Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Research of the Dehydration Process of Amber-Containing Mining Mass

Korniienko Valerii, Malanchuk Yevhenii, Zaiets Vitalii, Semeniuk Vasyl, Kucheruk Myroslava

Inżynieria Mineralna

|

2023

|

no. 1

7--13

EN

The article highlights the results of research into the process of dehydration of amber-containing mining mass using a vibroclassifier. Features of the technological scheme of amber extraction are described, as it relates to water supply points. The state of equilibrium of the liquid in the cell of the vibroclassifier under different conditions of sieve wettability was studied: a liquid that does not wet the sieve fibers; liquid that wets the fibers of the sieve; a thin film of liquid that wets the sieve fibers. As a result of the research, it was established that in the case when the liquid does not wet the fibers of the sieve, the height of the layer of liquid that is maximally retained in the cell is at least 3 times greater than in the case of the liquid that wets the fibers of the sieve. The reliability of the obtained results is confirmed by the use of proven research methods and a relative error between calculated and experimental values at the level of 20%.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań procesu odwadniania masy wydobywczej zawierającej bursztyn, za pomocą wibroklasyfikatora. Opisano cechy schematu technologicznego wydobywania bursztynu w odniesieniu do punktów zaopatrzenia w wodę. Badano stan równowagi cieczy w komorze wibroklasyfikatora w rożnych warunkach zwilżalności sita: ciecz niezwilżająca włókien sita; płyn zwilżający włókna sita; cienka warstwa cieczy zwilżającej włókna sita. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że w przypadku gdy ciecz nie zwilża włókien sita, wysokość maksymalnie zatrzymanej w komórce warstwy cieczy jest co najmniej 3 razy większa niż w przypadku cieczy zwilżającej włókna sita. Wiarygodność uzyskanych wyników potwierdza zastosowanie sprawdzonych metod badawczych oraz względny błąd pomiędzy wartościami obliczonymi a doświadczalnymi na poziomie 20%.

2

Bursztyn z Polski – żywiczny skarb i kopalina przyszłości – przegląd wiedzy o zasobach surowca

Młynarczykowska Anna

Inżynieria Mineralna

|

2023

|

no. 1

313--319

PL

Artykuł stanowi omówienie zmieniającego się znaczenia kulturowo-gospodarczego bursztynu bałtyckiego oraz opracowanie ilościowej oceny wykazów zasobów złóż bursztynonośnych za lata 2012–2023 w oparciu rozpoznanie geologiczne i opracowania naukowe. Autorka przedstawia wybrane aktualne aspekty formalno-prawne w odniesieniu do złoża strategicznego jakim stać się bursztyn.

EN

The article is a discussion of the changing cultural and economic importance of Baltic amber and the development of a quantitative assessment of amber-bearing deposits for the years 2012–2023 based on geological exploration and scientific studies. The author presents selected current formal and legal aspects in relation to the strategic deposit of amber.

3

Investigation of particle size distribution of grinded amber by electropulse discharges in a liquid medium

Chornyi Valentyn, Kharchenko Yevhen, Mysiura Taras, Popova Nataliia, Zavialov Volodymyr

Archive of Mechanical Engineering

|

2021

|

LXVIII, nr 3

337--348

EN

The article presents the study results of electropulse grinding of amber in aqueous and alcoholic media at different amounts of supplied energy. Description of the electropulse grinding laboratory installation, the mechanism of the destruction process of amber particles and methods of statistical processing of experimental data are given. It was established that alcohol medium has a greater impact on the efficiency of crushing than water. Thus, under the same conditions of energy supply, in the aqueous medium the weighted average particle size of amber was 601:6±688:9 μm, and in an alcohol medium – 368:0±269:6 μm. In an aqueous medium, the particle size decreased to 1/13.6 of raw sample, and in an alcoholic medium to 1/22.3 of raw sample compared to the initial size of raw amber. We found that in the aqueous medium the ratio of large to small fractions is mainly the same with the coefficient of alignment of particles with a size of 1.09. In an alcoholic medium, this ratio significantly differs, with the coefficient of alignment of amber particles of a size of 1.67 with the amount of supplied energy of 125 kJ.

4

Rola państwa w zagospodarowaniu niektórych surowców - wybrane przykłady

Solecki A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2018

|

R. 59, nr 3

10--14

PL

Przedstawiono historyczne przykłady rozwiązań organizacyjno-prawnych związanych z eksploatacją surowców mineralnych. Wybrane przykłady obejmują złoto, guano i bursztyn i ilustrują problemy prawno-społeczne związane zarówno z występowaniem surowców poza obszarem suwerenności danego państwa jak i problemy związane z trudną do udokumentowania zasobów formą występowania złóż. Opisane rozwiązania obejmują zarówno pełną liberalizację poszukiwań i wydobycia małych złóż okruchowych (złoto; Rosja, USA) jak i militarne i polityczne wsparcie państwa przy akwizycji obszarów perspektywicznych (guano; USA). Szczególną uwagę poświęcono bursztynowi dla którego zaproponowano rozważenie możliwości liberalizacji podobnej do stosowanej w przypadku małych złóż złota w Rosji, zarówno carskiej jak i posowieckiej.

EN

Historical examples of organizational and legal solutions related to the exploitation of mineral resources are presented. Selected examples include gold, guano and amber and illustrate legal and social problems related to both the occurrence of raw materials outside the sovereignty of a given country, as well as problems related to the difficulties in evaluation of resources. The solutions described include both full liberalization of exploration and exploitation of small placer deposits (gold, Russia, USA) as well as military and political support of the state in the acquisition of prospective areas (guano, USA). Particular attention was paid to amber, for which it was proposed to consider the possibility of liberalization similar to that used for small gold deposits both in Tsarist and post-Soviet Russia.

5

Pożytek z badań żywic kopalnych świata metodą spektroskopii w podczerwieni (IR)

Kosmowska-Ceranowicz B.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 8

505--510

EN

Infrared absorption spectroscopy was introduced at the Museum of the Earth of the Polish Academy of Sciences in Warsaw in 1985for research on fossil and subfossil resins of the world. As new reports on previously unknown findings have been made, a collection of resins from across the world has been developed according to the identifications based on the preliminary IRS method, documented by a catalogue of about 1200IR spectra, of which 344 are presented in the published ATLAS. The results of research, conducted with the participation of various teams, are presented. These include very useful activities that organize the terminology to protect against counterfeiting, and indications of the areas of differentiation of highly resin-producing forest communities, both in time and with regard to their migration over considerable distances. In search for the source tree of succinite, Pseu- dolarix vehri has been indicated based on both the IR spectra from Axel Heiberg (Canada) and the Paleogene paleogeography. In the studies of Indonesian glessites, the hypothesis of the contribution of volcanic processes to increased production of resin by trees has been proved. In amber (= succinite) with a solidfoam structure, SEM investigations revealed the presence of succinellite microcrystals (= succinic acid), hitherto known only as one of the components of dry distillation of the Baltic amber.

6

Preliminary Investigation into the Antimicrobial Activity of an Electrospun Polyamide Nanofibrous Web with Micro Particles of Baltic Amber

Mikučioniené D., Milašius R., Daugelavičius R., Ragelienë L., Venslauskaitė N., Ragaišienė A., Rukuižienė Ž.

Fibres & Textiles in Eastern Europe

|

2016

|

Vol. 24, no. 5 (119)

34--37

EN

Antimicrobial textile is a very important field for new investigations. The two aspects need be taken into account at the time of such investigations into the protection of the textile itself from damage caused by microorganisms, and that of the textile user against pathogenic or odour causing microorganisms. However, it is known that some materials which have really good antimicrobial activity are harmful or toxic and cannot be used for health care or medical application, due to which the necessity to find new natural and human friendly antimicrobial active materials and methods of how to increase the antimicrobial activity of textile is still open. One of the ways to solve this problem is usage of natural antimicrobial agents such as chitosan, plant extracts and others. Investigations on the usage of amber micro particles in the formation of a polyamide 6 nanoweb via electrospinning and on the antimicrobial activity thereof is analyzed in this paper. The results show the antimicrobial activity of the material with Baltic amber investigated and the possibility of developing functional antimicrobial textile with amber micro particles via electrospinning.

PL

Antymikrobowe tekstylia są bardzo ważnym przedmiotem nowych badań. Badając bierze się pod uwagę zarówno możliwości uszkodzenia samych tkanin przez mikroorganizmy, jak również działanie mikroorganizmów na użytkownika. Istotnym elementem, który należy brać pod uwagę jest to, że niektóre środki antymikrobowe są szkodliwe dla użytkownika dlatego poszukuje się nowych substancji antymikrobowych zwłaszcza pochodzenia naturalnego. W tym celu badano wpływ mikrocząstek bursztynu zawartych w runie z nanowłókien uzyskanych przez elektroprzędzenie. Wyniki okazały się obiecujące.

7

Bursztyn jako surowiec strategiczny

Szamałek K.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

291--295

PL

Znaczenie i rola surowca mineralnego w gospodarce kraju czy świata jest dostrzegalna w używanych określeniach: surowiec deficytowy, krytyczny lub strategiczny. ustalenie ważności surowca w procesach gospodarczych, wiedza o źródłach jego pozyskiwania, barierach dostępu, kształtowaniu ceny na rynkach krajowym i międzynarodowym pozwalają na opracowanie strategii działania, w której należy uwzględnić cel działań, horyzont czasowy, rodzaj niezbędnych do zastosowania instrumentów i zakres współpracy międzynarodowej. O znaczeniu surowca dla kraju decyduje nie tylko wolumen obrotów i wielkość produkcji uzyskiwanej dzięki jego zastosowaniu, lecz także względy historyczne, kulturowe i społeczne. Tak jest w przypadku bursztynu. Autor przedstawia argumenty przemawiające za uznaniem bursztynu w Polsce za surowiec o znaczeniu strategicznym i wskazuje na konieczność wprowadzenia efektywnych instrumentów, które zapewnią jego dalsze pozyskiwanie i wykorzystanie.

EN

The importance and the role of minerals in the economy of a country or the world is manifested by the use of the following terms: scarce mineral, critical mineral, and strategic mineral. Validity of the raw material in the economic processes and the knowledge about the sources of its acquisition, access barriers, and the shaping of prices on the domestic and international market allow developing a strategy for action. The strategy must take into account the objective of the action, time horizon, kind of the instruments needed to apply, and scope of international cooperation. The importance of the raw material for the country is not only the volume of turnover and volume of production obtained thanks to its application. This also means its importance for historical, cultural and social reasons, which is the case with amber. The author presents arguments in favour of both considering amber in Poland as a raw material of strategic importance and the necessity for introducing effective instruments to ensure its further extraction and use.

8

Possibilities of Manufacturing an Electrospun Web with Baltic Amber

Milašius R., Ragaišienė A., Rukuižienė Ž., Mikučioniené D.

Fibres & Textiles in Eastern Europe

|

2015

|

Vol. 23, no. 5 (113)

42--47

EN

In recent times, electrospinning has become a well known and widely investigated process used for manufacturing nano or/and micro fibres with electrostatic forces between two electrodes. Various additives such as silver, starch, copper, etc. are used in electrospinning to achieve specific properties. Amber is a natural material which has a positive influence on human health and wound healing. However, no information about the electrospinnig of amber particles has been found. In this paper, the possibility of electrospun nanofibrous web formation via electrospinning equipment (NanospiderTM) from poly(vinyl alcohol) solution with solid particles of Baltic amber is presented. It was determined that the maximum size of amber particles which can be transferred from the solution to the electrospun web is around 50 μm, while the probable optimal size of amber particles for electrospinning is below approximately 10 μm.

PL

W ostatnich latach elektroprzędzenie znalazło zastosowanie i zostało opisane w literaturze jako proces dla wytwarzania nano i mikro włókien dla produkcji materiałów do zastosowań medycznych. Stosuje się różnego rodzaju modyfikujące dodatki jak srebro, miedź, skrobia dla uzyskania specyficznych właściwości. Bursztyn jest naturalnym materiałem wywierającym korzystny wpływ na zdrowie człowieka i gojenie ran. Jednakże, nie stwierdzono żadnych informacji dotyczących zastosowania cząstek bursztynu przy elektroprzędzeniu. W przedstawionej pracy rozpatrzono możliwość produkcji nanowłóknistych run poprzez przędzenie z roztworu PVA zawierającego dodatek cząstek bursztynu z zastosowaniem urządzenia Nanospider. Największe z cząstek bursztynu, które znalazły się w wyprzędzionych włóknach miały 50 μm, uważa się jednak, że optymalnym rozmiarem cząstek bursztynu są cząstki poniżej 10 μm.

9

Charakterystyka i zastosowanie bursztynu bałtyckiego w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym

Synoradzki L., Arct J., Safarzyński S., Hajmowicz H., Sobiecka A., Dankowska E.

Przemysł Chemiczny

|

2012

|

T. 91, nr 1

89-94

PL

Bursztyn bałtycki (sukcynit) jest naturalną żywicą kopalną. Ze względu na przypisywane mu właściwości lecznicze i pielęgnacyjne wykorzystywany jest coraz chętniej do wytwarzania produktów farmaceutycznych i kosmetycznych o potencjalnym działaniu biologicznym. W literaturze naukowej pojawiają się liczne informacje o takich jego właściwościach fizycznych, jak gęstość, twardość, współczynnik załamania światła, temperatura mięknienia oraz takich właściwościach chemicznych, jak skład chemiczny oraz struktura. W literaturze popularno-naukowej oraz patentowej można znaleźć informacje o zastosowaniu bursztynu w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Brak jest jednak pełnej identyfikacji składu bursztynu oraz jednoznacznych informacji na temat jego struktury, a także obiektywnych dowodów w postaci badań medycznych, potwierdzających skuteczność i mechanizm działania bursztynu i/lub zawartych w nim związków.

EN

A review, with 45 refs., of occurrence, chemical properties and uses of fossil succinite.

10

Jean-Philippe Graffenauer (1775–1838), alzacki przyrodnik i napoleoński lekarz w Polsce – mało znane, interesujące dla historii geologii prace oficera Wielkiej Armii

Daszkiewicz P., Tarkowski R.

Przegląd Geologiczny

|

2012

|

Vol. 60, nr 10

534–-538

EN

The paper presents Graffenauer’s, Alsatian physician and naturalist, stay in Poland as a Napoleonic officer. The authors present the context of Natural History work during the Napoleonic Wars and the biography of this scientist. His writings are analyzed in terms of history of geology. Letters of Graffenauer constitute a precious document for the history of science. The authors emphasize the importance of information about amber, the biography of George Forster, the history of Natural History collection of Gdansk They also highlight the importance of the testimony of the Napoleonic era in the history of Natural Sciences in Poland.

11

New possibility for the use of plasma discharges to identify amber and changes in amber structure

Gnapowski S., Lenik K., Szwed G., Akiyama H.

Advances in Science and Technology. Research Journal

|

2012

|

Vol. 6, nr 16

1--6

EN

Pulsed power discharge applied in air to the amber surface was found to cause improvement in its appearance and color changes such as to red, a color not natural to amber but attractive for jewelry. Needle and plate electrodes were used during experiments. Pulsed power discharges in air particularly turned amber red at the edges and around the needle electrode. Discharges in water did not change amber structure because discharge occurring on the surface does not cross the amber structure. Discharges in silicone oil had a different effect, with most discharge passing through the amber structure, causing fine cracks. Unfortunately, the absence of a consistent amber structure causes difficulty in selecting the correct discharge (shock wave) power. Using new technology, we have changed the appearance a very old material-amber (about 40 – 60 million years old) – to make it more attractive for customers; this technology is also useful for detecting artificial amber (costume jewellery) without causing damage to the product.

12

Problemy dokumentowania złóż bursztynu

Nieć M., Mucha J.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2010

|

nr 79

327-344

PL

Złoża bursztynu wyróżniają się dużą zmiennością jego zawartości, wielkości ziarn i ich jakości (walorów jubilerskich). Nieregularne, gniazdowo-strefowe rozmieszczenie jego akumulacji powoduje, że mogą być one rozpoznawane tylko z ograniczoną dokładnością. Poszukiwania szczegółowe powinny być skojarzone z równoczesnym rozpoznaniem złoża i wykorzystaniem nagromadzeń bursztynu napotkanych w czasie tych prac. W poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż powinny być stosowane otwory wielkośrednicowe albo odpowiednio poszerzane, a w złożach płytko położonych otwory hydrauliczne. W serii bursztynonośnej powinny być pobierane duże próbki o objętości co najmniej 0,05 m3, ale zalecana jest 0,08 m3, tj. około 160 kg. W otworach hydraulicznych pobieraną próbę stanowi całość wydobytego bursztynu. Otwory rozpoznawcze powinny być wykonywane w siatce trójkątnej równobocznej. Odległości miedzy nimi powinny wynosić około 200 m w złożach paleogeńskich stratoidalnych - pokładowych i 10 m w złożach holoceńskich i plejstoceńskich, gniazdowych. Zasoby bursztynu mogą być szacowane metodą analogii ("geologiczno-statystyczną"), na podstawie danych o ilości uzyskanej kopaliny w czasie prowadzonej eksploatacji lub na podstawie wskaźnika bursztynonośności, to jest stosunku liczby otworów, w których stwierdzono obecność bursztynu do całkowitej ich liczby w obszarze objętym pracami poszukiwawczymi lub rozpoznawczymi.

EN

Amber deposits are characterized by high variation of amber content, its grain size and gemstones quality. Accuracy of exploration results is low, due to irregular, lenticular or pocket amber accumulation in amberbearing sediments. Detailed prospecting and exploration of such deposits is combined with recovery of encountered amber. Prospecting and exploration should be realized with the use or great size boreholes or in deposits at the depth to about 10 m, hydraulic boreholes. The sample volume of bearing rock should be greater than 0,05 m3, and greater than 0,08 m3 (160 kg) is recommended. If hydraulic boreholes are used total recovered amber should be recorded. Equisized 200 m triangular borehole grid is recommended stratiform deposits (in Paleogene formations) are explored and 10 m sized grid in the case of prospecting and exploration lenticular-pocket like deposits in marine Holocene deposits. Valuation of amber resources is possible by analogy, based on data of amber amount extracted from exploited part of deposit, or with the use of ratio of "amberbearing" boreholes number to its total number within the designed possible deposit boundaries.

13

Geoturystyczne walory wybranych obiektów przyrody nieożywionej Litwy

Labus M.

Geoturystyka

|

2010

|

nr 3-4

19-28

PL

W artykule krótko opisano budowę geologiczną Litwy i związane z nią formy krajobrazowe. Krajobraz Litwy został ukształtowany niemal wyłącznie poprzez procesy glacjalne i fluwioglacjalne. Na powierzchni występują zatem głównie osady czwartorzędowe. Wychodnie skał starszych (dewonu, jury, kredy i neogenu) są stosunkowo nieliczne. Pomimo braku gór, geomorfologia Litwy jest urozmaicona; o różnorodności krajobrazu decyduje obecność wzgórz morenowych łagodnych równin, szerokich dolin rzecznych i głęboko wciętych, bystrych rzek, a także wielu jezior. Jednym z najciekawszych regionów Litwy jest znajdująca się na liście UNESCO Mierzeja Kurońska, stanowiąca piaszczysty wał z najwyższymi w północnej Europie wydmami. Eksploatowany jest tam najcenniejszy surowiec Litwy - bursztyn. W artykule przedstawiono ponadto inne warte odwiedzenia miejsca, m.in.: birżański obszar krasowy (zbudowany z dewońskich gipsów i anhydrytów), okolice miasta Pokrój, znane z eksploatacji wapieni permu i dolomitów dewonu, a także miejsc występowania największych głazów narzutowych na Litwie.

EN

The short characteristic of Lithuanian geology is presented, as well as the landforms which are tightly connected to the sediments. The landscape was formed thanks to glacial and fluvioglacial processes. The land is covered mainly by Quaternary sediments. The outcrops of older rocks (Devonian, Jurassic, Cretaceous and Neogeneperiods) are rather rare. Although there are no mountains on the territory of Lithuania, the geomorphology of the country is differentiated. The kinds of landscape are: morainic hills and plains, wide river valleys, as well as narrow river gullies and many of lakes. One of the most interesting places in Lithuania is the Curonian Spit placed on UNESCO's World Heritage list. It is full of sandy dunes, the highest in the Northern Europe. Moreover the Curonian Spit is famousfor the real Lithuanian treasure - amber. In the article there are also presented some more worth-seeing places, e.g.: Birżai karstarea (formed by gypsum and anhydrite rocks), Pakruojis region, well known thanks to the exploitation of Permian limestones and Devonian dolomites, and the large erratics locations.

14

Eksperymentalne modelowanie depozycji bursztynu w strefie przybrzeżnej basenu sedymentacyjnego

Czuryłowicz K., Sałaciński R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2010

|

nr 439 (2)

391--397

PL

W artykule zawarto wyniki obserwacji oraz wnioski odnoszące się do eksperymentalnego modelu depozycji bursztynu w strefie brzegowej basenu sedymentacyjnego. Dotyczą one zachowania się bursztynu w środowisku wód płynących, stożka napływowego oraz określono wpływ falowania na procesy redepozycji bursztynu z uformowanych osadów deltowych. Autorzy dokonali próby odniesienia obserwacji z przeprowadzonego eksperymentu do rzeczywistych uwarunkowań geologicznych występowania bursztynu, wskazując, że wyniki badań mogą być wykorzystywane w pracach kartograficzno-poszukiwawczych.

EN

This paper presents observations and conclusions which apply to an experimental model of amber sedimentation in the costal zone of sedimentary basin. Observations of amber behavior in fluvial and deltaic systems are shown. Influence of waving on processes of amber redeposition from deltaic sediments are described. The authors attempted to link the observations from the modelling to real geological conditions of the occurrence of amber-bearing deposits and pointed at implicational nature of the presented examinations on the needs of cartographic and prospecting researches.

15

Bursztyn bałtycki i inne żywice kopalne w świetle badań fizykochemicznych

Matuszewska A.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 12

1078-1078

EN

The paper presents some problems in the studies on Baltic amber (succinite) and other fossil resins. Natural resins form a large group of fossils already known from various parts of the world. However, they markedly differ in age and origin which creates problems in their systematic nomenclature. At the beginning of this paper some definitions are presented concerning the scientific nomenclature of fossil resins as well as practical terminology. The fossil resins are the objects of interest of many scientific domains, especially as they are used for many purposes. The resins are investigated by scientists representing various natural sciences as well as archeologists and representatives of other disciplines; and in the aspect of application they are widely used in jewelry making as well as in some branches of industry (e.g. chemical and pharmaceutical). Variability of fossil resins along with complexity of their structure and composition, and broad issues of genesis and various historical aspects form a vast field of for further studies. However, the studies require the use of a multilateral approach, including instrumental analysis. The paper presents several examples of selected physicochemical methods which should be highly useful in solving questions concerning origin and composition as well as properties of fossil resins.

16

Stable isotopes (H, C, S) and the origin of Baltic amber

Gaigalas A., Halas S.

Geochronometria

|

2009

|

Vol. 33

33-36

EN

New results of isotope analysis of light elements (H, C and S) of a dozen Baltic amber samples are described and discussed. Carbon isotope composition was nearly constant (ca. -23‰), whereas sulphur and hydrogen varied in their isotope compositions from +4 to -28‰ and from -171 to -213‰, respectively. The formation and subsequent evolution of this material since its origin in Paleogene time until present is outlined.

17

Bursztyn paleogeński in situ w Polsce i krajach ościennych - geologia, eksploatacja, perspektywy

Kramarska R., Kasiński J., Sivkov V.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2008

|

R. 49/2, nr 2-3

97-110

PL

Już dwa tysiące lat temu importowany głównie z południowych wybrzeży Bałtyku bursztyn był poszukiwanym artykułem dla potrzeb sakralnych i celów jubilerskich w centrum antycznego świata - basenie Morza Śródziemnego. Wówczas jednali, podobnie jak przez wiele późniejszych stuleci, pozyskiwano bursztyn głównie metodą zbieractwa. Eksploatacja bursztynu, zarówno ze złóż pierwotnych w osadach górnego paleogenu, jak i ze złóż wtórnych w osadach czwartorzędowych, rozwinęła się znacznie później. Eksploatację bursztynu z paleogeńskich złóż in situ podjęto w XIX stuleciu na Półwyspie Sambijskim. Od roku 1887 zaczęto prowadzić ją na skałę przemysłową w rejonach, gdzie osady bursztynonośne występują pod niewielkim nadkładem lub też -jak na plażach sambijskich - znajdują się tuż pod powierzchnią terenu. Tereny Półwyspu Sambijskiego, stanowiące północne obrzeżenie morza eoceńskiego, przez długie łata pozostawały jedynym terenem eksploatacji bursztynu ze złóż in situ, dopiero znacznie później - w roku 1993 -podjęto eksploatację na Ukrainie, na obszarze Wołynia, na południowo-wschodnim obrzeżeniu morza eoceńskiego. Paleogeńskie utwory bursztynonośne są jednak znane nie tylko z obszarów naszych wschodnich sąsiadów, ale występują także na obszarze Polski. Na północy osady te występują na zachodnim obrzeżeniu Zatoki Gdańskiej i są zapewne -podobnie jak złoża sambijskie - związane z osadami hipotetycznej późnoeoceńskiej rzeki Eridanus. Bursztynonośne osady in situ, genetycznie związane z prowincją wołyńską^ stwierdzono również na obszarze północnej Lubelszczyzny. Osady bursztynonośne w Polsce Północnej występują w okolicach Chłapowa, gdzie zalegają dość głęboko, około 120m ppt. Płycej nawiercono je na głębokości około 70 m ppt. na Półwyspie Helskim. Zasoby teoretyczne bursztynu w rejonie Chłapowskim są oceniane na około 89,8 tys. Mg. Asocjacja bursztynonośna na obszarze północnej Lubelszczyzny występuje w znacznie korzystniejszych warunkach geologicznych: głębokość jej zalegania nie przekracza 45 m, a szacowane zasoby perspektywiczne wynoszą około 55,4 tys. Mg. W tych warunkach istnieją realne perspektywy podjęcia eksploatacji bursztynu z osadów eoceń-skich również w Polsce.

EN

Two thousand years ago amber has been imported mostly from the southern Baltic coast and it was a wonted material for sacral and jeweler 's craft purposes in the center of Antic World- the Mediterranean Basin. However, during that time and also during numerous next centuries, amber was collected mostly of the way of Pickering. Amber mining, both from the primary deposits within the Upper Paleocene sediments and from the secondary ones within Quaternary sediments, developed since long time later Amber mining from the deposits in situ started in the 19th Century at the Sambian Peninsula. Industrial-scale exploitation was developing since 1887 in the sites, where the amber-bearing sediments occur below thon overburden cover, or - as in the case of Sambian beaches - they are placed closely to soil surface. Areas of the Sambian Peninsula, what were located on the northern Eocene seaside, were only one area of amber mining from the deposits in situ. Many years later - since 1993 - such kind of amber exploitation has been undertaken in Ukraine, at in the Wolhyn area, on the south-eastern coast of the Eocene sea. However, the Palaeogene amber-bearing sediments are known not only from the areas of our eastern neighbors, but they occur also in Poland. In the northern part of our country, they have been described at the western seaside of the Gdańsk Gulf and they are, together with the Sambian resources, probably related to deposits of the hypothetic Late Eocene Eridanus delta. The amber-bearing Eocene sediments, related with their origin to the similar ones from the Wolhyn Province, have been described also at the Northern Lublin Area. Amber-bearing deposits in situ occur in the Chłapowo Region in Northern Poland, They occur rather deep there, about 120 m below soil surface. A little shallower -70 m bss - they are placed at the Hel Peninsula. Theoretical amber resources in this region are estimated as 89 800 Mg. The amber-bearing association of the Northern Lublin Area has been developed in much more convenient geological conditions: it occurs no deeper than 45 m there, and estimated reconnaissance resources are ca. 55 400 Mg. In these conditions, quite real perspectives of amber mining from the Eocene deposits are visible also In Poland.

18

Pochodzenie bursztynu w opiniach polskich przyrodników do połowy XIX wieku

Popiołek J.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2005

|

R. 50, nr 3/4

135--148

EN

In antiquity, views on the origin o f amber were divided, but the predominant opinion, expressed by Pliny in Naturalis Historia and by Tacitus in his Germania, was that amber originated from resin. The earliest mention of amber in Polish writing appeared in herbals in the 16th century. Their authors, Stefan Falimirz and Hieronim Spiczyński, also held the veiw that amber was tree resin. In the 16th and 17th centuries, many European scholars came to believe that amber was of non-organic origin and constituted a kind of bituminous substance that flowed out of the ground and solidified on its suface or at the bottom of the sea. As evidence for the idea, they cited the flammability of amber, as well as the false claim that it is malleable immediatley after being extracted from the earth or the sea, and hardens only some time afterwards. The view on the non-organic origin of amber was adopted by Polish authors: Jan Jonston, Wojciech Tylkowski, Gabriel Rzączyński, and Krzysztof Kluk. A key factor involved was the authority enjoyed by such European scholars as Georgius Agricola, Andreas Aurifaber, Girolamo Cardano, and Anselmius Boethius de Boodt. The first decades on the 19th century saw a return to the theory according to which amber originated from the resin of trees. This radical change in views on amber was due largely to analyses of its chemical composition, which showed its similarity to resins, as well as geological research pointing to the cooccurrence of vegetable residue together with amber. The vegetable origin of amber was supported by the chemists F.J. John and J.J. Berzelius. Among Polish investigators of amber, Michał Bonawentura Potulicki, who conducted experiments on the hardening of resins, was the first to support this view. The geologist Gotlieb Pusch came to the same conclusion in the course o f his research on sediments in which amber was found. The last researcher to consider amber to be a bituminous substance was Stanisław Staszic. There were no doubts as to organic origin of amber in the minds of the authors of two monographs devoted to amber (both entitled O bursztynie [ On amber]), Jan Fryer (1833) and Jozef Haczewski (1838). The only moot point was the species of the tree from which amber originated. In fact, that has remained an open question up to the present day.

19

Prace geologiczno-poszukiwawcze i rozpoznawcze złóż unikatowych w przypowierzchniowych osadach okruchowych (bursztynu i piasków ilmenitowo-rutylowo-cyrkonowych)

Łazowski L., Parecki A.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2004

|

R. 46, nr 3/4

103-107

PL

W utworach piaszczystych stwierdzono złożowe nagromadzeń bursztynu i minerałów ciężkich. Złoża bursztynu występują w holoceńskich osadach morsko-jeziornych i morsko-rzecznych w obszarach systematycznie zatapianymi podczas wysokich stanów wód morskich. Koncentracje minerałów ciężkich (ilmenitu, cyrkonu, rutylu, granatu) stwierdzono w piaskach odpadowych powstających przy wzbogacaniu kruszywa naturalnego. Istnieje możliwość ich odzyskiwania bezpośrednio w procesie przeróbczym.

EN

Detailed research of sandy deposits revealed economic accumulations of amber and heavy minerals: ilmenite, rutile and zirconium. Amber deposits has been found in Holocene marine-lacustrine and marine-fluviatile deposits in the areas periodically inundated by sea waters. Accumulations of heavy minerals were encountered in sandy wastes produced during natural aggregate enrichment (washing) process. It was found the possibility of direct their recovery during such process before deposition of waste products in dumps.

20

Wokół XVII-wiecznych polemik przyrodniczych

Bieńkowski T.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2001

|

R. 46, nr 1

29--40

PL

W ogólnym rozwoju życia naukowego w Europie zachodniej w wieku XVII nurt zainteresowań i badań przyrodniczych był silny. Refleksje teoretyczne i szczegółowe badania empiryczne znajdowały zewnętrzny wyraz w postaci obfitego piśmiennictwa najczęściej o charakterze polemicznym. Walczyli ze sobą na słowa i pióra nie tylko zwolennicy arystotelizmu i nauki nowożytnej, ale również sami twórcy nowej nauki (np. Christian Huygens i Georg Voetius polemizują złośliwie z Kartezjuszem). Wypełnione polemikami są ówczesne podręczniki szkolne z zakresu przyrodoznawstwa zwanego ogólnie „fizyką". Rzecz charakterystyczna, że większość tych zaciętych polemik nie prowadziła do rozwoju nauki, ale raczej kierowała ją na bezdroża. Polemiści często przyjmując za punkt wyjścia przesłanki nieracjonalne zwalczali słuszne obiektywnie poglądy. Jest to zjawisko dobrze znane historykom nauki, wystarczy przypomnieć wielki „spór o heliocentryzm" toczony przy użyciu wszystkich argumentów pozanaukowych1. Omówimy poniżej zapomniane XVII-wieczne polemiki przyrodnicze. W jednej z nich Jan Amos Komeński występuje przeciw fizykalnym tezom Kartezjusza. Następne ukazują dzieje formowania się teorii genezy bursztynu bałtyckiego.

EN

The article discusses two disputes held by naturalists in the 17th century. In the first dispute Jan Amos Komensky attacked the Cartesian doctrine of compression and decompression of air. In the second, the Jesuit, Wojciech Tylkowski, challenged the then prevalent theories of the origin of amber, according to which amber was being created continuously from „earth oil", which was supposed to be flowing to the surface of the earth. Following Pliny, Tylkowski assumed that amber had been formed from the resin of coniferous trees, subsequently submerged by the Baltic Sea.