Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Estimation of Long-Term Suspended Sediment Yield from a Small Agricultural Catchment

Krajewski Adam, Banasik Kazimierz, Hejduk Leszek

Journal of Ecological Engineering

|

2024

|

Vol. 25, nr 1

99--107

EN

Predicting and estimating sediment yield from the catchment is crucial for the effective management of water resources and controlling soil erosion. Universal Soil Loss Equations (USLE) and their modifications have been appreciated and commonly applied among many methods. The idea of this work is to use the ESDAC database (a web platform hosting a series of pan-European and global datasets on soil erosion) to build the modified form of the USLE for the Zagożdzonka catchment, a small agricultural area located in central Poland. The calculated sediment yield is compared with the one determined based on the reservoir survey. The conducted analyses show that the average annual suspended sediment yield from the study catchment estimated using the MUSLE equation accounts for 201 Mg and is close to that determined based on the reservoir survey, i.e., 248 Mg. However, MUSLE, with the initially proposed parameters, will overpredict sediment transport at the study site. The ESDAC database may support local studies concerning soil erosion and sediment transport. The research is helpful for policymakers, planners, and engineers.

2

Micromycetes Communities of Soil Fungi Occurring in the Buffer Zones of Selected Agricultural Catchment

Tyszkiewicz Zofia, Krasowska Małgorzata

Journal of Ecological Engineering

|

2022

|

Vol. 23, nr 1

129--136

EN

The studies of micromycetes fungi and physicochemical properties were carried out on the soils of buffer zones of a small watercourse in the agricultural landscape of north-eastern Poland. One of the zones was under a tree which was adjacent to the arable soil, the other one was under a turf located near the grassland. It turned out that the character of vegetation and the way the land was used had an influence on the analyzed soil parameters. Soil under trees was characterized by more diversified structures of fungi communities, it also produced more carbon dioxide and nitrous oxide than soil under turf. This allows us to state that tree-lined buffer zones are more effective in preventing surface water pollution by biogenic compounds displaced from agricultural land compared to the buffer zone under the grassing.

3

Monitoring of selected fertilizer nutrients in surface waters and soils of agricultural land in the river valley in Central Poland

Burzyńska Irena

Journal of Water and Land Development

|

2019

|

no. 43

41--48

EN

The aim of the study was to assess the content of soluble forms of fertilizer nutrients (N, P, K) in the cultivated soil layer up to 20 cm deep from agricultural land in the river valley, and the concentration of these nutrients in the surface waters of the Raszynka River. In the years 2016–2017, the surface water samples from the Raszynka Rriver (17 points) and soil (19 points) were collected from agricultural areas near the Raszynka River. The surface water samples were collected once a month during the March–October 2016–2017. The contents of nitrogen (Ntot, NO3-N and NH4-N), phosphorus (Ptot, PO4-P), total organic carbon (TOC and K and Ca) in soils and in waters were determined in the sample solutions. It was shown that river water was of low quality due to the high concentration of nitrogen and phosphorus and electrical conductivity (EC). The most polluted were the waters of the lower section of the river located in the vicinity of arable land and agricultural built-up areas. The soluble forms of nutrients content in the cultivated soil layer was varied depending on the kind of nutrient, way of agricultural land use, and the term of soil sampling. The content of dissolved P forms in the soil was the highest in autumn on arable lands after harvesting of vegetables (GO-W: 10.24 mg Ptot∙kg–1 in D.M.) and this component may migrate with surface runoff and increase the risk of surface water eutrophication.

PL

Celem pracy była ocena zawartości rozpuszczalnych form składników nawozowych (N, P, K) w uprawnej warstwie gleby do 20 cm głębokości na gruntach rolniczych w dolinie rzecznej oraz stężenia tych składników w wodach powierzchniowych rzeki Raszynki. W latach 2016–2017 do badań pobierano próbki wód powierzchniowych z rzeki (17 punktów) i gleby (19 punktów) z terenów rolniczych sąsiadujących z rzeką Raszynką. Próbki wód powierzchniowych pobierano raz w miesiącu w okresie III–X 2016–2017. W roztworach wodnym i po ekstrakcji gleby oznaczono zawartość związków azotu (Nog, N-NO3 i N-NH4), fosforu (Pog, P-PO4), ogólnego węgla organicznego – OWO (ang. total organic carbon – TOC) oraz K i Ca. Wykazano, że wody rzeki były niskiej jakości ze względu na znaczne stężenie azotu i fosforu oraz wartości przewodności elektrycznej właściwej (EC). Najbardziej zanieczyszczone były wody dolnego odcinka rzeki położone w sąsiedztwie gruntów ornych oraz rolniczych terenów zabudowanych. Zawartość rozpuszczalnych form składników w uprawnej warstwie gleby była zróżnicowana w zależności od rodzaju składnika mineralnego, sposobu użytkowania gruntów rolnych oraz terminu pobrania próbek gleby. Zawartość rozpuszczonych form P w glebie była największa jesienią na gruntach ornych po zbiorze warzyw (GO-W: 10.24 mg Pog∙kg–1 s.m.), a składnik ten może migrować ze spływem powierzchniowym i zwiększać ryzyko eutrofizacji wód powierzchniowych.

4

Soils of Buffer Zones as a Source of Nitrogen Compounds

Krasowska Małgorzata

Journal of Ecological Engineering

|

2019

|

Vol. 20, nr 1

214--219

EN

A buffer zone is a belt of shelter or permanent grassland separating the agricultural land from watercourses and water reservoirs. According to the Code of Good Agricultural Practices, they constitute a landscape element that can limit the migration of biogenic substances. Increasing attention is paid to the fact that these barriers are effective during the growing season. However, in the autumn-winter and early-spring half-year, they can be a source of nitrogen compounds leached from the catchment to the surface water. In connection with this, research was undertaken to assess the content of nitrogen compounds in the soil of the zone at the channel and water of the watercourse in a small agricultural catchment. The processes occurring in the buffer zones leading to the release of biogenic compounds do not only concern leaching them to surface and groundwater; therefore, the amount of nitrous oxide emissions, which is the result of the denitrification process occurring in the soil, was examined. On the basis of the obtained results, it was found that an increased content of nitrogen compounds in the soil of buffer zones may have an impact on the elevated emission of N2O and a raised content of these substances in surface water.

5

Wstępny monitoring makro- i mikroskładników w osadach dennych rzeki Gowienicy

Ligocka K., Burczyk P.

Inżynieria Ekologiczna

|

2018

|

Vol. 19, nr 6

114--120

PL

Do badań wytypowano położoną w zlewni typowo rolniczej, rzekę Gowienicę Miedwiańską. Badania prowadzono w latach 2014 – 2015. Próbki osadów dennych z badanej rzeki pobierano z warstwy 0-30 cm. W pobranych próbkach oznaczono zawartość całkowitą pierwiastków tj.: Ca, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Zn. Celem podjętych badań był wstępny monitoring rozprzestrzeniania się makro- i mikroskładników w osadach dennych rzeki Gowienicy wzdłuż jej biegu. Wykonane analizy w próbkach osadów dennych pozwoliły zaobserwować, że najwyższe stężenia analizowanych pierwiastków, zarówno w 2014 i 2015 roku wystąpiły w końcowym odcinku badanej rzeki (P-5 i 6) za wyjątkiem stężeń cynku, gdzie najwyższe stężenie wystąpiło w początkowym jej odcinku w punkcie nr 2. Podwyższone stężenia spowodowane mogą być spowolnieniem biegu rzeki. Najwyższe istotnie statystycznie dodatnią korelacje dla osadów rzeki Gowienicy wykazano pomiędzy magnezem i sodem w 2014 i 2015 roku. Również analiza wykazała istotnie statystyczną korelacje dla wapnia i miedzi (w 2014 i 2015 roku) oraz dla wapnia i manganu w 2014 i 2015 roku.

EN

Gowienica Miedwiańska river, located in a typical agricultural catchment, was selected for the research. They were carried out in 2014-2015. Samples of bottom sediments from the river were collected from the 0-30 cm layer. In the samples taken, the total content of the elements was determined: Ca, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Zn. The aim of the research was to initially monitor the spread of macro- and microelements in bottom sediments of the Gowienica River along its course. The analyzes performed in the bottom sediment samples allowed to observe that the highest concentrations of the analyzed elements in both 2014 and 2015 occurred in the final section of the studied river (P-5 and 6) with the exception of zinc concentrations, where the highest concentration occurred in the initial section in point no. 2. Increased concentrations may be caused by a slowing down of the river water speed. The highest statistically significant positive correlations for the deposits of the Gowienica River appeared between magnesium and sodium in 2014 and 2015. The analysis also showed statistically significant correlations for calcium and copper (in 2014 and 2015) and for calcium and manganese in 2014 and 2015.

6

Sezonowe zmiany składu chemicznego wód rzecznych w zlewni rolniczej

Krasowska M.

Inżynieria Ekologiczna

|

2017

|

Vol. 18, nr 3

175--183

PL

Jakość wód powierzchniowych kształtowana jest przez szereg procesów zachodzących na obszarze całej zlewni. Dominującą rolę w kształtowaniu zmian właściwości fizyko-chemicznych wód odgrywają warunki hydrometeorologiczne, których zmienność podyktowana jest sezonowością. Szczegółowa charakterystyka środowiska wodnego jest ważnym aspektem przy ocenie zmienności czasowej jakości wód powierzchniowych, a informacje te są niezbędne do prowadzenia zrównoważonej gospodarki wodnej. W związku z tym celem pracy było zbadanie sezonowej zmienności składu chemicznego wód niewielkiego cieku w krajobrazie rolniczym w warunkach Polski Północno-Wschodniej. Badania obejmowały analizę wybranych właściwości fizyko-chemicznych wody w ciągu roku, wykonanie analizy czynnikowej, w celu identyfikacji procesów kształtujących zmiany sezonowe oraz obliczenie wskaźników Markhama (indeksu sezonowości i pory koncentracji). Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że właściwości fizyko-chemiczne wód badanego cieku podlegały wahaniom sezonowym. Wskazano zależność pomiędzy zawartością poszczególnych składników rozpuszczonych a wielkością przepływu. Stwierdzono, że w warunkach hydroklimatycznych Polski Północno-Wschodniej intensywne wymywanie oraz podwyższone stężenia głównie biogenów obserwuje się podczas wezbrań wywołanych topnieniem pokrywy śnieżnej i opadami deszczu zimą i wczesną wiosną. W związku z tym okres ten może być krytyczny dla jakości wód powierzchniowych w krajobrazie rolniczym.

EN

The quality of surface water is shaped by a number of processes taking place across the catchment. The dominant role in shaping changes in physico-chemical properties of water play hydrochemical conditions. Detailed characteristics of the aquatic environment is an important aspect in assessing the variability of temporary surface water quality, and the information is necessary for sustainable water management. Therefore, the aim of this study was to investigate the seasonal variability of the chemical composition of water of a small stream in the agricultural landscape in north-eastern Poland. The study included analysis of selected physico-chemical properties of water per year, performing factor analysis in order to identify the processes that shape seasonal changes and the calculation of indicators Markham (index of seasonality and time of concentration). The results found that the physicochemical properties of water examined watercourse been subject seasonal ﬂuctuations. It indicates the relationship between the content of the individual components dissolved and the size of ﬂow. It was found that in conditions of Polish north-eastern intensive washing and increased levels of nutrients were observed during high water caused by melting snow and rainfall in winter and early spring. Therefore, this period can be critical for the quality of surface water in the agricultural landscape.

7

Potential possibilities of water retention in agricultural loess catchments

Zubala T., Patro M.

Journal of Water and Land Development

|

2016

|

no. 30

141--149

EN

The growing water deficit and the increased demand for water, as well as economic problems and inadequate spatial planning in many regions indicate a necessity of developing more effective rules of programming and realisation of works concerning the water management in small catchments. The paper presents a sample analysis of the possibilities of increasing water retention in the agricultural loess catchments with periodic streams. The scope of the study included the determination of physical parameters of selected sub-catchments (geometry, soil cover, land use, etc.) and of the sources of threat to water resources, resulting from construction and geomorphological conditions. Pre-design assumptions of dammings were developed, taking into account anti-erosion protective measures, and treatments increasing the landscape retention of water were proposed. Creating surface retention objects should be an important source of water in simplified agroecosystems, especially in regions, where productivity to a great extent depends on natural weather conditions. Proper management of the fourth-order loess basin of the Ciemięga River (area of about 150 km2, the presence of 50 lateral valleys) could give a temporary reservoir retention reaching 500 thousand m3. Farmers should be encouraged to seek “own water sources” (including the accumulation of water within wasteland), using appropriate economic instruments (tax reliefs for the documented volume of retained water, e.g. in small retention reservoirs).

PL

Rosnący deficyt i zwiększone zapotrzebowanie na wodę, jak również problemy ekonomiczne i niewłaściwe planowanie przestrzenne w wielu regionach wskazują na konieczność wypracowania bardziej efektywnych zasad programowania i realizacji zadań w zakresie gospodarki wodnej w małych zlewniach. W pracy przedstawiono przykładową analizę możliwości zwiększenia retencji wodnej w rolniczych zlewniach lessowych z ciekami okresowymi. W ramach badań wyznaczono parametry fizyczne wybranych zlewni cząstkowych (geometria, pokrywa glebowa, zagospodarowanie itp.) oraz określono źródła zagrożeń zasobów wodnych, wynikających z warunków urządzeniowych i geomorfologicznych. Wykonano założenia przedprojektowe piętrzeń z uwzględnieniem zabezpieczeń przeciwerozyjnych oraz zaproponowano zabiegi zwiększające krajobrazową retencję wodną. Tworzenie obiektów retencji powierzchniowej powinno być ważnym źródłem wody w uproszczonych agrosystemach, zwłaszcza w regionach, w których produktywność w dużym stopniu zależy od naturalnych warunków pogodowych. Dzięki właściwemu zagospodarowaniu lessowego dorzecza IV rzędu rzeki Ciemięgi (powierzchnia około 150 km2, obecność ok. 50 dolin bocznych) można by uzyskać chwilową retencję zbiornikową sięgającą 500 000 m3. Należy zachęcać rolników do poszukiwania „własnych źródeł wody” (m.in. gromadzenie wody w obrębie nieużytków), stosując odpowiednie instrumenty ekonomiczne (ulgi podatkowe za udokumentowaną objętość retencjonowanej wody, np. w zbiornikach małej retencji).

8

Wpływ intensywnych opadów deszczu na wymywanie substancji biogennych ze zlewni rolniczej

Krasowska M.

Inżynieria Ekologiczna

|

2016

|

Nr 47

1--9

PL

W pracy przedstawiono wyniki pomiarów wielkości opadów atmosferycznych, natężenia przepływu oraz stężenia azotanów, fosforanów i jonów amonowych w wodach niewielkiego cieku w krajobrazie rolniczym w okolicach Białegostoku. Stwierdzono, że występowanie gwałtownych opadów deszczu może przyczynić się do pogorszenia jakości wód cieku w krajobrazie rolniczym. Stężenie substancji rozpuszczonych rośnie w trakcie zwiększonego natężenia przepływu wody w cieku, a maleje w trakcie niskich stanów wody. Podczas półrocza letniego w 2009 r. wody niewielkiego cieku transportowały około 365 kg ładunku azotanów, 12 kg jonów amonowych i około 5 kg fosforanów. Natomiast w roku 2010 w miesiącach maj – wrzesień, w wodzie cieku odnotowano około 1139 kg ładunku azotanów, 8 kg jonów amonowych i około 19 kg fosforanów. W związku z tym wezbrania wywołane opadami deszczu są okresem intensywnego wymywania biogenów.

EN

Studies on the influence of hydrological and meteorological events to leaching of NO3-, NH4+43-. were carried out in the years 2009 and 2010, in a small agricultural catchment near Bialystok. The results of measurements of weather conditions, rate of flow and chemical composition of the flow were presented in the work. It was found that a sudden rainfall is a critical period for courses in the agricultural landscape. The concentration of dissolved substances increases during the increased flow of water in the watercourse, whereas it decreases during the low water levels. In the year 2009, during the summer of a small stream of water transported about 365 kg load of nitrate, 12 kg of ammonium ions and about 5 kg of phosphate. However, in the year 2010 in the months of May – September, approximately 1139 kg load of nitrate, 8 kg of ammonium ions and about 19 kg of phosphate. Therefore, the flooding caused by pouring rains is a period of intense leaching of NO3-, NH4+43-.

9

Drogi migracji biogenów w zlewni rolniczej

Krasowska M., Banaszuk P.

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

Nr 43

35--41

PL

W ostatnich latach prowadzi się wzmożone badania dotyczące obiegu substancji rozpuszczonych w zlewniach rolniczych. Istotne znaczenie dla translokacji zanieczyszczeń mają proporcje, w jakich w całkowitym odpływie uczestniczą różne formy migracji wody, czyli spływ powierzchniowy, podpowierzchniowy i odpływ podziemny. Badania wykonane w zlewni rolniczej wykazały, że udział poszczególnych dróg migracji w zlewni jest zmienny w czasie i przestrzeni. W warunkach Polski Północno-Wschodniej okresem najintensywniejszej denudacji chemicznej są wezbranie roztopowe. W związku z tym roztopy wczesnowiosenne są okresem krytycznym dla jakości wód w krajobrazie rolniczym. Ponadto w zlewniach rolniczych istotną składową odpływu są odcieki drenarskie silnie zanieczyszczone biogenami.

EN

In recent years, research was carried out on pathways of substances dissolved in the agricultural catchments. The proportions in which the total outflow involves the forms of water migration: runoff, subsurface and base flow are important for translocation of pollutants are. The study showed that the share of individual migration routes in the basin is variable in space and time in agricultural catchment. In the North-Eastern Poland the most intense period of chemical denudation is snowmelt. Therefore, early spring melt is critical for water quality . In addition, part of the outflow of highly contaminated are tile drain outflow in agricultural catchments.

10

Sezonowa zmienność stosunku azotu do fosforu w górnej części zlewni rzeki Zagożdżonki

Hejduk L.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2012

|

Vol. 21, No. 1

27--37

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych na rzece Zagożdżonce. Rzeka Zagożdżonka jest lewobrzeżnym dopływem Wisły i znajduje się około 100 km na południe od Warszawy. Dane z 10 punktów pomiarowych zgromadzone podczas 7 terminów poboru wykorzystano do oceny relacji azotu do fosforu w wodzie rzeki. Stosunek N: P zmieniał się w zakresie od 1:0,8 do 1:19,9 a najwyższą zmienność zaobserwowano w punkcie poboru poniżej zbiornika o nazwie "Staw Górnym". W większości punktów poboru (w 7 z 10), azot stanowił czynnik limitujący przyrost biomasy.

EN

Paper present results of investigation carried on Zagożdżonka river. Zagożdżonka river is a left bank inflow of Vistula river and is located about 100 km south of Warsaw. The data from 10 sampling points taken during 7 sampling campaign were used for estimation of N:P ratio in river. The N:P ratio varied form 1:0,8 to 1:19,9 and the highest changeability were investigated in the sampling point below the reservoir called "Staw Górny". Most points (7 of 10) in which measurements were made indicate the nitrogen as a factor limiting the biomass growth.

11

Wymywanie skladników rozpuszczonych z małej zlewni rolniczej podczas wezbrania roztopowego

Krasowska M., Banaszuk P.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 1

139-157

PL

Badania nad migracją rolniczych zanieczyszczeń obszarowych prowadzono w zlewni o powierzchni 187 ha podczas wezbrań roztopowych między styczniem i kwietniem 2009 r. W przemieszczaniu zanieczyszczeń obszarowych w trakcie wezbrań kluczową rolę odgrywały korytarze migracyjne, zarówno powierzchniowe (bruzdy, koleiny, żłobiny), jak i podziemne (dreny), których aktywność zmieniała się w czasie, w zależności od warunków hydrotermicznych. Obecność dróg uprzywilejowanej migracji roztworów powodowała zwiększenie bezpośredniego kontaktu wód zlewni z ciekiem, a ponieważ przemieszczające się rozpuszczone składniki omijały potencjalne struktury buforujące, dochodziło do znaczącego zwiększenia ich stężenia w cieku. Szczególnie ważną rolę w przemieszczaniu azotanów odgrywały systemy drenarskie. W okresie ich największej aktywności stężenie NO3- w wodach niewielkiego cieku przekraczało 50 mg·dm-³.

EN

The study on the migration of agricultural pollution was performed in an agricultural catchment (187 ha) during snowmelt induced high flow event between January and April 2009. The most important role in the pollutant movement had flow pathways such as cultivation lines, ditches and fractures in karst aquifer and drainage systems. The activity of flow pathways changed over time and depended on hydro-meteorological conditions. Drainage systems were of particular importance for the movementof NO3-. The concentration of NO3- exceeded 50 mg·dm-³. The short period of snowmelt may be perceived as critical for stream water quality. In early spring, high export of nutrients along surface and shallow subsurface hydrological pathways is little affected by vegetation of the widely promoted buffer strips because at this time the vegetation is still in a dormant phase.

12

Relacje między wybranymi formami fosforu a rumowiskiem unoszonym w rzece Zagożdżonce

Hejduk L.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2011

|

Vol. 20, No. 4

311--320

PL

Próby z czternastu wezbrań zostały zbadane pod względem stężenia rumowiska unoszonego (SS), fosforanów rozpuszczonych (SP), fosforu ogólnego (TP) oraz fosforu związanego z cząstkami rumowiska (TPP). Badanie zostało przeprowadzone dla małej zlewni nizinnej rzeki Zagożdżonki położonej w okolicach Radomia w profilu Czarna, zamykającym zlewnie o powierzchni 23,4 km2 . Wartości kulminacyjne stężenia rumowiska unoszonego wahały się od 562,7 mg/dm3 do 16,3 mg/dm3 w zależności od wezbrania a w większości przypadków kulminacja stężenia rumowiska występowała przed kulminacją przepływu. Zmienności stężenia SP i TP wykazały różny przebieg w zależności od wezbrania i wahały się w granicach od 0,18 do 2,15 mgPO4/dm3 mgPO4/dm3 dla SP i 0,12 mgP/dm3 do 1,18 mgP/dm3 dla TP. Stężenie TPP wahało się od 0,1 gP/kg rumowiska do 39,1gP/kg rumowiska. Stwierdzono odwrotnie proporcjonalny, statystycznie istotny, związek pomiędzy TPP i SS (współczynnik korelacji wyniósł -0,64).

EN

Suspended sediment (SS), soluble phosphorus (SP), total phosphorus (TP) and total particle phosphorus (TPP) data from 14 storm events has been examined, The investigation has been carried on a small 23,4 km2 , lowland, agricultural Zagożdżonka watershed located near Radom. The peaks of suspended sediment concentration varied from 562,7 mg/dm3 to 16,3 mg/dm3 depend on flood event and in most of cases priori the runoff peak. The SP and TP shows different concentration pattern depend on event and reach values from 0,18 mgPO4/dm3 to 2,15 mgPO4/dm3 for SP and 0,12 mgP/dm3 to 1,18 mgP/dm3 for TP. The concentration of TPP varied from 0,1 gP/kg sediment to 39,1 gP/kg sediment. The inverse statistical significant relationship between TPP and SS has been found with correlation coefficient equal -0,64.

13

Ocena wybranych charakterystyk ilościowych i jakościowych okresów bezwezbraniowych w rzece Zagożdzonce

Kaznowska E., Hejduk L.

Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska

|

2011

|

Vol. 20, No. 2

108--118

PL

Badaniem objęto małą rolniczą zlewnię rzeki Zagożdżonki, usytuowaną na Nizinie Mazowieckiej. Analizy ilościowe i jakościowe wykonano dla okresów bezwezbraniowych w rzece Zagożdżonce, które podzielono na dwa rodzaje: okresy niżówkowe oraz okresy o przepływach wyższych od poziomu granicznego niżówki, a niższych od przepływy równego podstawie fali wezbraniowej. Charakterystyki jakościowe dotyczyły wyników analiz chemicznych stężeń azotanów i fosforanów uzyskanych z próbek wody pobieranych raz w tygodniu, w okresie 2008-2009. Określone stężenia biogenów przeliczono na ładunki, na podstawie wyników pomiarów natężenia przepływu w profilu Czarna na rzece Zagożdżonce. Charakterystyki ilościowe okresów niżówkowych: średni czas trwania niżówek, średni deficyt niżówki, minimalny i średni przepływ niżówki, określono na podstawie dobowych hydrogramów przepływów z 1991- 2009, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich dwóch lat: 2008 i 2009.

EN

The paper presents the results of evaluation of quantitative and qualitative characteristics of periods without floods, separated on the daily flow data at the Czarna gauging station in agricultural the Zagożdżonka River catchment. Qualitative analysis concerned the value of phosphorus and nitrogen loads. During investigated period (1991–2009), streamflow droughts occurs only in summer time. The lowest concentration of nitrate has been notices during summer month and the lowest concentration of phosphate during winter months. The highest daily average loads of nitrates and phosphate has been noticed during winter time and the lowest for a low flow periods.

14

Źródła azotu i fosforu oraz drogi ich migracji podczas wezbrania roztopowego w małej zlewni rolniczej

Banaszuk P., Krasowska M., Kamocki A.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 4

5-26

PL

Badania dotyczące dróg migracji składników biogenicznych w małej (187 ha) zlewni rolniczej w okolicach Białegostoku (Polska NE) wykazały, że podczas wezbrania roztopowego odpływ cieku i jego skład chemiczny są kształtowane przez spływ powierzchniowy, głębsze wody gruntowe i wody glebowo-gruntowe strefy przyrzecznej. Podczas kulminacji wezbrania udział spływu powierzchniowego może stanowić nawet 70% całkowitej ilości wody odprowadzanej ze zlewni. Czynnikiem sprzyjającym jego powstawaniu jest obecność lodu glebowego, który ogranicza infiltrację wody pośniegowej. Infiltracja może zachodzić na większą skalę jedynie w obniżeniach i zagłębieniach terenowych, zwłaszcza w położeniach przyrzecznych. Spływ powierzchniowy i wody gruntowo-glebowe z obszarów przyrzecznych odpowiadają za przemieszczanie 88% azotanów wynoszonych ze zlewni i aż 98% ortofosforanów. Translokacja związków rozpuszczonych jest szybka, a w związku z tym, że potok materii omija większość struktur buforowych i "subzbiorników retencyjnych", transportowany ładunek nie podlega większym przemianom jakościowym i ilościowym. Na zmniejszanie ładunku związków rozpuszczonych nie może aktywnie wpływać roślinność szeroko propagowanych naturalnych barier biogeochemicznych: pasów zadrzewień i ekstensywnych łąk, ponieważ wczesną wiosnąznajduje się ona jeszcze w fazie spoczynku.

EN

End-Member Mixing Analysis was used to identify factors affecting river chemistry during a snow melt induced spring high flow event in an agricultural catchment (187 ha) in NE Poland. Results showed that temporal variability in the flow pathways and solute sources during snowmelt were controlled by soil frost. Before and in the very early stages of the event, stream water chemistry was solely dependent on the deep flow path component. Concurrent with progressing snowmelt, the importance of chemicals washed out from near the surface layer of frozen soils by surface runoff in-creased and the stream shifted toward a NO3–, NH4+, PO43– -rich composition. Solutes transported along with overland flow had the most pronounced impact on river chemistry during peak discharge. As a result of progressive ground thaw, the relative importance of pre-event riparian soil and groundwater that displaced by infiltrating flood water increased. These two end-member were responsible for export of 88% nitrates and 98% orthophosphates from the catchment. The high concentration of solutes (primarily NO3–) in the river outflow suggests that during snowmelt, either fluxes of agricultural contaminants bypassed potential buffers (which could constrain their impact on freshwater ecosystems) or that existing buffers were ineffective in removing the contaminants that moved along shallow hydrological pathways. In early spring, high export of NO3– along surface and shallow subsurface hydrological pathways may be little affected by vegetation of the widely promoted buffer strips because at this time of the year the vegetation is still in a dormant phase. Thus, the short period of snowmelt flood may be perceived as critical from the river water quality perspective.

15

Zmienność stężenia związków azotu w różnie użytkowanej zlewni rolniczej rzeki Ślina

Kiryluk A., Rauba M.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 4

71-86

PL

Przeprowadzono badania jakości wody rzeki Ślina w województwie podlaskim. Zlewnia tej rzeki ma charakter typowo rolniczy. Wydzielono w niej trzy części, różniące się sposobem i intensywnością rolniczego użytkowania. W obszarze badanej zlewni jest prowadzona intensywna hodowla bydła mlecznego. Badania wykonane w latach 2007-2008 wskazują na zanieczyszczenie wód rzeki związkami azotu. Stężenie azotu amonowego wynosiło średnio 0,75 mg NH4·dm-3. W górnym odcinku rzeki stwierdzono podwyższone stężenia azotu azotanowego (V), przekraczające 10 mg NO3·dm-3. Główną przyczyną wzrostu stężenia azotanów w rzece jest ich dopływ z intensywnie użytkowanych łąk i pastwisk.

EN

Water quality was studied in the Ślina River in Podlaskie Province. The river catchment has a typically agricultural character. Three parts different in the way and intensity of agricultural use were distinguished in the catchment which as a whole is used for intensive dairy cattle breeding. Studies performed in the years 2007-2008 showed water pollution by nitrogen compounds. The mean concentration of ammonium ions was 0.75 mg NH4·dm-3. Increased concentrations of nitrates exceeding 10 mg NO3·dm-3 were found in the upper section of the river. The input of nutrients from intensively used meadows and pastures was the main cause of the eutrophication of river waters. The development of intensive cattle farming can cause further deterioration of water quality in the Ślina River.

16

Przestrzenne rozmieszczenie i sezonowe zmiany liczebności promieniowców oraz grzybów drożdżoidalnych i nitkowatych w wodzie jeziora eutroficznego i jego zlewni

Niewolak S., Filipkowska Z., Korzeniewska E.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2009

|

T. 9, z. 3

123-141

PL

Badano przestrzenne rozmieszczenie i sezonowe zmiany liczebności promieniowców, grzybów nitkowatych i grzybów drożdżoidalnych w wodzie gruntowej zlewni jeziora Bartąg (jezioro eutroficzne) ze studzienek odwierconych w zagłębieniach terenu (studzienki 2., 3., 6., 8., 13.) i na wzniesieniach (studzienki 5. i 10.), w wodzie pelagialu tego zbiornika, pobieranej z głębokości 0,3, 6,0 m i znad dna (na stanowiskach I i II północnym i południowym) oraz w wodzie cieków powierzchniowych drenujących jego zlewnię (dopływającego i odpływającego z jeziora). W większości próbek wody gruntowej pobieranej na terenie zlewni (woda gruntowa) jedynie grzyby drożdżoidalne występowały liczniej. Na ogół więcej ich występowało w próbkach ze studzienek odwiercanych w zagłębieniach terenu. Natomiast w wodzie pelagialu jeziora Bartąg brak było większych różnic w liczebności tych drobnoustrojów na stanowiskach I i II. Z reguły mniej ich występowało w wodzie odpływającej z jeziora, więcej w wodzie dopływającej. W cyklu rocznym minimalna liczebność tych drobnoustrojów była notowana najczęściej wiosną (w kwietniu i maju), maksymalna zaś jesienią (w okresie od października do grudnia), niekiedy również latem po opadach burzowych.

EN

Spatial distribution and seasonal changes in the number of actinomycetes, filamentous fungi and yeasts were studied in ground water of the Lake Bartąg catchment, in pelagial zone of the lake and in streams flowing to and from Lake Bartąg. The study was carried out in two annual cycles (in 1978 and 1980). Water samples were collected from 2 wells situated on hilltop (wells 5 and 10), from 5 wells drilled in land depressions (wells 2, 3, 6, 8 and 13), from 2 sites (site I and II) of pelagial zone of Lake Bartąg (from a depth of 0.3 m, 6.0 m, and above the bottom) and from inflowing and out-flowing streams. Low densities of actinomycetes and filamentous fungi, not exceeding 36 and 97 cfu·cm-3 respectively, were found in water. From among all studied groups of microorganisms, yeasts were the most numerous in water samples collected from different sites and reached a maximum of 1 710 cfu·cm-3. In ground water of Lake Bartąg catchment basin they were more numerous in water samples from wells drilled in land depressions. There were no differences between the number of yeasts in water samples collected from pelagial of northern and southern part of Lake Bartąg. Higher numbers of these microorganisms, as a rule, were found in water flowing to the lake than in water of the outflowing stream. In annual cycle, lower number of yeasts was found in spring (April and May), while they were most numerous in autumn month (November and December) and sometimes in summer after storm rainfalls.

17

Ocena poziomu wymycia azotanów do wód podziemnych na podstawie badań w małych zlewniach rolniczych

Żurek A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/2

589-595

PL

Obszarami badawczymi były: mała zlewnia rolnicza i zlewnie drenarskie położone w rejonie Brzeska, na obszarze Pogórza Karpackiego. Do oceny poziomu wymycia, dla obszarów poszczególnych zlewni, sporządzono szczegółowy bilans ładunku azotu, który wnoszony jest przede wszystkim z nawożeniem organicznym i mineralnym oraz z opadem, a wynoszony głównie z plonem. Uzyskane saldo bilansowe porównano z ładunkiem azotanów odpływających ze zlewni ciekiem lub systemem drenarskim. Uzyskano zróżnicowane poziomy wymycia dla różnych form zagospodarowania rolniczego.

EN

Two research area: small agricultural catchment and tile-drained ones are localized near Brzesko in Carpathian Foreland. The nitrate inflow index has been evaluated on the basic of mass balance method. The nitrogen input was N-load from mineral or organic fertilizers and from precipitation. The nitrogen output was N-load in yield. The N- balance was compared to NO3 concentration in watercourse and drains. The diversified values of the nitrate inflow index for each land use form were assessed.

18

Przestrzenne rozmieszczenie i sezonowe zmiany liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny (wolnożyjących) i oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora eutroficznego

Niewolak S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2007

|

T. 7, z. 1

123-140

PL

Badano liczebność bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) i beztlenowych (Clostridium pasteurianum) oraz bakterii oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni eutroficznego jeziora Bartąg w rejonie Olsztyna. Badania przeprowadzono w latach 1974-1980 w wodzie pobieranej ze studzienek odwierconych w zagłębieniach terenu i na wierzchowinach. Studzienki były rozmieszczone na różnie użytkowanych glebach (orne, łąkowe), z różnym poziomem wód glebowo-gruntowych. W wodzie tych studzienek przeważały bakterie tlenowe i oligonitrofilne. Liczba bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych była co najmniej 10-krotnie mniejsza. Bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach tlenowych i bakterie oligonitrofilne występowały z reguły w większych ilościach w wodzie glebowo-gruntowej pobieranej ze studzienek na wierzchowinach, a bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych - w wodzie ze studzienek w zagłębieniach terenu. Więcej tych drobnoustrojów występowało nierzadko po opadach deszczu o charakterze burzowym. Wyniki obliczeń statystycznych wykazały wysoce istotną (p < 0,0l) dodatnią współzależność jedynie między liczbą bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych i bakterii oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora Bartąg a ich liczebnością w wodzie pelagialu tego zbiornika W przypadku bakterii oligonitrofilnych współzależność taką stwierdzono również w wodzie cieku powierzchniowego drenującego tę zlewnię.

EN

The number of aerobic nitrogen-fixing bacteria (Azotobacter sp. and others) and anaerobic nitrogen-fixing bacteria (Clostridium pasteurianum) and oligonitrophilic bacteria in tile drainage water of a eutrophic Lake Bartąg catchment basin situated near Olsztyn was examined. The studies were carried out in 6 consecutive annual cycles (in 1974-1980) on water collected from piezometric wells situated in a land depression and on a hilltop. Besides, wells were differentiated by their localization in arable soils, meadow soils and by the level of tile drainage depth. Aerobic bacteria (Azotobacter sp. and others) and oligonitrophilic bacteria predominated in tile drainage water of an agricultural catchment of Bartąg Lake. The number of anaerobic nitrogen-fixing bacteria (Clostridium pasteurianum) was at least 10 times lower. Aerobic nitrogen-fixing bacteria and oligonitrophilic bacteria were more numerous in tile drainage water collected from wells on hilltops, whereas anaerobic nitrogen-fixing bacteria were generally more numerous in waters from land depressions. More such microorganisms were sometimes found after rainstorms. Statistical calculations showed significant (p < 0.01) positive correlation only between the number of aerobic nitrogen-fixing bacteria (Azotobacter sp. and others) and oligonitrophilic bacteria in tile drainage water of Bartąg Lake catchment basin and their numbers in pelagic water of this reservoir. In the case of oligonitrophilic bacteria the relationship was also significant for water of a stream flowing to the lake.

19

Bakterie redukujące NO3¯ do NO2¯ i denitryfikacyjne (redukujące NO3¯ do N2O/N2) w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora eutroficznego

Niewolak S.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2006

|

T. 6, z. 2

255-269

PL

Badano liczebność bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ i denitryfikacyjnych (redukujących NO3¯ do N2O/N2) w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora Bartąg (jezioro eutroficzne) w 6 kolejnych cyklach rocznych (w latach 1974--980). Badaniem objęto wodę ze studzienek odwierconych na wzniesieniach (studzienki 5. i 10.) oraz w zagłębieniach terenu (studzienki 2., 3., 6., 8., 13.). Średni poziom wód glebowo-gruntowych w tych studzienkach wynosił 61-75 cm p.p.t. zimą oraz 157-168 cm p.p.t. latem i jesienią. Liczba bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ w wodzie pobieranej z tych studzienek mieściła się w zakresie kilku rzędów wielkości. Najwięcej ich występowało w latach 1974-1976 (do 250· 106 NPL·cm-³). W latach 1977-1980 ich liczba nie przekraczała 25· 103 NPL·cm-³ . Z reguły więcej ich stwierdzano po opadach deszczu latem i jesienią. Liczba bakterii denitryfikacyjnych była większa tylko jesienią 1976 r. w wodzie pobieranej ze studzienki 3., odwierconej w zagłębieniu terenu. W latach 1975, 1978 i 1979 ich liczba nie przekraczała 14· 103 NPL·cm-³. Różnice w liczebności tych bakterii w wodzie pobieranej ze studzienek odwierconych na wzniesieniach i w zagłębieniach terenu byly różnokierunkowe. Stwierdzono istotną, dodatnią zależność korelacyjną między liczbą bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ w wodzie pobieranej ze studzienki 6. (w zagłębieniu terenu) a liczbą tych bakterii w wodzie pelagialu jeziora Bartąg. Wykazano ponadto dodatnią zależność korelacyjną między liczbą bakterii denitryfikacyjnych w wodzie większości studzienek (z wyjątkiem studzienki 10. na wzniesieniu) a liczbą tych bakterii w wodzie pelagialu jeziora Bartąg i w wodzie cieku powierzchniowego drenującego omawianą zlewnię.

EN

The number of nitrate reducing bacteria (NO3¯ to NO2¯) and denitrifying bacteria (reducing NO3¯ to N2O/N2) in tile drainage water of a eutrophic Bartag Lake catchment basin in 6 consecutive annual cycles (in 1974-1980) was examined. The examination comprised waters from wells drilled on tophills (wells 5 and 10) and in land depressions (wells 2, 3, 6, 8 and 13). Mean depth of tile drainage in these wells ranged from 61-75 cm in winter and 157-168 cm in summer and autumn. The number of NO3¯ to NO2¯ reducing bacteria in water samples from these wells varied significantly. The highest number up to 250· 106 MPN·cm-³ was observed in 1974-1976. In 1977-1980 their number did not exceed 25,000 MPN·cm-³. In an annual cycle their higher numbers were observed after rainfalls in summer and autumn. The number of denitrifying bacteria reached the highest values only in autumn 1976 in water sampled from well 3 drilled in a land depression. In 1975, 1978 and 1979 their number did not exceed 14,000 MPN·cm-³. The differences in their amounts in water taken from the wells drilled on tophills and in land depressions were ambiguous. Significant positive correlation was found between the number of NO3¯ to NO2¯ reducing bacteria taken from the well 6 (in a land depression) and the number of these bacteria in water of Bartag Lake. Moreover, a significant relationship was noted between the number of denitrifying bacteria in water from most wells (except the well 10 situated on the hills) and the number of these bacteria in the water of Bartąg Lake and in the water of a stream draining the catchment.

20

Azotany i rekreacja w zlewniach rolniczych

Różański S.

Inżynieria Ekologiczna

|

2006

|

Nr 17

95-96