Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The influence of processes occurring during deposition of port’s sediments in the on the Gulf of Gdansk way of bounding metals in the sediments

Dembska G., Pazikowska-Sapota G., Galer-Tatarowicz K., Zegarowski Ł., Aftanas B.

Biuletyn Instytutu Morskiego w Gdańsku

|

2016

|

Vol. 31, No. 1

25--33

EN

The aim of the work was to investigate the influence of processes occurring during deposition of port sediments in dump sites on the bonding of metals in the sediment. About toxicity of polluted sediments are deciding not only concentration of macro- and micro- elements but, also the chemical forms in which they exist. These forms have considerable influence on their assimilation of different trophic levels (including human). The results of the carried out investigations indicated that the concentration of the trace metals ware decreasing in sediments deposited on the dumping sites. Grain size analysis demonstrated a significant decrease of clay fraction in sediments from the dumping site by comparison with the depositing sediments. The sequential analysis proved that the percentage of the particular forms of the metals (especially Pb and Cd) was changing in the sediments deposited in the dumping site. The changes of salinity, mechanical mixing during excavation, oxygen concentration may result in freeing the labile forms into the water column, especially the exchangeable and carbonate forms, which are loosely connected with the sediment, and these conditions may be sufficient to release these forms.

PL

Celem pracy było zbadanie jaki wpływ na wiązanie metali w osadzie mają procesy, które zachodzą podczas deponowania osadów portowych na klapowiskach. O toksyczności i zagrożeniu jakie może stanowić zanieczyszczony osad decyduje bowiem nie tylko stężenie makro- i mikro- pierwiastków lecz również postać chemiczna, w jakiej występują. Postać ta wpływa w znaczącym stopniu na ich przyswajalność w odniesieniu do kolejnych poziomów piramidy troficznej nie wyłączając człowieka. Znajomość ilościowego składu pierwiastkowego osadów dennych z uwzględnieniem specjacji chemicznej jest bardzo istotnym elementem w prognozowaniu potencjalnego zagrożenia ze strony metali śladowych w stosunku do żywych, tak ważnych dla człowieka zasobów morza. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że osady zdeponowane na klapowiskach charakteryzują się znacznie niższymi stężeniami metali niż osady portowe (które są tam deponowane). Analiza granulometryczna wykazała znaczny spadek frakcji ilastych w osadach na klapowiskach w stosunku do osadów portowych tam deponowanych. Analiza sekwencyjna dowiodła, że zmienia się procentowy udział poszczególnych form metali (szczególnie Pb i Cd) w osadzie zdeponowanym na klapowisku.

2

Wpływ wapnowania i dodatku osadu ściekowego na rozmieszczenie frakcji Zn i Cr w glebie zanieczyszczonej niklem

Kuziemska B., Kalembasa S.

Proceedings of ECOpole

|

2013

|

Vol. 7, No. 1

215--221

PL

W glebie pobranej po trzyletnim doświadczeniu wazonowym badano ogólną zawartość Zn i Cr oraz ich rozmieszczenie we frakcjach wydzielonych wg procedury BCR. W doświadczeniu uwzględniono następujące czynniki: I - wapnowanie (0 Ca i Ca wg 1 Hh gleby w formie CaCO3); II - dodatek osadu ściekowego (bez dodatku osadu ściekowego i dodatek osadu ściekowego pochodzącego z oczyszczalni ścieków w Siedlcach, stosowanego w dawce odpowiadającej ilości 2 g C · kg–1 gleby); III - zróżnicowane zanieczyszczenie gleby niklem (0, 50 i 100 mg Ni · kg–1 gleby w formie roztworu wodnego NiCI2 · 6H2O). Rośliną testową była trawa kupkówka pospolita (Dactylis Glomerata L). Ogólną zawartość Zn i Cr w glebie oznaczono metodą ICP-AES, a frakcje tych metali 3-stopniową metodą BCR. Ogólna zawartość badanych metali w analizowanej glebie nie przekraczała dopuszczalnych norm. Wapnowanie spowodowało zmniejszenie udziału obu metali we frakcji wymiennej, redukowalnej i związanej z substancją organiczną oraz zwiększenie ich ogólnej zawartości i udziału we frakcji rezydualnej. Dodatek osadu ściekowego wpłynął na zmniejszenie ilości Zn i Cr we frakcji redukowalnej i rezydualnej oraz zwiększenie ich ogólnej zawartości i udziału we frakcji związanej z materią organiczną i siarczkami. Nie wykazano wpływu zróżnicowanej ilości Ni w glebie na ogólną zawartość Zn i Cr oraz ich rozmieszczenia w wydzielonych frakcjach.

EN

The total content of Zn and Cr and its distribution in fractions separated according to the BCR procedure was determined in soil taken after a three-year pot experiment. The following factors were taken into account in the experiment: I - liming (0 Ca and Ca according to 1 Hh of soil as CaCO3); II - addition of sludge (without addition of sludge and addition of sludge from the wastewater treatment in Siedlce, applied at 2 g C · kg–1 of soil); III - varied level of contamination with nickel (0, 50 and 100 mg Ni · kg–1 of soil as aqueous solution of NiCl2 · 6 H2O). Orchard grass (Dactylis Glomerata L.) was used as the test plant. The total content of Zn and Cr in soil was determined by ICP-AES, and the fractions of those metals by the 3-step BCR method. The total content of the metals in the analysed soil did not exceed the highest acceptable standards. Liming reduced the metal content in the exchangeable, reducible and organic matter-related fraction and increased their content in the residual fraction. Addition of sludge reduced the Zn and Cr content in the reducible and residual fraction and increased their total content and share in the organic matter- and sulphides-related fraction. No effect of the varied Ni amount on the total content of Zn and Cr or their distribution in the fractions has been found.

3

Fractionation of selected heavy metals in agricultural soils

Różański S.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2013

|

Vol. 20, nr 1

117-125

EN

The content of trace elements in soils varies widely and their mobility and availability depends not only on the total content but also on the form of in which these elements occur. The aim of this study was to determine the total content of nickel, lead, zinc and copper in soils used for agriculture, and assess the mobility and phytoavailability of these metals against a background of physical and chemical properties of these soils. In samples taken from three soil profiles (Phaeozem and 2 Fluvisols) the contents of Ni, Pb, Zn and Cu were determined using atomic absorption spectroscopy in the solutions obtained according to the protocol of modified BCR sequential extraction procedure supplemented with aqua regia digestion. The total content of the analyzed metals in most cases corresponded to the natural values, often not exceeding the geochemical background level. It was only in the one profile of the Fluvisols (Endogleyic Fluvisol) that a higher concentration of zinc and lead was noticed (especially in the surface horizon), slightly exceeding the legal limit. Among the studied metals the lowest phytoavailability was characterized by copper (exchangeable forms on average 4.73% of the total), and the highest by zinc (11.49%). Nickel was the most permanently bound with soil solid phase, and its content in the residual fraction reached 84.46% of the total. Approximately a half of the total lead content was determined as a fraction bound with iron and manganese oxides, while in the case of this metal a significant role in binding of this metal was playing organic matter (fraction bound with organic matter and sulphides - an average of 27.5%). Significant role in the binding of all investigated metals was credited to iron and manganese compounds.

PL

Zawartość pierwiastków śladowych w glebach waha się w szerokich granicach, a ich mobilność i dostępność uzależniona jest nie tylko od całkowitej zawartości, lecz również od formy, w jakiej występują. Celem niniejszej pracy było poznanie zawartości całkowitej niklu, ołowiu, cynku i miedzi w glebach użytkowanych rolniczo oraz ocena mobilności i fitodostępności tych metali na tle właściwości fizykochemicznych tych gleb. W próbkach pobranych z 3 profili glebowych (czarna ziemia i 2 profile mad rzecznych) oznaczono zawartość Ni, Pb, Zn i Cu metodą atomowej spektroskopii absorpcyjnej w roztworach otrzymanych zgodnie z protokołem zmodyfikowanej procedury ekstrakcji sekwencyjnej BCR uzupełnionej roztwarzaniem w Adua regia. Zawartość całkowita badanych metali odpowiadała w większości przypadków wartościom naturalnym, często nie przekraczając poziomu tła geochemicznego. Tylko w przypadku jednej z badanych mad stwierdzono podwyższoną zawartość cynku i ołowiu, szczególnie w poziomie powierzchniowym, przekraczającą nieznacznie dopuszczalne normy. Najniższą fitodostępnością spośród badanych metali charakteryzowała się miedź (formy wymienne średnio na poziomie 4,73% zawartości całkowitej), a najwyższą cynk (11,49%). Najtrwalej z fazą stałą gleby związany był nikiel, którego zawartość we frakcji rezydualnej sięgała 84,46% zawartości całkowitej. Średnio połowa zawartości całkowitej ołowiu oznaczona została jako frakcja związana z tlenkami żelaza i manganu, jednocześnie w przypadku tego metalu znaczącą rolę w jego wiązaniu odgrywała materia organiczna (frakcja związana z materią organiczną i związkami siarki - średnio 27,5%). Wyraźnie znaczącą rolę w wiązaniu wszystkich badanych metali odgrywały związki żelaza i manganu.

4

Ocena mobilności i fitodostępności pierwiastków śladowych w glebach przy zastosowaniu ekstrakcji BCR

Różański S.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 2

787--792

PL

Zawartość pierwiastków śladowych w glebach waha się w szerokich granicach, a ich mobilność i dostępność uzależniona jest nie tylko od ich całkowitej zawartości, lecz również od formy, w jakiej występują. Celem niniejszej pracy było poznanie zawartości całkowitej niklu, ołowiu, cynku i miedzi w glebach użytkowanych rolniczo oraz ocena mobilności i fitodostępności tych metali na tle właściwości fizykochemicznych tych gleb. W próbkach pobranych z 3 profili glebowych (czarna ziemia i 2 profile mad rzecznych) oznaczono zawartość Pb, Ni, Zn i Cu, zgodnie z protokołem zmodyfikowanej procedury ekstrakcji sekwencyjnej BCR, uzupełnionej digestią aqua regia. Zawartość całkowita badanych metali odpowiadała w większości przypadków wartościom naturalnym, często nie przekraczając poziomu tła geochemicznego. Jedynie w przypadku jednej z badanych mad stwierdzono podwyższoną zawartość cynku i ołowiu, szczególnie w poziomie powierzchniowym, przekraczającą nieznacznie dopuszczalne normy. Najniższą fitodostępnością spośród badanych metali charakteryzowała się miedź (formy wymienne średnio na poziomie 4,73% zawartości całkowitej), a najwyższą cynk (11,49%). Najtrwalej z fazą stałą gleby związany był nikiel, którego zawartość we frakcji rezydualnej sięgała 84,46% zawartości całkowitej. Średnio połowa zawartości całkowitej ołowiu oznaczona została jako frakcja związana z tlenkami żelaza i manganu, jednocześnie w przypadku tego metalu znaczącą rolę w jego wiązaniu odgrywała materia organiczna (frakcja związana z materią organiczną - średnio 27,5%). Wyraźnie znaczącą rolę w wiązaniu wszystkich badanych metali odgrywały związki żelaza i manganu.

EN

The content of trace elements in soils varies widely and their mobility and availability depends not only on the total content but also on the form of their occurrence. The aim of this study was to determine the total content of nickel, lead, zinc and copper in soils used for agriculture, and mobility and phytoavailability assessment of these metals against a background of physical and chemical properties of these soils. In samples taken from three soil profiles (black earth and 2 alluvial soils) according to the protocol of modified BCR sequential extraction procedure supplemented with aqua regia digestion the contents of Pb, Ni, Zn and Cu were determined. The total content of analyzed metals in most cases corresponded to the natural values, often not exceeded the geochemical background level. Only in the one profile of the alluvial soils higher concentration of zinc and lead was noticed (especially in the surface horizon), slightly exceeding the legal limit. Among the studied metals the lowest phytoavailability was characterized by a copper (exchangeable forms on average 4.73% of the total), and the highest by a zinc (11.49%). Nickel was the most permanently bound with soil solid phase, and its content in the residual fraction reached 84.46% of the total. Approximately half of the total lead content was determined as a fraction bound with iron and manganese oxides, while in the case of this metal a significant role in the binding of this metal was playing organic matter (fraction bound with organic matter - an average of 27.5%). Significant role in the binding of all investigated metals was playing an iron and manganese compounds.

5

Mangan całkowity oraz jego formy mobilne w wybranych glebach płowych z okolic Huty Miedzi Głogów

Jaworska H.

Proceedings of ECOpole

|

2012

|

Vol. 6, No. 2

731--736

PL

Występowanie manganu w glebach zależy między innymi od jego zawartości w skale macierzystej, jak również od procesu glebotwórczego, decydującego o jego profilowym rozmieszczeniu. O właściwościach i przeobrażeniach związków manganu decydują poza warunkami redox także odczyn oraz zawartość substancji organicznej i węglanu wapnia. Celem przedstawionych badań było określenie całkowitych zawartości manganu oraz jego form mobilnych w profilach gleb płowych z sąsiedztwa Huty Miedzi Głogów. Materiał badawczy stanowiły profile uprawnych gleb płowych, położonych w różnej odległości od Huty Miedzi Głogów. Całkowitą zawartość manganu oznaczono metodą AAS po mineralizacji w mieszaninie kwasów HF i HClO4, a zawartość form mobilnych manganu wg zmodyfikowanej metody analizy sekwencyjnej Millera i in. (1986). Badane gleby zaliczono do podtypu gleb płowych typowych o odczynie w zakresie od lekko kwaśnego do zasadowego i zawartości C-organicznego w poziomach Ap w zakresie 6,7÷31,2 g · kg–1. Całkowita zawartość manganu wynosiła 102,40÷332,80 mg · kg–1. Najzasobniejsze w Mn były poziomy próchniczne, natomiast najniższe jego zawartości stwierdzono w poziomach skały macierzystej we wszystkich badanych profilach. W analizie sekwencyjnej najbardziej znaczący udział w zawartości całkowitej manganu miała frakcja IV (związana z materią organiczną) około 41% oraz VI - związana z krystalicznymi tlenkami żelaza (24%) i III - związana z wolnymi tlenkami manganu (15%). Udział frakcji 1, 2 i 5 był poniżej 5% zawartości całkowitej badanego metalu. Znaczna zawartość frakcji Mn związanych z materią organiczną oraz tlenkami żelaza i manganu wskazuje na jego czasową immobilizację, co związane jest ze zmianami potencjału oksydacyjno-redukcyjnego. Zawartości całkowite nie przekraczają poziomu tła geochemicznego, co pozwala uznać gleby tego regionu za niezanieczyszczone manganem.

EN

The occurrence of manganese in soils depends on, inter alia, its content in the bedrock as well as soil formation process which decides of its profile location. Moreover clay soils are richer in this metal than sandy soils. Redox conditions as well as pH and the content of organic substance and calcium carbonate decides about the properties and transformations of manganese compounds. The aim of this research was to determine the total content of manganese and its mobile forms in Luvisols profiles from the surroundings of Glogow Copper Works. The research material were arable soils profiles located in different proximity from Glogow Copper Works. The total content of manganese was marked using AAS method after the mineralization in the mixture of HF and HClO4 acids, and the content of mobile forms of manganese according to sequential analysis with the modification of Based on the assessment of morphology and physico-chemical properties of the investigated soils, they were classified to subtype typical Luvisols with pH in range of slightly acidic to alkaline and the content of C-organic in Ap horizons in range of 6.7÷31.2 g · kg–1. The total content of manganese was in range of 102.40÷332.80 mg · kg–1. The richest in Mn were the humus horizons, and the least rich was observed in bedrock horizons in all of the investigated profiles. In sequential analysis the most significant share in the total content of manganese had fraction IV (related to organic matter) approx. 41% and VI - related to crystal iron oxides (24%) and III - related to free manganese oxides (15%). The share of fractions I, II and V was below 5% of total content of the investigated metal. Considerable content of Mn fraction related organic matter and iron and manganese oxides indicates on its temporary immobilization, which is related to changes of oxidation-reduction potential. The total contents are not above the level of geochemical background, which allows to consider soils of this region as unpolluted.

6

Evaluation of the Impact of the Copperwork “Glogow” on the Total Content of Manganese and Its Mobile Forms in the Vicinity of Arable Soils

Jaworska H.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 4-5

403-410

EN

The occurrence of manganese in soils depends eg on its content in the parent rock as well as on the soil-formation process determining its profile distribution. Moreover clay soils are richer in this metal than sandy soils.The properties and transformations of manganese compounds are defined by redox conditions as well as the reaction and the content of organic substance and calcium carbonate. The aim of the present research was to determine the total contents of manganese and its mobile forms in the profiles of Luvisols in the vicinity of the Copperworks “Glogow”. The research material was made up of the profiles of arable Luvisols located at different distances from the Copperworks “Glogow”. There were made four soil test pits located at varied distances from the emitter: P1 – 6.8 km (southwards), P2 – 6.6 km (south-eastwards), P3 – 5.7 km (eastwards) and P4 – 6.5 km (southwards). In the soil samples from each genetic horizon the following soil analyses were made: texture using Cassagrande method with the modification by Pruszynski, pH in H2O and in the KCl solution (1 mol/dm3) using potentiometric method, Corg using Tiurin method, content of CaCO3 by Scheibler volume method [3]. The total content of manganese was defined with the AAS method following the mineralization in the mixture of HF and HClO4 acids and the content of mobile manganese forms, according to the modified sequence analysis by Miller et al (1986). The soils investigated were classified as the subtype of Haplic Luvisols showing the reaction ranging from slightly acid to alkaline and the content of Corg in horizons Ap from 6.7 g kg–1 to 31.2 g kg–1. The total content of manganese ranged from 102.40 g kg–1 to 332.80 mg kg–1. The Mn-richest horizons were the humus horizons, while Mn lowest contents were observed in the horizons of the parent rock in all the profiles investigated. In the sequential analysis the most important share (about 41 %) in the total content of manganese was reported for fraction IV (connected with organic matter) and fraction VI – connected with crystalline iron oxides (24 %) and fraction III – with free manganese oxides (15 %). The share of fractions 1, 2 and 5 was below 5 % of the total content of the metal. A considerable content of Mn fractions connected with organic matter and iron and manganese oxides points to its temporary immobilization, which is connected with the changes in the redox potential. The total contents do not exceed the geochemical background level, which allows for considering the soils of that region to be unpolluted with manganese.

PL

Występowanie manganu w glebach zależy m.in. od jego zawartości w skale macierzystej, jak również od procesu glebotwórczego decydującego o jego profilowym rozmieszczeniu. Obecne w skale macierzystej metale ciężkie są na ogół mało ruchliwe i uwalniane są dopiero w wyniku procesów wietrzenia. O właściwościach i przeobrażeniach związków manganu decydują poza warunkami redoks, także odczyn oraz zawartość substancji organicznej i węglanu wapnia. Celem przedstawionych badań było określenie całkowitych zawartości manganu oraz jego form mobilnych w profilach gleb płowych z sąsiedztwa Huty Miedzi Głogów. Materiał badawczy stanowiły profile uprawnych gleb płowych położonych w różnej odległości od Huty Miedzi "Głogów". Wykonano cztery odkrywki glebowe zlokalizowane w różnej odległości od emitora: P1 - 6,8 km (w kierunku południowym), P2 - 6,6 km (w kierunku południowo-wschodnim), P3 - 5,7 km (w kierunku wschodnim) i P4 - 6,5 km (w kierunku południowym). W wybranych profilach glebowych wyodrębniono poziomy genetyczne, z których pobrano próbki glebowe i wykonano następujące analizy laboratoryjne: uziarnienie metodą Casagrande'a w modyfikacji Prószyńskiego, pH metodą potencjometryczną w H2O i w roztworze KCl o stężeniu 1 mol dm-3, Corg metodą Tiurina, zawartość CaCO3 metodą objętościową Scheiblera [3]. Całkowitą zawartość manganu oznaczono metodą AAS po mineralizacji w mieszaninie kwasów HF i HClO4, a zawartość form mobilnych manganu, wg zmodyfikowanej analizy sekwencyjnej Millera i in. (1986). Badane gleby zaliczono do podtypu gleb płowych typowych o odczynie w zakresie od lekko kwaśnego do zasadowego i zawartości Corg w poziomach Ap w przedziale (6,7; 31,2) g kg-1. Całkowita zawartość manganu wynosiła (102,40; 332,80) mg kg-1. Najzasobniejsze w mangan były poziomy próchniczne, natomiast najmniejsze jego zawartości stwierdzono w poziomach skały macierzystej we wszystkich badanych profilach. W analizie sekwencyjnej najbardziej znaczący udział w zawartości całkowitej manganu miała frakcja IV - związana z materią organiczną (około 41 %) oraz VI - związana z krystalicznymi tlenkami żelaza (24 %) i III - związana z wolnymi tlenkami manganu (15 %). Udział frakcji 1, 2 i 5 był poniżej 5 % zawartości całkowitej badanego metalu. Znaczna zawartość frakcji manganu związanych z materią organiczną oraz tlenkami żelaza i manganu wskazuje na jego czasową immobilizację, co związane jest ze zmianami potencjału oksydacyjno-redukcyjnego. Zawartości całkowite nie przekraczają poziomu tła geochemicznego, co pozwala uznać gleby tego regionu za niezanieczyszczone manganem.

7

Effect of Liming and Sewage Sludge Addition on the Distribution of the Fraction of Heavy Metals in Soil Contaminated with Nickel

Kuziemska B., Kalembasa S.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2012

|

Vol. 19, nr 10

1211--1219

EN

The total content of Zn and Cr and its distribution in fractions separated according to the BCR procedure was determined in soil taken after a three-year pot experiment. The following factors were taken into account in the experiment: I – liming (0 Ca and Ca according to 1 Hh of soil as CaCO3); II – addition of sludge (without addition of sludge and addition of sludge from the wastewater treatment in Siedlce, applied at 2 gC kg–1 of soil); III – varied level of contamination with nickel (0, 50 and 100 mgNi kg–1 of soil as aqueous solution of NiCl2 ˙ 6 H2O). Orchard grass (Dactylis Glomerata L.) was used as the test plant. The total content of Zn and Cr in soil was determined by ICP-AES, and the fractions of those metals by the 3-step BCR procedure. The total content of the metals in the analysed soil did not exceed the highest acceptable standards. Liming reduced the metal content in the exchangeable, reducible and organic matter-related fraction and increased their content in the residual fraction. Addition of sludge reduced the Zn and Cr content in the reducible and residual fraction and increased their total content and share in the organic matter- and sulphides-related fraction. No effect of the varied Ni amount on the total content of Zn and Cr or their distribution in the fractions has been found.

PL

W glebie branej po trzyletnim doświadczeniu wazonowym badano ogólną zawartość Zn i Cr oraz ich rozmieszczenie we frakcjach wydzielonych według procedury BCR. W doświadczeniu uwzględniono następujące czynniki: I – wapnowanie (0 Ca i Ca wg 1 Hh gleby w formie CaCO3); II – dodatek osadu ściekowego (bez dodatku osadu ściekowego i dodatek osadu ściekowego pochodzącego z oczyszczalni ścieków w Siedlcach, stosowanego w dawce odpowiadającej ilości 2 gC kg–1 gleby); III – zróżnicowane zanieczyszczenie gleby niklem (0, 50 i 100 mgNi _ kg–1 gleby w formie roztworu wodnego NiCl2 ˙ 6H2O). Rośliną testową była trawa – kupkówka pospolita (Dactylis glomerata L.). Ogólną zawartość Zn i Cr w glebie oznaczono metodą ICP-AES, a frakcje tych metali 3-stopniową metodą BCR. Ogólna zawartość badanych metali w analizowanej glebie nie przekraczała dopuszczalnych norm. Wapnowanie spowodowało zmniejszenie udziału obu metali we frakcji wymiennej, redukowalnej i związanej z substancją organiczną oraz zwiększenie ich ogólnej zawartości i udziału we frakcji rezydualnej. Dodatek osadu ściekowego wpłynął na zmniejszenie ilości Zn i Cr we frakcji redukowalnej i rezydualnej oraz zwiększenie ich ogólnej zawartości i udziału we frakcji związanej z materią organiczną i siarczkami. Nie wykazano wpływu zróżnicowanej ilości Ni w glebie na ogólną zawartość Zn i Cr oraz ich rozmieszczenia w wydzielonych frakcjach.

8

Profilowa dystrybucja i mobilność ołowiu w wybranych glebach uprawnych z obszaru Pradoliny Głogowskiej

Jaworska H., Dąbkowska-Naskręt H.

Proceedings of ECOpole

|

2011

|

Vol. 5, No. 1

239--243

PL

Analiza zawartości form całkowitych mikroelementów w glebach oraz ich mobilności umożliwia ocenę stanu środowiska na danym terenie oraz określenie wpływu czynników antropogennych na funkcjonowanie różnych ekosystemów przyrodniczych. Celem niniejszej pracy było określenie mobilności oraz profilowej dystrybucji ołowiu w uprawnych glebach płowych z obszaru Pradoliny Głogowskiej. Całkowitą zawartość ołowiu oznaczono metodą ASA po mineralizacji w mieszaninie kwasów HF i HClO4, natomiast zawartość form mobilnych Pb, wg analizy sekwencyjnej Millera i in. (1986) w modyfikacji Dąbkowskiej-Naskręt (1998). Morfologia, uziarnienie i właściwości fizykochemiczne pozwoliły zakwalifikować badane gleby do podtypu gleb płowych typowych, wytworzonych z utworów pyłowych oraz do gleb o odczynie w zakresie od lekko kwaśnego do zasadowego. Całkowita zawartość ołowiu wynosiła 17,40÷45,36 mg · kg–1. Wartości te nie przekraczają poziomu tła geochemicznego, co pozwala uznać gleby tego regionu za niezanieczyszczone tym pierwiastkiem. W analizie sekwencyjnej największy udział w zawartości całkowitej dla ołowiu miała frakcja VII (rezydualna) - około 40%, a najmniejszy frakcje 1-3 - poniżej 5% zawartości całkowitej badanego metalu. Uzyskane wyniki wskazują na stosunkowo małą mobilność ołowiu w badanych glebach. Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

EN

Analysis of the contents of total forms of microelements in soils and their respective fractions and mobility enables the assessment of the environment in the area and identifying the impact of anthropogenic factors on the functioning of various natural ecosystems. The aim of the research was to determine to the mobility and profile distribution of sequentially isolated forms of lead in arable Luvisols of various texture from The Pradolina Głogowska. The total content of metals tested was performed using ASA method, after the digestion in mixture of HF and HClO4 and the content of mobile forms of Pb using Miller et al (1986) sequential analysis with Dąbkowska-Naskręt modification (1998). In the soils studied the total content of lead was 17.40÷45.36 mg · kg–1. These values do not exceed the geochemical background level, which makes the soils of this region not to be contaminated in this element. The sequential analysis showed that the highest share in total lead content was fraction VII (residual) of approximately 40% and the lowest in fractions 1-3 below 5% of total metal. The results obtained allow to quality the soils tested to uncontaminated, with lead content on the natural geochemical background content for fallow soils. The results also indicate a relatively low mobility of lead in soils. These soils can be used for all agricultural and horticultural crops, in accordance with the principles of rational use of agricultural production area.

9

Profile Distribution and Mobility of Lead in Selected Arable Soils from Pradolina Glogowska

Jaworska H., Dąbkowska-Naskręt H.

Ecological Chemistry and Engineering. A

|

2011

|

Vol. 18, nr 11

1417-1424

EN

Analysis of the total content of microelements in soils and their speciation and mobility enables to asses the quality of the environment and identify the impact of anthropogenic factors on the functioning of various natural ecosystems. The aim of the research was to determine the mobility and profile distribution of lead and sequentially isolated fractions of lead in arable Luvisols of various texture from Pradolina Glogowska. The total content of metals was performed using AAS method, after the digestion of soils in mixture of HF and HClO4 and the content of mobile forms of Pb using sequential analysis. In the soils studied the total content of lead was in the range 17.40–45.36 mg kg–1. These values do not exceed the geochemical background level, for this metal. The sequential analysis showed that the highest share in total lead content was fraction VII (residual) of approximately 40 % and the lowest in fractions I–III below 5 % of the total metal. The above results allow to classify the soils tested to uncontaminated. The results also indicate a relatively low mobility of lead in soils. These soils can be used for all agricultural and horticultural crops production, due to principles of rational use of agricultural production area.

PL

Analiza całkowitych zawartości mikrślementów w glebach oraz ich mobilności umożliwia ocenę stanu środowiska na danym terenie oraz określenie wpływu czynników antropogennych na funkcjonowanie ekosystemów przyrodniczych. Celem niniejszej pracy było określenie mobilności oraz profilowej dystrybucji ołowiu w uprawnych glebach płowych z obszaru Pradoliny Głogowskiej, będących pod wpływem oddziaływania Huty Miedzi Głogów. Całkowitą zawartość ołowiu oznaczono metodą AAS po mineralizacji w mieszaninie kwasów HF i HClO4, natomiast zawartość form mobilnych Pb, wg zmodyfikowanej przez Millera i in. (1986) [6] analizy sekwencyjnej. Morfologia, uziarnienie i właściwości fizykochemiczne pozwoliły zakwalifikować badane gleby do podtypu gleb płowych typowych, wytworzonych z utworów pyłowych oraz do gleb o odczynie w zakresie od lekko kwaśnego do zasadowego. Całkowita zawartość ołowiu wynosiła 17,40-45,36 mg kg-1. Wartości te nie przekraczają poziomu tła geochemicznego, co pozwala uznać gleby tego regionu za niezanieczyszczone tym pierwiastkiem. W analizie sekwencyjnej największy udział w zawartości całkowitej ołowiu miała frakcja 7 (rezydualna) około 40 %, a najmniejszy frakcje 1-3, poniżej 5 % zawartości całkowitej badanego metalu. Uzyskane wyniki wskazują na stosunkowo małą mobilność ołowiu w badanych glebach. Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

10

Analiza sekwencyjności sygnałów występujących w kartach kontrolnych

Pacana A.

Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Mechanika

|

2006

|

z. 66 [227]

189-194

PL

W pracy przedstawiono propozycję analizy sygnałów rozregulowania procesów, które to sygnały występują na kartach kontrolnych dla oceny liczbowej. Celowym wydaje się analizowanie nie tylko pojedynczych sygnałów rozregulowania, ale także sekwencji tych sygnałów. Fakt ten pomoże w długookresowym stabilizowaniu procesów wytwórczych.

EN

The proposal of the analysis of putting processes out of order signals, existing in control cards is presented. Not only individual signal, but also sequences of signals should be analysed. This can help in prolonged stabilization of manufacturing processes.

11

The epicontinental Lower Jurassic of Poland

Pieńkowski G.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 12

5-154

EN

During the Early Jurassic times terrigenous, continental, marginal-marine and marine sediments up to 1400 m in thickness were deposited in a large epeiric basin extending across Poland. These strata are defined herein as the Kamienna Group, which is subdivided into 13 newly distinguished or re-defined lithoformations (Fm.). Two new members (Mb.) are also defined. Detailed study of exposures and 35 fully cored boreholes has integrated data from lithology, sedimentary structures, trace fossils, body fossils, boron content, clay minerals and palynology. This has allowed lithofacies description, recognition of depositional systems and subsystems and determination of their fluctuation in space and time leading to a high-resolution sequence stratigraphic analysis. Sedimentation in the shallow, epeiric Early Jurassic basin of Poland was particularly sensitive to reflect changes in sea level. Analyses of accommodation space within regular progradational successions associated with highstand systems tracts shows that the Early Jurassic basin in Poland was generally not deeper than some tens of meters, most frequently it was less than 20 m deep. Except for the ammonite-bearing Pliensbachian deposits in Western Poland, biostratigraphical resolution in marginal-marine and continental deposits is usually of a lesser precision. However, an internally consistent sequence stratigraphic scheme of Poland can be compared with fossiliferous marine sediments of the Ligurian cycle of United Kingdom and France. The minor sequences identified within the Ligurian cycle play very important role in correlation as they can be recognised in the Polish Basin, although they may show some differences in dating and range. In the Polish Basin, lowstand (LST) and falling stage systems tract (FSST) correspond with erosion/non deposition stages at the sequence boundaries. Concerning the range of sea level changes, the Exxon model was also adopted and ten of the Exxon Early Jurassic depositional sequences were identified in the Polish Lower Jurassic and are labelled I-X. Transgressive systems tracts prevail in sedimentary record and are represented either by retrogradational or aggradational facies architecture, and high-stand systems tracts are represented by progradational facies architecture. Parasequence boundaries (flooding surfaces) were defined based on careful regional/spatial facies analysis. A marginal-marine parasequence is usually more complex than a simple "quick flooding-gradual prograding" model, conventionally interpreted in the marine basins. Due to common preservation of transgressive deposits within marginal-marine parasequences, besides the well-defined flooding surfaces the "parasequence maximum flooding surfaces" were distinguished. The best correlative horizons, particularly in the basin centre, are represented by sequence boundaries, while the maximum flooding surfaces or their correlatives are well identifiable in the marginal parts of the basin. Intensity and frequency of erosional processes in the marginal parts of the basin mean that depositional sequence boundaries are difficult to recognise because of "amalgamation" of stacked and highly reduced depositional sequences. Correlative significance is of transgressive surfaces is enhanced when they are coupled with their nonmarine correlative surfaces. Development of transgression with its coeval effects in continental deposits is discussed and non-marine correlative surfaces of the transgressive surfaces are documented. Once recognised and arranged, sequences and parasequences in the marginal basins (like the Polish Basin) can help to solve some problems concerning identification and range of major bounding surfaces and systems tracts in open marine basins in Europe, particularly in the Early Toarcian. The regional cross sections and cross sections of the whole Polish Basin showing dominant depositional systems and sequence stratigraphic correlation, as well as "time"tuned" palaeogeographical maps of the Polish Basin in Early Jurassic are presented. Subsidence varied through time along the Mid-Polish Trough, between the Holy Cross Mts and Pomerania. In Hettangian and Late Sinemurian the subsidence rate was higher in the Holy Cross Mts and lower in Pomerania region, while in Early Sinemurian and Early Pliensbachian times the situation was opposite. Despite existence of some regional dislocation zones occurring along the edges of the Mid-Polish Trough, which shaped the sedimentation and sediment thickness contrast (for example the Nowe Miasto-Iłża fault), a gradual decrease of sediment thickness outwards the axis of the Mid-Polish Trough prevails. Additionally, occurrence of conspicuous zones of increased subsidence, which are actually perpendicular to the Mid-Polish Trough (for example the "Mazurian Way"), there is no reason to regard the Mid-Polish Trough in any respect as a "rift basin", at least in the Early Jurassic times.

PL

We wczesnej jurze, w rozległym epikontynentalnym basenie rozciągającym się na obszarze Polski, osadziło się do 1400 metrów utworów terygenicznych pochodzenia lądowego, marginalno-morskiego i morskiego. Utwory te są zdefiniowane w niniejszej pracy jako Grupa Kamiennej (Gr.), która została podzielona na 12 nowo wyróżnionych lub zredefiniowanych litoformacji (Fm.). Wyróżniono też dwa nowe ogniwa (Mb.). Szczegółowe badania obejmujące dane litofacjalne, petrologiczne, ichnologiczne, paleontologiczne, geochemiczne i palinologiczne przeprowadzono w odsłonięciach i 35 pełnordzeniowanych otworach wiertniczych. Pozwoliły one na wyróżnienie litofacji, interpretację systemów i subsystemów depozycyjnych oraz ich czasoprzestrzennej zmienności, a następnie na przeprowadzenie wysokorozdzielczej analizy sekwencyjnej. Wczesnojurajska sedymentacja w płytkim, epikontynentalnym basenie Polski w sposób szczególnie wyraźny odzwierciedlała zmiany poziomu morza. Analiza przestrzeni akomodacji depozycyjnej w obrębie regularnych sukcesji progradacyjnych ciągów systemowych stabilizacji wysokiego poziomu morza (HST) wskazuje, że głębokości wczesnojurajskich zbiorników sedymentacyjnych Polski nie przekraczały wartości rzędu kilkudziesięciu metrów, a najczęściej były to głębokości maksymalnie do 20 metrów. Z wyjątkiem morskich utworów pliensbachu na Pomorzu, które zawierają amonity, podział biostratygraficzny marginalno-morskich i lądowych utworów dolnej jury charakteryzuje się na ogół słabą rozdzielczością. Mimo to, spójny podział stratygraficzno-sekwencyjny dolnej jury w Polsce pozwala na jego porównanie ze schematami sporządzonymi dla bogatych w skamieniałości przewodnie utworów dolnej jury cyklu liguryjskiego w Wielkiej Brytanii i Francji. Zwłaszcza sekwencje krótkookresowe wyróżnione w obrębie tego cyklu są przydatne w korelacji sekwencji, ponieważ są one rozpoznawalne w basenie polskim. Ciągi systemowe niskiego poziomu morza (LST) i ciągi systemowe opadającego poziomu morza (FSST) odpowiadają czasowo w basenie polskim lukom związanym z erozją lub brakiem depozycji na granicach sekwencji. Jeśli chodzi o skalę zmian poziomu morza, również model Exxon Research Group okazał się przydatny do przeprowadzenia korelacji, a dziesięć "exxonowskich' sekwencji depozycyjnych (I-X) zostało wyróżnionych w obrębie utworów dolnojurajskich basenu polskiego. W zapisie osadowym dominują utwory transgresywnych ciągów systemów i są one reprezentowane zarówno przez retrogradacyjne jak i agradacyjne sukcesje facjalne. Utwory ciągów systemowych stabilizacji wysokiego poziomu morza odpowiadają wyłącznie progradacyjnym, regresywnym sukcesjom facjalnym. Granice parasekwencji w obrębie sekwencji depozycyjnych zostały zdefiniowane na podstawie dokładnej czasoprzestrzennej analizy facjalnej w poszczególnych regionach. Parasekwencje marginalno-morskie mają na ogół bardziej złożoną architekturę depozycyjną, niż przyjmowano do tej pory w prostym schemacie szybkiego zalewu i stopniowej, powolnej progradacji. Konieczne było wyróżnienie powierzchni maksymalnego zalewu dla poszczególnych parasekwencji, występują one w różnych odległościach od powierzchni zalewu będących dolnymi granicami parasekwencji. Najlepszymi powierzchniami korelacyjnymi w centrum basenu są granice sekwencji, podczas gdy w obszarach marginalnych najłatwiej wyróżnić powierzchnie maksymalnego zalewu i ich odpowiedniki. W marginalnych partiach basenu sedymentacyjnego częstotliwość i intensywność erozji oraz niewielka subsydencja powodowały często nakładanie się na siebie poszczególnych sekwencji i ich granic, co utrudnia ich wyróżnianie i korelację. Dokładność korelacji powierzchni transgresji zwiększa się, kiedy są one skorelowane z ich lądowymi odpowiednikami. Udokumentowano szczegółowo rozwój transgresji i efekty tego procesu na sąsiadujących obszarach lądowych i podano kryteria wyróżniania niemorskich, korelatywnych odpowiedników powierzchni transgresji. Określona w polskim basenie sedymentacyjnym sukcesja sekwencji i parasekwencji może być pomocna w rozwiązywaniu problemów związanych z identyfikacją i zasięgiem głównych granic korelacyjnych i ciągów systemowych w pełnomorskich, głębszych basenach Europy, co szczególnie przydatne okazało się dla utworów wczesnego toarku. Wykonano regionalne oraz ogólnopolskie przekroje stratygraficzno-sekwencyjne basenu wczesnojurajskiego w Polsce wraz z mapami sporządzonymi dla konkretnych, czasowych powierzchni korelacyjnych, które przedstawiają zmienność czasowo-przestrzenną dominujących systemów depozycyjnych. Tempo subsydencji wzdłuż bruzdy środkowopolskiej zmieniało się w czasie, wykazywało też fluktuacje regionalne - w hetangu i późnym synemurze tempo subsydencji w segmencie świętokrzyskim bruzdy śródpolskiej było większe niż w segmencie pomorskim, a we wczesnym synemurze i wczesnym pliensbachu sytuacja była odwrotna. W pliensbachu i toarku zaznaczały się strefy zwiększonej subsydencji usytuowane prostopadle do rozciągłości bruzdy śródpolskiej (tak zwana "droga mazurska"). Wzdłuż krawędzi bruzdy istniały regionalne strefy dyslokacyjne, wywierające wpływ na sedymentację i kontrast miąższości (np. strefa Nowe Miasto-Iłża). Biorąc jednak pod uwagę na ogół stopniowe zmniejszanie się miąższości osadów na zewnątrz od osi bruzdy i wspomniane strefy zwiększonej subsydencji prostopadłe do osi bruzdy śródpolskiej, nie można w żaden sposób wiązać wczesnojurajskiego etapu rozwoju bruzdy śródpolskiej z procesami ryftowania.