Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Kaplica na cmentarzu z I wojny światowej na wzgórzu Pustki w Łużnej – odbudowa architektury drewnianej

Martyka Anna, Figurska-Dudek Joanna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 68

143--155

PL

Kaplica cmentarna zaprojektowana w Łużnej przez słowackiego architekta Dušana Jurkoviča była cennym w skali światowej zabytkiem architektury drewnianej. O jej znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego świadczą nie tylko unikalna forma i konstrukcja architektoniczna obiektu, ale również lokalizacja nieopodal szczytu wzgórza Pustki na cmentarzu nr 123, założonym w miejscu walk pozycyjnych toczonych podczas operacji gorlickiej w maju 1915 roku. Założenie przestrzenne cmentarza zostało wyróżnione Znakiem Dziedzictwa Europejskiego. Autorem ogólnej kompozycji przestrzennej oraz aranżacji nekropolii był rzeźbiarz Jan Szczepkowski. Po jego odwołaniu prace projektowe i realizacyjne kontynuował Jurkovič. W artykule przeanalizowano odbudowę drewnianej kaplicy, która spłonęła w 1985 roku, na tle syntetycznie zarysowanej historii cmentarza. Odbudowa polegała na odtworzeniu formy architektonicznej na podstawie oryginalnych rysunków architekta oraz dostępnej ikonografii. Kaplica- pomnik zrekonstruowana i górująca w krajobrazie pojawiła się w setną rocznicę bitwy gorlickiej jako upamiętnienie poległych oraz jako symbol przywracający ciągłość historii.

EN

The cemetery chapel designed in Łużna by Slovak architect Dušan Jurkovič was a monument of wooden architecture of world-class value. Its significance to cultural heritage was attested to by its unique form and architectural construction, as well as its siting near the summit of Pustki Hill, on the grounds of cemetery No. 123, located on the site of trench warfare conducted as a part of the Gorlice operation in May 1915. The spatial layout of the cemetery was recognized with the European Heritage Label. The author of the overall spatial composition and arrangement of the necropolis was sculptor Jan Szczepkowski. After his dismissal, design and construction work was continued by Jurkovič. This paper presents an analysis of the chapel’s reconstruction, as it burned down in 1985, against the background of a synthetically outlined history of the cemetery. The reconstruction entailed the recreation of the architectural form using the architect’s original drawings and available iconography. The chapel-monument, reconstructed and towering in the landscape, appeared at the site on the centennial anniversary of the Gorlice battle, in honor of the memory of the fallen and as a symbol that restores historical continuity.

2

Cmentarze – estetyka przestrzeni sacrum w kontekście współczesnych rozwiązań projektowych

Pleskaczyńska K.

Architecturae et Artibus

|

2016

|

Vol. 8, no. 3

151--161

PL

Cmentarze są istotną częścią przestrzeni publicznej każdego miasta. O jej wyjątkowości stanowi niezwykłe połączenie przeciwieństw, takich jak utylitaryzm i duchowość, estetyka i ekonomia, wspólność i indywidualizm, przeszłość i przyszłość. Podobnie jak wszystko wokół nas, zmieniają się również i cmentarze, choć zapewne w innym tempie, zależnym od otwartości ludzi na zmiany w tym obszarze. A jest to strefa mocno związana z religijnością i tradycją, w których, jak wiadomo, zmiany zachodzą niezwykle powoli. Projektanci cmentarzy stają przed szczególnymi wyzwaniami – zajmują się wszak przestrzenią o szczególnym znaczeniu, która powinna zachować określony nastrój, stanowić miejsce kontemplacji, zadumy, wyrażać szacunek dla pochowanych tam zmarłych oraz dla odwiedzających ich najbliższych. Niniejszy artykuł jest próbą prześledzenia zmian w architekturze przestrzeni współczesnych nekropolii i znalezienia odpowiedzi na kilka istotnych pytań: czy nowe koncepcje i wizje miejsc wiecznego spoczynku wciąż noszą cechy przestrzeni sacrum? Czy w tym konkretnym obszarze istnieje jakakolwiek szansa na postęp, rozwój i zmiany? Czy dziedzictwo tradycji i religii ogranicza pole kreacji? Jak przyjmowane są wszelkie nowe koncepcje, w tym innowacyjne możliwości pochówków? Tekst wykaże, jak istotna jest integracja różnych, często odległych dziedzin, takich jak estetyka, ekonomia, dziedzictwo kulturowe, etyka, ekologia – dla skomponowania przestrzeni spełniającej wymagania tychże obszarów, a przede wszystkim będącej sferą sacrum, czego wciąż, i w różnych kręgach kulturowych, oczekuje się od cmentarzy.

EN

Cemeteries are an important element of every city. The uniqueness of this particular space is based on a connection of some of the features and properties often standing against each other in opposition, such as utilities and spirituality, aesthetics and economics, generality and individualism, past and future. We expect the cemeteries should fulfill the role of space worthy of burying our loved ones. We would like to be sure that nothing would disturb the silence and contemplation mood, and in the visual sphere, that nothing would bring down the special atmosphere of the sacred place. But like everything around, cemeteries are changing too. Their designers are facing new challenges. Customs, traditions and the mentality of societies are evolving and changing to varying degrees. This article is an attempt of tracking the changes of contemporary cemeteries. Will the new concepts and visions of eternal rest still bear the features of the sacred? Whether in this particular area, there is any chance of “progress”, development and changes? Does the legacy of tradition and religion reduce creative field, new concepts of composition, innovative possibilities of burials, new technological capabilities? The Author is going to show how important is the integration of different, often remote areas such as aesthetics, economics, cultural heritage, ethics, ecology, to compose a space that meets the requirements of all these areas, and above all, which is the space of the sacred, which is still, and in different cultures, expected from cemeteries.

3

„Zgasły nasze imiona, lecz nasze czyny jaśnieją” (Tarnowskie nekropolie Heinricha Scholza)

Osiński A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2009

|

Nr 25

114--121

PL

Rozprawa traktuje o eminentnej personie Heinricha Scholza, znakomitego rzeźbiarza wiedeńskiego, określanego przez Jaroslava Haska ironicznym mianem „dekującego się ochotnika”. Podczas I wojny światowej Scholz pełnił funkcję kierownika artystycznego VI Tarnowskiego Oddziału Grobów Wojennych na terenie dawnej Galicji Zachodniej. Scholz był artystą wszechstronnym, który potrafi pracować w kamieniu i drewnie, a ponadto posiadał doskonałe wyczucie materiału. Jego niespełna trzyletnia praca zaowocowała powstaniem ponad 40 realizacji cmentarnych, które odznaczają się nadzwyczajnym dopracowaniem szczegółów, precyzją wy- konania oraz doskonale wpisują się w otaczający krajobraz. Cmentarze Scholza, tworząc pod względem estetycznym stosunkowo zwartą grupę, mieszczą się w szerokim nurcie „dwudziestowiecznego klasycyzmu”. Modus ten odznacza się symetrią, prostotą, horyzontalizmem, oszczędnością środków wyrazu, powagą i osiowością. Poszczególne rozwiązania, z uwagi na różnorodność zastosowanych przez artystę motywów architektonicznych i dekoracyjnych, emblematów i rzeźb, są unikalne i zakorzeniają tę twórczość w najwartościowszych wytworach klasycyzmu, a poprzez estetykę przełomu XVIII i XIX wieku, wiążą ją wprost z artystyczną spuścizną śródziemnomorskich cywilizacji antycznych. Plastyczność, przestrzenność, mistrzowskie operowanie perspektywą i planami, umiejętność wkomponowania nekropolii w najbardziej wydawałoby się niesprzyjające warunki terenowe i optymalne wykorzystanie walorów rzeźbiarskich szczególnie predestynują te budowle do ekspozycji w pełnym słońcu, kiedy ostre promienie wydobywają z najdrobniejszego detalu zdumiewającą grę światła i cieni. Efekty takie osiągał Scholz zarówno w przypadku skromnych powierzchniowo mogił zbiorowych, jak i ogromnych założeń cmentarnych, nawiązujących do idei parku krajobrazowego i rozciągających się na przestrzeni kilku bądź kilkunastu hektarów. W grupie tych ostatnich sytuuje się cmentarz wojenny nr 193 w Dąbrówce Szczepanowskiej, ulokowany na powierzchni nieomal 1800 m2 i zaprojektowany z uwzględnieniem naturalnego ukształtowania terenu. O nadzwyczajnym znaczeniu tego założenia świadczy fakt, iż w jego obręb inkorporowano cały sąsiadujący teren ze wszystkimi zmianami spowodowanymi przez Wielką Wojnę (w ostatnich latach zrekonstruowano m.in. część rosyjskich rowów strzeleckich i schronów). Pierwotnie liczył on ponad 4 ha i był ogrodzony płotem z siatki na betonowych słupach. Mogiły poległych walczących armii zostały zgrupowanie w dwóch odrębnych zespołach grobowych, pomiędzy którymi ulokowano majestatyczny pomnik centralny z podniosłymi inskrypcjami pióra kapitana Hansa Hauptmanna, poety i oficera w krakowskim Wydziale Grobów Wojennych. I oto w granicach tego kompleksu doszło ostatnio do marnej inwestycji, urągającej pamięci pochowanych tu poległych, a także podważającej międzynarodową rangę tak unikalnego wojennego zbytku. O jej rozmiarach świadczą m.in. przedłożone zdjęcia.

EN

The work presents the eminent personage of Heinrich Scholz, a superb Viennese sculptor, ironically described by Jaroslav Hasek as “a scrimshanking volunteer”. During World War I, Scholz was the artistic director of VI Tarnow Unit of War Graves in the area of old Western Galicia. Scholz was a many-talented artist, who could work in wood and stone, and possessed a perfect sense of material. His three-year long work resul- ted in creating over 40 cemetery realizations, characterised by unusual care for detail, precision workmanship, and fitted perfectly into the surrounding landscape. Scholz’s cemeteries, by constituting a relatively compact group from the aesthetic point of view, fit into the vast trend of the “twentieth-century classicism”. That mode is characterized by symmetry, simplicity, horisontalism, frugality in means of expression, solemnity and axiality. Particular designs, because of the variety of architectonic and decorative motifs, emblems and sculptures used by the artist, are unique and root his output among the most valuable creations of classicism, and via the aesthetics of the turn of the 18th and 19th century connect it directly to the artistic inheritance of the antique civilizations of the Mediterranean. Plasticity, spatiality, mastery in using perspective and planes, ability to integrate the necropoles into the seemingly most unfavourable landscape conditions and optimum use of advantages of sculpting, particularly predestine those buildings to be exhibited in bright sunlight, when harsh sun- rays enhance the amazing play of light and shade on the smallest detail. Scholz achieved such effects both in cases of spatially modest mass graves, and enormous cemetery complexes alluding to the idea of landscape parks and stretching over the area from a few to several hectares. Military cemetery no 193 in Dąbrówka Szczepanowska, covering the area of almost 1800 m2 and designed with consideration for the natural landform features, belongs to the latter group. The unique significance of this complex has been confirmed by the fact that the whole neighbouring, area with all the alterations caused by the Great War, has been incorporated into the site (in recent years some of the Russian trenches and bunkers have been reconstructed). Originally it covered over 4 ha and was surrounded with a wire fence on concreto posts. The graves of the fallen from the fighting armies were grouped in two separate grave complexes between which a majestic central monument with solemn inscriptions by Captain Hans Hauptmann, a poet and officer in Krakow Department of War Graves, was situated. However, recently a poor investment has been made within the boundaries of the complex, which insults the memory of the fallen soldiers buried here and undermines the international rank of such a unique war memorial, as can be seen in the enclosed photographs.

4

Architektura cmentarzy jako zapomniane sacrum

Łaguna Wanda

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2007

|

T. 3

82--93

PL

W referacie oprócz dyskusji na temat form pojawiających się na polskich cmentarzach szczególnie małych miast i wsi, pokazano również problem historycznych nieczynnych cmentarzy i problematykę ich ochrony i rewaloryzacji. Zagadnienia te dotyczą nie tylko cmentarzy katolickich, ale cmentarzy innych wyznań, cmentarzy wojennych i innych. Można postawić tezę, że o stopniu rozwoju i świadomości społeczeństwa świadczy sposób odnoszenia się do nekropolii, nie tylko tych przeznaczonych dla swoich współwyznawców, ale również do tych, które w historii danego miejsca pozostawiły swoją pamiątkę. W Polskiej przestrzeni zapisane są niechlubne pamiątki bezczeszczenia miejsc pochówku po II wojnie światowej. W wielu miejscowościach nieczynne cmentarze ewangelickie, protestanckie czy żydowskie nadal są w opłakanym stanie. Problematykę i nurtujące zagadnienia przedstawiono na przykładzie niewielkiego miasta Dzierzgonia, zlokalizowanego w odległości 30 km od Malborka w woj. pomorskim, o ciekawej i bogatej historii oraz interesującej lokalizacji, ulokowane u podnóża góry nazywanej Górą Zamkową, Przedstawiono specyfikę rozmieszczenia cmentarzy w strukturze miasta, ich rolę w kształtowaniu przestrzeni oraz problematykę związaną z architekturą cmentarzy historycznych i współczesnych.

EN

Besides discussing the forms emerging in Polish cemeteries, those in small cities and villages in particular, the paper also presents the problem of historical, no more operating cemeteries and the issue of protection and revalorization of those. The said pertains not only to Catholic cemeteries, but also those of other denominations, war cemeteries and other ones. It can be rightly stated that the degree of development and awareness of the societies is reflected in the way of their attitude to necropolises, not only those destined for the co-religionists, but also ones that have simply left a mark on the history of the place. Polish space includes disgraceful instances of burial places being profaned after World War II. In many cities the evangelical, other protestant or Jewish cemeteries that are no more used are still in a poor shape of repair. The theme of the paper and the main issues has been presented quoting the example of a small town of Dzierzgoń, situated about 30 km from Malbork in the Pomeranian Voivodship (Province). The place, one of rich and interesting history, is nicely located at the foot of a hill referred to as the Castle Hill. Specific features of the layout of the cemeteries in the urban structure, the role they play in the shaping of the space and the problems related to the architecture of historical and modern cemeteries have been presented.

5

Cmentarze wojenne twierdzy Przemyśl z lat 1915 - 1918

Schubert J.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2003

|

R. 100, z. 3-A

123-157

EN

The article is an attempt at a brief history of establishing two large military necropolies in the city of Przemyśl, which were originated during World War I (in the years 1915-1916). It contains descriptions of these spatial-architectonic compounds.