Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Czynniki decydujące o wpływie metali ciężkich na wiązanie cementu portlandzkiego

Pichniarczyk Paweł

Cement Wapno Beton

|

2019

|

R. 24/86, nr 6

455--461

PL

Wykazano doświadczalnie jakie są główne czynniki decydujące o wpływie dwóch tlenków metali ciężkich: ołowiu oraz wanadu na wiązanie cementu portlandzkiego. Głównymi czynnikami decydującymi o wpływie tych metali są: a) stężenie jonów siarczanowych w fazie ciekłej zaczynu cementowego, b) szybkość rozpuszczania się metali ciężkich w fazie ciekłej zaczynu, c) postać w jakiej dodawane są metale ciężkie w przypadku występowania różnicy w szybkości rozpuszczania metalu i jego tlenku. Gdy stężenie jonów siarczanowych jest małe w pierwszych 20 minutach od dodania wody, szybko rozpuszczający się ołów hamuje tworzenie się warstewki ettringitu na ziarnach C3A, co powoduje szybkie wiązanie „ettringitowe”. W przypadku małej szybkości rozpuszczania metali i ich niewielkiego stężenia w roztworze, warstewka ettringitu tworzy się na kryształach C3A i metale te nie mają praktycznie żadnego wpływu na początek wiązania. Tak jest w przypadku wanadu, natomiast ma on opóźniający wpływ na koniec wiązania.

EN

It was proved experimentally in the work what are the main factors governing the influence of two heavy metals: lead and vanadium on the setting of Portland cement. The main factors governing the behaviour of these metals are as follows: a) concentration of sulphate ions in the cement paste liquid phase, b) the rate of dissolution of heavy metals in this liquid phase, c) the form of heavy metals addition, in the case when there is a high difference in the rate of dissolution between metal and its oxide. When the concentration of sulphate is low in the first 20 minutes after addition of mixing water the quick dissolution lead is preventing the formation of ettringite layer on C3A and the quick “ettringite” setting takes place. When the metals have low dissolution rate and low concentration in solution the ettringite layer is formed on C3A crystals and these metals have practically no influence on the initial setting time. There is the case of vanadium, but it has retarding effect on the final setting time of cement.

2

The effects of mineralogical changes that occur in artificial aggregates

Adamczyk Z., Grygierek M., Łupieżowiec M., Nowak J., Strzałkowska E.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2018

|

T. 34, z. 2

37--54

EN

This article presents the results of the study of changes in mineral and chemical composition of artificial aggregates consisting of coal shale (a hard coal mining waste) and fluidized ashes. Such an aggregate was used for road construction. After completion of the construction works but before making the road available for public use, significant deformation of the surface in the form of irregular buckling of the asphalt layer occurred. It was excluded that this resulted from mining damage, design errors or performance mistakes, among others. A study of the materials that had been incorporated in the construction layers was undertaken in order to find the component and the mechanism responsible for the buckling of the road surface. A comparison of the mineral and chemical composition of aggregate samples collected from the embankment where the road buckled with the reference sample and samples from places without deformations showed that the bumps in the road embankment consisted of minerals that were not initially present in the aggregate. Wastes produced as a result of high temperatures (slag and power plants ashes, metallurgical wastes) are not as stable in terms of chemical and phase composition in the hypergenic environment. As a result of the processes occurring in the road embankment, anhydrite, which is the primary component of fluidized ashes, was transformed into gypsum and ettringite. As a result of contact with water CaO (present in fluidized ashes) easily changed into calcium hydroxide. As the crystallization of these minerals is expansive, it resulted in the filling of pores and, in extreme cases, in a substantial increase in the volume of the aggregate and, consequently, in the deformation of the road surface.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań nad przeobrażeniami składu mineralnego i chemicznego, które zaszły w kruszywie sztucznym skomponowanym na bazie łupku węglowego (odpad pochodzący z górnictwa węgla kamiennego) i popiołów fluidalnych. Kruszywo to użyte zostało do budowy drogi. Po zakończeniu budowy, a jeszcze przed oddaniem jej do użytku stwierdzono znaczne deformacje nawierzchni w formie nieregularnych wybrzuszeń i wypiętrzeń warstwy asfaltowej. Jako przyczyny wykluczono między innymi szkody górnicze, błędy projektowe czy błędy wykonawcze. Podjęto więc badania wbudowanych w warstwy konstrukcyjne materiałów w celu wskazania składnika i mechanizmu odpowiedzialnego za wypiętrzanie nawierzchni drogi. Porównanie składu mineralnego i chemicznego próbek kruszywa pobranych z nasypu drogowego w miejscach deformacji z próbką referencyjną i próbkami z miejsc, gdzie deformacji nie stwierdzono wykazało, że w nasypie drogowym w miejscu „wybrzuszeń” występują minerały, których pierwotnie nie było w kruszywie. Odpady powstałe w wyniku oddziaływania wysokich temperatur (żużle i popioły elektrowniane, odpady hutnicze itp.) w środowisku hipergenicznym nie są stabilne tak pod względem składu chemicznego, jak i fazowego. Na skutek procesów zachodzących w nasypie drogowym anhydryt będący pierwotnym składnikiem popiołów fluidalnych uległ przeobrażeniu w gips oraz ettringit. W wyniku kontaktu z wodą CaO (obecny w popiołach fluidalnych) łatwo uległ przemianie w wodorotlenek wapnia. Krystalizacja tych minerałów jest ekspansywna, co doprowadziło do zapełnienia przestrzeni porowych, a w skrajnych przypadkach znacznego wzrostu objętości kruszywa i w konsekwencji do deformacji nawierzchni drogi.

3

Stopień rozdrabniania skał w zależności od czasu mielenia udarowego

Kudasik M., Skoczylas M.

Prace Instytutu Mechaniki Górotworu PAN

|

2016

|

T. 18, nr 3

11--18

PL

Oznaczenie ilości gazu znajdującego się w przestrzeni porów skał może zostać zrealizowane poprzez rozdrobnienie badanego materiału do jak najmniejszej klasy ziarnowej. W Pracowni Mikromerytyki IMG PAN zbudowano urządzenie do rozdrabniania skał. Rozdrabnianie skał za pomocą zbudowanego urządzenia realizowane jest poprzez mielenie udarowe. Do badań wpływu czasu mielenia skał na efektywność ich rozdrabniania użyto fragmentów rdzeni dolomitu i anhydrytu pochodzące z O/ZG „Rudna”. Próbki skał o wielkości 10-30 mm i masie około 50 gram ulegały rozdrobnieniu w różnych okresach czasów wynoszących odpowiednio 10, 20, 60 i 180 sekund. Ocena stopnia rozdrabniania skał wykonana została metodą sitową. Uzyskane rezultaty wykazały, że wydłużając czas mielenia stopień rozdrobnienia rośnie asymptotycznie. Określono optymalne czasy rozdrabniania skał dolomitu i anhydrytu za pomocą zbudowanego urządzenia. Po przekroczeniu tych czasów dalsze mielenie nie zwiększa stopnia rozdrobnienia.

EN

The amount of gas in the rock pores can be determined by grinding the investigated material to the finest grain fraction. In the Laboratory of Micrometrics of the Strata Mechanics Research Institute of the Polish Academy of Sciences, an instrument for rock grinding, which employs the process of impact milling, was constructed. Fragments of dolomite and anhydrite core from ‘Rudna’ copper mine were used to determine the effect of grinding time on the degree of the comminution of the rocks. Samples of the size range from 10 mm to 30 mm and the mass of about 50 grams were ground in the time periods of 10, 20, 60 and 180 seconds. The evaluation of the degree of the comminution of the rocks was made using the sieve method. The achieved results indicated that as the time of milling grows, the comminution degree increases asymptotically. By the use of the constructed instrument, the optimal times of grinding dolomite and anhydrite rocks were specified. Exceeding the optimal grinding times does not increase the degree of the comminution.

4

Modelowanie sekcji pseudoimpedancji akustycznej z włączeniem procedury dekonwolucji minimum entropii MED, jako ilustracja możliwości detekcji wtrąceń anhydrytu

Kawalec-Latała E.

Przegląd Górniczy

|

2015

|

T. 71, nr 1

9--13

PL

Rozpoznanie niejednorodności wewnętrznej budowy złóż soli kamiennej jest warunkiem powodzenia zagospodarowania złoża jako podziemnego zbiornika. Pozyskanie tej wiedzy poprzez interpretację sekcji pseudoimpedancji akustycznej jest relatywnie tanie i nieinwazyjne dla środowiska. Wiarygodność rozpoznania zależy od jakości interpretowanych sekcji. Prezentowane w artykule syntetyczne sekcje pseudoimpedancji akustycznej stanowią ilustrację wzrostu rozdzielczości w wyniku włączenia na etapie przetwarzania danych procedury dekonwolucji minimum entropii MED.

EN

Identification of inhomogeneity of the inner structure of rock-salt deposits ic crucial for the successful management of deposit as a underground storage. Obtaining knowledge of this kind, by interpretation of the pseudo-acoustic impedance section, is relatively inexpensive and non-invasive for the environment. The identification reliability depends on the quality of the interpreted sections. The pseudo-acoustic impedance sections, briefly presented in this paper, demonstrate the increase in the resolving power by adding a procedure of minimum entropy deconvolution (MED).

5

Związki siarkowe w anhydrycie bitumicznym z OG „Sieroszowice” w świetle badań petrograficznych i geochemicznych

Kijewski P., Czechowski F., Raczyński P.

Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud

|

2014

|

nr 2

17--42

PL

Wśród znanych odmian anhydrytów cechsztyńskich cyklotemu pierwszego (poziomu A1d) wyróżnia się warstwa laminowanych anhydrytów bitumicznych. Została ona stwierdzona wyrobiskami górniczymi w OG „Sieroszowice” i charakteryzuje się obecnością węglowodorów oraz siarkowodoru i innych gazów siarkowych. W składzie mineralnym skały występują: anhydryt, kalcyt i dolomit oraz domieszka kwarcu i substancji organicznej. Minerały te tworzą jasne laminy anhydrytowe oraz ciemniejsze węglanowe, zawierające także rozproszoną substancję organiczną. Z powierzchniami laminacji oraz spękań wiąże się intensywne uwalnianie siarkowodoru i innych gazów z matrycy skalnej. Badania geochemiczne składu molekularnego biomarkerów wskazują, że laminowany anhydryt bitumiczny utworzył się w lokalnym zbiorniku o niższej koncentracji zasolenia w stosunku do innych anhydrytów dolnych A1d. Badania te wskazują także na środowisko algowe jako źródło materii organicznej, z której wygenerowały węglowodory. W poziomie anhydrytów dolnych, w wyniku reakcji geochemicznych siarczanów z materią organiczną (kerogen II), utworzyły się związki siarki (siarkowodór, merkaptany) obecne w przestrzeni porowej. Oznacza to, że laminowany anhydryt bitumiczny jest zarówno skałą macierzystą, jak,i zbiornikową dla zawartych w nim gazów.

EN

Among known varieties of the first Zechstein anhydrite cyclothem (A1d level) bituminous layer laminated anhydrite is distinguished. It was found through mining excavations in the "Sieroszowice" mine and is characterized by the presence of hydrocarbons and hydrogen sulfide and other sulfur gases. The rock consists of anhydrite, calcite, dolomite and the admixture of quartz and organic matter. They form light (anhydrite) and darker laminas (car-bonates) containing disseminated organic matter. The intensive release of hydrogen sulfide and other gases is related with the lamination surfaces and intense fracturing. Geochemical tests on biomarkers composition indicates that laminated bituminous anhydrite was formed in a local reservoir with lower salinity concentration than in other A1d level anhydrites. Those tests indicate also the algae environments as a source of organic matter generating the hydrocarbons. In the level of lower anhydrite, as a result of geochemical reaction between sulfates and organic matter (kerogen II) sulfur compounds (hydrogen sulfide, mercaptans), present in the rock pores, were formed It means that the laminated bituminous anhydrite is both the parent and the reservoir rock for the contained there gases.

6

Siarkowodór - nowe zagrożenie w górnictwie rud miedzi

Kijewski P., Kubiak J., Gola S.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2012

|

nr 83

83-95

PL

W obszarze górniczym Sieroszowice podczas wierceń w warstwach stropowych stwierdzono obecność siarkowodoru. Jest to nowe zagadnienie istotne dla warunków pracy w kopalni oraz dla środowiska. Gaz ten występuje w pierwszym cyklotemie cechsztynu (Werra) w anhydrytach dolnych (A1d), ujawniając się zwłaszcza w strefach likwidowanych wyrobisk górniczych. Drogami migracji siarkowodoru są niekiedy naturalne spękania górotworu i otwory stropowe, a zwłaszcza nieciągłości wywołane rozwojem spękań stropu wskutek eksploatacji. Ponieważ zasięg spękań eksploatacyjnych wynosi kilka wysokości wyrobisk, obejmują one skały węglanowe Ca1 i spągową część anhydrytów dolnych A1d, uwalniając siarkowodór. Gaz charakteryzuje się okresowymi i zanikającym wypływami, które ze względu na niskie stężenie nie zawsze rejestrowane są przez kopalniane przyrządy pomiarowe. Dotychczas nie odnotowano emanacji gazowych w wyrobiskach eksploatacyjnych. Obecność siarkowodoru, jak i niemożność przewidzenia jego pojawienia się, stanowią poważne wyzwanie dla kierownictwa i służb kopalnianych. Od czasu pierwszych objawów H2S prowadzone są poszukiwania metod oraz środków rozpoznawania i likwidacji tego zagrożenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa załogom górniczym. W pierwszej kolejności stosuje się zwiększoną intensywność przewietrzania i bieżące izolowanie stref zrobów. Wydzielone zostały odrębne, izolowane wyrobiska, tzw. "tunele wentylacyjne", do odprowadzania gazów bezpośrednio do szybu wydechowego. Stosuje się także doszczelnianie obudowy kotwowej i szczelin w górotworze specjalnymi pianami.

EN

The presence of hydrogen sulfide was discovered during drilling into roof rocks in the Sieroszowice mining area. This is a new problem which is significant both for working conditions in the mine and for the environment. This gas occurs in the first Zechstein cyclothem (Werra) in lower anhydrites (Aid) and appears especially in the working zones being excluded from the operation. The routes of hydrogen sulfide migration are sometimes through natural fractures in the rock mass as well as roof boreholes, and especially discontinuities caused by the development of roof fractures induced by mining operation. Since the range of mining fractures is several times higher than the height of mining excavation, they reach the bottom part of lower anhydrites Aid, releasing the hydrogen sulfide. The gas outflows are periodic and declining. Due to their low concentrations, they are not always recorded by mine gauges. The gas emanations have not been noticed in mine workings until now. The presence of hydrogen sulfide, as well as the inability to forecast its occurrence, is a serious challenge for the mine's administration and responsible staff. Since the first signs of H2S, efforts have been undertaken to identify and eliminate this hazard and to ensure the safety of the miners. Improved ventilation along with the insulation of mining voids is currently being employed. Separate, insulated headings (so called "ventilation tunnels") were arranged in order to carry the gases directly to the exhaust shaft. Additionally, the bolting system and cracks in rock masses are sealed up by special foames.

7

Otrzymywanie kryształów gipsowych i anhydrytowych o pokroju iglastym

Pichniarczyk P., Malata G.

Szkło i Ceramika

|

2011

|

R. 62, nr 5

9-12

PL

Znana metoda celowego pozyskiwania włókien gipsowych, opierająca się na zasadzie krystalizacji w roztworze schładzanego kwasu solnego, może zostać zastąpiona metodami lepiej uzasadnionymi technologicznie. Kwas solny może zostać zastąpiony kwasem siarkowym, tworzącym typowe środowisko przy pozyskiwaniu gipsów chemicznych. Alternatywnie metodę krystalizacji można zastąpić wymagającymi mniejszych nakładów energetycznych metodami rekrystalizacyjnymi, z udziałem domieszek modyfikujących. Dodatkową zaletą metody rekrystalizacji w roztworze kwasu siarkowego jest możliwość pozyskiwania również iglastych kryształów anhydrytowych.

EN

Well-known method of gypsum fibres obtaining based on crystallisation in cooled hydrochloric acid solution can be replaced with better technologically reasonable methods. Hydrochloric acid can be substituted by sulphuric acid creating typical environment for chemical gypsum obtaining. Alternatively, crystallisation method can be replaced with requiring less energy consumption recrystallisation methods with addition of modifying additives. Further advantage of recrystallisation in sulphuric acid solution method is possibility of receiving also needle-shaped anhydrite crystals.

8

Gipsowa wełna mineralna i wpływ impregnacji polimerowej na jej właściwości

Pichniarczyk P., Malata G., Szeląg H.

Materiały Ceramiczne

|

2011

|

T. 63, nr 4

752-757

PL

Obok tradycyjnych odmian wełny mineralnej: szklanej i bazaltowej, możliwej jest otrzymywanie również innych włóknistych materiałów termoizolacyjnych. W naszych badaniach przedstawiliśmy możliwość wykonania takiego materiału z kryształów siarczanu wapnia spojonych żywicą silikonową. Jak wskazaliśmy, rekrystalizacja gipsu w roztworach kwasu siarkowego doprowadzić może do uzyskania kryształów o pokroju iglastym, zarówno gipsu dwuwodnego jak i bezwodnego siarczanu wapnia. Włókna te dają się utrwalić przy pomocy żywic silikonowych w trwałe kształtki, zdolne do przenoszenia obciążeń na poziomie zbliżonym do twardej wełny mineralnej. Udział składowej polimerowej występującej w tworzywie kompozytowym w ilości sięgającej 50 % pozwala na wyeliminowanie wad typowych dla gipsu. Uzyskany materiał nie ulega zniszczeniu po wystawieniu na działanie wilgoci czy nawet zanurzeniu w wodzie, składowa anhydrytowa nie ulega uwodnieniu, co świadczy o szczelności osnowy silikonowej. Również ekspozycja na wysokie temperatury, mimo odwodnienia gipsu, nie niszczy formy fizycznej kształtek wykonanych z kompozytu, a właściwości mechaniczne w przypadku żywic sieciujących ulegają wręcz poprawie. Odnośnie głównych właściwości – z punktu widzenia postulowanego zastosowania jako materiału termoizolacyjnego – kompozyt włókna gipsowego w osnowie silikonowej okazuje się posiadać gęstość wyższą niż twarde płyty z wełny bazaltowej (250–400 kg/m3, wobec 150–180 kg/m3) oraz nieznacznie tylko gorsze właściwości termoizolacyjne (&lambda = 0,045-0,06 W/mźK).

EN

Beside traditional mineral basalt and glass wools, there is a possibility to manufacture another fiber stuff for the use as thermo isolation. In the paper, a material prepared from needle-shaped crystals of gypsum or anhydrite and polymer siloxane matrix is presented. Needle crystals can be formed in course of gypsum recrystalization performed in sulfuric acid solutions, and then shaped in stable blocks with polymers. The composite materials with a resin content of 50 % do not show typical disadvantages of gypsum materials, and do not undergo destruction after the exposure on wet storage or even after immersion in water; an anhydrite part does not become hydrated. Exhibition on high temperatures does not destroy the physical form of the composite material; on the contrary, mechanical parameters become better in case of the using thermosetting resin. In a context of the application as thermo isolation, main properties of the fiber gypsum/ silicone composite are comparable to the traditional hard insulating materials (density of 250–400 kg/m3 and thermal conductivity, λ, of 0,045-0,06 W/mźK.

9

Skład izotopów tlenu i siarki w badeńskich siarczanach występujących w złożu solnym Zbudza (Słowacja)

Kasprzyk A., Bukowski K.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 3

373-391

PL

W złożu solnym Zbudza (basen wschodniosłowacki) gipsy i anhydryty występują w formie pojedynczych gruzłów i warstw gruzłowych, cienkich lamin, klastów i spoiwa typu matriks w obrębie utworów chlorkowych i silikoklastycznych. W celu poznania warunków, w jakich miała miejsce krystalizacja siarczanu, wykonano analizy izotopowe tlenu i siarki w 10 próbkach anhydrytów z otworów wiertniczych zlokalizowanych w środkowej części basenu wschodniosłowackiego. Z wyjątkiem dwóch próbek wartości rho18O i rho34S zawierają się w wąskich przedziałach zmienności (rho18O: 12.34-13.15o/oo; rho34S: 22.08-24.45o/oo). Są to wartości porównywalne do uzyskanych dla badeńskich anhydrytów w zapadlisku przedkarpackim oraz występujących w złożach solnych Wieliczki i Bochni. Podobny skład izotopowy wykazują również gipsy mioceńskie w zapadlisku przedkarpackim na obszarze Polski, Czech i Ukrainy.

EN

In the Zbudza salt deposit (East Slovakian Basin) sulphates occur in the form of singly nodules or layers of nodular anhydrite, in the form of laminated anhydrite and gypsum, anhydritic breccia and type of matrix in the siliciclastics. Oxygen and sulphur isotope contents of the anhydrite were determined in 10 point samples taken from wells P-6 and P-7 located in the middle part of East Slovakian Basin. With the exception of two samples the oxygen and sulphur isotope compositions of analyzed anhydrite samples show a narrow spectrum scatter of rho-values (rho18O: 12.34-13.15o/oo; rho34S: 22.08-24.45o/oo). Overall, these results correspond well to the isotopic composition of Badenian anhydrites in the Carpathian Foredeep and associated with halite in Wieliczka and Bochnia salt deposits. Similar rho18O and rho34S were also documented for the Badenian primary gypsum deposits in the Carpathian Foredeep in Poland, Czech Republic and Ukraine.

10

Zmieniony anhydryt z Kopalni Soli Bochnia

Pitera H., Cyran K.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 1

5-17

PL

Złoże soli kamiennej znajduje się w północnym skrzydle antykliny bocheńskiej. W profilu litostratygraficznym wydziela się kolejno: anhydryt spągowy, zuber dolny, sole południowe, iłowce margliste, iłowce anhydrytowe, zuber górny, łupki iłowo-anhydrytowe z wkładkami soli kryształowej, sole środkowe, iłowce anhydrytowe, sole północne, iłowce i iłołupki, iłowce anhydrytowe. Próbki do badań zostały pobrane na poziomie August z przerostów anhydrytu trzewiowego występujących w obrębie zawilgoconych ciemnoszarych iłowców. Przebadano je pod mikroskopem elektronowym i do światła przechodzącego. Wykonano także analizy chemiczne punktowe i na zawartość pierwiastków śladowych. Badania wykazały, że anhydryt został częściowo przekształcony w gips. Proces taki może zachodzić pod wpływem działania wilgoci zawartej w powietrzu kopalnianym, a także wód migrujących z powierzchni lub warstw otaczających złoże. Ponadto anhydryt jest zanieczyszczony minerałami ilastymi.

EN

Salt deposit is located in the northern limb of Bochnia antycline. We can distinguish the following sediments in lithostratigraphic profile: basal anhydrite, lower zuber, southern salts, shaley marly claystone, anhydritic claystone, upper zuber, anhydritic shale with beds of crystal salt, middle salts, anhydritic claystone, northern salts, shaley marly claystone, top anhydrite. Samples were taken from baren intercalations of enterolithic anhydrites within humid grey claystones. They were studied under polarizing light and electron microscope. Semi-quantitative chemical analysis and analysis for trace elements were also made. All research revealed that anhydrite had been partly altered in gipsum. This process occurs under the influence of mine's air humidity or water which migrates from the surface or surrounding beds. Moreover anhydrite is impured by clayey minerals.

11

Kierunki zastosowania surowców gipsowych w przemyśle materiałów budowlanych. Cz. 1

Pichniarczyk P., Chłądzyński S.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2007

|

nr 1

14-16

12

Normy europejskie na wyroby gipsowe i anhydrytowe

Pichniarczyk P., Wieczorek M.

Warstwy, Dachy i Ściany

|

2006

|

nr 2

124-126

13

Modele genetyczne badeńskich anhydrytów w zapadlisku przedkarpackim na obszarze Polski

Kasprzyk A.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 1

47--54

EN

The Badenian (Middle Miocene) sulphate deposits in the Polish Carpathian Foredeep basin have undergone varying degrees of diagenetic changes. They are preserved mainly as primary gypsum in the peripheral part of the basin, whereas toward the basin centre gypsum has been partly or totally transformed into anhydrite. The facies variation and fabrics succession reflect different genetic patterns of anhydrite, depending on both palaeogeographic and burial controls. The sedimentary and petrographic observations indicate that anhydritization of gypsum deposits was a complex process starting under synsedimentary conditions and continued in burial (during early to late diagenesis). Different genetic patterns of anhydrite involve both synsedimentary anhydritization of gypsum at the surface and successive phases (syndepositional de novo growth, early to late diagenetic replacement of gypsum) of anhydrite formation with progressive burial.

14

Dlaczego jakość gipsu jest ważna dla cementów portlandzkich

Bensted J.

Cement Wapno Beton

|

2005

|

R. 10/72, nr 4

183-203

PL

Badania serii cementów sporządzonych przez zmielenie różnych klinkierów z gipsami do tej samej powierzchni właściwej i zawartości S03 wykazały, że jakość gipsu ma istotny wpływ na jakość cementów portlandzkich, zwłaszcza na przebieg hydratacji w początkowym okresie. Niekiedy zmiana jednego źródła gipsu na inne przy wytwarzaniu cementu portlandzkiego może mieć głęboki wpływ na wiązanie i przedwczesne tężenie. Zanieczyszczenia w gipsie mogą mieć poważny wpływ, zwłaszcza naturalny anhydryt, który jest zwykle korzystny dla urabialności cementu, i minerały ilaste, które w większych ilościach są szkodliwe. Jakość gipsu może być niemal tak samo ważna jak jakość klinkieru dla uzyskania cementów portlandzkich dobrej jakości, szczególnie gdy temperatury mielenia klinkieru są dostatecznie wysokie by nastąpiło całkowite odwodnienie gipsu dwuwodnego do gipsu półwodnego bez stadium tak zwanego "anhydrytu rozpuszczalnego". Znaczenie jakości gipsu jest nie do przecenienia.

EN

A series of experimental cements produced by grinding various clinkers with gypsums to the same overall surface area and SO3 content have shown that gypsum quality has a significant effect upon the overall Portland cement quality, particularly in regard to the early hydration behaviour. Sometimes the effects of changing from one gypsum source to another in Portland cement manufacture can have quite profound effects upon setting and early stiffening. Impurities in the gypsum can have significant effects, particularly natural anhydrite, which is normally beneficial to cement workability, and clay minerals that are deleterious in larger quantities. Gypsum quality can be almost as important as clinker quality for producing good quality Portland cements, particularly when clinker-grinding temperatures are high enough to dehydrate the dihydrate gypsum fully to the semihydrate stage and especially beyond to the so-called "soluble anhydrite" stage. The importance of gypsum quality should not be underestimated.

15

Wytężenia filarów przy komorowo-filarowej eksploatacji złoża anhydrytu

Maj A., Kortas G.

Przegląd Górniczy

|

2004

|

T. 60, nr 11

34-39

PL

Przedstawiono sposób obliczania wytężeń filarów międzykomorowych przy eksploatacji pokładowych złóż anhydrytu. Porównano wytężenia obliczone metodą analityczną z wytężeniami wyznaczonymi w oparciu o teorię sprężystości. Rozkłady naprężeń w anhydrycie i jego otoczeniu uzyskano stosując matematyczne modelowanie metodą elementów skończonych dla warunków geologicznych złoża anhydrytu i gipsu w Lubichowie. Uzyskano podobne wartości wytężeń w filarach wyznaczonych obiema metodami i rozkłady wytężeń w modelach MES w otoczeniu nachylonego pokładu anhydrytu.

EN

The calculation way of the efforts of the pillars between chambers at mining of seam anhydrite deposits is presented. The efforts calculated by means of analytical method are compared with the efforts determined basing on the theory of elasticity. The stress pattern in anhydrite and its surrounding have been obtained using mathematical modelling with finite element method and for geological conditions of anhydrite and gypsum deposit at Lubichów. Similar values of efforts in pilars determined by means of the both methods and stress patterns in the models MES in the surrounding of an inclined anhudrite seam have been obtained.

16

Rola anhydrytu w gipsowych tynkach wielofazowych

Malata G.

Materiały Budowlane

|

2003

|

nr 10

30-31

17

Uwadnianie anhydrytu w spoiwach wielofazowych

Malata G.

Cement Wapno Beton

|

2003

|

R. 8/70, nr 4

203-208

PL

W coraz powszechniej stosowanej technologii tynków gipsowych do sporządzania mieszanek tynkarskich stanowiących "spoiwa wielofazowe" jako składnik stosowany jest anhydryt. Atrakcyjność nowych spoiw związana jest - oprócz ograniczenia zużycia kosztownych dodatków chemicznych wydłużających czas wiązania - z dłuższym interwałem czasowym pomiędzy początkiem a końcem wiązania, co ułatwia obróbkę wiążącej zaprawy. W związku z wątpliwościami dotyczącymi zjawisk zachodzących w hydratyzującej mieszance z udziałem anhydrytu przedstawiono warunki uwadniania anhydrytu w obecności innych faz, pochodzących z prażenia gipsu dwuwodnego. Omówiono fazy anhydrytowe, powstające w wyniku prażenia gipsu dwuwodnego, teorię wiązania zaczynów gipsowych, czynniki wpływające na szybkość uwadniania anhydrytu oraz wpływ temperatury prażenia i składu fazowego produktu na uwadnianie anhydrytu.

EN

In more and more commonly employed technology of calcium sulphate plasters for blending of mixes for plastering constituting "multiphase binders" as a component anhydrite is used. The attractiveness of new binders is connected with - apart from a cut in consumption of expensive chemical additions extending the setting time - a longer time interval between the initial and final setting, which facilitates the working of mortar during setting. Taking into account the doubts about the phenomena occurring in hydrating of an anhydrite containing mix the conditions of anhydrite hydration in the presence of other phases, originating from calcining of calcium sulphate dihydrate are presented. Anhydrite phases, forming in result of calcining of calcium sulphate dihydrate, theory of gypsum paste setting, factors influencing the rate of hydration of anhydrite as well as the effect of calcination temperature and phase composition of the product upon the hydration of anhydrite are discussed.

18

Krajowa baza naturalnych i syntetycznych surowców siarczanowych

Galos K., Szlugaj J., Wyszomirski P.

Cement Wapno Beton

|

2002

|

R. 7/69, nr 5

220-223

PL

Przedstawiono krajową bazę surowców siarczanowych - naturalnych (gipsy i anhydryty) i syntetycznych (gips z odsiarczania spalin). Podano charakterystykę surowcową złóż kopalin siarczanowych (niecka nidziańska, zapadlisko przedkarpackie, niecka północnosudecka, wał kujawsko-pomorski) i omówiono źródła syntetycznych surowców siarczanowych. Ostatnio uruchomiono liczne stacje odsiarczania spalin, w tym w części elektrowni instalacje odsiarczania metodą mokrą wapienną z desulfogipsem jako produktem końcowym procesu (Bełchatów, Jaworzno III, Opole, Konin, Połaniec, Łaziska, Kozienice, Dolna Odra). Innym ogromnym źródłem wtórnym gipsu są fosfogipsy stanowiące odpad powstający w procesie produkcji kwasu fosforowego metoda, mokrą ekstrakcyjną z fosforytów i apatytów, wytwarzane przez Zakłady Chemiczne POLICE, GZNF FOSFORY Gdańsk i Zakłady Chemiczne WIZÓW, składowane na hałdach tych zakładów.

EN

The home sulphate raw materials base - both natural (gypses and anhydrites) and synthetic (desulphogypsum) is presented. The characteristic of the deposits of sulphate raw materials (Nidian syncline, Subcarpathian depression, North-Sudetic syncline, Cuiavian-Pomeranian ridge) is given and the sources of synthetic sulphate raw materials is discussed. Recently numerous flue gases desulphurization stations have been put in motion, in this in some power plants the installations working by wet lime method with the desulphogypsum as final product of the process (Bełchatów, Jaworzno III, Opole, Konin, Połaniec, Łaziska, Kozienice, Dolna Odra). An another big, secondary source of gypsum are phosphogypses, being the waste originating in the manufacturing process of phosphoric acid by wet extraction method of phosphorites and apatites, produced in Chemical Works POLICE, Phosphoric Fertiiizers Works FOSFORY Gdańsk and Chemical Works WIZÓW, stored on the dumps in these plants.

19

Fazy siarczanu wapniowego

Kurdowski W.

Cement Wapno Beton

|

2002

|

R. 7/69, nr 5

206-210

PL

Znanych jest pięć faz siarczanu wapniowego: gips dwuwodny, półwodziany 0,5 i 0,6 H2O oraz anhydryty III, II i l. Struktury obu półwodzianów oraz anhydrytu III są zbliżone i składają się z wielościanów CaO8 połączonych tetraedrami SO4. Łańcuchy wielościanów tworzą w tych strukturach kanały, w których lokują się cząsteczki wody. Faza CaSO4.0,6H2O ma pole trwałości w układzie p - T położone w pobliżu krzywej prężności nasyconej pary wodnej.

EN

There are known five phases of calcium sulphate: gypsum dihydrate, subhydrates 0.5 and 0.6 H2O and anhydrites III, II and l. The structures of two subhydrates and of anhydrite III are similar and consist of CaO8 polyhedra linked with SO4 tetrahedra. The chains of polyhedra in these structures form channels in which water molecules place themselves. The CaSO4.0,6H2O phase has the stability field in the p - T system situated in the proximity of the curve of saturated water vapour pressure.

20

Supply and demand of gypsum raw materials in Poland

Galos K., Szlugaj J.

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2001

|

T. 17, z. 4

5-17

EN

The paper presents sources and production of gypsum raw materials in Poland in recent years, as well as characterise developments in leading industries, which consume these raw materials. Relationships between domestic producers and consumers of gypsum raw materials are also presented. As a summary, future gypsum raw materials balance on domestic market is anticipated.

PL

Artykuł prezentuje źródła i produkcję surowców gipsowych w Polsce w ostatnich latach, jak również charakteryzuje tendencje rozwoju czołowych branż przemysłu będących głównymi konsumentami tych surowców. Przedstawione są także relacje między krajowymi producentami i użytkownikami tych surowców. W podsumowaniu przedstawiono przewidywany bilans surowców gipsowych na krajowym rynku w najbliższych latach.