Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Użytkowanie obszarów wokół małych miast Polski w wybranych aspektach jakości życia ich mieszkańców

Pieńkowski Paweł, Podlasiński Marek

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2023

|

nr 49 (1)

5--20

PL

Wpływ sposobu użytkowania w obrębie obszarów otaczających miasta jest szczególnie silny w przypadku małych ośrodków, gdyż tereny leśne i rolnicze graniczą tam częstokroć bezpośrednio ze strefami mieszkalnymi. Coraz liczniej pojawiają się publikacje, które dokumentują oddziaływanie tych dwóch sposobów użytkowania, wskazując m.in. na znaczenie uwarunkowań przestrzennych, które determinują wielkość wpływu otoczenia na jakość życia mieszkańców miast. Celem pracy było oszacowanie udziału sposobów użytkowania w otoczeniu 738 małych miast Polski (<20 tys. mieszkańców), z uwzględnieniem potencjału rekreacyjnego lasów i ewentualnych zagrożeń wyni¬kających z bliskiego sąsiedztwa z intensywnie użytkowanymi gruntami rolnymi. Podstawą uzyskanych wyników była baza Corine Land Cover z 2018 roku, z której pozyskano informację o usytuowaniu zabudowy miejskiej, lasach oraz terenach rolnych (grunty orne i sady). Uzyskane wyniki wskazują, że w przypadku 35,6% małych miast Polski teren zabudowany nie sąsiadował z lasami, a 7,3% miast nie posiadało lasów w promieniu 1,5 km. Natomiast tylko w 5,6% miastach teren zabudowany nie graniczył z jakimkolwiek terenem rolnym, a w 4,9% teren ten otoczony był w ponad 80% polami. Należy sądzić, że w grupie miast otoczonych polami, przy planowaniu struktury przestrzennej, szczególną uwagę należałoby poświęcić projektowaniu nowych terenów zielonych i rewaloryzacji już istniejących.

EN

The impact of land use within the areas surrounding cities is particularly strong in the case of small towns, as forest and agri¬cultural areas often directly border residential areas. There are more and more publications that document the impact of these two forms of land use, highlighting, among other things, the importance of spatial conditions that determine the impact of the environment on the quality of life of city inhabitants. The aim of the study was to estimate the share of different land use methods in the vicinity of 738 small Polish towns (<20,000 inhabitants), taking into account the recreational potential of forests and possible threats resulting from close proximity to intensively used agricultural land. The study was based on the Corine Land Cover database from 2018. Information on the location of urban development, forests and agricultural land (arable land and orchards) was obtained from this database. The results indicate that in the case of 35.6% of small Polish towns, built-up areas were not adjacent to forests, and 7.3% of towns did not have forests within a radius of 1.5 km. On the other hand, only in 5.6% of cities did no built-up areas border agricultural areas, and in 4.9% of cities more than 80% of built-up areas were surrounded by fields. In cities surrounded by fields, special attention should be paid to the design of new green areas and the redevolopment of existing ones when planning the spatial structure.

2

Long-term Changes in the Stability of Agricultural Landscapes in the Areas of Irrigated Agriculture of the Ukraine Steppe Zone

Pichura Vitalii, Potravka Larisa, Domaratskiy Yevhenii, Vdovenko Nataliia, Stratichuk Natalia, Baysha Kira, Pichura Ivan

Journal of Ecological Engineering

|

2023

|

Vol. 24, nr 3

188--198

EN

Spatio-temporal assessment of the sustainability of agricultural landscapes over a long period (1892–2020 – 130 years) was carried out on the basis of archival spatial data for the territory of the Dnieper district of the Tauride province and modern data from the State Agency for Water Resources of Ukraine. Taking into account the historical patterns of the development of agriculture on the territory of the Dnieper district and the results of spatial modeling in 1892, territories with low (4.1 thousand hectares – 0.3% of the total area) and medium (310.3 thousand hectares – 23.8%) level of sustainability of agricultural landscapes, which are located in the lower reaches of the Dnieper, were identified. However, the large-scale development of the territory for agricultural land and the development of irrigated agriculture have led to the activation of land degradation processes, soil fertility and the deterioration of the stability of agricultural landscapes over large areas. As a result of spatial modeling, the state for 2020 in the irrigation zone recorded significant areas of agricultural land and adjacent territories with low (179.1 thousand hectares – 13.7% of the total area) and medium (419.0 thousand hectares – 32.1%) stability level. A comparative analysis of the stability of agrolandscapes for two time periods (1892 and 2020) showed that large-scale agricultural land development and an imbalanced land-use culture lead to constant and almost irreversible processes of reducing the stability of agrolandscapes in the areas of irrigation reclamation.

3

Landscape protection around the Pobiedziska Solar Park

Szumigała Paweł, Szumigała Karolina

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2022

|

T. 50

203--229

EN

The construction of large solar parks requires dedicated landscaping methods. Solar parks - colloquially called photovoltaic farms or solar power plants - require landscape conservation measures to be implemented in the areas adjacent to these projects. This is an extremely important issue for sustainable development and the protection of cultural assets and identities, including the rural landscape. The aim of this work is to present the possibilities of landscape protection using the example of the planned solar park in the municipality of Pobiedziska in the Greater Poland Voivodeship. The studies use case studies, qualitative and quantitative analyses and in situ tests. The studies covered the planned investment area of 160 ha and the adjacent areas. The project proposals for landscape protection applied in this case - ‘green protection walls’ - were presented. The measures presented make it possible to preserve open-air landscapes in agricultural and rural areas from the point of view of sustainable development and the protection of cultural assets, and their formula, adapted to the landscape, can be applied to a large extent and can be dedicated to the local conditions in rural areas.

PL

Budowa dużych parków słonecznych wywołuje potrzebę zastosowania adekwatnych metod ochrony krajobrazu. Parki słoneczne - potocznie zwane farmami fotowoltaicznymi lub elektrowniami słonecznymi - wymagają działań w zakresie ochrony krajobrazu na terenach sąsiadujących z tymi inwestycjami. Jest to niezwykle istotne zagadnienie w aspekcie zrównoważonego rozwoju oraz ochrony dóbr kultury i tożsamości, do których należy również krajobraz wiejski. Celem pracy jest zaprezentowanie sposobów ochrony krajobrazu na przykładzie projektowanego Parku Słonecznego Pobiedziska w województwie wielkopolskim. W badaniach zastosowano studium przypadku, analizę jakościową i ilościową oraz badanie in situ. Objęto nimi obszar planowanej inwestycji - 160 ha - oraz tereny przyległe. W artykule zaprezentowano zastosowane w tym przypadku propozycje projektowe ochrony krajobrazu - „zielone parawany”. Opisana formuła może być szeroko stosowana i adaptowana do warunków lokalnych na terenach wiejskich.

4

Floral diversity of plant communities in field balks

Skrajna Teresa, Bogusz Agnieszka

Studia Quaternaria

|

2020

|

Vol. 37, Nr 1

45--50

EN

The aim of the research was to study the floristic richness of balks, i.e. uncultivated strips separating fields, and to research the dependence of plant communities there on habitat conditions and adjacent crops. The share of segetal species in those communities was also analysed. In the western part of the Siedlce Plateau 70 balks among intensively cultivated fields were examined in 2016–2018. The balks divided fields with corn, winter cereals and spring cereal mixtures. The research was conducted with the Braun-Blanquet method, with 110 phytosociological relevés results used as study material. The flora specified this way was analysed in terms of biological structure, forms of life, persistence, historical and geographical spectrum, species rarity and presence of invasive species. In addition, the interdependence between the species richness of balks and habitat conditions as well as the type of neighbouring crops was studied. Habitat conditions were established with the Ellenberg indicator values, based on indicative species and taking into account light, temperature, moisture, soil reaction and nitrogen content. The development and floristic diversity of balk plant communities as ecotone areas were largely influenced by a proximity of arable fields and habitat conditions, especially by soil moisture and the amount of nitrogen. Balk flora consisted of vascular plants with 161 species, mainly apophytes. Those were mostly perennial species, hemikryptophytes. Among the most common field weeds from the class of Stellarietea mediae, 25 species were identified in balks. There were 26 rare and endangered species and 14 species having the status of invasive taxa.

5

Seed Bank and Vegetation in a Closed Depression in Agricultural Landscape : Relation to Moisture Conditions and Soil Properties

Franczak Magdalena, Franczak Łukasz

Polish Journal of Ecology

|

2020

|

Vol. 68, nr 3

195--210

EN

The aim of the study was to estimate the effect of habitat factors such as moisture conditions and some physicochemical soil characteristics on the structure of the vegetation and the soil seed bank, and to compare species composition of the vegetation cover and the seed bank along the soil moisture and fertility gradients in closed depression in agricultural landscape. Based on the averaged results of the extent and time of stagnation of the water, along the transect four habitat moisture zones were distinguished (dry, periodically moist, moist, and wet). In eighteen study plots we analysed flora, soil seed bank, and contents of Ca, Mg, K, Mn, Fe and pH of the soil. The analysed closed depression is characterised by high variability in moisture conditions and in the physical and chemical properties of the soil. The most important factors affecting the diversity of the vegetation cover and seed bank were the duration of water stagnation and the content of Fe and Mn in the soil. The lowest plant species richness and the smallest seed resources were determined for the wet zone of the depression. An increase in the habitat moisture level was accompanied by a decline in the floristic similarity between the vegetation cover and the seed bank.

6

Effect of Buffer Zone Structure on Diversity of Aquatic Vegetation in Farmland Water Bodies

Kujawa Krzysztof, Arczyńska-Chudy Ewa, Janku Krzysztof, Mana Mostefa

Polish Journal of Ecology

|

2020

|

Vol. 68, nr 4

263--282

EN

Farmland water bodies (FWBs) are marginal habitats in the agricultural landscape. However, regardless of their small size, they are refuges for natural vegetation and species-rich animal assemblages. They are especially important in areas where the intensification of agricultural activities reduces the ecological quality of the landscape. The study aimed to evaluate the effect of the habitat structure of the FWB buffer zone on macrophyte association diversity in the FWBs (n = 49). As many as 175 species of vascular plants, three stoneworts, and 40 (41-49 according to Chao2 estimator) plant associations were recognized, including 19 of high conservation priority. The occurrence of threatened associations (0-5 per FWB) was not correlated with the number of common (unthreatened) ones. The most important predictors of plant diversity (at the species level and the association level) were the connection of the FWB with a watercourse (positive effect), and the distance from the FWB to the nearest built-up areas (positive effect). The results suggest that even though the high percentage cover of perennial vegetation mitigates the effect of diffused pollutions of agricultural origin on FWB biota, its significance may become low when the distance from a built-up area to FWBs is small.

7

The influence of environmental factors on phytoplankton variety - a case study of three ponds of Western Poland

Szpakowska Barbara, Świerk Dariusz, Pajchrowska Maria

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2020

|

Vol. 27, nr 1

83--93

EN

The structure of phytoplankton assemblages in three small water bodies was compared and abiotic factors were described. It indicated considerable differences in the species abundance and biomass of the phytoplankton as well as the chemical composition of water between artificial pond (No. 2) and others. A total of 455 phytoplankton taxa were recorded. All ponds were characterized by greatest species richness of Chlorophyta. The highest biomass was noted in August-September 2015, and it was true for each pond. The CCA models showed dependences between the variables under study and phytoplankton groups. They indicated which environmental variables had the greatest influence on the biomass of phytoplankton in the waterbodies under analysis. The biomass of most of the taxonomic group in the phytoplankton (except Miozoa) depended on the presence of nitrogen not only in form of nitrates but also in the form of mineral nitrogen. The research findings suggest the trend of future studies on the phytoplankton in these ponds. The analysis of its variability should also include the influence of light and the influence of consumers on the food chain in the ecosystem.

8

Occurrence and Spread after 18 Years of Invasion by Fallopia × bohemica (Slovakia)

Pauková Žaneta

Journal of Ecological Engineering

|

2019

|

Vol. 20, nr 3

85--90

EN

At the global level, the invasion of alien organisms is considered the second largest threat to biodiversity. Hybrid Japanese Knotweed (Fallopia × bohemica) is an invasive alien species in Slovakia, which is indigenous to eastern Asia. Ragweed is a significant threat to agriculture in Central Europe. In this study, we compare the current occurrence and spread of invasive populations of hybrid Fallopia × bohemica (Polygonaceae) in Hlohovec town (SW Slovakia) in intensively farmed agricultural landscape after eighteen years. In 2001, it had colonized the area of 1520 m2 on 54 localities and in 2011 it increased by 120% (3338 m2, 63 localities); however, in 2018 it decreased by 9% (3051 m2, 43 localities). Surprisingly, the research results in the period 2011-2018 showed that the further spread of hybrid in Hlohovec was not confirmed; even the total colonized area had decreased. The main reason for the reduction of surface area occupied by F. x bohemica is the management measures carried out on habitats railway communications, roads and extensively cultivated fields (home gardens). The size of the areas in 2018 was significantly dependent on the size of the areas in 2001 (r = 0.682) and in 2011 (r = 0.907).

9

Impact of shelterbelts on oxidation-reduction properties and greenhouse gases emission from soils

Szajdak L. W., Gaca W., Augustin J., Meysner T.

Ecological Chemistry and Engineering. S

|

2018

|

Vol. 25, nr 4

643--658

EN

The Typic Hapludalfs soils under two old shelterbelts (200 years old) Robinia pseudacacia and Crataegus monogyna, multi species of trees (young shelterbelt - 20 years old) and neighbouring cultivated fields were investigated. The function of shelterbelts of different age and plant composition in agricultural landscape and estimation of biochemical and chemical soil conditions for the decrease of greenhouse gases release from soil to the atmosphere was the aim of the research. In soils under shelterbelts were estimated activities of several enzymes participating in the oxidation-reduction processes, ferric and ferrous ions and the evolutions of gases like N2, N2O, CO2, and CH4. The soils under old shelterbelts characterized higher peroxidase activity than in young shelterbelt and adjoining cultivated fields. However, no significant differences were observed for nitrate reductase activity between old and young shelterbelts. There were proved differences between emission of N2O in soils under shelterbelts and in adjoining cultivated fields. Furthermore, it was observed significant effect of the young shelterbelt on the decrease of carbon dioxide release than in the adjoining cultivated field. The manipulation of the landscape through the introduction of shelterbelts of different age and the composition of plants leads to the modification of biogeochemical soil conditions for N2O and N2 formation and finally decrease of the greenhouse gases evolution from soils to the atmosphere. Thus the creation of new shelterbelts is favourable factor for agricultural landscape.

10

Różnorodność wysp krajobrazowych w krajobrazie rolniczym Równiny Nowogardzkiej i Goleniowskiej

Gamrat R., Gałczyńska M., Kupiec M.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 35

29--41

PL

Liczba typów wysp krajobrazowych na obszarach rolniczych uzależniona jest od szeregu czynników, m. in.: rzeźby terenu, powierzchni i rozmieszczenia gruntów ornych oraz intensywności ich użytkowania. Istotnym czynnikiem funkcjonalności struktury krajobrazu rolniczego jest stopień fragmentacji użytków, oraz wzajemne położenie w przestrzeni wysp krajobrazowych. Badaniami objęto fragmenty rolniczych krajobrazów na obszarach równinnych Polski północno-zachodniej. Przeanalizowano zróżnicowanie i trwałość m.in.: śródpolnych oczek wodnych, zadrzewień i alei na wybranych poligonach badawczych Równin: Nowogardzkiej i Goleniowskiej. Na badanym obszarze presja rolnicza spowodowała zanik lub przekształcenie znacznej części wysp krajobrazowych. Większa różnorodność elementów przyrodniczych oraz brak barier spowodowały, że na terenie Równiny Nowogardzkiej zaobserwowano liczniejsze i bardziej bogate florystycznie i fitosocjologicznie wyspy krajobrazowe.

EN

The number of landscape islands forms in the agricultural areas depends on a number of factors: the relief character, distribution of arable land and the intensity of use. An important factor in the functionality of the structure of the agricultural landscape is the degree of fragmentation of its components and the relative position of the environmental islands. The study describes environmental island distribution and their floristic characteristics on agricultural landscapes in lowland areas of Nowogard Plain and Goleniowska Plain in north-western Poland. Diversity and sustainability of environmental islands in the selected training ground were researched. In the study area agricultural pressures caused the disappearance or transformation of a large part of the islands. Greater variety of natural elements in the landscape and the lack of barriers caused that in the Nowogard Plain more rich floral and phytosociological variety of landscape islands were observed.

11

Ocena przydatności źródeł kartograficznych z okresu reform agrarnych w Wielkopolsce do badań retrogresywnych krajobrazu

Mikulski D., Raszeja E.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2017

|

nr 38

23--41

PL

Okres reform agrarnych od końca XVIII w. do lat 60. XIX w. spowodował na terenie Wielkopolski niemal całkowite przekształcenie przestrzeni wiejskiej. Źródłem tych zmian była prywatna i państwowa regulacja gruntów, w tym realizacja zapisów ustawy regulacyjnej związanej z procesem uwłaszczenia. Narzędziem do jej przeprowadzania były sukcesywnie sporządzane plany domen, lasów państwowych i wsi. Wskazane materiały, z uwagi na swój potencjał informacyjny, mogą służyć badaniom retrogresywnym, których celem jest odtworzenie wcześniejszego wizerunku krajobrazu. Zadanie to jest utrudnione z uwagi na zróżnicowanie treści, ograniczoną dostępność oraz stan zachowania materiałów kartograficznych. Przeszkodą są także liczne zniekształcenia rysunków oraz sposób przedstawienia szczegółów na planie. Częściową eliminację tych barier, zapewnia wykorzystanie technologii GIS.

EN

Agrarian reforms conducted in the period from the end of the 18th century until the sixties of the 19th century almost completely transformed rural areas in the Wielkopolska region. The reforms originated both from private and state land use regulations, including the implemented provisions of the regulatory act related to enfranchisement process. Plans of domains, state forests and villages were successively prepared and used as tools to carry out the process. Due to their information potential, the above mentioned materials can be used in retrogressive study for the reconstruction of the prior landscape image. The task is complex because of diverse content, limited accessibility and physical condition of preserved cartographic materials. Moreover, work is rendered more difficult by numerous distortions of the drawings and the way of presenting details on plans. The use of GIS technology ensures partial elimination of the above obstacles, increasing the usefulness of archival maps by transforming the plans and integrating them with other data.

12

Retardacja przekształcania zasobów krajobrazu rolniczego i różnorodności biologicznej na przykładzie województwa podlaskiego

Kiryluk A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 3

159--167

PL

Na obszarze Polski występuje duże zróżnicowanie powierzchni ziemi i różnorodność form krajobrazu, z przewagą krajobrazów rolniczych. Krajobraz rolniczy wyróżnia się intensywnym zagospodarowaniem terenu pod potrzeby produkcji rolnej a także znaczącym udziałem elementów seminaturalnych (półnaturalnych). Na wielu obszarach rolniczych występują agroekosystemy charakteryzujące się dominacją dużych powierzchni upraw w monokulturze. W zachodniej części Polski w krajobrazie rolniczym występują wielkostadne fermy chowu trzody chlewnej i bydła. Wraz z korzyściami ekonomicznymi – dynamiczny rozwój rolnictwa konwencjonalnego powoduje jednak zmiany w środowisku. Ustalenia Wspólnej Polityki Rolnej UE i Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) zmierzają do spowolnienia (retardacji) niekorzystnych zmian środowiska obszarów wiejskich. Dają podstawy do ochrony środowiska glebowo-wodnego przed postępującą degradacją, a także do ochrony różnorodności biologicznej na różnych poziomach. Wspomaga to także przyjęta w 2011 roku przez Komisję Europejską, Strategia Różnorodności Biologicznej. „Zazielenianie upraw” i szczegółowe pakiety w ramach programów rolnośrodowiskowo-klimatycznych. Wspierają one utrzymanie różnorodności biologicznej na obszarach posiadających duże walory przyrodnicze. W artykule przedstawiono działania w celu ochrony krajobrazu i różnorodności biologicznej.

EN

The area of Polish landscape is very diverse in land structure and landscape, with predominance of agricultural landscapes. Agricultural landscape is characterized by intensive land development for the needs of agricultural production and a significant share of seminatural elements. In many rural areas agro-ecosystem are characterized by the dominance of monoculture in crops. Farms of breeding pigs and cattle are present in western part of Polish landscape. Along with economic benefits – the dynamic development of conventional agriculture causes, however, changes in the environment. Establishes of EU Common Agricultural Policy and the Rural Development Programmes (RDP) aimed at slowing down (retardation) adverse changes in rural areas environment. Retardation provides a basis for soil and water environment protection against the ongoing degradation and biodiversity protection at diﬀerent levels. It supports also adopted in 2011 by the European Commission Strategy for Biological Diversity “Greening the crop” and detailed package of rural-environment-climate programs and promotion of biodiversity keeping in areas with high natural values. The paper presents actions in landscape and biodiversity protection.

13

Determinanty wartości krajobrazu rolniczego na przykładzie gminy Góra Kalwaria

Małażewska S.

Ekonomia i Środowisko

|

2016

|

nr 1

64--73

PL

Celem niniejszego artykułu było przedstawienie determinant wyceny krajobrazu rolniczego w ocenie mieszkańców wiejsko-miejskiej gminy Góra Kalwaria. Wyceny krajobrazu dokonano z zastosowaniem Contingent Valuation Method (CVM), a wykorzystując metodę drzew klasyfikacyjnych i regresyjnych CART wskazano determinanty wyceny.

EN

Because that the agricultural landscape is a public good it does not have a market price. However, there are methods available for estimating the value of non-market goods. Using one of the methods of valuation which is the Contingent Valuation Method (CVM) the survey research among 120 residents of rural-urban commune of Góra Kalwaria was conducted, in reference to the rural landscape valuation. Using the CART method, the following determinants of valuation of the landscape were identified: age, visiting rural areas, type of residence, length of residence in a given place and personal income. The main determinant of the landscape value in this study group was age of respondents, which is reflected in the studies of other authors. However, those studies show a dependency which is opposite to the one found in literature, specifically that people younger than 25,5 years are willing to pay higher amount of money to support the rural landscape than people older than 25,5 years.

14

Wybrane gatunki zwierząt w krajobrazie użytkowanym rolniczo i strategia ochrony dziedzictwa przyrodniczego

Pączka G., Mazur-Pączka A., Garczyńska M., Kostecka J.

Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN

|

2016

|

No 262

99--113

PL

Przez ostatnie stulecia człowiek gwałtownie modyfikował środowisko zaburzając funkcjonowanie ekosystemów i obniżając ich naturalną produktywność. Doprowadziło to do zubożenia wielu obszarów, które obecnie nie 100 zaspokajają potrzeb życiowych wielu gatunków dzikich zwierząt [Mroczek, Pączka 2009]. W krajobrazie polnym i leśnym doszło do zmian, których konsekwencją jest wzrost liczebności populacji niektórych gatunków, co z kolei ma dalszy wpływ na jakościowe i ilościowe zmiany w krajobrazie. Synantropizacja środowiska przejawia się m.in. budowaniem ciągów ogrodzeń czy wytyczaniem w pobliżu lasów autostrad oraz dróg szybkiego ruchu przerywających naturalne korytarze ekologiczne i sprawia, że główną bazą żerową zwierząt dziko żyjących stały się grunty uprawne, ponieważ naturalne siedliska leśne zostały przeciążone [Wójcik 2011].

EN

Beaver, wild boar and deer play important roles in the ecosystems and contribute to the functioning of complex relationships in the nature. They are an element of ecosystem services. Because they become a new synanthropic species and the anthropopressure changed their home ranges, they are competing for space and resources with human. As a consequence, damages and losses are notified. According to the sustainable development we must take their needs and requirements into account in order for them to become partakers, not pests, in habitats occupied together with a man. In shaping a new look for the presence of expansive species, help of different professions is needed, including landscape architects and representatives of modern educational services. They should shape the attitudes of the inhabitants of rural areas. The acceptance of actions to support ecosystem services based on biological diversity is urgently needed.

15

Zróżnicowanie szaty roślinnej zagłębienia bezodpływowego w zależności od warunków wilgotnościowych

Franczak M., Franczak Ł

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

Nr 41

19--25

PL

Zmiany stopnia uwilgotnienia siedliska są jednym z najważniejszych czynników oddziałujących na zmienność zbiorowisk roślinnych oraz tworzących je populacji gatunków. Celem badań była próba odpowiedzi na pytanie: czy struktura ilościowa i jakościowa pokrywy roślinnej wykazuje zróżnicowanie na tle stopnia uwilgotnienia podłoża? Badaniami objęto zagłębienie bezodpływowe, niewielki izolowany obiekt hydrogeniczny, usytuowany w krajobrazie rolniczym Wyżyny Lubelskiej. W analizowanym zagłębieniu wytyczono transekt, wzdłuż którego wydzielono płaty roślinności, w których na stałych powierzchniach badawczych wykonano spisy florystyczne. W latach 2006–2013 prowadzono obserwacje zalegania poziomu wód powierzchniowych. Na tej podstawie wyróżniono cztery strefy wilgotności siedliska. Otrzymane wyniki wskazują, że flora analizowanych obiektów charakteryzuje się bardzo szerokim spektrum tolerancji ekologicznej. Szata roślinna badanego obiektu kształtowana jest przez wilgotność siedliska, której gradient zmienności warunkuje zasięg występowania wielu gatunków.

EN

Changes in the degree of habitat moisture are one of the major factors affecting the variability of plant communities and their constituent species populations. The aim of the study was to find if the quantitative and qualitative structure of the vegetation cover exhibits variability in relation to the degree of habitat moisture. The investigations were carried out in basin without outlets, i.e. small isolated hydrogenic object located in the agricultural landscape of the Lublin Upland. In basin, a transect was established, along which floristic inventories were made. In the years 2006–2013, the level of surface water were monitored. On this basis, four areas of habitat moisture were identified. The results indicate that the flora of the analysed object is characterised by a very broad spectrum of ecological tolerance. The vegetation cover is influenced by habitat moisture whose gradient determines the occurrence range of many species.

16

Łąki w krajobrazie rolniczym Płaskowyżu Proszowickiego (Wyżyna Małopolska)

Kotańska M., Towpasz K., Wójcik T., Mitka J.

Ekologia i Technika

|

2015

|

R. 23, nr 4

183--192

PL

W prawie bezleśnym krajobrazie rolniczym Płaskowyżu Proszowickiego łąki stanowią jego ważny i cenny element. Dominują w szerokich dolinach Szreniawy i Nidzicy, porastają podnóża i zbocza neolitycznych kurhanów oraz średniowiecznego grodziska w Stradowie. Obecne są też w dolinie Wisły. Rozległy, zajmujący 770 km2 Płaskowyż Proszowicki, będący subregionem Niecki Nidziańskiej, ze względu na sprzyjające warunki przyrodnicze oraz intensywne użytkowanie od neolitu, jest typowym obszarem rolniczym. W latach 1997-2000 w tym słabo poznanym fitosocjologicznie terenie, przeprowadzono badania szaty roślinnej, które potem były kontynuowane. W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w zbiorowiskach łąkowych i szuwarowych. Stosując metodę Braun-Blanqueta wykonano 1600 zdjęć fitosocjologicznych. Uzyskane dane przeanalizowano metodami numerycznymi i statystycznymi. Stwierdzono, że występowanie muraw kserotermicznych (Festuco-Brometea) i łąk wilgotnych (zwłaszcza ze związku Calthion) jest charakterystycznym rysem szaty roślinnej Płaskowyżu Proszowickiego. W zbiorowiskach tych rosną gatunki rzadko występujące w innych regionach kraju a ich rozmieszczenie przestrzenne, związane z rozmaitymi formami terenu i zróżnicowanym podłożem, wpływa znacznie na heterogeniczność krajobrazu, w którym aż 80% terenu pokrywają pola uprawne. W grupie łąk kośnych i szuwarów wyróżniono 32 zespoły i 4 zbiorowiska roślinne. Na podstawie analizy zdjęć fitosocjologicznych z fitocenoz 5 głównych zespołów stwierdzono istotne statystycznie zależności między liczbą gatunków a wilgotnością gleby, nachyleniem zboczy, użytkowaniem i typem łąki. Najbogatsze w gatunki okazały się fitocenozy rosnące na lekko nachylonych zboczach, na glebach świeżych. Szczególnie wyraźnie zaznaczył się wpływ użytkowania na bogactwo gatunkowe płatów użytkowanych w porównaniu z płatami porzuconymi.

EN

In strongly deforested landscape of the Proszowice Plateau, in 80% covered by arable lands, meadows form an important and valuable element. They dominate in extended valleys of the Szreniawa and Nidzica rivers, where occupied bottoms and slopes of the Neolithic tomb mounds (barrows), and wide area of the Medieval settlement in Stradów. They are also present in the Vistula River valley. Due to the favourable natural conditions and intensive land management since the Neolithic, the vast 770-km2 area of the Proszowice Plateau, i.e. a subregion of the Nida Basin, is a typical agricultural area. In 1997-2000, investigations of the vegetation cover were carried out and later continued in this region, which is still poorly explored in terms of phytosociology. This article presents results of research conducted in meadow and swamp communities. 1600 phytosociological releves were taken with the use of the Braun-Blanquet method the data obtained were analysed with multivariate and statistical methods. It was found that the occurrence of xerothermic grasslands (Festuco-Brometea) and wet meadows (particularly from the alliance Calthion) is a characteristic feature of the vegetation cover in the Proszowice Plateau. These communities comprise species that are rare in other regions of the country, and their spatial distribution associated with various terrain forms and diverse substrates exerts a substantial effect on the heterogeneity of the landscape. In the groups of meadows and rushes, 32 associations and 4 plant communities were distinguished. Based on the phytosociological releves from the phytocoenoses of five main associations, statistically significant relationships were found between the number of species and soil moisture, slope inclination, and the meadow management and type. Phytocoenoses growing on slightly inclined slopes and fresh soils exhibited the highest species richness. Particularly evident was the influence of the type of land management on the species richness in managed patches, compared with the abandoned land.

17

Eco-energy Anthropopressure in the Agricultural Landscape

Bielińska E.J., Futa B., Baran S., Pawłowski L.

Problemy Ekorozwoju

|

2014

|

Vol. 9, nr 2

99--111

EN

Eco-energy anthropopressure specifically affects the agricultural landscape, but is essential for society to survive and grow. While developing new dependencies and demonstrating large transgressions against the present state, eco-energy investments affect redefinition of the identity of place, society and landscape. This paper discusses management of eco-energy anthropopressure with regard to the sustainable development of society and the economy. Projects of infrastructure modernisation related to construction of renewable energy sources should consider an assessment of anthropopressure trends, which facilitate definition of priorities in measures exemplified by subsequent investments, considering their economic, environmental and social aspects. The criteria of eco-energy anthropopressure constitute the bases of analyses and guidelines when planning new undertakings. The positive trend of anthropopressure is a condition verifying the correctness of eco-energy engineering development. Application of enzymatic indicators enabling quantification of anthropogenic transformations, along with the ecological results of protective measures related to the generation of renewable energy allow for the long-term monitoring and identification of trends.

PL

Antropopresja ekoenergetyczna, aczkolwiek wywołująca określony wpływ na krajobraz rolniczy, jest niezbędna do przetrwania i rozwoju społeczeństwa. Inwestycje ekoenergetyczne budując nowe zależności i wykazując dużą transgresję w stosunku do stanu obecnego, wpływają na redefinicję tożsamości miejsca, społeczeństwa i krajobrazu. W artykule omówiono zarządzanie antropopresją ekoenergetyczną w kierunku zrównoważonego rozwoju społeczeństwa i gospodarki. Projekty modernizacji infrastruktury związane z budową źródeł energii odnawialnej powinny uwzględniać ocenę trendu antropopresji, co ułatwi określenie priorytetyzacji w działanich egzemplifikujacych się kolejnymi realizacjami inwestycji, uwzględniającymi aspekty ekonomiczne, środowiskowe i społeczne. Kryteria antropopresji ekoenergetycznej stanowią podstawę przy przygotowaniu analiz i wytycznych do planowania nowych przedsięwzięć. Warunkiem sprawdzającym poprawność rozwoju ekoenergetyki jest pozytywny trend antropopresji. Zastosowanie wskaźników enzymatycznych umożliwiających kwantyfikację przemian antropogenicznych oraz ekologicznych efektów realizacji zabiegów ochronnych związanych z wytwarzania energii odnawialnej pozwala na monitoring długookresowy oraz identyfikację trendów.

18

The importance of winter catch crops compared with other farmland habitats to birds wintering in Poland

Goławski A., Kasprzykowski Z., Jobda M., Duer I.

Polish Journal of Ecology

|

2013

|

Vol. 61, nr 2

357--364

EN

The study examined the importance of winter catch crops (intercrops) to wintering birds in a low-intensity farming area of Poland. Birds were counted on two occasions between November 2009 and January 2010 in 514 research plots in two different parts of the country. During the two counts 28 species were recorded. Yellowhammer Emberiza citrinella, Corn Bunting Emberiza calandra, Tree Sparrow Passer montanus and Shorelark Eremophila alpestris were the most numerous species. The statistical analysis (GLZ) of the influence of survey, location and habitat types on the occurrence of birds in the farmland did not reflect the significant effect on any variables. Significant differences in densities of birds between the habitats analysed (GLM) were noted. The stubbles supported a relatively greater density of birds than the mustard winter catch crop and ploughed fields. Increasing the area of winter catch crops at the expense of ploughed fields may favour birds, but when winter crops are sown in fields that would otherwise be left as stubble, wintering conditions for birds deteriorate, especially for buntings.

19

Przekształcenia śródpolnych mokradeł Pojezierza Dobrzyńskiego w świetle archiwalnych materiałów kartograficznych

Koprowski J., Łachacz A., Pieńkowski P., Szpigiel M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2012

|

T. 12, z. 3

123-138

PL

Mokradła w środkowej części Pojezierza Dobrzyńskiego były intensywnie przekształcane w wyniku rozwoju osadnictwa i rolnictwa. Podstawowym zabiegiem, prowadzącym do likwidacji mokradeł, było odprowadzenie wody za pomocą rowów. Dzięki zachowanym archiwalnym materiałom kartograficznym można, począwszy od XVIII w., prześledzić proces przekształceń mokradeł i sieci rowów melioracyjnych. Pomimo długotrwałej presji na środowiska podmokłe w badanym regionie zachowały się różne typy małych zbiorników wodnych i mokradeł śródpolnych. Stopień zaawansowania zaniku mokradeł jest uzależniony od rejonu badań i okresu, dla którego obliczono zmiany. Obecnie udział mokradeł w powierzchni terenu wynosi ok. 11% i jest mniejszy od średniej krajowej (13,9%) (DEMBEK i in. 2000). Pozostałości małych mokradeł na terenach rolniczych, jako cenne siedliska, powinny być chronione przed zabudową, niewłaściwym zagospodarowaniem i zniszczeniem. Wobec braku dostępu samorządów lokalnych do specjalistycznych opracowań, pomocne w planowaniu rozwoju, zagospodarowaniu przestrzennym i w ochronie środowiska mogą być także lokalne analizy archiwalnych planów i map.

EN

Central part of Dobrzyńskie Lakeland is an area of intensive transformation of wetlands by settlement and agriculture. The basic measure leading to the elimination of wetlands was drainage by ditches. Thanks to well-preserved cartographic materials in detailed scales, the process of wetland transformation and the network of draining ditches can be tracked since the beginning of the 18th century. Despite long-lasting impact on wet sites in the study region, various types of small water Dobies and mid-field wetlands remained. The rate of wetland disappearance depended on the area and the study period, for which the changes were calculated. Nowadays, the share of wetlands in the total area amounts approximately 11% and is smaller than the mean for Poland (14%). The remains of small wetlands in agricultural areas, as valuable sites, should be protected from being built-up, improperly managed and devastated. Since local authorities do not have access to expert reports and other elaborations, local analyses of archival plans and maps may be useful in planning spatial development and environmental protection.

20

Sady w krajobrazie – między archetypem raju a współczesnym ogrodem użytkowym

Staniewska A., Skrzyński J.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2012

|

R. 109, z. 8-A

103--118

PL

Sady są nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu. Utożsamiane z archetypicznym rajem z jednej strony, są obszarami produkcji owoców, czyli założeniami z definicji użytkowymi. Praca podejmuje problematykę przeobrażeń sadów w skali krajobrazowej zachodzących w związku z wprowadzaniem do uprawy różnych odmian i ich odmiennymi pokrojami oraz kształtowaniem koron w celu osiągania jak najlepszych plonów. Artykuł opisuje kilka aspektów tego zagadnienia, począwszy od archetypu rajskiego ogrodu, przez ukazanie odmian historycznych i współczesnych oraz różnic w ich prowadzeniu, aż po rozważania dotyczące estetycznych aspektów założeń sadowniczych z punktu widzenia sztuki ogrodowej. Studium przypadku dotyczy malowniczego regionu jeziora Bodensee jako inspirującego przykładu obszaru nowoczesnego sadownictwa.

EN

Polish landscape in many regions still remains agricultural. Especially visible and typical are orchards. They are often traditionally associated with the archetype of the paradise, while on the other hand they are typical utility gardens. The paper deals with the landscape change connected with the development of pomology in the last 60 years and introduction of dwarfing rootstocks of apple trees. A comparison between old and new apple cultivars is made and different ways of forming are shown. Aesthetic aspects were also analysed with the reference to landscape interiors theory and composition. Apart from Polish examples, a case study focuses on the Bodensee region in southern Germany.