Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Zespoły fabryczno-mieszkalne w europejskim przemyśle włókienniczym w latach 1771-1914. Geneza - rozwój - typologia

Walczak B. M.

Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka

|

2010

|

Z. 402

5-440

PL

Wzrost zainteresowania architekturą i urbanistyką XIX wieku sięga lat sześćdziesiątych XX wieku. Zainteresowanie to dotyczyło także obiektów związanych z przemysłem. Najwcześniej przejawiło się w kraju, który niegdyś zapoczątkował rewolucje przemysłową - w Wielkiej Brytanii. Powstanie, a następnie dynamiczny rozwój archeologii przemysłowej, bo tak wówczas nazywała się ta dziedzina, miały miejsce w wyniku licznych inicjatyw społecznych, ale początkowo w zjawisku tym nie uczestniczyli ani naukowcy ani też władze centralne. Dopiero połowę lat siedemdziesiątych można uznać za okres przełomowy, kiedy na szerszą skalę zmieniła się postawa wobec spuścizny postindustrialnej. Rok 1975 został ogłoszony Europejskim Rokiem Dziedzictwa Architektonicznego, a w jego programie dostrzeżono również architekturę przemysłową. Trzy lata później, w 1978 roku, powstał Międzynarodowy Komitet Konserwacji Dziedzictwa Przemysłowego (the International Committee for the Conservation of the Industrial Heritage — TICCIH). Lata osiemdziesiąte XX wieku w Europie Zachodniej przyniosły prawdziwą fascynację wszelkiego typu obiektami postindustrialnymi. W wielu krajach obiekty te stały się przedmiotem ambitnych programów rewitalizacyjnych. Słowa Lestera Borley, Sekretarza Generalnego organizacji Europa Nostra dobrze ilustrują zmianę postawy społeczeństw Europy Zachodniej wobec dziedzictwa przemysłowego: „(...) W XIX wieku romantyzm pokusił się o ponowną ocenę przeszłości. Postrzegał ją jednak jako arkadyjski sen na jawie. Katedry i opactwa, pałace i wiejskie domy, krajobraz i ogrody stały się odtąd częścią naszego dziedzictwa. W większości nie dostrzegliśmy znaczenia zabytków przemysłu, dzięki którym wytwarzano dobra pozwalające nam lepiej i pełniej żyć. Nieliczni entuzjaści poświęcali się maszynom parowym, remontowali młyny wodne, angażując swój wolny czas. W późniejszym okresie geografowie-ekonomiści zaczęli nas uczulać na znaczenie naszego codziennego środowiska zurbanizowanego, a urbaniści doceniać wartość przestrzenną opuszczonych fabryk. Sprawili, że doceniliśmy bogactwo naszej przemysłowej spuścizny. Teraz społeczności Emschcr Park w Zagłębiu Ruhry zjednoczyły się, by zachować najcenniejsze zabytki techniki i architektury przemysłowej ze względu na ich edukacyjny i turystyczny potencjał. Castlefield, kłopotliwy dotąd obszar w centrum Manchesteru, stał się celem publicznych i prywatnych inwestorów, adaptujących nieprzeciętne budynki fabryczne na mieszkania, hotele, muzea, obiekty wystawiennicze i studia telewizyjne. Nagle staliśmy się wrażliwi na chropowate piękno zapomnianego przemysłowego dziedzictwa.!...)" Znaczenie architektury przemysłowej, zarówno historyczne jak i estetyczne, zostało docenione w Polsce równocześnie z rozwojem podobnych idei w Europie Zachodniej. Publikacje o tej tematyce pojawiały się już w latach pięćdziesiątych XX wieku''. W następnej dekadzie istniały już dobrze rozwinięte metody ochrony dziedzictwa przemysłowego, a ramy prawne dla ochrony obiektów przemysłu techniki i nauki stworzyła Ustawa o Ochronie Dóbr Kultury i Muzeach, uchwalona w lutym 1962. Przedmiot ochrony i prac badawczych zmieniał się jednak wraz ze zmianą postawy wobec dorobku kulturowego. Od połowy lat siedemdziesiątych stopniowo odchodzono od koncepcji „zabytku" na rzecz „dziedzictwa", także w odniesieniu do obiektów poprzemysłowych. Znaczenie tego nowego terminu obejmowało badania nad historią przemysłu, dokumentację i ochronę jego materialnej spuścizny, jak również interpretację oraz podnoszenie świadomości społecznej w tym zakresie. W Polsce najnowsze koncepcje, uwzględniające interdyscyplinarne, holistyczne spojrzenie na problematykę dziedzictwa kulturowego, przedstawił w ostatnim czasie Waldemar Affelts. Transformacje, zachodzące w gospodarce europejskiej od drugiej połowy XX wieku, przyczyniły się nie tylko do powstania rozległych poprzemysiowych obszarów wymagających rewitalizacji. Upadek tradycyjnych gałęzi przemysłu spowodował także rozdzielenie fabryk i związanych z nimi osiedli robotniczych, które masowo powstawały w XIX wieku. Sprawił, że poszczególne części zespołu zaczęły funkcjonować osobno i przekształcać się we własnym tempie. Oprócz dezintegracji funkcjonalnej i przestrzennej rodzi to liczne problemy i konflikty. Zespoły zabudowy fabryczno-mieszkalnej, jakie powstawały w Łodzi w drugiej połowie XIX wieku, stanowiły część ogólnoeuropejskiego zjawiska. Są także znakomitymi przykładami, ilustrującymi procesy zachodzące podczas transformacji zespołów fabryczno-mieszkalnych. Szczególnie jaskrawym przypadkiem jest Zespół I.K. Poznańskiego przy ul. Ogrodowej. Monumentalny pałac właściciela, będący od kilkudziesięciu lat siedzibą ważnych instytucji publicznych, był należycie utrzymany, a ostatnio poddany szeroko zakrojonym pracom remontowo-konserwatorskim. Sąsiadująca z nim fabryka to pierwsze łódzkie przedsiębiorstwo, które zbankrutowało w wyniku gwałtownie zmieniającej się sytuacji polityczno-gospodarczej na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Determinacja likwidatora przedsiębiorstwa sprawiła, że zespól jako całość został sprzedany zagranicznemu inwestorowi. Nowi właściciele przeprowadzili kompleksową rewitalizację fabryki, w wyniku której stała się, już jako centrum handlowo-usługowo-rekreacyjne Manufaktura, wizytówką Łodzi. Trzeci człon dawnego zespołu fabryczno-mieszkalnego I.K. Poznańskiego - domy robotnicze, pełniąc funkcję mieszkań komunalnych, stopniowo popada w ruinę. Bezpośrednie sąsiedztwo odrestaurowanych budynków produkcyjnych i zdegradowanej zabudowy mieszkaniowej jest najlepszą ilustracją problemów, jakie wiążą się z rewitalizacją tego typu kompleksów. Nie jest to przypadek odosobniony - podobna sytuacja ma miejsce na terenie zespołu fabryczno-mieszkalnego K. Scheiblera w Łodzi, jak również w Żyrardowie, gdzie sukcesywnie są adaptowane kolejne budynki poprzemysłowe, zaś nie remontowane osiedla ulegają degradacji. Przekonanie autora, iż należy podkreślić integralność zespołów fabryczno-mieszkalnych, stanowiło jedno z fundamentalnych założeń niniejszej pracy. Ma to szczególne znaczenie, gdyż, jak już wspomniano, liczne projekty rewitalizacyjne koncentrują się przede wszystkim na obiektach i zespołach poprzemysłowych. Zbyt często zapomina się o zabudowie mieszkaniowej, towarzyszącej rewitalizowanym fabrykom. Tym samym można traktować niniejsze studium jako wstęp, niezbędny do opracowania właściwej metodyki przekształceń zespołów fabryczno-mieszkalnych. Celem badawczym była także próba znalezienia odpowiedzi na następujące pytania: - Jakie uwarunkowania (ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu społeczno-ekonomicznego, technologicznego, topograficznego) miały wpływ na zastosowane rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych? - Czy występujące cechy są wspólne dla zespołów z różnych regionów Europy? - Czy można mówić o odrębności zespołów związanych z przemysłem włókienniczym w stosunku do zespołów związanych z innymi gałęziami przemysłu? Praca poświęcona jest wybranym zagadnieniom dotyczącym rozwoju zespołów fabryczno-mieszkalnych w przemyśle włókienniczym na terenie Europy w latach 1771-1914. Datę początkową określa powstanie pierwszej fabryki włókienniczej oraz związanej z nią zabudowy w Cromford w Anglii. Za datę końcową analizowanego okresu przyjęto początek pierwszej wojny światowej, która w dramatyczny sposób zmieniła realia społeczno-gospodarcze oraz polityczne w całej Europie. Należy wyraźnie podkreślić, iż autor chciał przedstawić zespoły w sposób przeglądowy, a nie dokonywać oceny realizacji z terenu Polski w kontekście europejskim.

EN

The aim of this research has been to present selected issues related to the development of industrial complexes integrated with workers housing in European textile industry over the period 1771-1914. The initial date refers to the establishment of the first modern spinning mill and related housing in Cromford, England. The outbreak of the World War I marks the end of the analysed period and the beginning of dramatic change of the social and economical realm in Europe. It is necessary to underline that author aimed to create a panorama of industrial complexes instead of evaluation of Polish achievements in the European context. The book comprises of two parts. The first includes four chapters. The subject of the first chapter is the workers housing question form the Middle Ages to the birth of the Industrial Revolution. Particular interest was given the issue of the evolution of a house as a craftsman's place of living and working. Origins of the industrial complexes from the monasteries to centralised manufactories were also described. The research focused on the textiles. However, the cases from other industry branches were given to allow comparisons as well as belter meaning of the processes throughout Europe. The following chapter deals with various aspects potentially decisive for the origins and development of industrial complexes, specifically in the textiles. First, the issues related to the technological advancement and industrial growth were outlined. Secondly, evolution of attitudes towards social, economical and religious questions was described. The changes in the legal framework were also illustrated. The development of the architectural and urban planning theory was of particular interest including specifics of the industrial buildings. Finally, the world exhibitions were described as an important platform for the international exchange and dissemination of the new solutions in diverse fields: technology, production organisation, civil engineering and architecture, and even social reforms. Third chapter provides 41 case studies — industrial complexes selected to illustrate development of spatial composition, building types and forms during the analysed period. Therefore, a chronological order was adopted for the case studies. The decisive criterion was the date when the first workers houses were built. Hach study includes short historical outline, description of the spatial layout, characteristics of major industrial buildings, houses and amenities. In some cases short information about present state was included, Due to variety of sources of information as well as diverse specifics of analysed sites it was impossible to adopt unified description pattern. The fourth chapter includes a comparative analysis, taking account of functional, spatial and architectural issues. The timeline of sites development with periods of intensified investment was indicated. The distribution of textile complexes in Europe was also investigated. Then the urban and topographical context, including features such as water (rivers, canals, reservoirs) and transport routes. Furthermore, functional program and spatial organisation of the complexes were examined. This is followed by a synthesis of industrial buildings and workers housing with typological approach. What is more, the comparison of analysed textile sites with the most important examples related to other branches of European industry allowed their evaluation in wider context. The chapter concludes with an appraisal of the industrial complexes and workers housing in European textile industry. The second part of this book includes a gazetteer of textile industry sites identified in course of the research. There are 281 industrial complexes with workers' housing mentioned in this chapter. Ihe alphabetical order was adopted, reflecting a current national status of the sites. Author believes the current research proved that integrated industrial complexes with workers housing were integral components of the nineteenth-century European landscape and important part of local heritage in many regions. Ihe existence of such industrial sites is decisive for a particular, distinctive image of many towns and villages, and what is more symbolise processes which become commonplace throughout the industrialising Europe in the nineteenth century. Although the textile complexes were widespread they maintained their local specifics. Apparently cultural diversity was stronger than universalism of the nineteenth-century capitalism. The sites are linked by general social and economical concept and not by spatial and architectural solutions. The integrated industrial complexes were not only production places but also living environments. Merger of civilisation and nature features formed relatively pleasant dwelling conditions. Spatial order and social harmony survived until the 1970s, when the crisis badly affected traditional branches of European industry. Ihe decline in manufacturing meant the loss of the economical base for the inhabitants of factory villages. But in many cases it also meant decline of the neighbourhood and disintegration of social bonds. Transformation ol European industry affected the level of preservation of old industrial complexes. Only few sites are generally appreciated and fully protected. This in particular refers to the UNESCO World Heritage Sites. Taking into consideration the historical values and spatial quality of the textile complexes, they should not be omitted in the regeneration process. Ihcir renewal, however, requires an integrated, holistic approach including urban, architectural, conservation and social issues. Project management and co-ordination should focus on the protection of the integrity of the site, which is necessary for proper evaluation, comprehensive meaning of the place and appropriate interpretation. Thus, author has trusted that the outcomes of the accomplished research will contribute to increased knowledge, better understanding and in consequence improved protection and regeneration of integrated industrial complexes.

2

Schody w architekturze miasta : wybrane aspekty

Świt-Jankowska B.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2006

|

Z. 6

193-199

PL

Artykuł dotyczy historii rozwoju schodów, jako elementu wpisanego trwale w architekturę miasta. Ich podstawowy kształt pozostał niezmieniony od czasów pierwszych, nieporadnie wyrobionych w ziemi stopni. Schody pełniły jednak różnorodne funkcje. Od najprostszych, utylitarnych do złożonych, łączących w jednym obiekcie funkcję użytkową np. z reprezentacyjną. Zwielokrotnione biegi schodowe, o skomplikowanym kształcie, często uzyskiwały również znaczenie symboliczne, będąc integralną częścią rytuałów religijnych. W architekturze miasta możemy odnaleźć dwa kierunki rozwoju schodów. W miastach usytuowanych na terenie górzystym rośnie rola użytkowa schodów, w miastach na terenie płaskim różnice wysokości wprowadzane są często sztucznie, by uzyskać pożądany efekt - monumentalności, podkreślenia znaczenia budynku lub wnętrza urbanistycznego czy odgrodzenia części założenia przeznaczonej dla wybranych użytkowników. Schody są elementem budowlanym o ogromnej sile wyrazu i bogatym potencjale znaczeń. Umiejętnie stosowane, mogą stać się ważnym narzędziem w pracy współczesnych urbanistów.

EN

This article presents the history of the evolution of stairs, as an element being a persistent part of a city's architecture. Their basic shape has stayed the same since the times of first stairs dug in ground. Throughout the ages stairs have been assigned many functions; from the simplest utilitarian ones to the more complex functions e.g. ones that joined together usable and representative ones. Multiplicated flights of stairs of a complex shape have often been given a symbolic meaning. In the architecture of a city one may find two main directions of stairs' evolution. In the cities located in mountain areas the usable functions of stairs grows significantly, whereas in the plains differences in heights are usually introduced on purpose to achieve desired effect of monumentally, to put a focus on the role of a building or an urbanistic interior, or to separate a space designed for certain groups of users. Stairs are a constructional element that has a great potential of meanings and an expression power. Being used in a proper way they may become a powerful tool in a work of contemporary urbanists.

3

Współczesne przystanki tramwajowe. Cz. 3, Architektura a kontekst miejski

Wesołowski J.

TTS Technika Transportu Szynowego

|

2006

|

R. 12, nr 7-8

36-41

PL

W artykule omówiono architekturę przystanków tramwajowych w kontekście miejskim. Zwrócono uwagę na wiaty przystankowe, architekturę przystanku węzłowego oraz zieleń miejską.

4

Tożsamość miejsca w architekturze Poznania przełomu XIX i XX w. Kwartały zabudowy mieszkaniowej przy parku Wilsona

Biskupski P.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

2005

|

Z. 5

99-106

PL

Każde ze zdarzeń tworzących miasto posiada swój łatwo rozpoznawalny obraz wyrażający się klimatem, proporcją przestrzeni, detalem, schematem kodów znaków i symboli. Architektura mieszkaniowa w otoczeniu parku Wilsona, zabudowa tej dzielnicy Poznania oraz elementy wzięte pod uwagę przy jej kształtowaniu wykroczyły poza ówcześnie panujące wzorce, przydając jej tym samym ponadczasowego piękna.

EN

Each event that makes up the city entertains its easily distinguishable image manifested in a specific atmosphere, spatial proportion, detail, as well as a pattern of codes, signs and symbols- Housing architecture in the vicinity of Wiison Park, i.e., the housing estates of that district of Poznań together with the elements taken into account in their development, goes far beyond the norms of the time, making itself the everlasting beauty.

5

Przez architekturę miasta: podróże, powroty, perspektywy

Zuziak Z.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2004

|

R. 101, z. 10-A

175-178

EN

The concepts of metropolitan structures and perspectives are related to the interpretation of urban form in art, poetry, literature as well as in architecture and urban design. Various "messages of urban form" - often I to cultural archetypes are examined focusing on the concepts of spaces associated with travel.

6

Zagadnienia rozwoju obszarów śródmiejskich na podstawie współczesnych realizacji

Janowski M.

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka

|

1999

|

Z. 1

43-47

7

Uwagi o działalności urbanistycznej oraz architektonicznej Firlejów w XVI w.

Tekielak A.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

1999

|

R. 96, z. 1-A

121-153

EN

In the 16th century Polish lands underwent a period of intesive urbanization. The process generally involved founding towns on private lands owned by distinguished magnate families. One of them wasthe family of Firlejs. The Firlejs arranged setting upurban centves on their estates. The centres were located according to certain rational economic rules. They were settled on their lands surrounded by villages that were alco their property. These towns served as administrative and economic centers for surrounding estates and also performed a residential function. Among such centres that came into, being owing to the Firlejs were Janowiec, Lubartów, Markuszów, Czemierniki, Baranów, Radomy?l Wielki, Firlej, Firlejów Lwowski, Serock, Kozienice. These private owned urban centers ware established for the sake of profit. They were as source of considerable income for their owners. Apart from building towns, the Firlejs were intensely involved with economy and management of their estates. They erected grand residential castels founded churches and developed education system (Arian grammar school, Calvinist grammar school). They employed the best artist like Santii Gucii, Jan maria Padowano and Filip Canavessi. The majority of the towns built by the Firlejs were to be open to the public as the purpose of their existence was to profit from organizing fains and markets. It took the urban layont of these economic centers a fairy long time to shape. These structures followed the pattern of crossing the whole spatial arrangement with two axes of streets. The stresst intersected in the middle of the squerre - shaped or aprosimalety squere - shaped market place. There was a town hall most frequently erected at the interection of the axes. The great majority of these towns, apart from Lubartów, have never grown to became lange centers.