown on the drawings). Actually, the local wattle-anddaub construction have been assessed as specific for that region and unique in some aspects. All the findings are claimed to be the research contribution to the recognition of the local wattle-and-daub culture, as an important part of vernacular architecture of the region.

7

Domy drzewowapienne w gminach Klukowo i Ciechanowiec na Podlasiu

Czarkowska M., Kuczyńska U.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 1

5--12

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań terenowych, przeprowadzonych w listopadzie 2015 roku w zachodniopodla¬skich gminach Klukowo i Ciechanowiec. Przedmiotem badań było dawne budownictwo wiejskie wykonane z użyciem konstrukcji drzewowapiennej, znanej w literaturze pod nazwą cordwood masonry albo stackwall. W regionie budownictwo to było dość rzadkie, lecz tym bardziej jest ono uważane za ewenement w skali światowej, cenny poznawczo. Dlatego ce¬lem badań było oszacowanie występowania tego budownictwa w przeszłości i jego aktualnego zachowania na badanym terenie. W wyniku poszukiwań terenowych połączonych z wywiadami z mieszkańcami kilkunastu wsi odnaleziono i opisano sześć takich budynków, z czego trzy były już wcześniej krótko wzmiankowane w literaturze przedmiotu (Szewczyk, 2010). Na podstawie oględzin (udokumentowanych zbiorem fotografii) oraz wywiadów z mieszkańcami i użytkownikami takich budynków lub z ich sąsiadami opracowano i zaprezentowano tu rysunki poglądowe prezentujące fazy powstawania takich obiektów. Zbadane obiekty są interesującą częścią dziedzictwa architektonicznego regionu.

EN

Field surveys in Klukowo and Ciechanowiec communes, Podlasie region, N-E Poland, have been performed in November, 2015 with the objective to recognize vernacular buildings of stackwall (cordwood masonry) construction. Such construc-tions, whilst unique in general, were also rarity in the region. Given that, the research was aimed at assessing the prevalen¬ce and construction specifics of the local stackwall buildings in the two communes. As a general result of the field surveys and detailed inquiries, six buildings have been recognized and assessed; three of them had already been mentioned in the relevant former literature (Szewczyk, 2010). The formal results include sets of photos, inquiry records and drawings of such pieces of stackwall construction; the latter rendering stages of building erection. The found buildings are claimed to be an interesting part of local architectural heritage.

8

Drewniane budynki mieszkalne na Kielecczyźnie

Skoczylas O.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

219--224

PL

W artykule zebrano cechy chałup występujących najczęściej i rzadziej w regionie Kielecczyzny. Określono obszar jaki jest brany pod uwagę w artykule. Zebrano podstawowe rodzaje podziału chat polskich i wybrano ten podział, który pozwala na zastosowanie go do potrzeb tej publikacji. Następnie na podstawie literatury i fotografii wybrano reprezentatywne dla danych typów cechy.

EN

The article summarized the characteristics features of cottages are the most frequently and less frequently in the region of Kielce. In article were specified the area to be taken into consideration in the article. Were collected basic types of division of Polish cottages and chosen this classification, which allows to use it to the needs of this publication. Then, based on the literature and photographs were selected representative features of each type.

9

Dom wiejski we wsi gminnej Rossosz we wspomnieniach mieszkańców (komunikat naukowy)

Bujnik M.

Architecturae et Artibus

|

2015

|

Vol. 7, no. 1

5--9

PL

W pracy zaprezentowano informacje o ludowej kulturze budowlanej we wsi Rossosz. Na podstawie wspomnień mieszkańców (Romana i Eugenii Bujnik) opisano zwyczaje i tradycje związane z użytkowaniem nieistniejącego już stuletniego domu w tej wsi. Potwierdzono, że forma i konstrukcja tego obiektu nawiązywały do dawnych tradycji budowlanych na terenie Lubelszczyzny i południowego Podlasia. Zarejestrowano kilka oryginalnych (w tym również nie znanych dotąd i nie potwierdzonych w literaturze) zwyczajów związanych z użytkowaniem domu.

EN

The short research paper refers to vernacular building culture in Rossosz. The relevant lore sphere has been also studied, according to the memories and reminiscences of Roman Bujnik and Eugenia Bujnik, who used to inhabit an old house in that village (the house ceased to exist a few years ago). It is concluded, that the construction and forms of that house were rooted in the local building traditions; similarly, the lore was also relevant to the local traditions of home inhabiting. Nevertheless, a few unique vernacular traditions have been also revealed.

10

Dom przy ul. Nowomiejskiej 38 w Liwie jako przykład wernakularnych wartości w drewnianej architekturze Mazowsza : komunikat naukowy

Germel A.

Architecturae et Artibus

|

2015

|

Vol. 7, no. 2

5--11

PL

Przedstawiono niezwykły pod względem zewnętrznej estetyki przykład zabudowy drewnianej Liwu z XIX i początku XX wieku, mianowicie dom przy ulicy Nowomiejskiej, który uznano za istotną wartość dziedzictwa kulturowego tej wsi. Ukazano proces stopniowych zmian estetyki obiektu. Zwrócono uwagę na nietypowe zjawisko estetyczno-architektoniczne, jakim jest zaistnienie na ścianach tego domu wykonanych przez gospodarza malowideł ze scenami z kreskówek Disneya. Gospodarz domu sporządził jakby osobisty pamiętnik na białych elewacjach budynku, nadając otoczeniu bajkowy wymiar.

EN

An unique example of wooden buildings of Liw from the end of the nineteenth century is described, on the basis of a house at Nowomiejska street. The preserved vernacular wooden house is claimed to be an important cultural asset of the village. The evolution of the object’s aesthetics is also presented, with its history background. For example, an unique “vernacular pop-culture” phenomenon has been recognized; namely, the vernacular architecture of the house has been merged with Disney cartoons paintings, made by the house owner. The landlord made a personal diary on the white walls of the building, giving its environment some fabulous dimension environment.

11

Budownictwo z polan opałowych w gminach Nur i Boguty w województwie mazowieckim

Sołowińska A.

Architecturae et Artibus

|

2015

|

Vol. 7, no. 2

27--32

PL

Zaprezentowano wyniki badań terenowych, zrealizowanych na przełomie lat 2014 i 2015 w gminach Nur i Boguty w województwie mazowieckim, nad budownictwem wiejskim wyróżniającym się nietypowymi rozwiązaniami materiałowo-konstrukcyjnymi, mianowicie o ścianach z drobnowymiarowego drewna opałowego spajanego zaprawą murarską. Znaleziono i opisano 9 takich budynków. Ich charakterystyka i opis naukowy stanowią wkład do poznania kultury użycia drewna opałowego w polskim budownictwie ludowym, a także są przyczynkiem do analogicznych badań w szerszym ujęciu, ogólnoeuropejskim lub globalnym.

EN

The field research surveys were performed in December 2014 and January 2015 in the rural communes Nur and Boguty in Mazovia Voivodeship. The objective was to recognize old buildings with an unique vernacular stackwall construction (also known as cordwood masonry). As a result, 9 such architectural objects have been found and described in the article, including their technical characteristics and cultural aspects. The results are contribution into the general subject of stackwall construction prevalence in Poland, and in the wider global context, as well.

12

Tradycyjny piec wiejski jako fenomen architektoniczno-kulturowy

Szewczyk J

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2012

|

Z. 28

97--118

PL

W artykule przedstawiono fenomen wiejskiego pieca jako elementu architektonicznego będącego przedmiotem zainteresowań dawnych budowniczych i architektów od XVIII wieku do współczesności, lecz także stale obecnego w polskiej literaturze pięknej od XVI wieku Omówiono znaczenie, jakie wiejskiemu piecowi przydawali miłośnicy polskiej kultury dawnej i kultury ludowej. Powodem powzięcia badań jest wyjątkowość niektórych urządzeń ogniowo-kominowych w pewnych regionach Polski, co przed kilkudziesięciu laty dostrzegł prof. Ignacy Tłoczek, uważając np. „piece podlaskie" za „osobliwość niespotykaną nigdzie indziej na świecie". Celem niniejszego artykułu jest jednak nie tylko uzupełnienie luki poznawczej, nie tylko synteza rozproszonej wiedzy na temat polskich pieców, lecz także - jako przyczynek do dalszych badań - stworzenie merytorycznej podstawy do dalszych badań, mających na celu określenie potencjalnej roli tradycyjnych systemów ogniowo-kominowych jako elementów użytkowych, kompozycyjnych, a przede wszystkim semantycznych (tj. ważnych pod względem znaczeniowym) we wnętrzu współczesnego oraz przyszłego domu.

EN

The paper deals with the social, cultural and architectural significance of a cottage stove in Poland, between the 18th and 20th centuries. The old Polish literature citations are the base for reasoning, which can be summarized with the sentence by prof. Ignacy Tłoczek, who claimed that "a cottage stove in the Podlasie region is a curiosity of the World" and called this type of a stove to be "the supreme fire device, probably the best in its category". Similar theses were also declared by other Polish writers, both academicians and enthusiasts of Podlasie folk culture. The objective of the work is not only to complete the knowledge about vernacular stoves and stove lore, but also to gather dispersed informations and thus to create the base for further analyses of the significance of vernacular stove art and technology for the contemporary and future dwellings, including utilitarian, aesthetic and semantic aspects. In other words, the findings have been displayed with the main conclusion that the subject matter should be still investigated with focus on inspirational and cultural significance of Podlasie cottage stoves.

13

Wpływ czynników fiskalnych na tradycyjne formy architektoniczno-budowlane. Na przykładzie podlaskich urządzeń piecowo-kominowych

Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2012

|

Vol. 4, no. 2

38-45

PL

Na podstawie literatury przedmiotu (w tym piśmiennictwa dziewiętnastowiecznego) poddano krytycznej analizie tezę, iż tak zwane podymne (dawny podatek pobierany od domów lub częściej od kominów, zwany inaczej kominowym i obowiązujący z licznymi modyfikacjami od 1629 roku, choć dawniej różnie interpretowany) stanowiło jedną z przyczyn powszechności specyficznych systemów grzewczych (tj. wielopiecowych, lecz zarazem jednokominowych) we wschodniopodlaskich domach wiejskich, a być może także istotny czynnik sprzyjający zachowaniu się lokalnie aż do początku xx wieku bezkominowych systemów piecowych w tzw. wnętrzach kurnych (dymnych). uzyskano informacje potwierdzające tezę, choć nie wykluczono pewnych wątpliwości interpretacyjnych. wyniki analiz uogólniono, potwierdzając generalną zależność architektury i budownictwa od czynników fiskalnych, co zilustrowano również innymi przykładami.

EN

Based on the old literature survey, the author has examined the hypothesis that the specific taxes which were called podymne had determined the historic development of old vernacular stove systems in residential building in the podlasie region (north-eastern poland), thus resulting in their local uniqueness. Podymne was first mentioned in 1626 and then interpreted in various ways, and became one of the causes of the local prevalence of stove-based heating systems without chimneys. the author verifies this conviction and follows its consequences, thus looking for the general dependencies between taxes and architecture in their historic evolutionary development.

14

Ceramika zastosowana w budownictwie ludowym jako cenne dziedzictwo kultury materialnej w podlaskiej gminie Czarna Białostocka

Horba I, Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2012

|

Vol. 4, no. 3

18-25

PL

Na obszarze podlaskiej gminy Czarna białostocka intensywnie rozwijał się dawniej drobny przemysł ceramiczny i rękodzielnictwo garncarskie. Ośrodkiem rzemiosła garncarsko-strycharskiego była Czarna wieś kościelna, w której i wokół której od dawna doskonalono techniki garncarskie i strycharskie (wytwarzano między innymi kafle piecowe i dachówki). Wyroby ceramiki budowlanej, a nawet odpady ceramiki użytkowej służyły celom budowlanym, zaś ich intensywne wykorzystywanie doprowadziło do rozwoju nietypowych rozwiązań architektoniczno-budowlanych, które omówiono w artykule. Analiza takich rozwiązań ma służyć za podstawę do właściwej oceny lokalnego dziedzictwa kulturowego związanego z kulturą budowlaną regionu.

EN

The territory of Czarna białostocka commune in the region of podlasie is well known for its historic semi-vernacular traditions of pottery craft. the center of that local vernacular craft traditions was Czarna wieś kościelna. As a result of the pottery craft development, the various types of ceramics (stove tiles, roofing tiles) have been used intensively in local vernacular building, thus supplying the development of unique vernacular architectural forms and building technologies. The examples are discussed in the paper, in order to supply the proper assessment of the local heritage of vernacular architecture.

15

Architektura interaktywna

Kęsek Z.

Środowisko Mieszkaniowe

|

2009

|

nr 7

76--77

16

Zdobnictwo naroży w drewnianych domach wiejskich na Białostocczyźnie - próba uporządkowania zbioru

Szewczyk J.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura

|

2008

|

Z. 21

129-160

PL

W pracy przedstawiono różnorodność zdobień wycinanych w cienkich drewnianych deskach i mocowanych na narożach (węgłach) w drewnianych domach wiejskich na Białostocczyźnie. Wzory ornamentalne uporządkowano wg podobieństwa. Typy podobne (pokrewne) zgrupowano po to, aby pokazać zakres zmienności wariantów. Wyekstrahowano 631 motywów zdobniczych, mocowanych na oszalowanych węgłach. Motywy uporządkowano, skatalogowano i przedstawiono w formie rysunków w sposób umożliwiający ich porównanie i ocenę.

EN

The variety of traditional wooden adornments, have been presented. The ornamental elements, made with thin planks and fixed on the corners of wooden cottages, have been sketched, classified and catalogued in order to show the range of shapes and motifs. The work contains the drawings of 631 ornamental motifs, to enable their comparison and assessment.

17

Zastosowanie gliny w konstrukcji ścian wiejskich domów na Podlasiu

Szewczyk J.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura

|

2008

|

Z. 21

93-127

PL

Opierając się na badaniach opisanych w literaturze przedmiotu oraz na badaniach terenowych, przedstawiono problematykę dotyczącą tradycyjnego podlaskiego budownictwa z gliny. Omówiono konstrukcję ścian wiejskich domów uwzględniając wartości kulturowe - tj. wartości glinianych budynków jako nośników dziedzictwa i jako materialnych wytworów szerszej i głębszej kultury użycia gliny jako budulca. Wysunięto tezę, że podlaskie lu-dowe budownictwo z gliny charakteryzuje się wyjątkową finezją rozwiązań, wielością wariantów wykraczających poza podręcznikowe standardy i obfitością związanych z tym budownictwem zwyczajów przynależnych do kręgu kultury niematerialnej. W szczególności opisano rodzaje konstrukcji ścian z wykorzystaniem gliny jako budulca, dzieląc znane na Podlasiu rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe na siedem grup, takich jak: (1) ściany z drewna opałowego i gliny (cordwood), (2) ściany ubijane z jałowca i gliny, (3) ściany wiklinowo-gliniane, (4) strychulcowe ściany plecione, (5) ściany glinobite, (6) ściany z surowej, glinianej cegły, (7) mur pruski z surowej cegły.

EN

On basis of recent field research and literature searchings, the variety of vernacular wall earthen building constructions in the Podlasie region, is taken under consideration. The objective is to recognize these earthen methods and structures as heritage artifacts that carry some values of cultural heritage. They are al-so considered as the products of the culture of clay usage in buildings. As a result, the seven groups of such types of constructions are presented, as follows: (1) cordwood masonry walls; (2) earthen walls, reinforced with juniper; (3) earthen walls, reinforced with wicker; (4) timber walls with wattle and daub infill, and wattle and daub walls; (5) rammed earth walls; (6) adobe walls; (7) frame construction with adobe infill.

18

Dyskurs o ewolucji podlaskiego budownictwa ludowego

Szewczyk J.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura

|

2007

|

Z. 20

119-139

PL

W artykule poruszono problem nieciągłości rozwoju budownictwa ludowego w Polsce, na przykładzie obszaru północnego Podlasia. Ten obszar uchodzi za najmniej przekształcony, za niezdegradowany, naturalny i pełen pamiątek przeszłości. Panuje opinia, że jest to jeden z niewielu obszarów, na których w zasadzie nie naruszono ciągłości rozwoju architektury i budownictwa oraz że właśnie na Podlasiu zachowały się ślady zamierzchłej przeszłości utrwalone w układach wsi i siedlisk oraz w kształtach i zdobnictwie chat. Jednak, mimo pewnych przesłanek potwierdzających powyższe opinie, istnieje wiele wątpliwości i problemów związanych z wartościowaniem wiejskiej przestrzeni Podlasia jako swoistego skansenu i magazynu pamiątek przeszłości. Omówiono je, uwzględniając następujące przełomy dziejowe skutkujące przerwaniem lub zaburzeniem ewolucyjnego rozwoju ludowych tradycji budowlanych: (a) pomiarę włóczną po 1557 r.; (b) zniszczenia wojenne z lat 1658-1666 (najazd moskiewski, potop szwedzki); (c) przełom w okresie Oświecenia, (d) osiemnastowieczną działalność Antoniego Tyzenhauza; (e) przemiany ekonomiczne w połowie XIX w.; (f) uwłaszczenie chłopów w 1964 r.; (g) przemiany pouwłaszczeniowe; (h) emigrację zarobkową; (i) przymusową emigrację z lat 1915-1922, czyli tzw. bieżeństwo; (j) komasację oraz przemiany ekonomiczne w okresie międzywojennym; (k) powojenną reformę rolną; (l) całokształt późniejszych przemian powojennych (dokończenie prac komasacyjnych, elektryfikacja wsi, przemiany w budownictwie - m.in. typizacja); (ł) przerwanie ciągłości rozwoju architektury i tradycyjnego rzemiosła budowlanego w okresie współczesnym, (m) najnowsze zjawiska w wiejskiej architekturze i budownictwie. Zaistnienie opisanych wątpliwości związanych z wartościowaniem ludowego budownictwa Podlasia może wpłynąć na ocenę zabytków budownictwa jako nośni-ków wartości kulturowych. Wydaje się także istotne w kontekście przyszłych działań rewitalizacyjnych.

EN

The paper refers to the problems of estimation of Polish vernacular architecture, because of the lack of continuity in its historical development proc-esses. The main focus is the evolution of vernacular buildings in country areas of Podlasie region, in northeastern Poland. Generally, this area is well known for its old wooden buildings of vilages and small towns. There is common and popular belief that these wooden buildings are the result of a long and stable evolution, reflecting local craft traditions. The author advances arguments for the thesis that the traditions of local vernacular building, were often interrupted in the past, actually. A number of such periods of discontinuity between 1557 and the present, have been shown. Prob-lems of estimation and scope are mentioned, too. These ones consist of three issues: (a) a discontinuity of natural culture development in the past; (b) inconsistencies of estimation of heritage values; (c) internal inconsistencies of local culture. These problems impede successful revitalisation efforts, unless a profound culture knowledge is applied. Finally, it has been claimed that the real evolution of vernacular buildings in Poland (and especially in Podlasie region) seems to be dubious in some cases and periods. It should be taken into consideration and studied carefully in the future, as this subject matter is essential for the proper recognition of cultural values of local vernacular architecture.

19

Chochołów - rozwój przestrzenny

Pobocha K.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2004

|

T. 49, z. 1-4

98-104

EN

Permanent settlements in Podhale highlands region first appear in XII - XII c. Relatively late settling there results from its rather difficult climatic conditions. First settlers probably came from the Polish lowland in the North, but in in XIV - XV c. there was an influx of people from the East from territories of present Rumania and from the Balkans. These people were predominantly shepherds and hunters. So present population of Polish highlanders has its double roots. They originated their individual and rich culture, also characteristic type of timber architecture of their shepherds shelters, homes, farm buildings, inns and churches. To meet climatic hardships their buildings were very thoughtfully situated and all perfectly fit to land contours, prevailing winds, and sun path. Their settlements developed mostly in valleys, following rivers, runs, and roads. Thus many have linear pattern. This applies also to Chochołów village which is located in Czarny Dunajec river valley. Chochołów village is a peculiar place. Most of the its present buildings comes from the second half of XIX and XX c. But under the economic pressure, mostly because of the development of tourism, and other contemporary life temptations, new houses became still larger so there is a risk that the most valuable characteristic of the region - a harmony between nature and buildings is vanishing. Illustrations adjoined to the article show different stages of the village development: its plan of 1846, old houses which lean to the road, and the new which despite of repeating some local details do not represent architectural values of consistency of the old ones.

20

Jeszcze o "stylu zakopiańskim" i jego wpływie na architekturę modernistyczną : przyczynek do kwestii zaniku ludowej inspiracji w architekturze końca XX wieku

Tołłoczko Z.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2000

|

R. 97, z. 1-A

16-25

EN

The article is devoted to some aspects of the conections between Polish and Slovakian country roots of pre-modern architecture and interior design. Author praise inspiration of popular mountain country art on architecture inter tradition and avant-garde. She stress problem of atrophy folk influence in postmodern architecture