Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Makro- i mikrożużle w aluwiach równiny zalewowej Kamionki koło Jędrowa (Góry Świętokrzyskie) jako wskaźnik dawnej działalności metalurgicznej

Przepióra Paweł, Kalicki Tomasz, Houbrechts Geoffrey

Landform Analysis

|

2022

|

Vol. 41

69--83

PL

Kamionka jest rzeką trzeciego rzędu i prawostronnym dopływem Kamiennej (Wyżyna Kielecka). W całej zlewni w ramach Staropolskiego Okręgu Przemysłowego rozwijał się przemysł metalurgiczny oraz młynarski. Młyn w Jędrowie (Suchedniów) jest jednym z niewielu obiektów na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, który zachował się w dobrym stanie, włączając w to również pozostałości wciąż widocznej w rzeźbie infrastruktury hydrotechnicznej m.in. dawnej kuźnicy. Dotychczasowe badania w zlewni wykazały występowanie licznych śladów działalności metalurgicznej zachowanych w osadach równiny zalewowej Kamionki oraz dawnych stawów przemysłowych. Większość pozostałości po kuźnicy działającej w miejscu obecnego młyna reprezentuje żużel występujący m.in. w osadach jeziornych oraz na pobliskiej hałdzie. Wskaźnikiem średniowiecznego, a zwłaszcza nowożytnego hutnictwa na badanym stanowisku są również znajdowane w aluwiach węgielki drzewne datowane na ostatnie stulecia. Uzyskane wyniki potwierdzają liczne materiały historyczne opisujące dzieje tego miejsca. Oprócz makroskopowych fragmentów żużla odkryto również mikrosferulki występujące w aluwiach, które są produktem kucia żelaza w kuźnicy. Analiza z wykorzystaniem metody separacji magnetycznych sferulek żelaza (Magnetic Spherule Separation), dotychczas z powodzeniem stosowana była na rzekach ardeńskich. Po raz pierwszy użyto jej w badaniach rzek Gór Świętokrzyskich, w tym Kamionki w pobliżu Jędrowa. Separacja i pomiar tych artefaktów pozwala określić m.in. tempo akumulacji osadów pozakorytowych. Makro- i mikrożużle tworzą wyraźną warstwę przemysłową, która świadczy o akumulacji tych osadów w okresie funkcjonowania kuźnicy lub krótko po jej wygaszeniu. Zestawienie tych wyników z materiałami historycznymi pozwala na ustalenie wieku aluwiów oraz umożliwia rozpoznanie ewolucji równiny zalewowej w ostatnich stuleciach.

EN

Kamionka is a 3rd order river and right tributary of the Kamienna (Kielce Upland). The metallurgical and milling industries developed in the entire catchment within the Old-Polish Industrial District area. The water mill in Jędrów (Suchedniów) is one of the few this kind of facilities in the Old-Polish Industrial District, which has been preserved in good condition, including the remains of the hydrotechnical infrastructure i.e., of former forge, still visible in the relief. Previous research in the catchment area has shown many metallurgical activity traces in the Kamionka floodplain and former industrial ponds sediments. Most of the remnants of the forge operating at the present water mill site are slag deposited i.e., in lacustrine sediments and on a nearby embankment. The indicator of the Medieval and especially modern metallurgy activity in the study area are charcoals found in the floodplain alluvia dating to the last centuries. The results are confirmed by many archival materials presenting the history of this place. Besides the macroslag fragments, a microspherules are also discovered in alluvia’s, which are the product of iron smelting in the forge. The analysis using the Magnetic Spherule Separation method, has been so far successfully apply on the Ardennes rivers. For the first time, now it was used in the rivers of the Holy Cross Mountains region, including Kamionka River near Jędrów. The separation and measurement of these artefacts allows determining, i.e., the intensity of overbank sediments accumulation. Macroand microslags create a distinct industrial layer, which proves the accumulation of these deposits during forge operation or shortly after its shutdown. The comparison of these results with historical materials allows determining alluvium age and recognition of the floodplain evolution in the last centuries.

2

Zastosowanie analiz chemiczno-mineralogicznych złota okruchowego w prospekcji okruszcowania polimetalicznego

Kania M.

Górnictwo Odkrywkowe

|

2018

|

R. 59, nr 3

115--122

PL

Przedstawiono wyniki analiz składu chemicznego złota okruchowego z potoku Jamna oraz obecnych w nim inkluzji kruszców. Rezultaty badań wykorzystano w identyfikacji obszarów alimentacyjnych miejscowych wystąpień rozsypiskowych. W aluwiach potoku Jamna ziarna złota jednofazowego z wrostkami galeny, arsenków i siarkoarsenków Co-Fe-Ni współwystępują z ziarnami złota dwufazowego, zawierającego fazy Hg-nośnego elektrum. Zróżnicowanie składu chemicznego ziaren świadczy o pochodzeniu złota z dwóch odmiennych genetycznie obszarów źródłowych: polimetalicznych żył hydrotermalnych oraz okruszcowanych skał osadowych permu.

EN

Results of the chemical composition of the gold grains from Jamna stream and occurring inclusions of ore minerals have been presented. Results have been used to identify the potential alimentary areas of the placer gold grains. Gold grains from the alluvial deposits of Jamna stream is represented by single-phase gold with inclusions of galena, Co-Fe-Ni arsenides, sulpho-arsenides and by biphasic gold, containing Hg-bearing electrum. Differentiation of the grain’s chemical composition is an evidence of the gold’s origin from two genetically distinct source areas: polymetallic hydrothermal veins and ore-bearing Permian sedimentary rocks.

3

Strefa hyporeiczna: znaczenie i zarządzanie

Ciszewski D.

Gospodarka Wodna

|

2017

|

Nr 10

318--324

PL

Wymiana wód rzecznych i gruntowych w aluwiach piaszczystych i żwirowych tworzy ekoton nazywany strefą hyporeiczną. Jej znaczenie jest znacznie większe niż wynikałoby ze stosunkowo małych rozmiarów ograniczonych morfologią dna doliny i jej spadkiem oraz miąższością, a także granulometrią aluwiów. Strefa ta stanowi miejsce bytowania wielu organizmów oraz ich refugium w czasie wezbrań. Jest miejscem intensywnej bakteryjnej transformacji zanieczyszczeń płynących rzeką. W obszarach użytkowanych przez człowieka strefa ta jest jednak znacząco zmieniona wskutek regulacji rzek, działalności górnictwa, rolnictwa, rozbudowy miast oraz działalności przemysłowej. Przykładem jest silnie zanieczyszczona rzeka – Przemsza, w której została ona ograniczona wskutek regulacji do pojedynczych niewielkich łach piaszczystych stanowiących miejsce intensywnej bakteryjnej transformacji związków azotu, żelaza i siarczanów. Efektem działalności bakterii jest redukcja ilości tych związków w wodzie rzecznej. Brak świadomości znaczenia tej strefy aż do niedawna przyczyniał się do nieuwzględniania jej w zarządzaniu rzekami. Współcześnie coraz częściej podejmuje się działania zmierzające do jej utrzymania lub odtworzenia; również projekty regulacji nie powinny ograniczać możliwości napływu wód rzecznych w aluwia.

EN

Hyporheic zone is a dynamic ecotone created by active exchange of river and ground waters in sandy and gravelly alluvia. Its importance is much higher than its relatively small dimensions would suggest, limited by the valley bottom morphology and gradient, as well as the thickness and the grain size of the alluvia. The hyporheic zone is a habitat of many organisms and their refuge during floods. It is a place where intensive bacteria transformation of contaminants flowing down the river occurs. In intensively anthropologically changed areas this zone is heavily affected as a result of channelization, mining, agriculture, urbanization and industrial activity. The Przemsza River is an example of a strongly contaminated river with the hyporheic zone confined to small sand bars sparsely dispersed over the riverbed, where intensive bacterial transformation of nitrates, iron compounds and sulphates takes place. Bacterial activity contributes to reduction of these compounds in the river water. Lack of awareness of the role of this zone has until recently been the reason for neglecting it in the river management policy. At present, the activities oriented towards maintenance and rehabilitation of this zone are the more and more frequent, and the river channelization project should not hinder the possibility of the river water inflow into the alluvia.

4

Formy biodostępne Cd, Cu, Pb, Zn w osadach den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej

Plak A., Zgłobicki W., Lata L., Telecka M.

Landform Analysis

|

2013

|

Vol. 24

65--71

PL

W pracy badano zawartość form biodostępnych Cd, Cu, Pb i Zn w próbkach pobranych z den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Analizowano 55 próbek osadów na obszarach o różnym nasileniu antropopresji. Najwyższy udział form biodostępnych w zawartości całkowitej metali ciężkich stwierdzono w osadach równi zalewowych na terenach zurbanizowanych i przemysłowych. Ta prawidłowość była najbardziej czytelna w przypadku cynku, gdyż udział form biodostępnych był 5–6 razy większy w porównaniu do pozostałych typów profili. Dla miedzi wskaźnik ten wyniósł maksymalnie 45%, dla kadmu 30%. Zawartość bezwzględna form biodostępnych wykazywała wysoką korelację z zawartością całkowitą, zwłaszcza w przypadku miedzi. Występowała również istotna statystycznie korelacja z zawartością substancji organicznej, zawartością frakcji piaszczystej (Zn) i ilastej (Pb i Zn). Akumulacja metali ciężkich (Cd, Cu, Pb i Zn) w formach biodostępnych w badanych osadach jest wypadkową wielu czynników, wśród których trudno jednoznacznie wskazać ten decydujący. Otrzymane wyniki wskazują jednak na związek zawartości form biodostępnych z intensywnością presji antropogenicznej – najwyższy udział tych form stwierdzono na terenach miejskich i przemysłowych. Istotny był również wpływ położenia geomorfologicznego profilu.

EN

This study was concerned with the content of bio-available forms of Cd, Cu, Pb and Zn in samples collected from the valley bottoms in the western part of the Lublin Upland. Analysis was carried out for 55 samples of sediments located at sites with various degrees of anthropogenic pressure. The highest percentage of bio-available forms was found in flood plains located in urban and industrial areas. This pattern was mostly pronounced in the case of bio-available zinc: its content in the sediments in industrial areas was 5 to 6 times higher than in the other types of profiles. For copper, this indicator reached a maximum of 45%, for cadmium 30%. The absolute bio-available form content showed a high correlation with the total content, particularly for copper. There was also a significant correlation with organic matter content, sand fraction content (Zn) and clay fraction content (Pb and Zn). The accumulation of the bio-available forms of heavy metals (Cd, Cu, Pb and Zn) in the sediments under study is a result of many factors. The study findings indicate, however, a correlation between the content of bioavailable forms and the intensity of geochemical pressure – the highest percentage of these forms was found in urban and industrial areas. Geomorphic location of the profile was also an important factor.

5

The content of heavy metals in the alluvial formations of mountain torrent

Florencka N.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2011

|

Vol. 5, no. 2

23-30

EN

This article presents the content of chosen heavy metals agglomerated in the sediment of bed sand-bank of the mountain torrent, taking into account the fraction volume (amount). Material was taken from several surveying points on the 1.1 km of stream length. Analyzed sediment was characterized by changeability of granulation and abundance of heavy metals. The highest content of chromium, copper, cadmium, nickel, lead and zinc was denoted in the finest fractions (<0.025 mm), whereas the lowest amount of zinc, chromium and copper was stated in the deposit with diameter 0.5–0.25 mm. High nickel concentration was stated in investigated alluvial material (III class of contamination), significantly higher than geological background of the sediments in Poland.

PL

W artykule opisano badania zawartości wybranych metali ciężkich gromadzących się w sedymencie w łachach korytowych potoku górskiego z uwzględnieniem wielkości frakcji. Materiał pobrano z kilku punków pomiarowych na długości 1,1 km cieku. Analizowany sedyment charakteryzował się zmiennością uziarnienia oraz zasobnością metali ciężkich. Najwyższe wartości chromu, miedzi, kadmu, niklu, ołowiu i cynku odnotowano we frakcjach najdrobniejszych (<0,025 mm), najmniejsze natomiast ilości cynku, chromu i miedzi stwierdzono w osadzie o średnicy ziaren 0,5–0,25 mm. Badany materiał aluwialny miał wysokie stężenia niklu (III klasa zanieczyszczeń), znacznie wyższe niż obserwowane tło geochemiczne osadów Polski.

6

Zmienność stopnia zagęszczania w profilach aluwiów na przykładzie doliny Sierpienicy

Sokołowska M.

Prace Instytutu Techniki Budowlanej

|

2010

|

R. 39, nr 4

3-13

PL

Przedstawiono analizę zmienności stopnia zagęszczenia w profilach aluwiów na przykładzie doliny Sierpienicy. Wykorzystano do tego zbiór danych uzyskanych w trakcie opracowywania warunków geologiczno-inżynierskich doliny Sierpienicy na potrzeby planowania przestrzennego. Analizie poddano wyniki badań sondą dynamiczną lekką (DPL) oraz dane z wierceń i badań laboratoryjnych.

EN

The article contains the analysis of variability of density index in alluvial profiles of Sierpienica Valley (Poland). For this purpose the set of data obtained during geological and engineering characteristics of Sierpienica Valley for spatial management has been used. The analysis comprises the set of results obtained by means of DPL (light dynamic probe) as well as data from boreholes and laboratory tests.

7

Litodynamiczna interpretacja środowiska fluwialnego na podstawie wskaźników uziarnienia : przegląd wybranych metod

Szmańda J. B.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 12

109-125

PL

W artykule omówiono wybrane metody interpretacji litodynamicznej środowiska fluwialnego. Przedstawiono metody oceny rangowej energii prądu, metody analizy trendów sedymentacyjnych w zakresie zmian wskaźników uziarnienia w procesie sedymentacji fluwialnej, modele interpretacji morfodynamicznej i transportu ziaren. Metody te zostały poddane ocenie merytorycznej na wybranych przykładach badań własnych i literatury.

EN

The grain size parameters (mean size, sorting, skweness, kurtosis, median and first percentile) could be used for the lithodynamic interpretation of fluvial environment. Dependency between a particle size and a sedimentologic condition in the fluvial environment have been defined (Ruby, 1933; Hjulström, 1935; Morris, 1957; Poole, 1957; Aipołow, 1963; Passega, 1964; Sundborga, 1967; Royse, 1968; Braithwaite, 1973; Southard and Boguchwal; 1973, Baker 1974; Kaniecki, 1976; Miller et. al, 1977; Koster, 1978; Middelton and Southard, 1978; Baba and Komar, 1981; Froehlich, 1982; Costa, 1983; Williams, 1983; Eschner and Kichner, 1984; Młynarczyk, 1985; Maizels, 1989; O’Connor, 1993; Mazumder 1994; Le Roux 1977, 2002; Ferguson and Church 2004). Shear and settlement velocity could be calculated on the base of the grain size. Sediment trend analysis will be used to the change of a grain size composition during erosion, transport and accumulation. Condition of the grain transport (traction, saltation and suspension) and energy flow regime will be evaluated on the based of the grain size parameters dependency diagrams. With the use of these diagrams the morphodynamic zones (erosion, balance and deposition) could be estimated. Selected methods of the fluvial environment lithodynamic interpretation were collected and decrypted in this article.

8

Interpretacja intensywności zdarzeń powodziowych w aluwiach wałów przykorytowych Drwęcy i Tążyny na podstawie zapisu sedymentologicznego i badań skażenia pierwiastkami śladowymi

Szmańda J. B.

Landform Analysis

|

2008

|

Vol. 8

78--82

9

Wpływ podłoża aluwiów na przebieg głównego nurtu i trwałości budowli hydrotechnicznych w wybranych odcinkach Wisły środkowej

Falkowski T.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo

|

2006

|

Z. 28, t. 2

73-82

PL

W trakcie badań strefy korytowej środkowej Wisły stwierdzano występowanie kulminacji podłoża aluwiów, zbudowanego z gruntów trudnorozmywalnych. Na ich powierzchni, a w spągu współczesnych serii korytowych występują rezydualne bruki zbudowane z materiału żwirowego i otoczaków. Świadczą one o odsłanianiu powierzchni podłoża aluwiów w dnie koryta w czasie przepływów wezbraniowych. Kulminacje trudnorozmywalnego podłoża aluwiów posiadają często skomplikowaną morfologię, która - jak wykazały badania - wpływa na przebieg głównego nurtu, szczególnie przy przepływach wielkich wód. Formy te mają znaczenie dla naturalnej stabilności odcinków koryta rzeki, co powinno być uwzględniane w geologiczno-inżynierskich prognozach środowiska fluwialnego.

EN

Investigations carried out in the Middle Vistula River Valley reveal the occurrence of erosion-resistant culminations in the channel zone. The surface of the alluvia substratum is covered by residual lags, composed of gravels and boulders. Echo-soundings carried out at different stages of the channel water show a constant trend of the main stream concentration as well as directions of flood flow streams, forced by culminations of the alluvia substratum morphology. This phenomenon is the reason of periodical break down of the regulation structures (bank protection).

10

Proces samooczyszczania się koryta rzeki Pisi (zachodnie Mazowsze) na podstawie zmian zawartości wybranych metali ciężkich

Parafiniuk J., Bojakowska I., Małecka K.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 7

609-614

EN

Contents of several heavy metals (Cr, Cu, Pb, Zn, As, Cd, Co) in alluvium and soils of flood-plains of Pisia River between Żyrardów and Sochaczew were analysed. Analyses have been carried out in the same points and using analogical procedure twice: in 1994 and 2001. Within this time a significant improvement of the river chemical status took place due to economic changes and reduced sewage pollution discharged in Żyrardów. Distinct decrease of heavy metals contents in alluvium in Żyrardów area and their migration down the Pisia valley were observed. At the same time, elevated heavy metal levels were found in soils of the flood-plains as a result of their migration from the river-bed.