Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu. Proces przekształceń zespołu budynków od końca XIX wieku – rozbudowa o Nowe Archiwum Książęco-Biskupie i Bibliotekę Katedralną

Gryglewska Agnieszka

Wiadomości Konserwatorskie

|

2019

|

Nr 58

48--59

PL

Częścią zespołu obecnego Muzeum Archidiecezjalnego, Archiwum Archidiecezjalnego i Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu jest zbudowany w 1896 r. według projektu architekta diecezjalnego Josepha Ebersa neogotycki budynek dawnego Nowego Archiwum Książęco-Biskupiego i Biblioteki Katedralnej przy ul. Kanonii 12–14. Jest on reprezentatywnym przykładem neogotyku szkoły hanowerskiej, stylu ukształtowanego w II połowie XIX w. w oparciu o formy północnoniemieckiego gotyku ceglanego i zasadę zgodności formy z funkcją, konstrukcją i właściwościami materiału. Budynek jest jednym z kilku zachowanych we Wrocławiu przykładów tzw. bibliotek magazynowych. Jego dużą część stanowi ogromny magazyn książek i archiwaliów, o konstrukcji przypominającej przemysłowe magazyny. Jest przykładem architektury rzeczowej, bez dekoracji, ukazującej w końcu XIX w. nowoczesne oblicze historyzmu.

EN

The neo-Gothic building of the former New Ducal-Bishop Archives and the Cathedral Library at 12–14 Kanonia Str. in Wrocław, designed by a diocese architect Joseph Ebers in 1896, is part of the complex of the present Archdiocese Museum, Archdiocese Archives and Capitulary Library. It is a representative example of the neo-Gothic of the Hanover school of architecture, a style shaped in the second half of the 19ᵗʰ century on the background of north German brick gothic and compatibility rule of form that resulted from function, structure and material properties. The building is one of the few preserved examples of the so-called storage libraries in Wrocław. Its big part consists of an enormous book and archive storerooms whose structure resembles industrial warehouses. It is an example of an objectivity architecture without any decorations expressing modern face of the historicism at the end of the 19ᵗʰ century.

2

Architecture of Tbilisi – on the borderline of two worlds. Part II

Palus K., Zabawa-Krzypkowska J.

Architecture Civil Engineering Environment

|

2014

|

Vol. 7, no. 4

21--26

EN

The paper presents selected examples of Tbilisi’s architecture from the 19th and 20th centuries as well as the modern one constructed in the last five years. The main task is to show the architectural variety reflecting the turbulent history of the country. It is notable that in spite of the influence exerted by the neighbouring nations, invaders and enemies the art of Georgia had always been connected with the local traditions and the architects were able to create their own forms unprecedented anywhere else. The study was divided into two parts. The first one deals with selected examples of the sacred architecture and the architecture of the Old Town (Architecture of Tbilisi – on the borderline of two worlds Part I). The second one is devoted to the architecture of the 19th and 20th centuries and to the latest projects (Architecture of Tbilisi – on the borderline of two worlds Part II).

PL

Artykuł przedstawia wybrane przykłady architektury Tbilisi z XIX i XX wieku oraz najnowszej powstałej w ostatnim pięcioleciu. Głównym wątkiem jest ukazanie różnorodności architektonicznej wynikającej z burzliwej historii państwa. Na uwagę zasługuje fakt, iż pomimo wpływów sąsiadów, okupantów i wrogów, sztuka tego kraju zawsze związana była z miejscowymi tradycjami, a architekci potrafili wytworzyć własne formy niespotykane nigdzie indziej.

3

Wpływy zachodnie a orientalizm: włoscy architekci i restauratorzy w Stambule na przełomie XIX i XX wieku

Boriani M.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2012

|

T. 57, z. 3

5-35

PL

Kiedy w 1453 roku Osmanowie podbili Konstantynopol, wydawało się, że stosunki między Europą zachodnią a stolicą nowego imperium zostaną drastycznie ukrócone. W rzeczywistości jednak dyplomatyczne, kulturalne i handlowe kontakty wznowiono już niedługo potem. Sułtani, choć często toczyli wojny z Zachodem, umożliwili i przyczynili się do rozwoju relacji z krajami europejskimi. Nierzadko korzystali z usług tamtejszych artystów i architektów, zwłaszcza Włochów, wiedzieli bowiem, jakim ci ostatni cieszyli się uznaniem, i szanowali ich umiejętności. Pierwsze dekady XIX wieku przyniosły Europejczykom i Lewantyńczykom wiele możliwości zawodowych. Sułtani, świadomi potrzeby zmian administracyjnych i politycznych w swoim imperium, wyraźnie podupadającym na tle militarnych, technologicznych i gospodarczych sukcesów mocarstw europejskich, rozpoczęli szeroko zakrojony program reform. Program reform objął wszystkie sektory administracji państwowej i gospodarki: drogi i kolej, infrastrukturę miejską, wojsko, budownictwo i przestrzeń publiczną, banki i towarzystwa ubezpieczeniowe, a także działalność handlową. Aby urzeczywistnić tak szeroko zakrojone plany modernizacji, niezbędna okazała się pomoc europejskich inżynierów, architektów, lekarzy, techników i robotników z doświadczeniem w tych nowych dziedzinach, a także rzemieślników i artystów. Poniższy artykuł stanowi prezentację dokonań włoskich architektów i konserwatorów architektury w Stambule w XIX i na początku XX wieku.

EN

When Constantinople was conquered by the Ottomans in 1453 it seemed for a while that everything had been lost and that relations between Western Europe and the capital of the new empire would be dramatically curtailed. In reality diplomatic, cultural and commercial exchanges soon resumed. So while they were often at war with the West, the sultans permitted and facilitated the development not only of trade but also of cultural relations. It was not uncommon for them to request the services of artists and architects from Europe and in particular Italy, aware of their reputation and appreciative of their worth and skill. In fact it was in the early decades of the 19th century that job opportunities for Europeans and Levantines grew even more substantial: conscious of the need to reform the administration and political conduct of the empire, clearly in decline when compared with the military, technological and economic successes of the European powers, the sultans embarked on a crash course of reforms. Every sector of the administration of the state and the economy had to be involved in the programme of modernization: roads and railways, urban infrastructures, the army, public buildings and spaces, banks and insurance companies, commercial activities; to achieve this the contribution of Europeans would be indispensable: engineers, architects, physicians, technicians and workers with expertise in these new sectors, as well as craftsmen and artists, were offered great opportunities for employment. The article is a presentation of the achievements of Italian architects and architectural conservators in Istanbul in the 19th and early 20th century.

4

Działalność polskich architektów w Tbilisi w XIX i początkach XX wieku

Opaska J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2012

|

T. 57, z. 1

3-34

PL

W ciągu XIX i początkach XX wieku uformowała się w Tbilisi, wówczas siedzibie carskiego namiestnika Kaukazu i dynamicznie rozwijającym się centrum administracyjno - handlowym południa Rosji, kolonia polska licząca w 1876 r. 1592 a w 1910 r. już 7367 osób. Wśród licznych inżynierów, techników i robotników przemysłowych, lekarzy, nauczycieli oraz żołnierzy znalazło się także kilkudziesięciu architektów, rzeźbiarzy i malarzy polskiego pochodzenia. Oprócz mieszkających stale w gruzińskiej stolicy przyjeżdzali do Tbilisi również, w związku z realizacją różnorodnych inwestycji, polscy architekci z innych prowincji Cesarstwa Rosyjskiego. Na przełomie XIX i XX stulecia polscy projektanci oraz współpracujący z nimi przy wystroju wnętrz i elewacji rzeźbiarze i malarze - obok twórców narodowości gruzińskiej, niemieckiej, ormiańskiej i rosyjskiej — byli ważną częścią tamtejszego środowiska architektonicznego i artystycznego, o czym świadczy czy to zlecanie im ważnych i prestiżowych inwestycji, czy też fakt zajmowania przez nich wysokich urzędów w gubernialnej i miejskiej administracji architektoniczno - budowlanej. Dzieła polskich architektów w Tbilisi (m.in. Narcyza Zborzewskiego, Ksawerego Skórzyńskiego, Aleksandra Szymkiewicza, Aleksandra Stanisława Rogojskiego, Henryka Hryniewskiego, Bronisław Brochwicz-Rogóyski, Seweryna Nowomiejskiego, Pawła Zabłockiego-Dziesiatowskiego, Stanisława Mianowskiego, Konstantego Butkiewicza, Piotra Przybyszewskiego, Stefana Kryczyńskiego, Mikołaja Obłońskiego, Pawła Kognowickiego, Józefa Kognowickiego, Józefa Panasiewicza, Sawicz-Ryczgórskiego, J. Poznania, A. Nowaka), w tym szczególnie zaprojektowane przez nich gmachy publiczne, teatry, urzędy, instytucje, szkoły i siedziby organizacji oraz mieszkalne kamienice stanowią do dzisiaj istotny składnik krajobrazu architektonicznego gruzińskiej stolicy. W artykule przedstawiono sylwetki twórców oraz dzieła zrealizowane przez nich w Tbilisi, uwzględniajac także realizacje w innych gruzińskich miejscowościach, oraz krótko scharakteryzowano ich twórczy dorobek.

EN

During the nineteenth and early twentieth century was formed in Tbilisi, the seat of the Russian Emperor Viceroy of the Caucasus and the booming administrative and shopping center in southern Russia, Polish colony, in 1876 numbering 1592, in 1910 already 7367 people. Among the many engineers, technicians and industrial workers, doctors, teachers and soldiers, were also the architects, sculptors and painters of Polish origin. In addition to who have lived continuously in the Georgian capital, came to Tbilisi, in connection with the implementation of diverse investment, Polish architects from other provinces of the Russian Empire. At the turn of the nineteenth and twentieth century Polish designers as well sculptors and painters cooperating with them to interior and elevation decoration - in addition architects Georgian, German, Armenian and Russian nationality - were an important part of the local architectural and art environment, as evidenced by ordering them important and prestigious investment, as well the fact that occupy high offices in the provincial and municipal a architectural - building administration. Works of Polish architects in Tbilisi (Narcyz Zborzewski, Ksawery Skórzyński, Aleksander Szymkiewicz, Aleksander Stanisław Rogojski, Henryk Hryniewski, Bronisław Brochwicz-Rogóyski, Seweryn Nowomiejski, Paweł Zabłocki-Dziesiatowski, Stanisław Mianowski, Konstanty Butkiewicz, Piotr Przybyszewski, Stefan Kryczyński, Mikołaj Obłoński, Paweł Kognowicki, Józef Kognowicki, Józef Panasiewicz, Sawicz-Ryczgórski, J. Poznań, A. Nowak), especially designed for them public buildings, theaters, headquarters offices, institutions and residential buildings account for up to today an important component of architectural landscape Georgian capital. The article presents the profiles of architects and artists, works executed by them in Tbilisi, their works in other Georgian towns, and briefly characterized their creative achievements.

5

Kształtowanie strefy wejściowej kamienic warszawskich w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku

Roguska J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 1-2

93-125

PL

Przejazd bramny w domu frontowym wielkomiejskiej kamienicy warszawskiej w 2. połowie XIX w. łączył ulicę z podwórzem. Z przejazdu dostępne były schody główne w domu frontowym. Prócz funkcji komunikacyjnej przejazd bramny pełnił rolę recepcyjnej strefy wejściowej, często o reprezentacyjnym charakterze. Opracowanie przejazdu bramnego, było najczęściej zgodne z odcieniem stylowym fasady, odpowiadało zmieniającym się tendencjom stylistycznym, randze ulicy, zamożności właściciela i lokatorów. Dla wyrazu estetycznego przejazdów bramnych duże znaczenie miało ukształtowanie ogniotrwałego - w myśl przepisów - przekrycia, podziały ścian, ich dekoracja i wyposażenie, takie jak: portale, rzeźby, studnie/zdroje, posadzka, listy lokatorów, wrota bramne, odboje itp. Przejazdy bramne w 2. połowie XIX wieku, w okresie historyzmu, przekrywano sklepieniami ceglanymi, nawiązującymi do form sklepień historycznych. Do najczęściej stosowanych należały około połowy stulecia sklepienia kolebkowe z lunetami (zanikające) i upowszechniające się w sklepienia żaglaste na gurtach. Te ostatnie dawały możliwość dekoracyjnych modyfikacji. Popularną w ostatnich dekadach XIX w. modyfikacją sklepienia żaglastego była forma sugerująca kopułę na żaglach. W kamienicach neogotyckich stosowano sklepienia krzyżowe na żebrach i kryształowe. Do bardzo powszechnych należały sklepienia odcinkowe, od lat 70., 80. XIX w. na belkach żelaznych, stanowiące po wypełnieniu zaprawą tynkarską krzywizn - przekrycia płaskie, ciągłe lub dzielone na pola belkami, zależnie od techniki wykonania. Na początku XX wieku, obok sklepień dotychczasowych, wprowadzono ceglano-stalowe stropy Kleina i żelbetowe. Podziałom w strefie przekrycia odpowiadała artykulacja ścian. Niezależnie od preferencji stylistycznych dotyczących przekryć i dekoracji ścian, zarysowała się obiektywna tendencja do rosnącego bogactwa dekoracji przejazdów i ich światłocieniowego, "rzeźbiarskiego" opracowania, która osiągnęła kulminację w ostatnich dekadach XIX wieku. Z secesją, na początku XX wieku, wiąże się wprowadzenie nowych motywów dekoracji - roślinnych i zwierzęcych , a około 1910 roku - geometrycznych. Fazę secesyjną cechowało spłaszczenie artykulacji i dekoracji ścian, linearyzm podziałów i ornamentyki, najpierw krzywolinijnych, a około 1910 r. - kanciastych. Przed 1914 r. zarysował się powrót do historycznych motywów dekoracji - klasycystcznych i barokowych - w modernistycznej interpretacji. Na początku XX wieku zaznaczyło się odchodzenie od bogatych imitacji materiałowych na rzecz szlachetniejszych materiałów. Przeprowadzone rozpoznanie przejazdów bramnych, tendencji estetycznych, typów przekryć, rozwiązań konstrukcyjnych, na tle czasu, może być użyteczne dla prowadzonych remontów konserwatorskich kamienic.

EN

The gate passage in the frontage house of a Warsaw tenement house in the second half of the 19th century connected the street with the courtyard. The main stairs in the frontage house were accessible from the passage. Apart from a communication function, the passage also played the role of reception of the entrance zone, frequently of a representative character. The gate passage usually matched the tone of style of the facade, corresponded with the changing style trends, renown of the street, wealth of the owner and tenants. The aesthetical expression of gate passages was significantly influenced by fireproofing - following regulations - roofing, wall divisions, their decoration and equipment such as portals, sculptures, wells/springs, floors, lists of tenants, gateway doors, door stops etc. Gate passages in the second half of the 19th century, in the period of historicism, were covered with brick roofing referring to forms of historic vaults. Those most frequently applied in the mid century included barrel vaults with lunettes (phasing out), and the becoming more popular pendentive like vault on arches. The latter gave the possibility of decorative modifications. A popular modification of a pendentive vaults in the last decades of the 19th century was a form suggesting a pendentive dome. Neo-gothic tenement houses used cross vaults, rib, stellar and cell vaults. Sprung-arch roofs were also very popular from the 1870s/1880s. Based on iron beams, after filling curves with plaster, they formed flat roofing, continuous or divided by beams into fields dependent upon the building technique. At the beginning of the 19th century, apart from modern vaulting, brick and steel Klein roofing and reinforced concrete ceilings were introduced. Divisions in the roofing zone corresponded with the wall articulation. Regardless of the stylistic preferences of roofing and wall decoration, the objective trend of increasing abundance of passage decorations and their chiaroscuro "sculptural" work emerged, and then culminated in the last decade of the 19th century. Art Nouveau, at the beginning of the 20th century, refers to the introduction of new decorative plant and animal motives, and from around 1910 of geometric ones. This period was characterised by flattening articulation and wall decoration, linearism of divisions and decorative art, first curvy, and then around 1910 - of angular shape. The return to historic decorative motives - classicistic and baroque - in a modernistic interpretation was noted before 1914. The beginning of the 20th century saw a departure from rich imitations materials towards more refined materials. This study of gate passages, aesthetical trends, roofing types, construction solutions over time can be useful for conducted conservation renovations of tenement houses.

6

Detal architektoniczny kamienic warszawskich w drugiej połowie XIX i na początki XX wieku: balkony

Roguska J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

T. 55, z. 4

67-87

PL

Temat jest kontynuacją badań i opracowań kolejnych typów detalu architektonicznego XIX i XX wieku w warszawskich kamienicach. Na bazie zgromadzonych danych terenowych, dokumentacji fotograficznej, studiów archiwalnych i bibliotecznych oraz wydatowania obiektów (w części wg autorskiej metody) została zarysowana ewolucja formalno-stylistyczna, materiałowa, technologiczna ważnego dla kształtowania elewacji detalu. Balkony były istotnym składnikiem kompozycji fasad, na ich kształtowanie miały wpływ postępy zastosowania w budownictwie żelaza oraz zmieniające się tendencje artystyczne. Treść artykułu została ujęta w częściach: 1. Definicje, rola balkonów, 2. Elementy, budowa i konstrukcja, 3. Materiał i formy, 4. Zagadnienia kompozycji i rozmieszczenia balkonów na fasadach kamienic.

EN

This topic continues the research and studies of subsequent types of architectural detail of the 19th and 20th centuries in Warsaw tenement houses. The gathered field data, photographic documentation, archive and library studies and building dating (partially in line with the author's method), resulted in outlined formal-stylistic, material, technologic evolution of the detail important for shaping elevation. The balconies were an important element of the facade composition; they were influenced by the progress in using iron and changing artistic trends. The content of the article was covered in following parts: 1. Definitions and role of balconies, 2. Elements, construction and structure, 3. Materials and forms, 4. Issues of composition and placing balconies on façades of tenement houses.

7

Department of Architecture of Wrocław University of Technology in the former seat of Construction Crafts School and Higher School of Machine Building

Gryglewska A.

Architectus

|

2010

|

Nr 1(27)

31--37

EN

Picturesquely designed architecture of the complex of buildings of the former Construction Crafts School and Higher School of Machine Building at Bolesław Prus Street is recognised as one of the best examples of Wrocław Art Nouveau. The school edifice, a residential house for headmasters, sanitary facilities and a machine laboratory were built in the years 1901-19072. Along with St. Michael Church (designed by Alexis Langer, 1862-1871) and the folk schools complex in memorial of Johann Heinrich Pestalozzi (designed by Hermann Froböse, Heinrich Bleß under the guidance of Richard Plüddemann, 1898-1902), they became part of this romantic composition arranged together with Tołpa Park (formerly Waschteichpark) which was completed in 1907.

PL

Zespół budynków dawnej Szkoły Rzemiosł Budowlanych i Wyższej Szkoły Budowy Maszyn (gmach szkoły, dom dyrektorów, budynek sanitariatów) powstał według projektu Karla Klimma, pod kierunkiem Richarda Plüddemanna, w latach 1901-1904, a laboratorium maszynowe - 1905-1907. Po 1945 roku budynki były użytkowane przez Uniwersytet i Politechnikę Wrocławską, od 1951 przez Politechnikę Wrocławską. Gmach szkoły został ukształtowany na sposób średniowieczny - urozmaicony ryzalitami, szczytami i wieżami. Otrzymał on romanizujące wnętrza i secesyjną dekorację. Architektura budynku, w którym kształcono przyszłych mistrzów i techników budowlanych, służyła celom dydaktycznym, prezentując różnorodne materiały budowlane oraz systemy konstrukcyjne. Zasada ta dotyczyła m.in.: dachów, stropów, sklepień, filarów i kolumn, schodów, materiałów wykończeniowych. Formy kamiennych dekoracji elewacji i wnętrz wiązały się z symboliką państwa, miasta i przedmiotów wykładowych lub miały wydźwięk moralizatorsko-dydaktyczny. Dekoracje rzeźbiarskie i kamienne detale architektoniczne szkoły wykonała wrocławska firma Künzel & Hiller, a elewacji domu dyrektorów - Zeidler & Wimmel z Bolesławca. Autorem polichromii ścian auli był Hans Rumsch. Aula z oryginalnym wystrojem snycerskim, wieszarową konstrukcją dachu, jest najcenniejszym zachowanym wnętrzem.

8

Detal architektoniczny kamienic warszawskich w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku: bramy

Roguska J.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2009

|

T. 54, z. 2

78-100

PL

Bramy kamienic i domów były jednym z najbardziej zindywidualizowanych i nieszablonowych wytworów warszawskiego przemysłu artystycznego. W najwyższym stopniu wśród innych rodzajów detalu miały status detalu artystycznego. Ze względu na materiał, z którego zostały wykonane, można wyróżnić bramy: drewniane, drewniane z żelaznymi kratami i żelazne. Ze względu na budowę można wyróżnić bramy: dwuskrzydłowe, dwuskrzydłowe z nieruchomym nadślemiem, trójskrzydłowe. Wszystkie miały furtki dla ruchu pieszego w ramach jednego ze skrzydeł. Odcień stylowy bram był dostosowywany do odcienia stylowego fasady, ale nie była to zasada rygorystycznie przestrzegana. Z okazji przebudów, wymian zużytego detalu, kamienice starsze otrzymywały nowe bramy w aktualnym odcieniu stylowym. Ewolucja stylistyczna bram podążała za ogólnymi tendencjami stylowymi.

EN

Gates of tenements and houses were one of the most individual and original products of Warsaw artistic manufacturing in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century. They represented the status of artistic detail to the highest extent amongst other types of detail. According to the material they were made from, we can distinguish wooden gates, wooden gates with metal bars, and metal ones. In reference to construction we can divide gates into two-wings, two-wings with a transom window, and three-wings. All of them had wickets for pedestrian traffic within one of the wings. The stylish colour of the gates matched the stylish colour of the facade; this principle was not strictly obeyed. During reconstructions and replacements of worn details, old tenement houses obtained new gates in the present stylish colour. The stylish evolution of gates followed the general style trends.

9

Barcelona od połowy XIX wieku do czasów obecnych. Od miasta przemysłowego do ponowoczesnej metropolii

Burno F.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2008

|

T. 53, z. 4

25-46

PL

Powstanie Eixample, w latach 60. XIX w., zapoczątkowało dynamiczny rozwój miasta w trzeciej ćwierci XIX w. Proces ten był jednak przede wszystkim wynikiem koniunktury gospodarczej. Jej szczyt przypadł na przełomie lat 70. i 80. W czasach Drugiej Rewolucji Przemysłowej Barcelona stała się jednym z najważniejszych w Europie ośrodków handlu z Ameryką Środkową i Południową, miejscem spekulacji giełdowej i produkcji tekstylnej. W mieście realną władzę miała już nie stara arystokracja, lecz nowa elita: bankierzy, agenci giełdowi, ale przede wszystkim członkowie dynastii barcelońskiej burżuazji. To przede wszystkim za ich pieniądze w latach około 1870-1910 powstawała nowa, przemysłowa aglomeracja. Równolegle z procesem urbanizacji i uprzemysłowienia Katalonii, w regionie narastały nastroje antykastylijskie i dążenia separatystyczne. Pod koniec tego stulecia "odrodzenie narodowe" było szerokim ruchem polityczno-kulturalnym. Na pierwszy plan wysuwa się nurt Modernisme, obecny kulturze katalońskiej w latach ok. 1880-1910. Wówczas jednym z najważniejszych form manifestowania odrębności stała się architektura. Architektoniczny "styl kataloński" był początkowo odmianą późnego historyzmu z motywami "narodowymi" i formami Mudéjar, później, bliżej końca wieku XIX, pojawiało się więcej wpływów Art Nouveau. Dla wykształcenia się ruchu katalońskiej awangardy architektonicznej istotny wpływ miało założenie w 1930 r. GATEPAC. Katalońską sekcją był GATCPAC. Głównymi członkami tej organizacji byli między innymi: Josep Lluís Sert, Josep Torres Clavé i Sixt Yllescas. Dynamiczne zmiany w sztuce zbiegły się z ważnymi wydarzeniami politycznymi. W 1931 r. w Hiszpanii powstała II Republika oraz autonomiczna Republika Katalonii. Na zlecenie władz powstał projekt przebudowy stolicy Katalonii (Pla Macia). Plany "funkcjonalistycznej Barcelony" wykonali w 1932 r. Sert i Torres, przy współpracy Le Corbusiera. Z tego projektu zrealizowano jedynie prototypowy blok-galeriowiec, tzw. "Casa-Bloc". "Druga fala" modernistów, z lat 50., zrzeszona była głównie w Grupie R (Grup R), działającej w latach 1951-1959. Najważniejszymi członkami tej organizacji byli między innymi: José Antonio Coderch i Oriol Bohigas. Z jednej strony architekci ci chcieli nawiązywać do tradycji GATCPAC, z drugiej deklarowali chęć stworzenia nowego modelu architektury - zarazem nowoczesnej i katalońskiej. Trzy lata po upadku reżimu Franco Katalonia odzyskała autonomię. Dla Barcelony był to początek niezwykle dynamicznego rozwoju. W latach 1986-91 podjęto wiele zakrojonych na szeroką skalę inwestycji. Prace budowlane skoncentrowały się w trzech miejscach: na wzgórzu Montjuic (Krąg Olimpijski), nabrzeżach (Wioska Olimpijska i nowy port) i w dzielnicach północnych. W stosunkowo krótkim czasie Barcelona dołączyła do grona wielkich ponowoczesnych metropolii. Stała się jednym z najważniejszych punktów na mapie globalnego przemysłu turystycznego. Dzięki konsekwentnym działaniom władz lokalnych, katalońskim architektom i licznym społecznym organizacjom, Barcelonie udało się uniknąć "disneylandyzacji", tematyzacji i prywatyzacji przestrzeni miejskiej oraz niekontrolowanego rozwoju.

EN

The establishment of the Eixample, in the 1860s, initiated dynamic the development of the city in the third quarter of the 19th century. However, this process was primarily a result of the economic boom whose peak fell at the end of the 1870's and beginning of 1880's. In the time of the second industrial revolution, Barcelona became one of the most important centres of trade with Central and South America in Europe, a place of stock exchange speculations and textile production. The real power in the city was held not by the old aristocracy, but also by the new elite: bankers, stock exchange agents, and first of all members of the dynasty of the Barcelonan bourgeoisie. It was primarily their money that around 1870-1910 built a new industrial agglomeration. The urbanisation and industrialisation process of Catalonia was in parallel accompanied by intensifying anti-Castilian moods and separatist aspirations in the region. At the end of this century, "national rebirth" was a broad political and cultural movement. The Modernisme trend, present in the Catalonian culture circa 1880-1910, came to the fore. At that time, architecture became one of the most important forms of manifesting identity. The architectural "Catalonian style" was initially a variation of late historism with national motives and "Mudéjar" forms, later, closer to the end of the 19th century, more Art Nouveau influences emerged. The development of the Catalonian architectural avant-garde movement was highly influence by the establishment of GATEPAC in1930. GATCPAC was the Catalonian section. The main members of this organisation included Josep Lluís Sert, Josep Torres Clavé and Sixt Yllescas. Dynamic changes in art coincided with vital political events. The 2nd Republic was established in 1931 in Spain and autonomic Republic Catalonia . The authorities ordered the project of rebuilding the capital of Catalonia (Pla Macia). The plans of "functionalistic Barcelona" were made in 1932 by Sert and Torres, in cooperation with Le Corbusier. From this project, only on prototype gallery building, the so called "Casa-Bloc" was realised. The "second wave" of modernists, from the fifties, was associated primarily with Group R (Grup R), operating in 1951-1959. The most important members of this organisation were José Antonio Coderch and Oriol Bohigas. On one hand, these architects wanted to refer to the GATCPAC tradition, on the other - they declared the will to create a new architecture model - both modern and Catalonian. Three years after the collapse of the Franco regime, Catalonia regained its autonomy. This was the beginning of an extremely dynamic development for Barcelona. In 1986-91, many large scale investments were undertaken. Construction works were focused in three places: on Montjuic hill (the Olympic Circle), the shore (Olympic village and new port), and in the Northern districts. In a relatively short time, Barcelona joined the group of large post-modernistic metropolises. It became one of the most important points on the map of the global tourist industry. Thanks to the consequent activities of local authorities, Catalonian architects, and numerous social organisations, Barcelona managed to avoid "disneylandation", thematisation, privatisation of urban space, and uncontrolled development.

10

Poznań i Szczecin początków XX w. w orbicie wpływów Berlina

Makała R.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

T. 52, z. 1-4

94-98

PL

Poznań i Szczecin, podobnie jak Wrocław, Gdańsk czy Toruń należą do miast, których dzisiejsze oblicze urbanistyczne i architektoniczne w dużej mierze ukształtowane zostało na przełomie XIX i XX w. pod wpływem Berlina. Dziedzictwo epoki wilhelmińskiej zaważyło na działaniach architektów i urbanistów XX i początków XXI w. wszystkich wspomnianych powyżej miast. W Poznaniu widać to doskonale w działaniach polskich architektów okresu międzywojennego, tworzących PWK, jak rownież w koncepcjach dotyczących ulicy Św. Marcin - zarówno zrealizowanych, jak i tylko dyskutowanych. W Szczecinie znaczenie dzieł powstałych na przełomie stuleci widoczne jest zarówno w planach tworzenia nowego centrum tworzonych w latach trzydziestych przez Hansa Reichowa, a po 1945 r. przez Piotra Zarembę. Zabierając głos w dyskusji w ramach konferencji poświęconej architekturze Poznania w XX w., chciałbym skupić się nad kwestią związków Poznania i Szczecina z Berlinem w okresie od początków XX w. do I wojny światowej, a więc w okresie niezwykle istotnym dla architektury ośrodka berlińskiego. Kwestia to była już kilkakrotnie poruszana, w odniesieniu do Poznania przez Zofię Ostrowską-Kębłowską i Jana Skuratowicza, w stosunku do Szczecina przez Bogdanę Kozińską i piszącego te słowa. W moim obecnym wystąpieniu chciałbym się skupić nad zagadnieniem natury tych związków, wymagającym bez wątpienia dalszych studiów. Jest to istotne z pewnością w odniesieniu do Poznania, w którym rosnący wpływ architektury berlińskiej wpisywał się w zaostrzający się konflikt między polskim w przeważającej mierze społeczeństwem miasta a władzami pruskimi, wywołany coraz bardziej bezwzględną polityką germanizacyjną państwa. Jednak w przypadku Szczecina jest to kwestia równie ważna ze względu na szczególnie bliskie związki tego miasta z metropolią berlińską. Specyfikę sytuacji architektury Poznania i Szczecina można zatem odczytać porównując je ze sobą - w kontekście oddziaływania metropolii. Dzięki temu porównaniu można również wskazać zakres i charakter wpływów Berlina, a także stopień samodzielności obu ośrodków.

EN

Poznań and Szczecin belong to the group of cities whose current imaged was, to a large extent, shaped at the end of the XIX and beginning of XX centuries under the influence of Berlin. For this reason, the nature of the relationship of Poznan and Szczecin with the Berlin metropolis is one of the most important issues that should be addressed in research regarding the architecture of these cities. In Poznan, the influence of Berlin architecture was reflected in the conflict between the Polish society and the Prussian authorities. This was also an important issue in Szczecin, due to the especially closes relationship of this city with the Berlin metropolis. Therefore, the specific situation of the architecture of Poznań and Szczecin can be understood by comparing them with one another - in the context of the influence of the metropolis, and by indicating the level of independency of both cities. The speech addressed the issue of the different historical context of Poznan and Szczecin and its impact upon architecture. Despite fundamental differences at this level, the architecture of both cities demonstrates many common features, similarities in the manner of reception of the Berlin patterns were clearly noticeable. This results from the similar situation of Szczecin and Poznań as cities dependent in several aspects on the Berlin metropolis. A vital factor making both of these cities similar was the privileged situation of Berlin architects related to the court and central offices in Prussia. They designed almost all governmental and imperial buildings i.e. the majority of monumental buildings, influencing in a fundamental manner the architecture of Wilhelm's Szczecin and Poznań. The lack of local institutions educating architects resulted in the fact that, architects educated in other centres, particularly in Berlin, worked in both Poznań and Szczecin. The majority of customers also looked to Berlin patterns. Berlin was the city they visited most often, and with which they had frequent business and social relations. Further comparative studies in this area are even more promising, and obviously they should not be limited to Szczecin and Poznań, but also include other cities that were under similar dependency of Berlin in the XIX and XX centuries.