Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Silesian landscape with a castle in the background. A Wrocław donjon of the prince-crusader

Chorowska Małgorzata, Mruczek Roland

Architectus

|

2023

|

Nr 1 (73)

3--16

EN

The article is an attempt at outlining the cultural landscape of Silesia in times of breakthrough, in the 2nd and 3rd thirds of the 12th century, which was seen through the prism of studies on the early patronage of the Silesian Piasts. The symbol of deep transformations – apart from colonization and rental economy – became the then brick architecture of Lombard genesis, which north of the Alps was connected with Italian aspirations and the imperial power of the Hohenstaufen’s dynasty (1154–1186). The purpose of this work is to present the genesis of the innovative brick eighteen-sided donjon of the princely castle in Ostrów Tumski in Wrocław against the background of the journey of Bolesław I the Tall (exile years: 1146–1163) as well as political, economic, and legal transformations which he initiated in Silesia in the first decades of melioratio terrae (rule years: 1163–1201). That time, which was initially dominated by the Piast conflict with magnates and then by the first successful economic and settlement experiments, preceded widely known in source literature huge architectural and urban investments of European momentum undertaken by his son Henry the Bearded (1201–1238). This work is based on archaeological and architectural research results and analyses of the selected existing tower objects, mainly European, as well as on historical sources. The brick Wrocław donjon is a manifesto of power of Prince Bolesław I the Tall returning from the exile who regained the main gords of the province with difficulty (1163/1166). Similarly to numerous early French and English towers, it was an innovative experimental building but it did not have any direct formal imitations. In the search for its genesis, it is appropriate to refer to Lombard brick models, among which Milan’s defensive walls, which were destroyed after a long siege in the years 1161–1162, can be of great importance. In 1163 Bolesław I the Tall returned to the country from a long exile and initiated a “brick breakthrough” in fragmented Poland. It constituted one of the stages of the great “brick revolution” north of the Alps, which was initiated by the Hohenstaufen’s Italian policy.

PL

Artykuł jest próbą nakreślenia krajobrazu kulturowego Śląska w czasach przełomu, w 2. i 3. tercji XII w., widzianego przez pryzmat studiów nad wczesnym mecenatem Piastów śląskich. Symbolem głębokich przemian – oprócz kolonizacji i gospodarki czynszowej – stała się wówczas ceglana architektura o genezie lombardzkiej, łączona na północ od Alp z włoskimi aspiracjami i mocarstwową polityką Hohenstaufów (1154–1186). Celem pracy jest ukazanie genezy nowatorskiego, ceglanego, osiemnastobocznego donżonu książęcego zamku na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu na tle podróży Bolesława I Wysokiego (lata wygnania: 1146–1163) oraz przemian politycznych i ekonomiczno-prawnych, jakie zainicjował na Śląsku w pierwszych dekadach melioratio terrae (lata panowania: 1163–1201). Czas ten, zdominowany początkowo przez konflikt Piastów z możnowładztwem, potem przez pierwsze udane eksperymenty gospodarcze i osadnicze, poprzedził szeroko znane w literaturze przedmiotu ogromne inwestycje architektoniczne i urbanistyczne o europejskim rozmachu podjęte przez jego syna Henryka Brodatego (1201–1238). Praca opiera się na wynikach badań archeologiczno-architektonicznych oraz analizach wybranych istniejących obiektów wieżowych, głównie europejskich, a także źródeł historycznych. Ceglany donżon wrocławski to manifest władzy powracającego z wygnania księcia Bolesława I Wysokiego, z trudem odzyskującego główne grody prowincji (1163/1166). Podobnie jak liczne wczesne wieże francuskie i angielskie był budowlą nowatorską, eksperymentalną i nie znalazł bezpośrednich naśladownictw formalnych. W poszukiwaniach jego genezy wypada sięgnąć do lombardzkich wzorców ceglanych, wśród których istotne znaczenie mogą mieć mury obronne Mediolanu zburzone po długim oblężeniu w latach 1161–1162. Powracając w 1163 r. do kraju z długiego wygnania, Bolesław I Wysoki zainicjował „ceglany przełom” w Polsce dzielnicowej, który stanowił jeden z etapów wielkiej „ceglanej rewolucji” na północ od Alp, zapoczątkowanej przez politykę włoską Hohenstaufów.

2

Wczesnośredniowieczne znaki garncarskie z wykopalisk przy placu Nowy Targ we Wrocławiu

Kmiecik Piotr, Szwed Robert

Szkło i Ceramika

|

2022

|

R. 73, nr 3

43--46

PL

Artykuł omawia wczesnośredniowieczne fragmenty ceramiki z zachowanymi znakami garncarskimi odnalezione w trakcie badań archeologiczno-architektonicznych w pobliżu placu Nowy Targ we Wrocławiu. Przedstawiono okoliczności i kontekst odkrycia, przeprowadzono próbę datowania i przedstawiono jego możliwe znaczenie dla dalszych badań nad najwcześniejszymi fazami rozwoju organizmu miejskiego Wrocławia.

EN

The article discusses early medieval pottery fragments with preserved pottery marks, found during the archaeological and architectural research in the vicinity of Nowy Targ square in Wrocław. The paper presents circumstances and context of the discovery, its possible significance for further research on the earliest stages of the development of the urban structure of Wrocław and gives the first attempt to its dating.

3

Próba rekonstrukcji wizerunku na fragmencie malowanego szkła z wykopalisk przy pl. Jana Pawła II we Wrocławiu

Kmiecik Piotr

Szkło i Ceramika

|

2021

|

R. 72, nr 1

33--37

PL

Niniejszy artykuł omawia problematykę związaną z próbą graficznej rekonstrukcji wizerunku przedstawionego na fragmencie szkła odnalezionego podczas wykopalisk, prowadzonych w ramach wyprzedzających badań archeologiczno-architektonicznych, na obszarze dawnego Szpitala Wszystkich Świętych we Wrocławiu. Pierwotnie uważany za szkło witrażowe, detal ten okazał się być pochodzącym z połowy XVI w. fragmentem przedstawionego na szkle herbu Stefana Batorego, jako króla Polski. Dokonana na podstawie wielodyscyplinowej analizy rekonstrukcja wizerunku, stała się przyczynkiem do dalszych rozważań nad metodologią prowadzonych w ten sposób analiz, jako wymagających nie tylko rozbudowanej analizy graficznej, lecz również badań z zakresu dyscyplin pokrewnych, dla możliwie wiarygodnego odwzorowania.

EN

This article discusses the issues related to the attempt to graphically reconstruct the image depicted on a fragment of glass found during excavations carried out as part of preliminary archaeological and architectural research in the area of the former All Saints Hospital in Wrocław. Originally considered to be stained glass, this detail turned out to be a fragment of the coat of arms of Stefan Batory as the king of Poland from the mid-16th century. The reconstruction of the image made on the basis of a multidisciplinary analysis has become a contribution to further considerations on the methodology of analyzes carried out in this way, as requiring not only extensive graphic analysis, but also research in the field of related disciplines, for possibly reliable reproduction.

4

Fajans ze starożytnego Egiptu – pierwsza w dziejach ludzkości ceramika typu high-tech – tajemnice technologii produkcji

Trzciński Jerzy, Zaremba Małgorzata, Nachyła Olga

Szkło i Ceramika

|

2021

|

R. 72, nr 3

17--22

5

Arc-nucleart 50 lat radiacyjnej konserwacji obiektów o znaczeniu historycznym

Cortella Laurent, Albino Christophe, Tran Quoc Khoi, Froment Karine, Głuszewski Wojciech

Postępy Techniki Jądrowej

|

2020

|

z. 3

22--24

PL

Artykuł powstał z okazji 50 rocznicy utworzenia radiacyjnego laboratorium badawczego i profesjonalnej pracowni konserwacji dzieł sztuki ARC-NucleArt (Atelier de Recherche et de Conservation Nucléart). Przypomniano historię tej zasłużonej dla ratowania obiektów historycznych placówki. Jest ona pionierem w zastosowaniu technik radiacyjnych do dezynsekcji, dezynfekcji i konsolidacji. Krótko omówiono zasady wykorzystania promieniowania jonizującego do ratowania zagrożonych insektami, grzybami i bakteriami obiektów archeologicznych i dzieł sztuki. W przeglądzie literaturowym odsyłamy do publikacji podsumowujących światowe badania w zakresie radiacyjnej konserwacji różnych materiałów.

EN

The article was created on the occasion of the 50th anniversary of the creation of the radiation research laboratory and professional art conservation studio ARC-NucleArt (Atelier de Recherche et de Conservation Nucléart). The history of this institution merited for saving historical objects was recalled. She is a pioneer in the application of radiation techniques for disinfestation, disinfection and consolidation. The principles of using ionizing radiation to rescue archaeological sites and works of art endangered by insects, fungi and bacteria are briefly discussed. In the literature review, we refer to publications summarizing the global research in the field of radiation conservation of very different materials.

6

Muzea : nauka, edukacja, popularyzacja

Banasiak Patryk

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 8

668--671

EN

The purpose of this article is to outline some issues discussed during the conference organized by JuraPark Solec Kujawski as part of the celebrations of the 10th anniversary of its existence. This text is not a report on the agenda of the conference, but is intended to include the content presented in a wider context of the changes in Polish museology in the last decade. These considerations will include such aspects as the attempt to define a contemporary museum, the research activity of these institutions and museum education, and the promotion of knowledge.

7

Gabinet zabytków w Instytucie Archeologii UMK : małe muzeum

Połeć Hanna, Raś Maria

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 8

678--680

EN

In the Archaeology Institute of the Nicolaus Copernicus University in Toruń there is a room fitted with a interesting way. The cabinet of relics is a unique scientific idea of presenting objects that were acquired during excavations. In the cabinet there are numerous gathered relics that were found in the Polish land. The oldest are dated to 100 000years. The objects were made of different materials, including wood, metal, or antlers, bones and clay.

8

Zastosowanie radiografii przemysłowej w badaniach obiektów kultury materialnej

Głuszewski Wojciech

Postępy Techniki Jądrowej

|

2019

|

z. 4

35--37

PL

W artykule przedstawiono przykład wykorzystania przez Międzynarodowy Instytut Spawalnictwa w Belgradzie przemysłowego systemu radiografii cyfrowej do badania obiektów istotnych dla dziedzictwa kulturowego. Prace te są prowadzone wspólnie z Instytutem Badań Jądrowych Vinča. Instytut ten zlokalizowany jest opodal słynnego stanowiska eponimicznego w Vinča na przedmieściach Belgradu. Neolityczna kultura archeologiczna Vinča rozwijała się w Europie południowo – wschodniej od około 5500 do około 4000 p.n.e.

EN

The article presents an example of the use of the industrial digital radiography system by the International Welding Institute in Belgrade to study objects of importance for cultural heritage. These works are carried out jointly with the Vinča Nuclear Research Institute. This institute is located near the famous eponymous site in Vinča on the outskirts of Belgrade. The Neolithic archaeological culture of Vinča developed in south-eastern Europe from around 5500 to around 4000 BC.

9

Inwentaryzacja na pustyni

Ochałek Agnieszka

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2019

|

nr 2

56

10

Realizacja badań archeologicznych na inwestycjach drogowych – teoria i praktyka

Grzegorz Kałwak

Drogownictwo

|

2019

|

nr 11

322--327

PL

W artykule zamieszczono informacje dotyczące założeń sytemu badań archeologicznych realizowanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) na inwestycjach drogowych. Zostały omówione najważniejsze rodzaje badań archeologicznych oraz wskazane cele, które są przed nimi postawione.

EN

The article contains information on the assumptions of the archeological research system implemented by the General Directorate for National Roads and Motorways (GDDKiA) on road investments. The most important types of archaeological research were discussed as well as the goals which are set before them.

11

Among the archaeologists and the designers: a critical survey of Sant’Andrea of Acre in Israel

Luschi C. M. R.

Technical Transactions

|

2018

|

Vol. 115, iss. 11

27--38

EN

We propose a historical architectural study of the hypogeum of the church of Sant’Andrea in Akko (Israel), which promoted new reflections on the urban historical fabric and at the same time provided concrete data for a redesign of part of the structure in line with the historical role and the building Hierarchy that made it a cornerstone for navigation and orientation at sea. The discovery of its architectural composition led the design to an extended dimension in addition to the building itself. We intend to propose a violation of contemporary architecture as a daughter of history and not as an assertion of modernity often detached from the context. In this case we try to recover the role and monumentality of the building, the urban context and the sea front.

PL

Artykuł stanowi opis historycznego studium architektonicznego hipogeum kościoła Sant'Andrea w Akko (Izrael), promujący nowe refleksje na temat miejskiej tkanki historycznej i dający konkretne dane do przeprojektowania części konstrukcji zgodnie z historyczną rolą i budową. Odkrycie kompozycji architektonicznej doprowadziło do rozszerzenia projektu poza sam budynek. Proponuje się rozumienie współczesnej architektury jako córki historii, a nie jako twierdzenie o nowoczesności często oderwanej z kontekstu. W tym konkretnym przypadku proponuje się odzyskanie roli i monumentalność budynku w kontekście miejskim i morskim.

12

Ekspedycja do antyku

Ochałek A., Ruchała J.

Geodeta : magazyn geoinformacyjny

|

2018

|

nr 8

48--52

13

Profesor Andrzej Żaki (1924–2017)

Gromnicki J.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2017

|

Nr 50

122--123

14

Regional studies of flint characteristic properties

Zarina L., Seglins V

Geology, Geophysics and Environment

|

2014

|

Vol. 40, no. 1

148--149

EN

Searching of flint sources and localization of places where once the Stone Age people obtained this raw material for tool making is an important subject of research not only in archeology, but in broader sense when exploring the ancient civilizations lifestyle, human migrations and interaction between ancient archaeological cultures, as well as tracing cognitive development, that covers not just simple geological observations and orientation in space, but also the first notions of material properties and their determination. Flint and its formation conditions are not the focus of particular attention in traditional geological studies today, since most of relevant studies have been carried out (Rykart 1989, Sieveking & Hart 1986), and their quality is still very high. In turn, the knowledge level of detail required for the results interpretation in ancient cultures studies is insufficient. Diversity of analytical measurements and divisive results so far failed to give reliable and convincing answers, because natural variations of flint properties cover significantly wider range of values than those identified in relevant artefacts. As a result, the current approach allows to relatively reliably detect only the local flint sources; in other cases just a general evaluation is possiblie. In the research of flint samples of different geological ages from several Northern Europe countries, as well as flint tools, material of artifacts collection from excavations of the Institute of History of Latvia were studied. This flint is mainly derived from the Jurassic and Cretaceous sediments, less Carboniferous and Devonian rocks, but an unique and distinct group consists of samples that cover chert and chalcedony saturated rocks. Such formations are quite widely known and are found in tectonic fractures and crack spreading zones in almost all rocks exposed in earth's surface, regardless of their geological age. In this study, the focus was on research methodology that would allow to find an approach to a more reliable flint source localization. The accumulated experience indicates the importance of sample macroscopic analysis and evaluation, including notes about characteristic inclusions, structural heterogeneity, typical fractures. The latter is particularly important because it contains a direct reference to rock cryptocrystalline structure properties, and was a relevant indication for ancient man about the possibilities to use such material for making tools. Without evaluation of the heterogeneity, the more detailed results of chemical and physical analysis may characterize variations of values rather than characteristic properties. In next stage of the research, it is appropriate to evaluate the sample in ultraviolet light (calibrated wavelength 365, using additional emission filter (485-655 nm). In this UV light it is possible to assess heterogeneity and to identify areas for future research. It is appropriate to study the selected areas of the samples additionally under microscope with a magnification of approx. 50 times. This allows to describe samples microscopically and to obtain more detailed data on inclusions, cracks, layers changes, etc., which can be saved in digital image format for further analysis. Only after this assessment, it is optimal to make detailed chemical and chemical-physical examinations, as the data obtained will be safely comparable. By following such a procedure, it is possible to identify many characteristics which allow to distinguish flint samples from different sites. However, it should be noted that the research carried out is still regional and it will require several more years of study to collect data on naturally occurring flint compositions and to create a corresponding database. At the same time, it should be noted that flint tools characterising the Stone Age archaeological cultures are made from different quality source material. The found material at many sites has been obtained quite remotely and not necessarily such "distant" material is of higher quality than the known local material. Perhaps, there had been sort of reserves or stocks that were carried, taking into account that not always it would be possible to find a suitable raw material. The choice of suitable raw material is the knowledge that was acquired very gradually, and therefore often rejects and mistakenly made tools can be found. However, although the knowledge about material properties was increasing, there was no tendency to use higher-quality flint raw material. Rather the opposite appears true - with more skills it was becoming increasingly possible to create higher quality tools from worse quality (less appropriate) materials. Additionally, it should be taken into account that in the historical course of time stone tools and their diversity was significantly changing, which required to search for a various quality raw materials. The overall tendency points to more pronounced symmetry of the tools, that are derived from cryptocrystalline flint types with small fractures, a material with very few inclusions and hidden cracks. The research results indicate that, following the proposed composition and properties, the investigation procedure (methodology) can identify characteristic and distinct features of flint samples, and they are indicative of to certain corresponding flint mining regions.

15

Geophysical exploration of castle remains in Barwałd Górny (near Kalwaria Zebrzydowska, Poland) using electrical resistivity tomography (ERT) with assistance of depth of investigation index (DOI) method

Glazer M., Kula D., Saternus R., Lewicki P.

Contemporary Trends in Geoscience

|

2014

|

Vol. 3, iss. 1

24--31

EN

In March of 2014 at ruins of the 14th century castle, situated at the top of Mount Żar in Małopolska region, Poland, geophysical surveys were performed. Surveys were planned to investigate remains of the castle that could remain in the ground. Electrical Resistivity Tomography method was used there. In the paper 4 sections have been presented. During interpretation, as the supporting method, maps of Depth-of-Investigation (DOI) index have been used. Results of the surveys can point out potential remains of the castle walls and ruins of buildings that were situated in the stronghold.

16

Badania pozostałości organicznych zachowanych w zabytkowej ceramice nieszkliwionej z zastosowaniem współczesnych metod analitycznych

Rosiak A., Kałużna-Czaplińska J., Lis P.

Analityka : nauka i praktyka

|

2014

|

nr 1

62--65

PL

Archeologów i badaczy historii od zawsze interesowało życie społeczne, kulturalne i rodzinne ludności, która wyprodukowała i użytkowała odkrywane przez nich przedmioty historyczne. Najważniejsze pytania dotyczą pierwotnego przeznaczenia odkrytych w czasie wykopalisk przedmiotów oraz sposobu ich wytworzenia. Ważne jest także zbadanie ich składu chemicznego, tak aby mozliwa była ich renowacja, konserwacja oraz odpowiednie przechowywanie.

17

Rzeka Prosna pomnikiem przyrody i historii południowej wielkopolski

Małecka I., Ziąbka L., Staszewski Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2012

|

Nr 7

57--76

PL

Rzeka Prosna o długości 216,8 km należy do największych w południowej Wielkopolsce. Prosna po części swojej długości służyła jako drogowskaz „Szlaku Bursztynowego” dla kupców rzymskich. Rzeka stanowi pomnik przyrody i była świadkiem wydarzeń historycz-nych. Na 70 km rzeki Prosny w Bolesławcu znajdują się ruiny zamku z czasów piastowskich. Dolina Prosny w okresie wczesnego średniowiecza była terenem osadnictwa z okresu ple-miennego i intensywnego zasiedlania w czasie monarchii pierwszych Piastów. Badania archeologiczne datują początek kaliskiego grodu na Zawodziu na przełomie IX i X w. Od XIV w. do końca XVIII w. w Kaliszu znajdował się zamek królewski, spełniający m.in. funkcje rezydencji władców i starosty generalnego Wielkopolski. Rzeka Prosna w Kaliszu i regionie była świadkiem bitew a mianowicie: pomiędzy stronnikami króla Augusta II Mocnego z królem Stanisławem Leszczyńskim (29.10.1706r.), w czasie konfederacji barskiej (1768r., 1770r.), pomiędzy wojskami napoleońskimi a rosyjskimi (13.02.1813r.), powstańców styczniowych 1863r. (Kuźnica Grabowska 26.02.1863r.). Była również świadkiem zniszczenia Kalisza przez oddziały pruskie (1914r.). W pobliskim Szczypiornie w 1917r. zostali osadzeni legioniści J. Piłsudskiego. Rzeka Prosna była także świadkiem mordów dokonanych na Polakach przez Niemców w czasie II Wojny Światowej.

EN

The Prosna river of 216.8 km in length is one of the longest in the Southern Wielkopolska. In its part the Prosna was used as a signpost of the “Amber Route” for Roman merchants. The river is a monument of nature and has been a witness of historic events. At its 70th kilometre in Boesławiec it passes ruins of a Piast castle. The Prosna valley during the early Middle Ages was an area of settlements of tribes during the reign of the first Piast dynasty rulers. Archaeological research dates the beginning of the Kalisz city in Zawodzie at the turn of 9th and 10th centruries. Between 14th and the end of 18th century Kalisz had a royal castle which was a residence of Wielkopolska rulers and its general administrator. The Prosna in Kalisz and its surrounding region witnessed battles, namely between supporters if August II Strong and king Stanislaw Leszczynski (29.10.1706), during the Bar Confederation (1768, 1770), between Napoleon and Russian troops, January insurrection in 1863 (Kuźnica Grabowska 26.02.1863). It also witnessed destruction if Kalisz by Prussian troops (1914). In the nearby Szczypiorno in 1917 J. Pilsudski’s legions were imprisoned. The Prosna could also see Poles murdered by the Germans during World War Two.

18

Śladami króla Midasa (relacja z kursu poświęconego zastosowaniom technik nuklearnych)

Głuszewski W.

Spektrum

|

2012

|

nr 11-12

XXIX-XXXII

PL

Opisano przebieg kursu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej z siedzibą w Wiedniu (MAEA), poświęconego zastosowaniom technik nuklearnych, a zwłaszcza fluorescencji rentgenowskiej, do identyfikacji obiektów o znaczeniu historycznym. Kurs zorganizowano na terenie Turcji. Obserwowano pracę ekipy archeologów oraz zapoznano się z najnowszymi wynikami ich poszukiwań. Na bieżąco analizowano znalezione obiekty za pomocą przenośnego spektrometru XRF (X-ray fluorescence).

EN

Described is the run of the course organized by the International Atomic Energy Agency (IAEA), Vienna, dedicated to application of nuclear technologies and particularly to X-ray fluorescency (XRF) for identification of objects of historical significance. The course was organized in Turkey. Observed was the work of an archaeology team and the course participants became acquinted with the latest results of their search. The newfound objects were analysed on site with the help of a portable XRF spectrometer.

19

Znaleziska ceramiki z wykopalisk archeologicznych jako przedmiot badań inżynierii materiałowej

Konopka K., Riegert D., Kobylińksa U., Kobyliński Z.

Inżynieria Materiałowa

|

2011

|

Vol. 32, nr 3

163-167

PL

Naczynia ceramiczne są podstawową kategorią znalezisk archeologicznych z większości stanowisk badanych wykopaliskowo. Złożone determinanty procesu wytwarzania tych naczyń nie są jednak nadal w pełni rozpoznane przez archeologów. Dlatego też konieczne jest stosowanie analiz laboratoryjnych i obserwacji mikroskopowych w badaniach ceramiki zabytkowej. Ta dziedzina badań transdyscyplinarnych zwana jest archeoceramologią lub archeometrią ceramiki. Wykorzystuje ona wiedzę geologów, petrografów, mineralogów, fizyków i chemików, a także inżynierów materiałoznawców. Uzyskane wyniki badań pozwalają na odtworzenie dawnych technologii wytwarzania wyrobów ceramicznych, a dzięki temu możliwe jest wnioskowanie o różnych aspektach kulturowych warunkujących wytwarzanie, używanie i dystrybucję naczyń. Jednym z ważnych zagadnień badanych przez archeoceramologów jest proweniencja wytworów ceramicznych oraz mechanizmy przekazywania innowacji technologicznych i stylistycznych. Artykuł prezentuje niektóre wyniki badań prowadzonych w ramach współpracy naukowej pomiędzy Instytutem Archeologii i Etnologii PAN a Wydziałem Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej. Przedmiotem badań były fragmenty naczyń glinianych, pochodzące z grodziska w miejscowości Starosiedle, woj. lubuskie, datowane na X-XI wiek n.e. Do badanych znalezisk archeologicznych - fragmentów naczyń ceramicznych - można wykorzystać metodykę badawczą i techniki badawcze stosowane dla współcześnie wytwarzanych materiałów. W artykule przedstawiono przykładowe wyniki badań z wykorzystaniem obserwacji pod mikroskopem stereoskopowym i skaningowym, badania składu chemicznego i fazowego, a także badania nasiąkliwości. Potwierdzają one możliwość wnioskowania na podstawie opisu mikrostruktury o ważnych elementach wczesnośredniowiecznych receptur garncarskich: składzie mas ceramicznych i stosowanych domieszkach pochodzenia mineralnego, a także o temperaturze i atmosferze wypału.

EN

Pottery is one of the historic materials which is most resistant to degradation and fragments of pottery are found abundantly on archaeological sites from the Neolithic epoch onwards. The complex determinants of manufacturing process involved in its production are still not fully understood by archaeologists. Precise knowledge of the structure and properties of ceramics from archaeological sites is therefore an important objective. The investigation of pottery (archaeometry) in Poland, despite its long history is still in the phase of searching for and optimization of methods and tools of cognition. The study of archaeological finds, including pottery, is also a research area for materials science with its research techniques. This research was done in collaboration between material scientists from the Faculty of Materials Science and Engineering of Warsaw University of Technology and archaeologists from the Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Science (PAN). The results of investigations are used for reconstruction of Early Medieval pottery recipes, which - as we know from ethnographic parallels - were not only composed for technological and environmental reasons but also reflect social and cultural factors. The work presented in this article describes the use of stereoscopy microscope, scanning electron microscopy (SEM) with EDS attachment, and X-ray phase analysis as well as soaking measurements in studying Early Medieval ceramic vessels from archaeological sites. These studies have allowed to observe the ceramic clay as well as admixture particles, analyzing the chemical composition of mineral admixtures and estimate the temperature and atmosphere of sintering process. The analyzed material consisted of fragments of the Menkendorf-Szczecin type clay vessels from the stronghold at Starosiedle, Lubuskie Province, dated at the 10-11th centuries AD.

20

Badania archeologiczne a eksploatacja złóż. Cz. 2

Jaszewska A.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2010

|

nr 6

16-20