Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Aksjologiczne implikacje antropocentryzmu i biocentryzmu w edukacji. Determinanty wyboru. Szanse i zagrożenia

Chrzanowska-Gancarz M.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2017

|

z. 112

72--83

PL

W artykule stawiam tezę, że w strategiach oświatowych zbyt słaby akcent kładzie się na zagadnienia związane z kształtowaniem świadomości ekologicznej, zorientowanej na holistyczną percepcję człowieka i przyrody. Przedstawiono tu antagonistyczne wizje i wybrane perspektywy postrzegania środowiska przyrodniczego oraz najczęściej przywoływane argumenty w dyskusjach – pomiędzy zwolennikami antropocentryzmu i propagatorami biocentryzmu.

EN

In this article, I propose a thesis that in educational strategies too weak emphasis is placed on the issues of shaping environmental awareness, oriented on holistic perception of human beings and nature. I presented antagonistic visions and selected perceptions of the natural environment and the most frequently quoted arguments in the discussions – between the supporters of anthropocentrism and the propagators of biocentrism.

2

Przełom ekofilozoficzny w myśleniu według Zdzisławy Piątek

Fiut I. S.

Problemy Ekorozwoju

|

2011

|

Vol. 6, nr 1

95-106

EN

In the opinion of Zdzisława Piątek, the eco-philosophical breakthrough has its genesis in the development of 20th century new axiology indicating, that the value of “sustainability of life” constitutes the highest value for man. On the moral plane, it becomes the source of biocentric and and ecocentric attitudes, lessening human “species chauvinism”. Such attitudes are characterized by the profound axiological conviction that nature as the original environment of human existence possesses internal value, and therefore must constitute the source of ethical concern as a morally vital object. Consequently, man as a source of ethical choices should be responsible for nature’s mode of being, which is strictly related to the quality of his life and dignity, as well as defines the fate of future generations of mankind. According to Zdzisława Piątek, the development of natural and biological sciences constitutes another important cause of eco-philosophical breakthrough. Presently, these sciences provide vast rational knowledge concerning the real relationships between humans, both their biological and cultural essence, and their natural living base. This knowledge provides not only assumptions and arguments for the eco-philosophy, but also broadens the spaces of reflection over the role and place of man within the natural being, and also the future of this natural coexistence. Zdzisława Piątek also believes that the progress of natural and biological sciences must be evolution-oriented on the level of philosophical analysis, and should correspond to the development of social sciences and humanities in order, that the understanding of man as a link of historical process of evolution would be possible, alongside his mind and its symbolic outcomes, creating his culture and generating the forms of social interactions. This knowledge presents the real situation of man within the system of biosphere and renders it possible for him to make critical use of scientific achievements in order to assure a harmonious coexistence of people and nature, as well as the further development of their specific species characteristics, the expression of which is culture. Zdzisława Piątek also criticizes the idealistic and radically anthropocentric attitudes which juxtapose the cultural essence of man with his relationships with the natural determinants of his existence, for instance the concept of “intelligent design”. Such attitudes limit the freedom of scientific research and prevent the rational use of scien-tific discoveries that could serve the improvement of the quality of human life and actual dignity of man.

PL

Przełom ekofilozoficzny w myśleniu w świetle rozważań filozoficznych Zdzisławy Piątek ma swoją genezę w rozwoju w XX wieku nowej aksjologii wskazującej, że najwyższą wartością dla człowieka staje się wartość „trwałości życia”, która na płaszczyźnie moralnej staje się źródłem postaw biocentrycznych oraz ekocentrycz-nych, osłabiających jego „szowinizm gatunkowy”. Postawy te cechuje głębokie przekonanie aksjologiczne, że przyroda jako naturalne środowisko istnienia człowieka ma wartość wewnętrzną, a więc musi być źródłem troski etycznej jako przedmiot ważny moralnie, a człowiek jako podmiot wyborów etycznych powinien odpowiadać za jej kondycję bytową, która ściśle łączy się z jego jakością życia oraz godnością i określa również losy przyszłych pokoleń gatunku ludzkiego. Drugą ważną przyczyną przełomu ekofilozoficznego w myśleniu według tej myślicielki jest rozwój nauk przy-rodniczych i biologicznych, które dostarczają obecnie szerokiej wiedzy racjonalnej na temat rzeczywistych związków człowieka, jego biologicznej, ale i kulturowej natury z jego bytowym podłożem przyrodniczym. Wie-dza ta dostarcza nie tylko przesłanek i argumentów dla rozwoju myślenia zorientowanego ekofilozoficznie, ale poszerza przestrzenie refleksji aksjologicznej nad rolą i miejscem człowieka w bycie przyrodniczym oraz przy-szłości tej naturalnej koegzystencji. Piątek sądzi również, że postęp nauk przyrodniczych oraz biologicznych musi być na poziomie analizy filozo-ficznej zorientowany ewolucyjnie i musi korespondować z rozwojem nauk społecznych i humanistycznych, by możliwe było rozumienie człowieka jako ogniwa dziejowego procesu ewolucji wraz z jego umysłem oraz jego symbolicznymi wytworami, tworzącymi jego kulturę i generującymi formy społecznych interakcji. Ma bowiem świadomość, że wiedza ta uświadamia realną sytuację człowieka w systemie biosfery i pozwala na krytyczne wykorzystywanie osiągnięć nauki w celu harmonijnej koegzystencji ludzi z przyrodą oraz dalszy rozwój ich specyficznie gatunkowych cech, których wyrazem jest właśnie kultura. Krytykuje również stanowiska ideali-styczne i skrajnie antropocentryczne, przeciwstawiające kulturową naturę człowieka jego związkom z przyrod-niczymi determinantami jego bytowania – np. koncepcję inteligentnego projektu (the intelligent design). Stano-wiska takie ograniczają bowiem wolność badań naukowych i uniemożliwiają wykorzystywanie rozumne odkryć naukowych do podniesienia jakości życia ludzi i rzeczywistej godności człowieka.

3

Etyka w ekologii przemysłowej

Keitsch M. M.

Problemy Ekorozwoju

|

2011

|

Vol. 6, nr 2

19-31

EN

Industrial ecology (IE) intends to improve industrial processes in a way that the society benefits with as less damage of the environment as possible. As a concept it gives responses to environmental problems in the field of industry and technology and aims to enable management of human activity on a sustainable basis by minimizing energy and materials usage, ensuring acceptable quality of life for people, minimizing negative ecological im-pacts of human activity to levels natural systems can sustain, and maintaining economic viability of systems for industry, trade and commerce. Industrial ecology offers a systems methodology for the analysis of material and energy flows. Thereby an investigation of the connection between humans and nature, placing human activity in the larger context of the biophysical environment from which we obtain resources and into which we put our wastes is of essential importance. Since industrial ecology has been developed by engineers and natural scientists an ethical reflection of the con-cept is often neglected. Ubiquitarily manifests however in anthropocentric assertions such as harmonizing the contradiction between nature and culture with scientific expertise, appropriate technology and socio-economic management. This paper interprets industrial ecology ethically by relating values to specific characteristics of the systems me-thodology. This interpretation should provide a starting point for a debate within the field out from the concepts. own epistemological premises. The presumption for the value of this endeavour is that industrial ecology is not morally ˇ°neutralˇš but possesses an implicit normative potential for the design of a possible sustainable world. Following the introduction, which presents the systems methodology as a core concept in industrial ecology, the second section gives an overview over main environmental ethics positions to prepare the ground for the argu-ment that industrial ecology might benefit from considering a moderate biocentrism. Section three examines three epistemological characteristics of the systems methodology: interdependence, diversity and complexity and explores their relationship to values in ethics: responsibility, openness and correspondence. Conclusively, the fourth section gives some reasons why a moderate biocentrism supplementing anthropocentric positions is ad-vantageous for IE and what benefits can be gained for research and practice in the field.

PL

Ekologia przemysłowa służy udoskonaleniu procesów przemysłowych w sposób, który przyniesie korzyści spo-łeczeństwu, jak najmniej przy tym szkodząc środowisku. Koncepcja ekologii przemysłowej odpowiada na pro-blemy środowiska w dziedzinach przemysłu i technologii oraz ma umożliwić zrównoważone zarządzanie dzia-łalnością człowieka poprzez zmniejszanie zużycia energii i surowców, zapewnianie odpowiedniej jakości życia, zmniejszanie negatywnych skutków działalności człowieka, a także utrzymywanie rentowności systemów dla przemysłu, handlu i rzemiosła. Ekologia przemysłowa oferuje metodologię systemów potrzebną do analizy przepływów materiałów oraz energii. Dlatego tez istotne znaczenie ma badanie związku między człowiekiem i przyrodą, działalności człowieka widzianej w szerszym kontekście środowiska biofizycznego, z którego pobie-ramy zasoby i do którego wyrzucamy nasze odpady. Ponieważ ekologia przemysłowa została rozwinięta przez inżynierów i przyrodników, etyczny aspekt tej kon-cepcji jest często zaniedbywany. Odnaleźć go można jednak w powszechnie używanych antropocentrycznych twierdzeniach np. o łagodzeniu sprzeczności pomiędzy naturą i kulturą poprzez ekspertyzę naukową, odpowied-nią technologię oraz zarządzanie społeczno-ekonomiczne. Niniejszy artykuł pokazuje ekologię przemysłową w świetle etycznym poprzez odniesienie wartości do specy-ficznych cech metodologii systemów. Ekologia przemysłowa nie jest moralnie „neutralna”, lecz posiada ukryty potencjał normatywny, umożliwiający zaprojektowanie zrównoważonego świata. Wstęp do niniejszego artykułu przedstawia metodologię systemów jako podstawowe pojęcie w ekologii przemy-słowej. Drugi paragraf zawiera przegląd podstawowych trendów w etyce środowiskowej, pokazując związek ekologii przemysłowej z umiarkowanym biocentryzmem. Trzeci eksploruje trzy epistemologiczne cechy meto-dologii systemów: współzależność, różnorodność i złożoność, a także ich stosunek do wartości w etyce, takich jak odpowiedzialność, otwartość i współistnienie. Natomiast czwarty podaje powody uzasadniające dlaczego umiarkowany biocentryzm, jako dodatek do antropocentrycznego stanowiska, jest pozytywny dla ekologii prze-mysłowej.

4

Filozofia przyrody jako podstawa dla sozologii

Lemańska A.

Problemy Ekologii

|

2009

|

R. 13, nr 6

297-299

PL

W artykule uzasadnia się, że filozofia przyrody stanowi jeden z filarów, na których można się oprzeć, poszukując podstaw aksjologicznych dla działań podejmowanych w celu ochrony środowiska. Takich fundamentów nie mogą dostarczyć same nauki przyrodnicze, gdyż metoda eksperymentalna nie dopuszcza możliwości dokonywania wartościowań. W ramach filozofii przyrody można też próbować poszukiwać rozwiązań unikających skrajności zarówno antropocentryzmu, jak i biocentryzmu.

EN

The article presents a justification that the philosophy of nature is one of the pillars which can be used as a support while seeking the axiological foundations for the actions undertaken for environmental protection. These foundations cannot be solely provided by the natural sciences as the experimental method does not allow making valuations. The framework of the philosophy of nature enables making attempts to find solutions which avoid extremes of both anthropocentrism and biocentrism.

5

Etyka szacunku dla życia Alberta Schweitzera a ekofilozofia

Piątek Z.

Problemy Ekorozwoju

|

2008

|

Vol. 3, nr 2

51-61

PL

Przedmiotem rozważań jest analiza głównych założeń etyki czci dla życia Alberta Schweitzera, ze szczególnym uwzględnieniem trudności, na jakie ona napotyka. Zasadnicza trudność wynika z rozwiązywania dylematów moralnych związanych z realizacji nakazu szacunku dla wszelkich przejawów życia w świecie, w którym życie toczy się z "żoładka do żoładka". Etyka szacunku dla życia, podkreślając moralność autonomii człowieka, każe mu działać wbrew regułom, według, których toczy się życie na Ziemi. Jak zatem pogodzić nieusuwalne zło tego świata z nieustannym obarczaniem ludzkiego sumienia poczuciem winy? Schweitzer uzasadnia etyki czci dla życia przez odwołanie się do metafizycznej woli życia, która wprawdzie jest nie z tego świata, lecz mimo to, stosuje je do świata rzeczywistego. Z tego dualizmu w pojmowaniu życia wywodzą się dylematy moralne jego etyki. Ekofilozofia przezwycięża dualizm Schweitzera w pojmowaniu życia i określa realizację etyki szacunku dla życia w ograniczonym zakresie. W takim zakresie jak to jest możliwe w świecie takim jaki jest.

EN

The subject of this discussion is the analysis of the main assumptions of Albert Schweitzer's ethics of respect for life with emphasis on the difficulties that such ethics faces. The main difficulty lies in the moral dilemmas which result from the implementation of the obligatory respect for all manifestations of life in the world in which life is lead "from stomach to stomach". The ethics of respect for life emphesizes man's moral autonomy and at the same time forces man to live against the rules which govern life on Earth. How can we reconcile the inherent evil of this world with the constant feeling of guilt? Schweitzer justifies the ethics of respect for life by referring to the metaphysical will to life, which is not from this world, but he applies it to the real world. Such dualistic understanding of life gives rise to the moral dilemmas of his ethics. Ecophilosophy may overcome the duality of Schweitzer understanding of life and implements the ethics of respect for life to a limited extent, to an extent which is possible in the world as it is.

6

Bio- i ekocentryzm jako źródło deprecjacji życia ludzkiego w świetle refleksji etycznej i chrześcijańskiej wizji człowieka

Łozowski B.

Problemy Ekologii

|

2007

|

R. 11, nr 4

177-180

PL

Prezentowany artykuł jest refleksją nad podstawowymi założeniami etyki bio- i ekocentrycznej w kontekście moralnym. W pierwszej części przedstawiono propozycję analizy etycznej i konsekwencje wynikające z kierowania się bio- i ekocentryzmem. Na podstawie rozważań autor wyciąga wniosek, że etyki te degradują wartość człowieka a tym samym, w swojej ortodoksyjnej formie, mają charakter destruktywny. Druga część artykułu jest polemiką z poglądem głoszącym, iż bio- i ekocentryzm nie stoi w konflikcie z chrześcijańską wizją człowieka. W świetle przytoczonych argumentów wnioskuje się, że oba systemy etyczne są wzajemnie rozbieżne. W kontekście powyższych rozważań autor proponuje relacje "człowiek -środowisko" wypełnić zasadami zrównoważonego rozwoju. "Wpisują się" one w odpowiedzialny antropocentryzm, nie budząc tak silnych zastrzeżeń moralnych jak bio- i ekocentryzm.

EN

The article is a pondering over the basic assumptions of bio- and ecocentrism ethics in the moral context. In the first part a proposal of ethical analysis as well as the consequences of following the framework of bio- and ecocentrism are presented. Bearing in mind those deliberations, the author concludes that those ethics reduce the value of human kind and thus, in their orthodox form, have a destructive influence. The second part of the article is a polemic with the view that bio- and ecocentrism are not opposed to the Christian concept of a man. On the basis of the presented argumentation, it is deduced that those two systems aredivergent. In the context of the above-mentioned discussion, the author proposes the principles of balanced development as a way of referring to the relation between the man and the environment. Those principles are embedded in anthropocentrism and in contrast with bio-and ecocentrism fewer moral reservations are made about them.