Artykuł stanowi omówienie zmieniającego się znaczenia kulturowo-gospodarczego bursztynu bałtyckiego oraz opracowanie ilościowej oceny wykazów zasobów złóż bursztynonośnych za lata 2012–2023 w oparciu rozpoznanie geologiczne i opracowania naukowe. Autorka przedstawia wybrane aktualne aspekty formalno-prawne w odniesieniu do złoża strategicznego jakim stać się bursztyn.
EN
The article is a discussion of the changing cultural and economic importance of Baltic amber and the development of a quantitative assessment of amber-bearing deposits for the years 2012–2023 based on geological exploration and scientific studies. The author presents selected current formal and legal aspects in relation to the strategic deposit of amber.
Republika Dominikańska, położona między Morzem Karaibskim a Atlantykiem, słynie z kilku surowców – błękitnego larimaru (prowincja Barahona, w Los Chupaderos) i bursztynu (w rejonie El Valle) o niebieskawym zabarwieniu. Do niedawna była również liczącym się w tej części świata producentem soli kamiennej (okolice Las Salinas). Zapoznanie się z budową geologiczną i warunkami eksploatacji tych złóż było celem ekspedycji naukowej Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego, która odbyła się w dniach 26.11-06.12 2013. W trakcie wyjazdu członkowie wyprawy mieli również możliwość poznania przyrody ożywionej (parki narodowe w okolicach Samany i Saony), nieożywionej (jaskinie), architektury i historii Republiki Dominikańskiej. Niezwykle cenne okazały się nawiązane kontakty z najwyższymi przedstawicielami ministerstwa gospodarki, energetyki i górnictwa.
EN
The Dominican Republic, situated between the Caribbean Sea and the Atlantic, is well known for several raw materials: blue larimar (Los Chupaderos, Barahona Province) and bluish amber (El Valle area). Until recently, the country was also an important regional salt rock producer (Las Salinas areas). Exploration of the geological structures and learning the local mining conditions of those mineral deposits was the goal of the field trip organized by the Polish Salt Mining Association which took place from 26 November to 6 December 2013. During the trip, the participants also had an opportunity to observe nature (National Parks in the areas of Samana and Saona), geological formations (caves), and architecture, as well as learn the history of the Dominican Republic. Our contacts with high ranking representatives of the Ministries of Economy, Power Engineering, and Mining turned out to be extremely valuable for the attainment of our objectives.
Występowanie bursztynu w Polsce znane jest z utworów trzeciorzędowych (paleogeńskich) i czwartorzędowych. Dotychczas rozpoznanych i udokumentowanych zostało kilka złóż bursztynu, a w wielu miejscach zarejestrowano jego występowanie sugerujące możliwość znalezienia dalszych złóż oraz znaczny potencjał zasobowy. Można wyróżnić trzy typy złóż bursztynu: stratoidalne-pokładowe w osadach paleogeńskich, stratoidalne gniazdowo-soczewowe w osadach holoceńskich i gniazdowe w plejstoceńskich. Przesłanki geologiczne, w szczególności stratygraficzne i litologiczno-facjalne, oraz oznaki występowania bursztynu pozwalają na wskazanie szeregu obszarów perspektywicznych dla jego złóż: w utworach paleogeńskich na zachód od Zatoki Gdańskiej i na północ od Wyżyny Lubelskiej oraz w holoceńskich osadach morskich w pasie pobrzeża Zatoki Gdańskiej na wschód od Gdańska, w zasięgu transgresji morza litorinowego. Różny stan zbadania poszczególnych części tych obszarów powoduje zróżnicowanie ocen stopnia perspektywności i pewności jej oceny, które przedstawione zostały przy zastosowaniu klasyfikacji USGS. Celem prac poszukiwawczych powinno być potwierdzenie lub uściślenie danych o występowaniu utworów potencjalnie bursztynonośnych i stwierdzenie w nich obecności bursztynu. Duża zmienność bursztynonośności, gniazdowe, losowo zróżnicowane formy nagromadzeń bursztynu, nieregularne formy gniazd i zróżnicowane ich rozmiary, nieregularne rozmieszczenie oraz zróżnicowany skład ziarnowy bursztynu i udział ziaren o cechach jubilerskich, powodują, że najlepszym sposobem poszukiwań i rozpoznawania takich złóż (zwłaszcza stratoidalno-gniazdowych i gniazdowych) jest ich prowadzenie równocześnie z eksploatacją. Jako ekwiwalentną można stosować metodę poszukiwania i rozpoznania złoża za pomocą odpowiednio gęstej siatki wierceń z poborem dużych prób.
EN
Occurrences of amber in Poland were recognized in marine Tertiary (Paleogene), and Quaternary (marine and alluvial) deposits. Few deposits were identified and explored. Numerous sites, where amber was found, were registered. They suggest possibilities for finding new deposits with considerable amber resources. Geological, mainly stratigraphic and lithological-facial data allow to demonstrate some promising areas: on the western side of Gdańsk Bay and on the northern part of Lublin region within Paleogene formations, as well as in Holocene marine deposits of Littorina sea transgression within the southern border of Gdańsk Bay. Areas promising for prospecting of amber deposits were classified according to the varied knowledge of geology. USGS classification was applied. The preliminary prospecting target should be confirmation of existence and distribution of potentially amber-bearing sediments, as well as confirmation that they are really amber-bearing. Random amber accumulation in irregular nests or pockets of varied size and location, varied total amber content and share of grains of gem quality, makes detailed prospecting and exploration extremely difficult and risky job. The best mode is prospecting and exploration combined with mining of encountered amber accumulation. Alternatively, the dense grid of boreholes or - in shallow deposits - hydraulic pumping of sites of amber extraction, can be applied.
W artykule przedstawiono zarys historii eksploatacji złóż bursztynu bałtyckiego na Pomorzu i Sambii. Pierwsza próba górniczego wydobycia bursztynu miała miejsce u wybrzeży Sambii w połowie XVII w. na zlecenie księcia elektora Fryderyka Wilhelma. Na wiek XVIII przypada pierwsza udana próba budowy kopalni podziemnej. W 1781 r. zezwolono na budowę kopalni we wsi Sinjavino. Wydobywany bursztyn pochodził z gniazdowych złóż w obrębie formacji brunatnowęglowej. Kopalnia utrzymała się przez 24 lata. Wiek XIX i początek XX charakteryzuje szybki rozwój górnictwa bursztynu. Badania geologiczne przeprowadzone w latach 1850–1869 przez Zaddacha zapoczątkowały proces jakościowych i ilościowych przemian w technice produkcji bursztynu. Powstały wówczas kopalnie, które lokalizowano na podstawie prowadzonego rozpoznania geologicznego. W 1870 r. eksploatację przejęły większe firmy. Ze względu na największe uzyskane zyski firma Stantien & Becker posiadała monopol na eksploatację bursztynu. Metodyczną eksploatację holoceńskich złóż bursztynu rozpoczęto w 1860 r. od bagrowania Zalewu Kurońskiego. W 1874 r. stale poszerzająca zakres swojej działalności firma Stantien & Becker rozpoczęła w Palmnikach wydobycie odkrywkowe złóż bursztynu leżących w utworach górnego eocenu. W 1883 r. na północ od Palmnik firma ta wybudowała kopalnię głębinową Anna, która zakończyła pracę w roku 1922. Po zamknięciu tej kopalni wydobycie bursztynu odbywało się wyłącznie metodą odkrywkową. W 1912 r. rozpoczęto pracę nad kopalnią odkrywkową w miejscowości Kraxtepellen, która w 1923 r. zastąpiła kopalnię Anna. Złoża występujące w Polsce nie nadawały się do systematycznej eksploatacji górniczej takiej, jaka była prowadzona na Półwyspie Sambijskim, ponieważ z reguły były to małe złoża gniazdowe.
EN
The paper presents the historical overview of the mining of Baltic amber deposits in Pomerania (Poland) and Sambia (Russia). The first attempt to extract amber commissioned by the Duke of Prussia Frederick William took place on the coast of Sambia, in the middle of the 17th century. The first successful attempt to build an underground mine was in the 18th century. In 1781 permission for the construction of mine in the village of Sinjavino (Sambia) was granted. The amber came from pocket deposits of the brown-coal formation. The mine had been operated for 24 years. Amber mining developed rapidly in the 19th century and the beginning of the 20th century. Geological resarch carried out between 1850 and 1869 by Zaddach initiated a process of qualitative and quantitative changes in amber technology and production. Mines were set up based on geological identification provided by geologists. The operation was taken over by larger companies in 1870. Having the greatest profits, the Stantien & Becker company possessed a monopoly on amber. The methodical mining of Holocene amber deposits began with dredging the Curonian Lagoon in 1860. In 1874 the Stantien&Becker company, constantly expanding the scope of operation began the open-cast mining of amber deposits lying in Upper Eocene formations in Palmnicken. In 1883 north of Palmnicken Stantien & Becker built the Anna Mine. Since 1899, after the government had bought the mining infrastructure of the company, the mine has been under state management. In 1922 it was closed. When the mine closed, mining was carried out only using the open-cast method. In 1912 work began on strip mine in Kraxtepellen which replaced the Anna Mine in 1923. The deposits located in Poland were not suitable for systematic mining that took place in Sambia Peninsula, because usually there were small pocket deposits.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.