Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Wpływ klimatu na kulturę - tradycyjne drzwi w chacie góralskiej, rozwój, funkcja, konstrukcja i znaczenie symboliczne

Sobczyńska Karolina, Maksymowicz-Mróz Natalia

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2023

|

Z. 14

131-141

PL

We wszystkich stylach architektonicznych akcentowano wejścia do budynków. Drzwi wejściowe oddzielają świat zewnętrzny od wewnętrznego i jednocześnie stanowią łącznik pomiędzy nimi. W wielu kulturach drzwi do obiektu są elementem, nie tylko użytkowym, ale niosącym informacje i znaczenia. Szczególnie w architekturze wernakularnej, gdzie klimat i przyroda jako świat zewnętrzny determinuje przeżycie mieszkańców, drzwi prowadzące do wnętrza domu traktuje się z uważnością artysty świadomego, że są niejako elementem pomiędzy sacrum a profanum. Dlatego najczęściej na drzwiach umieszcza się symbole mające zapewnić domownikom ochronę, szczęście, płodność i dostatek. Drzwi podhalańskiego domu są jak książka, z której można wyczytać o zdeterminowanych klimatem warunkach życia, stosunku Górali do przyrody, rodziny i dobytku. Można wyciągnąć wnioski na temat systemu wartości ludności, której styl życia nieznacznie się zmieniał przez kilka stuleci.

EN

The wooden vernacular architecture of Podhale reflects the climate and nature that determine the survival of the inhabitants. The door leading to the interior of the house shows the artist's sensitivity aware that they are an element between the sacrum and the profanum. That is why, most often, symbols are placed on the door to ensure protection, happiness, fertility and prosperity for the household members. The door of the Podhale house is like a book from which you can read about the living conditions, the attitude of the Highlanders to nature, family and property. Conclusions can be drawn about the value system of a population whose lifestyle has been almost unchanged for several centuries. This inner awareness of the Highlanders is visible in the amount of work devoted to building the door, in the attention to every smallest detail, in a very complicated structure. Magic symbols reflect the state of mind of the inhabitants who have struggled with the harsh conditions of the mountain climate throughout their lives, balancing on the brink of life and death.

2

The roof as information and a response to the place, climate and way of life of local communities on the example of wooden architecture of Southeast Asia, Bhutan and Poland

Sobczyńska Karolina U.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

423--439

EN

For centuries, the roof has been a reminiscence, the symbol of basic human shelter and territory. Using the example of several ethnic groups living in Southeast Asia, Bhutan and Poland, the basic determinants of roof shape creation in vernacular architecture are discussed and similarities highlighted. In wooden architecture in different regions of the world, the form and construction of the roof are determined primarily by local conditions: climatic conditions, available materials, local tradition, culture, customs. Often it is the shape of the roof that determines the visual identity of a given ethnic group, with its traditions and way of life. The author points out that societies from different regions of the world with no cultural ties created wooden architecture based on the same factors and that the similarities are already present at the level of thinking patterns resulting, for example, from the need to emphasize the importance of religious buildings by means of the stacked, pent hip form of the basic roof.

PL

Od wieków dach jest reminiscencją, symbolem podstawowego schronienia człowieka i jego terytorium. Na przykładzie kilku grup etnicznych, żyjących w Azji Południowo-Wschodniej, Bhutanie i w Polsce, omówiono podstawowe determinanty kształtowania formy dachu w architekturze wernakularnej i podkreślono podobieństwa. W architekturze drewnianej w różnych regionach świata forma i konstrukcja dachu wynikają przede wszystkim z uwarunkowań danego miejsca: warunków klimatycznych, dostępnych materiałów, lokalnej tradycji, kultury i obyczajów. Często to właśnie kształt dachu jest elementem stanowiącym o wizualnej odrębności danej grupy etnicznej, z jej tradycją i sposobem życia. Autorka zwraca uwagę, że społeczeństwa z różnych regionów świata, nie związane ze sobą kulturowo, tworzyły architekturę drewnianą w oparciu o te same czynniki, oraz że podobieństwa występują już na poziomie wzorów myślenia, wynikających na przykład z potrzeby podkreślania ważności budynków sakralnych za pomocą spiętrzonej formy dachu podstawowego.

3

Case study of an old farmhouse in Olszewo: pro memoria

Bogdziewicz Magdalena, Buczyńska Natalia, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2022

|

Vol. 14, no. 2

17--28

EN

In 2021, the authors performed a series of field surveys in Podlaskie region, northeastern Poland, looking for culturally significant specimens of vernacular architecture. The search in Brańsk commune (gmina Brańsk) have resulted with finding a small but extremely interesting farmhouse, built some 80 years ago, i.e. in the early 1940s, with the use of locally obtained materials. In this article the authors present their findings; namely, they have documented the unique history and essential features of this farmhouse in terms of its construction, materials, layout, architectural form and adornment. All these aspects also witness a tangled history of the village and its surroundings, as well as intricacies of the local culture. An observed accumulative nature of the house and the uniqueness of its long history attribute the house with moral values of commemoration. Both that reason and the recently-observed rapid deterioration of the house compose a rationale for its documenting.

PL

W 2021 roku wykonano serię poszukiwań terenowych na Podlasiu. Celem poszukiwań było rozpoznanie zachowanych po dziś dzień cennych przykładów budownictwa ludowego. W rezultacie znaleziono bardzo interesujący obiekt we wsi Olszewo w gminie Brańsk. Ten ponad osiemdziesięcioletni budynek wzniesiono około 1940 roku lub niewiele później z użyciem różnych materiałów miejscowych. W artykule scharakteryzowano go pod względem materiałowo-konstrukcyjnym, rozplanowania, kształtu (formy architektonicznej) i zdobnictwa, rozpoznając w tychże jego cechach wartość unikatu. Autorzy stawiają tezę o kulturowej esencjonalności opisywanego budynku jako wieloaspektowo upamiętniającego przeszłość swą formą, konstrukcją i zdobnictwem, przy czym mało który dawny wiejski dom (lub chałupa) równie bogato poświadczał minione zakręty historii. Czynnik ten zaważył na decyzji o jego naukowym opisie, niemniej także postępujące ostatnio techniczne zniszczenie domu dowodzi zasadności przedłożenia tu jego dokumentacji ku pamięci następnych pokoleń.

4

Many beginnings: the thought, thinkers and actions behind the planet-oriented architecture

Krężlik Adrian

Budownictwo i Architektura

|

2021

|

Vol. 20, no 1

5--24

EN

The article maps multiple planet-oriented movements in the history of modern (predominantly western) architecture. It looks for architectural pronunciation of social movements, political actions and historical moments. In writings of acclaimed architects and authors, it searches for origins of organic, vernacular and tropical architecture and their offspring in the contemporary approaches, views and design. The article documents changes of perception of relation between man, nature and architecture. It commences with the very first attempts to understand this relationship: idealization and romanticisation of nature, it finishes with the most contemporary analyses based on the holistic approach and computer simulation. The article draws an extensive panorama of authors and publications that researched planted-oriented architecture.

PL

Artykuł mapuje nowoczesne prądy architektoniczne, które szukały rozwiązań skoncentrowanych na planecie. Szuka architektonicznych interpretacji ruchów społecznych, wydarzeń politycznych i momentów historycznych. Poprzez analizę tekstów architektów i naukowców, bada początki architektury organicznej, wernakularnej i tropikalnej, oraz ich współczesne interpretacje w projektowaniu i myśli. Artykuł dokumentuje również zmiany sposobów postrzegania związku pomiędzy człowiekiem, naturą i architekturą. Analizę rozpoczynają pierwsze próby zrozumienia tej relacji, idealizują i zgoła romantyczne, a kończą współczesne, oparte na holistycznym podejściu i symulacjach komputerowych. Artykuł szkicuje szeroką panoramę autorów i pozycji, które badały architekturę skupioną na planecie.

5

Przyczynek do badań dawnej kultury architektonicznej wsi Dolistowo

Świerzbińska Joanna, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2020

|

Vol. 12, no. 2

29--54

PL

Przedstawiono wyniki architektonicznych badań terenowych z 2019 roku w dolinie Biebrzy, ze szczególnym uwzględnieniem wsi Dolistowo Stare w gminie Jaświły. Tematem badań był stan zachowania miejscowej architektury wernakularnej, rodzimej, przedmodernistycznej (w sensie zaistnienia jeszcze przed ideowym przełomem właściwym temu stylowi), postrzeganej jako lokalne dziedzictwo kulturowe. Celem badań było też wskazanie miejsc, obiektów i zjawisk godnych dalszej przyszłej uwagi naukowej.

EN

Results of field survey and preliminary architectural research in villages of Biebrza Valley, with special focus on Dolistowo Stare, Jaświły commune, N-E Poland, are displayed in order to examine and to document local vernacular architectural heritage. The general objective of the paper is to define needs for future research in the region, by pointing places and phenomena that are worthy of detailed examination.

6

Catalan farmhouse in the type of MASIA

Arlet Piotr

Przestrzeń i Forma

|

2019

|

nr 39

31--44

EN

Until the mid 20th c., houses with typical facades, referred to in the Catalan language as masia, prevailed in the landscape of south-east Spain and south-west France. Apart from their slight inclination of roofs, the houses had a sizable gable wall in the front and a mostly symmetrical composition. In his article, the author presents masia as part of large vernacular architecture structures which were developed in the distant past.

PL

W wiejskim krajobrazie południowo-wschodniej Hiszpanii i południowo-zachodniej części Francji do około połowy XX wieku dominowały domy, nazywane w języku katalońskim: masia, o charakterystycznych fasadach. Przy niewielkim nachyleniu połaci dachowych domy te wyróżnia znaczna szerokość szczytowej gable wall i jej charakterystyczna, na ogół symetryczna kompozycja. Autor ukazuje masie jako sekwencję dużego zespołu architektury wernakularnej o proweniencji sięgającej w odległą przeszłość.

7

Inwentaryzacja fotograficzna drewnianego starego domu wiejskiego w Miniewiczach w gminie Zabłudów

Ładny Marcin, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 4

23--37

PL

Przedstawiono wybór ujęć fotograficznych około 85-letniego drewnianego domu wiejskiego w Miniewiczach w gminie Zabłudów. Dom wybrano pod kątem jego reliktowości w kategoriach konstrukcji, rozplanowania i wyposażenia. Zaprezentowana dokumentacja, uzupełniona tu opisem krytycznym, stanowi osiągnięcie poznawcze, odzwierciedla bowiem zamiar utrwalenia wiedzy o wiejskich tradycjach budowlano-zdobniczych północno-wschodniej Polski, w szczególności Białostocczyzny. Przedstawiony w opisie i na ilustracjach dom reprezentuje kategorię obiektów architektonicznych szybko ustępujących z miejscowego krajobrazu i niemalże już zanikłych poza regionem, co także uzasadnia jego opis naukowy.

EN

Exemplary photo images of an 85-year old timber house in Miniewicze, Zabłudow Commune, Białystok region (Białystok voivodeship), N-E Poland, are presented with extended commentary, in order to document the construction, layout, furniture and adornment of the house, as relics of indigenous vernacular aesthetics and architecture of the region. Such vernacular „architectural culture”, whilst becoming obsolete in terms of contemporary construction and aesthetics, has also become rarity out of the region and is rapidly vanishing even here, in N-E Poland.

8

Budownictwo z surowej ziemi na Sejneńszczyźnie

Boguska Karolina, Budowicz Ewelina, Szewczyk Jarosław

Architecturae et Artibus

|

2019

|

Vol. 11, no. 2

38--49

PL

Jesienią 2016 roku podjęto serię terenowych wyjazdów badawczych na Sejneńszczyźnie, na północy województwa podlaskiego. Zamierzonym celem badań miało być rozpoznanie występowania i ocena stanu budownictwa z surowej ziemi w tamtym rejonie. Zarejestrowano serię wywiadów z autochtonami i zgromadzono zasób dokumentacji fotograficznej kilkudziesięciu budynków gospodarczych z surowej ziemi (nie natrafiono na budynki mieszkalne o tej konstrukcji), wzniesionych około połowy XX wieku. W artykule zaprezentowano część zgromadzonego materiału z wnioskami odnoszącymi się do niuansów konstrukcyjnych, materiałowych, estetyki i występowania budynków z surowej ziemi na Sejneńszczyźnie.

EN

In October-December 2016 a few field surveys were performed in the country region of Sejny, Podlaskie Voivodeship, N-E Poland, in order to assess the prevalence of indigenous vernacular earthen architecture. A series of interviews were recorded, and photographs of a few dozens of earthen farm buildings were collected. Based of the collected material, the inductive reasoning led us to the conclusions about construction technology, building material and the present prevalence of vernacular earthen architecture in the region.

9

Barraca Valenciana – a hut from the Gulf of Valencia

Arlet P.

Przestrzeń i Forma

|

2018

|

nr 36

255--264

EN

Rural houses of the Barraca Valenciana type stand out from the Spanish folk architecture with their spectacular yet relatively simple form. Their architectural expression is made up of clay, whitewashed walls and steep, thatched roofs. The entrance placed in the gable wall is often preceded by a pergola. The author discuss it in the context of the architecture of societies that use the languages belonging to the Occitano-Romance group and in a broader European perspective.

PL

Wiejskie domy mieszkalne typu barraca valenciana wyróżniają się spośród hiszpańskiej architektury ludowej spektakularną, choć stosunkowo prostą formą. Na ich wyraz architektoniczny składają się gliniane, bielone ściany i strome dachy pokryte strzechą. Wejście umieszczone w ścianie szczytowej, często poprzedza pergola. Autor omawiają je w kontekście architektury społeczeństw, które posługują się językami należącymi grupy oksytanoromańskiej oraz w szerszej perspektywie europejskiej.

10

Inwentaryzacja domu wiejskiego we wsi Ploski w gminie Bielsk Podlaski

Antoniuk A., Dworakowska E., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2018

|

Vol. 10, no. 3

5--20

PL

W pracy zaprezentowano rysunki inwentaryzacyjne siedemdziesięcioletniego domu wiejskiego we wsi Ploski w gminie Bielsk Podlaski, wraz z jego wyposażeniem. Cel pracy jest dwojaki: utrwalenie informacji architektoniczno-etnograficznych o budynku cennym pod względem kulturowym oraz zaproponowanie i zbadanie nowych, pełniejszych możliwości zapisu i prezentacji takich informacji. Opracowano rzut i przekroje z narysowanym wyposażeniem, przekroje trójwymiarowe i wirtualny model domu.

EN

Inventory drawings of an old country house in Ploski, Bielsk Podlaski commune, N-E Poland, have been drawn in order to record and preserve the relevant cultural heritage information. The secondary objective of the article is to develop, test and refine new methods of visual presentation of architectural heritage. Eventually, we have presented two-dimensional projections (a plan and set of sections) enriched with all home equipment details, ‘three-dimensional sections’ and a 3d model. The drawings show also non-architectural information.

11

Budynki z nietypowych materiałów w gminach Ostrów Mazowiecka i Zaręby Kościelne w polsce północno-wschodniej : wyniki poszukiwań terenowych w 2017 roku

Dobrońska A., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2018

|

Vol. 10, no. 2

24--34

PL

W 2017 roku podczas badań terenowych w gminach Ostrów Mazowiecka i Zaręby Kościelne, położonych na pograniczu podlasko-mazowieckim, w części północno-wschodniej województwa mazowieckiego, natrafiono na trzy budynki o nietypowych jak na ten region konstrukcjach i materiałach (dominowało tu bowiem budownictwo drewniane), mianowicie wykonane z użyciem gliny i drewna opałowego. Opisano je w niniejszym artykule w celu dokumentowania zanikającego lokalnego dziedzictwa technologicznego, a także na potrzeby badań prowadzonych w szerszym kontekście geograficznym (nie został bowiem jeszcze w pełni rozpoznany zasięg polskiego budownictwa z drewna opałowego oraz z glinobitki zbrojonej).

EN

In 2017, field surveys in communes Ostrów Mazowiecka and Zaręby Kościelne in Mazovia Voivodeship, N-E Poland, resulted with information about three old vernacular buildings constructed with alternative materials such as cob and stovewood. Although timber architecture prevailed in the region, the newly found buildings seem interesting as they prove the diversity of alternative constructions and building materials being used in the past, thus witnessing the complexity of local vernacular technology heritage. The findings contribute also to the wider issue of historic prevalence of cordwood masonry construction in Poland.

12

Budownictwo z odpadów ceramicznych na Białostocczyźnie. Cz. 2, Związki z lokalnym ludowym rzemiosłem garncarskim, na wybranych przykładach

Cieciuch J., Gołębiewski P., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2018

|

Vol. 10, no. 1

5--29

PL

W poprzednim artykule z cyklu Budownictwo z odpadów ceramicznych na Białostocczyźnie przedstawiono wyniki badań terenowych wykonanych jesienią i zimą 2016 roku w Czarnej Wsi Kościelnej, to jest niewielkiej miejscowości zamieszkanej przez nieco ponad 600 osób, znajdującej się w gminie Czarna Białostocka, na skraju Puszczy Knyszyńskiej, około 20 km na północ od Białegostoku. Poszukiwano tam budynków o ścianach wymurowanych ze stłuczonych dachówek i ostatecznie uzyskano informacje o 19 budynkach mających tę konstrukcję. Większość z nich wzniesiono w latach trzydziestych XX wieku. W niniejszej drugiej części zaprezentowano wyniki badań kulturowego kontekstu tego zjawiska, jakim było wzniesienie w krótkim przedziale czasowym kilkunastu budynków o takiej samej dachówkowej konstrukcji, mianowicie podjęto się rozpoznania głębszych związków „dachówkowego budownictwa” ze sferą lokalnej ludowej kultury materialnej, zwłaszcza garncarskiej. Czarna Wieś Kościelna od ponad dwu stuleci pozostaje bowiem ośrodkiem ludowego garncarstwa, a niektóre „dachówkowe budynki” znajdują się na posesjach garncarzy lub nawet mieszczą pracownie garncarskie. Celem niniejszego artykułu jest zatem zbadanie owych związków między miejscowym garncarstwem a budownictwem, zaś pośrednio – nakreślenie ram służących planowaniu ewentualnych działań konserwatorskich ukierunkowanych na ochronę i odnowę tego budownictwa, jako że uznanie go za część lokalnej kultury rzemieślniczej (ściśle związanej z miejscowymi tradycjami udowego garncarstwa) zmienia jego percepcję w porównaniu z sytuacją, gdybyśmy uznali miejscowe budownictwo z dachówek za zjawisko odrębne, autonomiczne, izolowane – a może nawet nie za zjawisko, lecz za epizod. Autorzy twierdzą i dowodzą, że istnieją przesłanki uzasadniające traktowanie dawnego budownictwa z odpadów dachówkowych i garncarskich w Czarnej Wsi Kościelnej jako zjawiska (fenomenu kulturowego) ściśle powiązanego z miejscowym ludowym rzemiosłem garncarskim, a zarazem jako składnika unikalnej kulturowej tożsamości Czarnej Wsi Kościelnej i jej historycznego dziedzictwa. W trzeciej części z cyklu Budownictwo z odpadów ceramicznych na Białostocczyźnie zostaną przedstawione – na prawach kontekstu porównawczego – przykłady podobnego budownictwa z innych obszarów Białostocczyzny, w tym niezwiązanego genetycznie z ośrodkiem garncarskim w Czarnej Wsi Kościelnej.

EN

In the first article of the series Vernacular Buildings Made of Ceramic Waste in the Region of Białystok, there were presented results of a field survey in Czarna Wieś Kościelna in Czarna Białostocka commune, about 20 km north to Białystok, N-E Poland. The main result of the survey was information about a group of very unique and specific buildings in Czarna Wieś Kościelna. In that village, inhabited by more than 600 people, at least 19 buildings have walls made of roof tiles mortared with clay, and are covered with roof tiles, as well. Most of those ‘tile-constructed buildings’ were built in the 1930s. In this second article of the series, wider historic context is revealed in order to assess the local ‘tile-building phenomenon’ precisely and more deeply. Its connections to the local pottery craft are analyzed, with respect to the whole spheres of local vernacular traditions and material culture. The basis for the reasoning is the fact that Czarna Wieś Kościelna for the recent 200 to 250 years have been the well-known center of vernacular pottery. A few ‘tiles-constructed buildings’ are situated on the premises of local potters, and these buildings still house potters’ workshops, galleries and pottery shops. Whilst the direct objective of the article is to verify or prove the relationships between this type of buildings and the local pottery craft, the more general aim is to define the most suitable conservation approach, based on more complex and holistic assessment and appreciation of the local ‘tile-constructed buildings’ as the result of much wider cultural phenomenon. As such, the ‘tile-constructed buildings’ constitute essential part of cultural heritage of the village and of the region, as well. In the next final article, the third one of the series, the issue of range and prevalence of such buildings in all the region will be also addressed.

13

Wzorce kształtowania wnętrza domu wiejskiego na Sejneńszczyźnie

Bartnicka M., Bogusz-Krzemień A., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 3

5--23

PL

Opracowano szkice inwentaryzacyjne wnętrz pięciu domów w trzech gminach Sejneńszczyzny. Na tej podstawie określono cechy charakterystyczne miejscowej kultury kształtowania wnętrz mieszkalnych. Na prawach hipotezy określono wzorce kształtowania przestrzeni mieszkalnej. Przyjęto, uzasadniając to analogią względem ewolucji przestrzeni mieszkalnej we wsiach innych regionów, że wzorce te są wypadkową dawnych tradycji i współczesnych oddziaływań kulturowych, przy czym te ostatnie ulegają nieraz silnym przekształceniom.

EN

Inventory drawings of interiors of five country houses in the region of Sejny, N-E Poland, have been made. Upon them, characteristic features of the contemporary vernacular home interiors have been recognized. Hypotheses concerning patterns of vernacular home interiors organization have been stated. It was assumed that, similarly to the cultural phenomena in other regions, the present local patterns of vernacular home interiors organization are derivatives of both old vernacular traditions and the contemporary aesthetic trends and fashions.

14

Budownictwo z odpadów ceramicznych na Białostocczyźnie. Cz. 1, Budynki ze stłuczonych dachówek w Czarnej Wsi Kościelnej

Cieciuch J., Gołębiewski P., Szewczyk J.

Architecturae et Artibus

|

2017

|

Vol. 9, no. 4

5--26

PL

W okolicy Czarnej Wsi Kościelnej położonej w gminie Czarna Białostocka (to jest jakieś 25 kilometrów na północny wschód od Białegostoku) znajdowało się co najmniej kilkanaście budynków o ścianach z odpadów ceramicznych (najczęściej z uszkodzonych dachówek), spajanych glinianą zaprawą strycharską lub zaprawą wapienną. Ich zaistnienie należy wiązać z funkcjonującym tam od końca XVIII wieku ośrodkiem produkcji ludowej ceramiki użytkowej. Autorzy traktują te budynki jako nie tylko interesujące wytwory ludowej kultury budowlanej, godne uwagi badawczej z racji swej specyfiki materiałowo-konstrukcyjnej, ciekawych cech estetycznych i związków z miejscową kulturą rzemieślniczą (w tym związków z lokalnym rzemiosłem ceramicznym), lecz również jako przejaw zaistnienia oryginalnego i unikalnego zjawiska na polu kultury materialnej regionu. Podobne obiekty znajdują się zresztą również w innych częściach Białostocczyzny, włącznie z Białymstokiem (dotychczas potwierdzono ich występowanie w gminach Siemiatycze, Milejczyce, Tykocin, Korycin i Turośń Kościelna), lecz występują tam sporadycznie. W pracy podjęto więc temat budownictwa z odpadów ceramicznych jako zjawiska, jako swoistego fenomenu: opisano stan wiedzy na temat owego budownictwa, jego historii, rozpowszechnienia i wpływu na kulturę budowlaną obszarów sąsiednich. Zaprezentowane tu (w opisie i na fotografiach) budynki w gminie Czarna Białostocka zarejestrowano jesienią 2016 roku podczas badań terenowych; wówczas też przeprowadzono wywiady z mieszkańcami, dopełniające zebrany materiał badawczy. Niniejszy artykuł jest elementem większej, trzyczęściowej rozprawy. O ile celem niniejszej pierwszej części jest przedstawienie budownictwa z odpadów ceramicznych jako spójnego i ciekawego zjawiska historyczno-architektonicznego, które zaistniało i rozwinęło się w okolicach Czarnej Wsi Kościelnej, to w części drugiej zaprezentowane zostaną głębsze związki tego zjawiska ze sferą lokalnej ludowej kultury materialnej (na przykładzie wybranych pracowni garncarskich w Czarnej Wsi Kościelnej i z uwzględnieniem informacji pozyskanych podczas wywiadów), a w trzeciej części zostaną przedstawione także – na prawach kontekstu porównawczego – przykłady podobnego budownictwa z innych obszarów Białostocczyzny, w tym niezwiązanego genetycznie z ośrodkiem garncarskim w Czarnej Wsi Kościelnej. Ten typ budownictwa rozwinął się bowiem na mniejszą skalę również wokół innych ośrodków ludowej ceramiki na Białostocczyźnie (zwłaszcza koło Siemiatycz i Milejczyc), a także sporadycznie występował poza obszarami bezpośredniego oddziaływania takich ośrodków.

EN

A number of vernacular houses of a unique construction still exist in the vicinity of Czarna Wieś Kościelna in the commune of Czarna Białostocka, region of Białystok (25 km north-east to Białystok), Podlaskie Voivodeship, N-E Poland. They are unique because of their wall construction, as their thick walls have been erected with ceramic waste (tiles or pottery) and clay or lime mortar. They are claimed to represent the specific local architectural and cultural phenomenon related to the sphere of vernacular material culture and vernacular architecture, especially. As such, they seem to be worthy of research because of their connections with local traditional ceramic crafts (pottery and tile production center in Czarna Wieś Kościelna), and because of their aesthetic values, construction parameters, etc. The range and prevalence of such a cultural phenomenon has been the point of the authors’ research interest, as the authors got also information about other buildings made of that type of construction, namely, in Białystok and in a few villages in communes Siemiatycze, Milejczyce, Tykocin, Michałowo, Korycin and Turośń Kościelna, with the prospects to find still more examples in the future. Therefore, the issue of range and prevalence of such buildings is also addressed to other researchers in the region. In the article, which is the first one of a three-part series, the state-of-the-art of that indigenous construction is presented, and the examples of such architecture are listed with more detailed information about two dozen buildings in Czarna Wieś Kościelna. The wider historic and cultural context will also be sketched in the future second part; and the buildings erected with ceramic waste in other parts of the Podlasie region will be recognized and presented in the third part of the series. In total, the basis for the reasoning about history, features and prevalence of that local construction, as well as its impact on vernacular architecture in and outside the vicinity of Czarna Wieś Kościelna (namely, on examples of similar buildings in Czarna Wieś Kościelna, Karczmisko, Białystok, Łomy, Pomigacze, Siemiatycze, Milejczyce, Michałowo, Mierzwin Mały and Tykocin), are more than 20 examples of such buildings which have been surveyed in October, November and December 2016.

15

Zabytkowa stolarka okienna i drzwiowa drewnianych chałup i zabudowy gospodarskiej na Lubelszczyźnie – wybrane przykłady z Muzeum Wsi Lubelskiej

Klimek B.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

195--207

PL

Lubelszczyzna należy do tych regionów w Polsce, w którym niegdyś we wsiach i miasteczkach dominowało budownictwo drewniane. Obecnie zdecydowanie większość tych budynków, których liczba stale się zmniejsza nie jest objęta ochronną konserwatorską. Dotyczy to zwłaszcza budynków dziewiętnastowiecznych. Nieliczne które przetrwały do naszych czasów, już dawno utraciły swój pierwotny wygląd. Najczęściej zmieniano pokrycie dachów, wymieniano okna i drzwi, dodawano szalowanie. Na skutek takich działań budynki straciły bezpowrotnie swój dawny wygląd. Przykłady historycznych rozwiązań stolarek typowych dla regionu Lubelskiego można już jedynie prześledzić na obiektach z ekspozycji Muzeum Wsi Lubelskiej. W artykule omówiono typy stolarek okiennych i drzwiowych występujących dawniej w historycznej zabudowie drewnianej na Lubelszczyźnie.

EN

Lublin is one of those regions in Poland, which was formerly in the villages and towns dominated by wood building. Currently, the vast majority of these buildings, those number is steadily decreasing is not covered by a protective conservation. This applies especially to the nineteenth-century buildings. The few that have survived to our time, have long since lost their original appearance. Most often changed the roofs, replaced windows and doors, added timbering. As a result of these actions the buildings have lost forever its former appearance. Examples of historical joinery solutions typical for the region of Lublin can now only be traced on the premises of the exhibition Village Museum. The article discusses the types of window and door joinery formerly occurring in historic wooden building in the Lublin region.

16

Wernakularna, czyli jaka? Uwagi semantyczne na marginesie tematu konferencji

Rytel G.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

143--149

PL

Terminu vernacular użyto w stosunku do sztuki i architektury po raz pierwszy w połowie XIX wieku w Anglii. Od czasu pierwszego Kongresu Architektury Wernakularnej w Płowdiw w 1975 roku sformułowano wiele definicji architektury wernakularnej. Nie opisują one jednak wyczerpująco tego pojęcia. Rozbieżności w interpretacji widać również przy próbach tłumaczenia zakorzenionego w języku angielskim, wywodzącego się z łaciny terminu. Wydaje się, że właściwego znaczenia pojęcia architektura wernakularna należy szukać w warstwie lingwistycznej – w etymologii i semantyce. W niektórych opracowaniach podejmujących temat architektury wernakularnej znajdują się odniesienia do źródłosłowu – pierwotnego łacińskiego terminu verna. Słowo to określało niewolnika urodzonego w domu pana. Istota pojęcia ujawnia się w obrazie niewolnika urodzonego w domu pana – dobrze znanego, zżytego z domownikami, zaufanego, bliskiego, a przy tym pozbawionego znaczenia (twarzy?), w cieniu, „niewidzialnego”, nie współtworzącego obrazu domu i rodziny. Można powiedzieć, że architektura wernakularna „nie przegląda się w lustrze”, jej atrybutem jest samo-nie-świadomość. Architektura pozostaje wernakularna – anonimowa, codzienna, zaspakajająca najważniejsze potrzeby, doskonalona z pokolenia na pokolenie w rozpoznawanych przez użytkowników wzorach – dopóki nie ulegnie pokusie interpretowania wyrafinowanych, modnych wzorów architektury monumentalnej; dopóki nie stanie do rywalizacji w dążeniu do wyróżnienia się. I być może właśnie w tym sensie jest architekturą bez architekta.

EN

The term vernacular referring to art and architecture was used for the first time in England in the middle of the nineteenth century. Numerous definitions have been created since the first Conference on Vernacular Architecture in Plovdiv in 1975. Still none of them defines the term utterly. Discrepancies in its interpretations could also be seen in attempts to translate the term coined in English and deriving from Latin. The right meaning of the term vernacular architecture shall be searched in its linguistics – etymology and semantics. In some works on vernacular architecture there are references to a word derivation - the primary Latin term verna. The word describes a slave born in a house of their master – well-known, familiar to all household members, trustworthy, close, but at the same time meaningless (faceless), withdrawn, ‘invisible’, someone who belongs in fact neither to the household nor to the family. One might say vernacular architecture does not look up to itself in the mirror; its attribute is self-unconsciousness. Architecture remains vernacular – anonymous, day-to-day, satisfying the most basic needs, becoming increasingly better with generations in models recognisable by their users – as long as it is not tempted by interpreting sophisticated, modern models of monumental architecture; as long as it does not compete to be distinctive. And maybe therefore in this regard it is architecture without an architect.

17

Wernakularna architektura Islandii

Przesmycka N.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

257--268

PL

W artykule przedstawiono historyczne uwarunkowania i współczesne zagadnienia związane z dziedzictwem kulturowym Islandii - architekturą wernakularną. Osadnictwo Islandii historycznie rozwijało się w niesprzyjających warunkach przyrodniczych, których rzeczywisty potencjał (źródła geotermalne, energia ziemi) odkrywane są dopiero w ostatnich latach. Architektura ta jest wypadkową działalności człowieka i uwarunkowań bardzo specyficznego, surowego środowiska naturalnego. Niewielka ilość materiałów budowlanych i izolacja od innych ośrodków cywilizacji spowodowała, że budownictwo na Islandii w przeciągu prawie tysiąca lat, uległo niewielkim zmianom.

EN

The article presents the historical determinants and contemporary issues related to the cultural heritage of Iceland - vernacular architecture. This architecture is the result of human activity and very specific conditions of raw environment. The settlement of Iceland historically developed in difficult natural conditions, where the real potential (geothermal energy of the earth) are discovered only in recent years. A small amount of building materials and isolation from other centers of civilization caused that the Icelandic construction has been slightly changed over nearly a thousand years.

18

Proces inwestycyjny przenoszenia domów z bali drewnianych

Rogalska M.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

209--218

PL

W artykule przedstawiono kolejne kroki postępowania w przedsięwzięciu polegającym na budowie domu z wykorzystaniem elementów rozbiórkowych z domów z bali drewnianych. Ustalono 31 elementów procesu inwestycyjnego, opisano wymagania prawne oraz szczegóły związane z realizacją. Przeprowadzono również analizę statystyczną mającą na celu ustalenie cen nabycia starego domu z bali. Analizę przeprowadzono na podstawie danych zebranych z aukcji internetowych. Uwzględniano następujące dane: cenę starego domu, cenę 1 m2 domu, województwo, w którym dom jest posadowiony, materiał z którego wykonano połać dachową.

EN

The article shows the next steps to be taken in the project consisting in building a new home using elements of demolition of houses built of wooden beams. It was established 31 elements of the investment process, described legal requirements and details of implementation. Statistical analysis was performed with a view to determine the purchase price of the old log house. The analysis was based on data collected from an online auction. Taken into account the following data: the price of the old house, the price of 1 m2 of the house, state in which the house is built, the material from which made the roof surface.

19

Problematyka konserwatorska zabytkowej stolarki drzwiowej i okiennej na wybranych przykładach z Muzeum Wsi Lubelskiej

Klimek B.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 3

187--194

PL

Drzwi i okna wykonane z drewna w chałupach na Lubelszczyźnie oprócz zużycia eksploatacyjnego i zniszczeń materiału, ulegały również przeróbkom, naprawom a zwłaszcza wielokrotnym przemalowaniom. Poza tym jako elementy mniej trwałe od budynku, były wymieniane podczas różnego rodzaju przebudów, a zawłaszcza podczas przeróbek okien pojedynczych na podwójne i skrzydeł drzwiowych na drzwi z ościeżnicami. Zdania konserwatorskie w tej dziedzinie to oprócz zbadania i ustalenia form historycznych stolarki, polegają na konserwacji stolarki drzwi i okien oraz jej inwentaryzacji i zabezpieczeniu na czas rozbiórki i przeniesienia na teren Muzeum. Prace dotyczą głównie naprawy uszkodzeń i wzmocnienia konstrukcji, oczyszczenia z nawarstwień farby i konserwacji powierzchni.

EN

The doors and windows made of wood apart from wear and tear and damage wood material are also tampered, repaired and especially repeated. In addition, as part of the less durable than the building they were exchanged during various rebuilding and modernization, and particularly during alterations windows on a double and a single door leaves at the door with frame-me. Sentences conservation in this area in addition to investigate and determine the forms of the old woodwork, rely on preventing exchange of taunts and windows joinery and its freezing for the duration of the works. Repair damage and strengthen structures, clearing of paint and surface maintenance.

20

Jak dostosowywać budynki drewniane do przepisów pożarowych?

Żmijewski T.

Budownictwo i Architektura

|

2015

|

Vol. 14, nr 4

183--188

PL

W artykule zaprezentowano możliwości dostosowania budynków do przepisów przeciwpożarowych ze względu na odporność ogniową. Przedstawione możliwości są przykładowymi rozwiązaniami wpływającymi na zwiększenie wytrzymałości pożarowej drewnianych elementów obiektów. Są to elementy czynnej i biernej ochrony pożarowej, które w różny sposób ingerują w strukturę budynku.

EN

The article presents the possibility of adapting the buildings to fire regulations due to fire resistance. The possibilities are examples of solutions that affect increase the strength of the fire wood elements objects. These are the elements of active and passive fire protection in various ways interfere with the structure of the building.