Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Strefa hyporeiczna: znaczenie i zarządzanie

Ciszewski D.

Gospodarka Wodna

|

2017

|

Nr 10

318--324

PL

Wymiana wód rzecznych i gruntowych w aluwiach piaszczystych i żwirowych tworzy ekoton nazywany strefą hyporeiczną. Jej znaczenie jest znacznie większe niż wynikałoby ze stosunkowo małych rozmiarów ograniczonych morfologią dna doliny i jej spadkiem oraz miąższością, a także granulometrią aluwiów. Strefa ta stanowi miejsce bytowania wielu organizmów oraz ich refugium w czasie wezbrań. Jest miejscem intensywnej bakteryjnej transformacji zanieczyszczeń płynących rzeką. W obszarach użytkowanych przez człowieka strefa ta jest jednak znacząco zmieniona wskutek regulacji rzek, działalności górnictwa, rolnictwa, rozbudowy miast oraz działalności przemysłowej. Przykładem jest silnie zanieczyszczona rzeka – Przemsza, w której została ona ograniczona wskutek regulacji do pojedynczych niewielkich łach piaszczystych stanowiących miejsce intensywnej bakteryjnej transformacji związków azotu, żelaza i siarczanów. Efektem działalności bakterii jest redukcja ilości tych związków w wodzie rzecznej. Brak świadomości znaczenia tej strefy aż do niedawna przyczyniał się do nieuwzględniania jej w zarządzaniu rzekami. Współcześnie coraz częściej podejmuje się działania zmierzające do jej utrzymania lub odtworzenia; również projekty regulacji nie powinny ograniczać możliwości napływu wód rzecznych w aluwia.

EN

Hyporheic zone is a dynamic ecotone created by active exchange of river and ground waters in sandy and gravelly alluvia. Its importance is much higher than its relatively small dimensions would suggest, limited by the valley bottom morphology and gradient, as well as the thickness and the grain size of the alluvia. The hyporheic zone is a habitat of many organisms and their refuge during floods. It is a place where intensive bacteria transformation of contaminants flowing down the river occurs. In intensively anthropologically changed areas this zone is heavily affected as a result of channelization, mining, agriculture, urbanization and industrial activity. The Przemsza River is an example of a strongly contaminated river with the hyporheic zone confined to small sand bars sparsely dispersed over the riverbed, where intensive bacterial transformation of nitrates, iron compounds and sulphates takes place. Bacterial activity contributes to reduction of these compounds in the river water. Lack of awareness of the role of this zone has until recently been the reason for neglecting it in the river management policy. At present, the activities oriented towards maintenance and rehabilitation of this zone are the more and more frequent, and the river channelization project should not hinder the possibility of the river water inflow into the alluvia.

2

Early Holocene alluvia in the lower Wisłok River valley and their chronostratigraphy in the light of radiocarbon datings and palynological analysis

Superson S., Gębica P., Michczyński A., Kołaczek P., Szczepanek K.

Geochronometria

|

2017

|

Vol. 44, no. 1

216--225

EN

The paper presents the results of the latest radiocarbon dating and the palynological analyses of organic sediments found in the alluvia of the Wisłok River valley between the towns of Łańcut and Przeworsk. The study conducted in the gravel pit made possible the dating of several alluvial fills of the 7–8 m high Holocene terrace and the 5–6 m high floodplain. The oldest channel alluvia and palaeochannel sediments of the 7–8 m high terrace were dated at 10 100–9300 BP (11 960–10 500 cal BP). According to the anthracological analysis the top cover of clay overbank alluvia, which bears charcoal fragments, was deposited in the Subboreal and/or the Subatlantic Phases. In the sequence of the 5–6 m high floodplain, the bottom fills of palaeochannels, dated at 10 195–9885 cal BP (probability level: 68.2%; GdS-3233: 8900 ± 95 BP ) and 11 095–10 755 cal BP (probability level: 68.2%; GdS-3228: 9575 ± 95 BP), were truncated by erosion and covered by alluvia of palaeomeanders, which were active in the 19th century. Preservation of the erosional bench of the Early Holocene organic sediments indicates the predomination of lateral migration of the river channel during the last 200 years and the formation of wide erosional floodplain that has been aggraded with recent flood alluvia. In the 20th century the floodplain aggradation was simultaneous with the deepening of the Wisłok riverbed.

3

Chronostratigraphy of alluvia and age of fluvial landforms in the Carpathian Foreland during the Vistulian

Gębica P.

Studia Quaternaria

|

2013

|

Vol. 30, Nr 1

19--27

EN

A development of opinions on stratigraphy of alluvia and age of the Vistulian terraces in the valleys of the Carpathian foreland is presented, based mainly on publications of Professor Leszek Starkel. Studies of age of fluvial landforms and sediments of the Last Cold Stage in the Carpathian foreland have been started more than 100 years ago. Before them modern sedimentological methods and radiocarbon dating were introduced, pioneer studies of Pleistocene river terraces and sediments in the Carpathians were performed by Mieczysław Klimaszewski, and subsequently, by his student Leszek Starkel who mapped in 1950s a margin of the Carpathian Foothills as well as alluvial fans of Wisłoka, Wisłok and San rivers in the Carpathian foreland. In that time a stratigraphy of alluvial infillings in the marginal mountain zone was elaborated for the Late Vistulian and the Holocene. Starting from 1970s and basing on studies in key sites in the Wisłoka valley near Dębica, focused on palynological analyses and radiocarbon dating, general strati-graphical schemes of alluvial fills within the Vistulian terrace 15 m high and within the Holocene terrace 8-10 m high have been constructed. A comparison with the valleys in a periglacial area prowed that the Vistulian terrace 15 m high was incised before the maximum extension of the last Scandinavian ice sheet (i.e. before 20 ka BP) and the terrace 11-12 m high (with relics of braided river channels) was formed at the decline of the Plenivistulian. A final incision below the present river bed and aggradation occurred during the Late Vistulian (13-10 ka BP). The rivers changed their regime and their channel pattern from braided to large meanders-type as an effect of forest development and lower sediment load. The Younger Dryas cooling resulted in increased bedload and braiding.

4

Formy biodostępne Cd, Cu, Pb, Zn w osadach den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej

Plak A., Zgłobicki W., Lata L., Telecka M.

Landform Analysis

|

2013

|

Vol. 24

65--71

PL

W pracy badano zawartość form biodostępnych Cd, Cu, Pb i Zn w próbkach pobranych z den dolin zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Analizowano 55 próbek osadów na obszarach o różnym nasileniu antropopresji. Najwyższy udział form biodostępnych w zawartości całkowitej metali ciężkich stwierdzono w osadach równi zalewowych na terenach zurbanizowanych i przemysłowych. Ta prawidłowość była najbardziej czytelna w przypadku cynku, gdyż udział form biodostępnych był 5–6 razy większy w porównaniu do pozostałych typów profili. Dla miedzi wskaźnik ten wyniósł maksymalnie 45%, dla kadmu 30%. Zawartość bezwzględna form biodostępnych wykazywała wysoką korelację z zawartością całkowitą, zwłaszcza w przypadku miedzi. Występowała również istotna statystycznie korelacja z zawartością substancji organicznej, zawartością frakcji piaszczystej (Zn) i ilastej (Pb i Zn). Akumulacja metali ciężkich (Cd, Cu, Pb i Zn) w formach biodostępnych w badanych osadach jest wypadkową wielu czynników, wśród których trudno jednoznacznie wskazać ten decydujący. Otrzymane wyniki wskazują jednak na związek zawartości form biodostępnych z intensywnością presji antropogenicznej – najwyższy udział tych form stwierdzono na terenach miejskich i przemysłowych. Istotny był również wpływ położenia geomorfologicznego profilu.

EN

This study was concerned with the content of bio-available forms of Cd, Cu, Pb and Zn in samples collected from the valley bottoms in the western part of the Lublin Upland. Analysis was carried out for 55 samples of sediments located at sites with various degrees of anthropogenic pressure. The highest percentage of bio-available forms was found in flood plains located in urban and industrial areas. This pattern was mostly pronounced in the case of bio-available zinc: its content in the sediments in industrial areas was 5 to 6 times higher than in the other types of profiles. For copper, this indicator reached a maximum of 45%, for cadmium 30%. The absolute bio-available form content showed a high correlation with the total content, particularly for copper. There was also a significant correlation with organic matter content, sand fraction content (Zn) and clay fraction content (Pb and Zn). The accumulation of the bio-available forms of heavy metals (Cd, Cu, Pb and Zn) in the sediments under study is a result of many factors. The study findings indicate, however, a correlation between the content of bioavailable forms and the intensity of geochemical pressure – the highest percentage of these forms was found in urban and industrial areas. Geomorphic location of the profile was also an important factor.

5

The content of heavy metals in the alluvial formations of mountain torrent

Florencka N.

Geomatics and Environmental Engineering

|

2011

|

Vol. 5, no. 2

23-30

EN

This article presents the content of chosen heavy metals agglomerated in the sediment of bed sand-bank of the mountain torrent, taking into account the fraction volume (amount). Material was taken from several surveying points on the 1.1 km of stream length. Analyzed sediment was characterized by changeability of granulation and abundance of heavy metals. The highest content of chromium, copper, cadmium, nickel, lead and zinc was denoted in the finest fractions (<0.025 mm), whereas the lowest amount of zinc, chromium and copper was stated in the deposit with diameter 0.5–0.25 mm. High nickel concentration was stated in investigated alluvial material (III class of contamination), significantly higher than geological background of the sediments in Poland.

PL

W artykule opisano badania zawartości wybranych metali ciężkich gromadzących się w sedymencie w łachach korytowych potoku górskiego z uwzględnieniem wielkości frakcji. Materiał pobrano z kilku punków pomiarowych na długości 1,1 km cieku. Analizowany sedyment charakteryzował się zmiennością uziarnienia oraz zasobnością metali ciężkich. Najwyższe wartości chromu, miedzi, kadmu, niklu, ołowiu i cynku odnotowano we frakcjach najdrobniejszych (<0,025 mm), najmniejsze natomiast ilości cynku, chromu i miedzi stwierdzono w osadzie o średnicy ziaren 0,5–0,25 mm. Badany materiał aluwialny miał wysokie stężenia niklu (III klasa zanieczyszczeń), znacznie wyższe niż obserwowane tło geochemiczne osadów Polski.

6

Zmienność stopnia zagęszczania w profilach aluwiów na przykładzie doliny Sierpienicy

Sokołowska M.

Prace Instytutu Techniki Budowlanej

|

2010

|

R. 39, nr 4

3-13

PL

Przedstawiono analizę zmienności stopnia zagęszczenia w profilach aluwiów na przykładzie doliny Sierpienicy. Wykorzystano do tego zbiór danych uzyskanych w trakcie opracowywania warunków geologiczno-inżynierskich doliny Sierpienicy na potrzeby planowania przestrzennego. Analizie poddano wyniki badań sondą dynamiczną lekką (DPL) oraz dane z wierceń i badań laboratoryjnych.

EN

The article contains the analysis of variability of density index in alluvial profiles of Sierpienica Valley (Poland). For this purpose the set of data obtained during geological and engineering characteristics of Sierpienica Valley for spatial management has been used. The analysis comprises the set of results obtained by means of DPL (light dynamic probe) as well as data from boreholes and laboratory tests.

7

Litodynamiczna interpretacja środowiska fluwialnego na podstawie wskaźników uziarnienia : przegląd wybranych metod

Szmańda J. B.

Landform Analysis

|

2010

|

Vol. 12

109-125

PL

W artykule omówiono wybrane metody interpretacji litodynamicznej środowiska fluwialnego. Przedstawiono metody oceny rangowej energii prądu, metody analizy trendów sedymentacyjnych w zakresie zmian wskaźników uziarnienia w procesie sedymentacji fluwialnej, modele interpretacji morfodynamicznej i transportu ziaren. Metody te zostały poddane ocenie merytorycznej na wybranych przykładach badań własnych i literatury.

EN

The grain size parameters (mean size, sorting, skweness, kurtosis, median and first percentile) could be used for the lithodynamic interpretation of fluvial environment. Dependency between a particle size and a sedimentologic condition in the fluvial environment have been defined (Ruby, 1933; Hjulström, 1935; Morris, 1957; Poole, 1957; Aipołow, 1963; Passega, 1964; Sundborga, 1967; Royse, 1968; Braithwaite, 1973; Southard and Boguchwal; 1973, Baker 1974; Kaniecki, 1976; Miller et. al, 1977; Koster, 1978; Middelton and Southard, 1978; Baba and Komar, 1981; Froehlich, 1982; Costa, 1983; Williams, 1983; Eschner and Kichner, 1984; Młynarczyk, 1985; Maizels, 1989; O’Connor, 1993; Mazumder 1994; Le Roux 1977, 2002; Ferguson and Church 2004). Shear and settlement velocity could be calculated on the base of the grain size. Sediment trend analysis will be used to the change of a grain size composition during erosion, transport and accumulation. Condition of the grain transport (traction, saltation and suspension) and energy flow regime will be evaluated on the based of the grain size parameters dependency diagrams. With the use of these diagrams the morphodynamic zones (erosion, balance and deposition) could be estimated. Selected methods of the fluvial environment lithodynamic interpretation were collected and decrypted in this article.

8

Wpływ podłoża aluwiów na przebieg głównego nurtu i trwałości budowli hydrotechnicznych w wybranych odcinkach Wisły środkowej

Falkowski T.

Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Budownictwo

|

2006

|

Z. 28, t. 2

73-82

PL

W trakcie badań strefy korytowej środkowej Wisły stwierdzano występowanie kulminacji podłoża aluwiów, zbudowanego z gruntów trudnorozmywalnych. Na ich powierzchni, a w spągu współczesnych serii korytowych występują rezydualne bruki zbudowane z materiału żwirowego i otoczaków. Świadczą one o odsłanianiu powierzchni podłoża aluwiów w dnie koryta w czasie przepływów wezbraniowych. Kulminacje trudnorozmywalnego podłoża aluwiów posiadają często skomplikowaną morfologię, która - jak wykazały badania - wpływa na przebieg głównego nurtu, szczególnie przy przepływach wielkich wód. Formy te mają znaczenie dla naturalnej stabilności odcinków koryta rzeki, co powinno być uwzględniane w geologiczno-inżynierskich prognozach środowiska fluwialnego.

EN

Investigations carried out in the Middle Vistula River Valley reveal the occurrence of erosion-resistant culminations in the channel zone. The surface of the alluvia substratum is covered by residual lags, composed of gravels and boulders. Echo-soundings carried out at different stages of the channel water show a constant trend of the main stream concentration as well as directions of flood flow streams, forced by culminations of the alluvia substratum morphology. This phenomenon is the reason of periodical break down of the regulation structures (bank protection).

9

Early vistulian deposits at Swinna Poręba, western outer carpathians (s. Poland)

Bińka K., Grzybowski K.

Studia Quaternaria

|

2001

|

Vol. 18

11-16

EN

Alluvial and oxbow deposits preserved 18 m above the Skawa River valley floor are related to the Early Vistulian. Pollen analysis of the two mainly terrestrial profiles revealed a boreal forest succession. The age of the deposits is discussed.