Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Pokładowe wystąpienia soli potasowo-magnezowych w południowo-zachodniej Polsce – potencjał złożowy

Hodbod Marta, Czapowski Grzegorz, Skowroński Leszek, Sobień Katarzyna

Przegląd Geologiczny

|

2023

|

Vol. 71, nr 6

321--331

EN

New borehole data (from boreholes drilled after 2014) and reinterpretation of historical well logs enabled to update the acreage and reserve potential of Upper Permian (Zechstein) stratiform potash-bearing deposits in SW Poland (Fore-Sudetic area). These deposits, referred to as the Older Potash (K2) and the Younger Potash (K3), are included in the Stassfurt (Z2) and Leine (Z3) cyclothems. Within the present-day extent of both units, several prospective areas with the maximum depth to the potash seam of 2 km and its thickness over 2 m have been contoured. Foreach such area, predicted reserves of potash rock have been calculated (using such parameters as the area, average potash seam thickness, and specific weight of potash rock assumed at 2.1 Mg/m3). 7prospective areas (defined by 98 wells) of the Older Potash (K2) deposits have the reserves estimated at 3. 2 bln Mg and a total surface area of 454 km2. 6 areas (contoured by 23 wells) of the Younger Potash (K3) deposits characterize rocks of predicted reserves of 288.8mln Mg and a total surface area over 60 km2. Therefore, the area of SW Poland offers a relatively high resource potential for potash salts and a more detailed geological insight (and possible future exploitation) of 13 prospective areas with total predicted reserves of 3.53 bln Mg and a total surface area of up to 514 km2. Preliminary calculation of possible amounts of K2O in these reserves (assuming a low average K2O content at 1%) suggests 35.32mln Mg of potassium oxide. Because the potash-bearing seams in the study area are composed mainly of chloride K-Mg minerals such as sylvine (KCl) and carnallite (KClMg · Cl2 · 6H2O) easily dissolved in water, these seams are favourable for relatively cheap exploitation by underground leaching.

2

Paleofacje i paleomorfologia górnopermskich (cechsztyńskich) basenów ewaporatowych w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego (zachodnia Polska)

Czapowski Grzegorz, Małolepszy Zbigniew, Szynkaruk Ewa, Chełmiński Jacek, Nowacki Łukasz, Skowroński Leszek

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2023

|

T.208

1--64

PL

Przestrzenny model budowy geologicznej tzw .bloku Gorzowa, obejmujący otoczenie Gorzowa Wielkopolskiego w zachodniej Polsce, obrazuje architekturę sedymentacyjno-tektoniczną basenu depozycyjnego od utworów karbonu w podłożu waryscyjskim na głęb 2,5-4,5 km p p m po osady kenozoiku Przy konstrukcji modelu wykorzystano dane z 23 zdjęć sejsmicznych 3D, ponad tysiąca linii sejsmicznych 2D oraz dane z 300 głębokich (>500 m) odwiertów. Istotnym komponentem modelu są utwory ewaporatowe (siarczany i sole) permu górnego (cechsztyn), stanowiące od ok 1/4 do ok 1/3 wypełnienia basenu w strefach poduszek solnych. Tworzy je 10 siarczanowych (anhydryty) i 9 litostratygraficznych wydzieleń solnych (w tym 2 wydzielenia soli K–Mg), przypisanych odpowiednio cyklotemom od PZ1 do PZ4 cechsztynu. Opisy materiału rdzeniowego z 53 otworów wiertniczych (na blisko 280 otworów rejestrujących utwory cechsztynu) umożliwiły wyróżnienie szeregu litofacji, reprezentujących różne środowiska depozycji ewaporatów. Dla utworów siarczanowych wyróżniono następujące litofacje: otwartego basenu siarczanowego (z partiami głębszymi), platformy siarczanowej, laguny siarczanowej (z partiami płytszymi), laguny i panwi solno-siarczanowej oraz sebkhy siarczanowej. W przypadku utworów solnych są to facje: otwartego basenu solnego (z partiami głębszymi i płytszymi), laguny solnej (z partiami płytszymi), laguny solno-siarczanowej, panwi solnej z przejściem do saliny, saliny oraz nadmorskiego (przeradzającego się w śródlądowy) zbiornika jeziornego typu playa. Analiza rozkładu miąższości poszczególnych wydzieleń i wymienionych litofacji pozwoliła opracować mapy przypuszczalnej paleomorfologii kolejnych basenów ewaporatowych: siarczanowych (6 map) i solnych (6 map) oraz przekroje geologiczne poszczególnych cyklotemów (4 przekroje). Wartości korelacji między miąższością siarczanów rozpoczynających depozycję ewaporatów w każdym z cykli a miąższością nadległych soli oraz tychże soli do kończących cykl siarczanów umożliwiły określenie typu ewaporatowego basenu depozycyjnego. Jedynie zbiorniki sedymentacyjne utworów najstarszej soli kamiennej (Na1) i anhydrytu stropowego (A3r/A3g) reprezentują basen typu „wypełnieniowego” (infill evaporite basin; wysoka ujemna wartość współczynnika korelacji), pozostałe badane ewaporaty powstały w basenach typu „niestabilnego” (fluctuating evaporite basin; niska ujemna i dodatnia wartość współczynnika korelacji). W interpretacjach rozkładu miąższości ewaporatów uwzględniono także wpływ tektoniki post- i syndepozycyjnej, szczególnie aktywnej podczas formowania ewaporatów cyklotemów PZ2 i PZ3.

EN

A geological 3D model of the so-called Gorzów Block, located in the Gorzów Wielkopolski area in western Poland, presents the sedimentary-tectonic architecture of the depositional basin, including the deposit succession from Carboniferous rocks at the bottom (depth 2 5–4 5 km b s l ; Variscan basement) to Cenozoic sediments at the top. The model has been developed using a database of 23 3D and over a thousand of 2D seismic sections, as well as of 300 deep (>500 m) boreholes. Upper Permian (Zechstein) evaporites (sulphates and salts) constituted c.a. 1/3 to 1/4 of the whole basin infill in zones of their thickness maxima They were drilled in 280 boreholes and represent 10 sulphate (anhydrite) and 9 salt lithostratigraphic units (including two K–Mg salts units), corresponding to the Zechstein cyclothems from PZ1 to PZ4. Core description of 58 boreholes allowed distinguishing several lithofacies attributed to various evaporate depositional environments, such as: open sulphate or salt basin (including deeper parts), sulphate platform, sulphate lagoon (including shallower parts), salt-sulphate lagoon and pan, and sulphate sabkha, salina and seaside lake, transforming into an inland one of playa type. Thickness and lithofacies distribution of following evaporite lithostratigraphic units of four Zechstein cyclothems is illustrated by geological cross-sections and the thickness-palaeofacies maps of corresponding evaporate depositional basins. These maps present supposed location of palaeomorphological structures as shoals, platforms, islands, evaporitic (sulphate and salt) pans, lagoons and basins with their deeper and shallower parts. Also the lists of commented parameters of evaporite units (top and bottom depth, thickness and their statistics such as minimum, maximum and average values) are provided. The thickness ratio value of sulphates to chlorides in following cyclothem successions enabled to define the type of evaporate depositional basin. Most of studied Zechstein evaporitic basins represented the “fluctuating” basin type (low negative and positive ratio values), in which the local subsidence and the changing precipitation and accumulation rate were dominant factors with a minor role of basin palaeobathymetry. Only the sedimentary basins of Oldest Halite (Na1, PZ1 cyclothem) and Top Anhydrite (A3r, PZ3 cyclothem) were classified as the “infill” evaporate basin type (high negative ratio value), where the precipitated evaporites adapted to the inherited former basin bottom morphology producing thicker sulphates on basin shoals and thicker salts in its depressions. Thickness differences indicated also the role of post- and synsedimentary tectonics, active especially during deposition of PZ2 and PZ3 evaporites.

3

Wybrane pierwiastki śladowe w górnopermskich (cechsztyn) utworach solnych i potasonośnych w Polsce : ocena złożowa

Czapowski Grzegorz, Tomassi-Morawiec Hanna, Wachowiak Jacek

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 5

384--409

4

Attribute analysis as a tool for determining the areas of the late diagenetic Main Dolomite deposits and assessing the stability of the seismic signal parameters

Smalera Norbert

Geology, Geophysics and Environment

|

2022

|

Vol. 48, no. 2

111--132

EN

The results of the lithofacial analysis of data from the Moracz 3D seismic survey were among the main premises leading to the positioning of the new petroleum exploration well in that area. Unfortunately, the reservoir properties of the drilled part of the Main Dolomite carbonates differed significantly from those anticipated by the analysis of the amplitudes of the seismic signal recorded. Such surprisingly negative results impelled the reinterpretation of 3D seismic data. Hence, a number of analyses of the amplitudes, the frequencies, and the variability of phase shift were carried out in order to determine the influence of these parameters on the lithofacial interpretation of seismic data. The results revealed a fundamental error of amplitude with the extraction maps. It appeared that the distribution of amplitudes is not essentially controlled by the reservoir properties of the Main Dolomite carbonates but by the fault shadow effect coming from Mesozoic graben in the overburden. In addition, a large diversity of frequency spectra was found, which, combined with the small thickness of the exploration level, could have contributed to incorrect identification of seismic reflections. There was also a change in seismic signatures from the same reflection in different parts of the survey, raising doubts about the distribution of the phase rotation. In order to recognize phase rotation diversity, a new seismic data analysis was based upon the selected Triassic sediments of high impedance. The obtained maps demonstrated significant variability within the data volume due to attenuation. The reinterpreted data from the Moracz 3D seismic survey proved the uneven and unstable distribution of amplitudes, frequencies, and phase which resulted in erroneous conclusions of petroleum exploration. After modeling with the use of different frequency ranges, an analysis of the amplitude extraction of the horizons related to the Main Dolomite was performed. Then the amplitude ratio attribute was selected which eliminated the influence of the regional amplitude and frequency distribution and showed the distribution. of dolomite properties more reliably than the amplitude extraction maps.

5

Przestrzenne rozmieszczenie srebra w strefie kontaktowej utworów redukcyjnych z utworami utlenionymi (Rote Fäule) w rejonie złoża Cu-Ag Radwanice-Gaworzyce

Chmielewski Andrzej, Oszczepalski Sławomir, Głuszyński Andrzej, Kuczak Artur

Przegląd Geologiczny

|

2021

|

Vol. 69, nr 7

411--426

EN

The characteristics of spatial distribution of silver minerals and Agin ore minerals within the Lower Zechstein formations at the contact zone between reduced rocks and the Rote Fäule oxidized rocks are shown. All presented outcomes are on based on rock material taken from mining profiles and some archival boreholes in the Radwanice-Gaworzyce deposit area. These studies were used microscopic observations in reflected light and by microprobe analyses using the CAMECASX-100. In all analyzed profiles, oxidized rocks (enriched in hematite) were found, which occur at various levels of the Kupferschiefer series beneath the reduced zone enriched in ore minerals. Silver in the reduced zone occurs in the form of its own minerals, such as: native silver, stromeyerite, mckinstryite, jalpaite, naumannite, silver amalgams. Futhermore, silver is present as Cu and Fe isomorphic substitutions in the crystal lattice of copper sulfides of the Cu-S and Cu-Fe-S groups and in As and Sb sulfosalt. In the oxidized zone, silver occurs as electrum, silver amalgams and substitutions in remnant copper sulfides. A decrease in the concentration of silverin ore minerals and in the content of silver minerals towards the top of the mineralized interval is characteristic. The concentration of silver (both in the form of its own minerals and as isomorphic substitutions in ores) is impoverished in the zone where the oxidation front crosses the Kupferschiefer shale than in the case when the stabilization of the redox front is at the border boundary of the Weissliegend sandstone with and the Kupferschiefer shale. The spatial distribution of silverin the Lower Zechstein formations at the contact zone between the reduced and oxidized rocks is the result of the evolution of ore mineralization, caused by the flows of mineralizing solutions, as evidenced by the depletion of the oxidized zone in silver, and its enrichment in the adjacent reduced rocks.

6

The stratigraphy of Zechstein strata in the East European Craton of Poland : an overview

Peryt Tadeusz Marek, Skowroński Leszek

Geological Quarterly

|

2021

|

Vol. 65, No. 4

art. no. 48

EN

The sedimentary and stratigraphic patterns established for Zechstein of the western part of the Peribaltic Syneclise (and in particular the eastern Łeba Elevation) were applied to other parts of the East European Craton (EEC) in Poland: the eastern Peribaltic Syneclise and the Podlasie region. A very large number of mostly fully-cored borehole sections in the Puck Bay region certainly predestines the eastern Łeba Elevation area to use it as a model. The most part of the EEC, except of its part adjacent to the Teisseyre-Tornquist Zone, during the Zechstein deposition represents the marginal parts of the basin. The fauna occurring in the Zechstein carbonate deposits of the EEC makes it possible to distinguish between the Zechstein Limestone and the younger carbonate strata, but certainly not between the Main Dolomite and the Platy Dolomite and hence the facies models for the Zechstein that have been previously developed in the western part of the Peribaltic Syneclise augmented by sequence stratigraphic approach seem to be the best tool to apply in other peripheral areas in the EEC area. The Zechstein sequence in the western part of the Peribaltic Syneclise consists, in general terms, of three parts: (1) carbonate platform of the Zechstein Limestone (occurring only in the north-westernmost corner of the study area and passing into basin facies dominant in the most part of the area); (2) the PZ1 evaporite platform system composed of sulphate platforms and adjacent basin system and constituting the major part of the Zechstein sequence; and (3) the Upper Anhydrite-PZ3 cover. There is a consensus, as far as the western part of the Peribaltic Syneclise is concerned, that the Platy Dolomite platform is wider than the Main Dolomite platform. In the easternmost part of the Peribaltic Syneclise, the stratigraphical interpretations are diverse. We have included the anhydrite overlying the Zechstein Limestone into the Upper Anhydrite, and concluded that the overlying interbedded mudstone and anhydrite also belong to the Upper Anhydrite. When above the Upper Anhydrite one carbonate unit occurs, it is assigned either to the Main Dolomite and Platy Dolomite, or to the Platy Dolomite. The same conclusion is proposed for the marginal parts of the Podlasie Bay. The deposition of Zechstein Limestone resulted in the origin of carbonate platforms along the basin margins which changed an inherited topographic setting. The Lower Anhydrite deposits are lowstand systems tracts (LST) deposits, lacking in more marginal parts of the western and eastern Peribaltic Syneclise and in the major part of the Podlasie Bay. The accommodation space existed and/or created during the Lower Anhydrite and the Oldest Halite deposition in the Baltic and Podlasie bays was filled and at the onset of the Upper Anhydrite deposition, a roughly planar surface existed except in the area ad jacent to the main Polish basin. The Upper Anhydrite deposits are transgressive systems tracts deposits and then highstand systems tracts deposits and they encroached the Zechstein Limestone platforms. The Upper Anhydrite deposition was terminated by sea level fall, and the Upper Anhydrite deposits in the marginal areas became subject to karstification. The Main Dolomite transgression took place in several phases but its maximum limit did not reach the Upper Anhydrite limit. The deposition of the PZ2 chlorides (LST deposits) resulted in the filling of the accommodation space that was inherited after the deposition of the Main Dolomite and the Basal Anhydrite. Subsequently, the area became exposed, and marine deposits (Grey Pelite and Platy Dolomite) related to the last major transgression during the life of the Zechstein basin that resulted in a flooding of the exposed surface of older Zechstein deposits, including the area that was emergent during deposition of the PZ2 cycle. Microbial carbonates, being stromatolites and thrombolites, are a common feature of all Zechstein carbonate units but in particular this is the case of the Platy Dolomite. There are no direct premises allowing for convincing settlement doubts regarding the stratigraphical position of the upper carbonate unit in many cases, but several lines of evidence suggest that, as in the entire Zechstein basin, the Main Dolomite considerably shifted basinward, and the Platy Dolomite - landward, although it is difficult to ascertain whether the original Platy Dolomite extent was similar to or greater than the limit of the Zechstein Limestone as elsewhere in the Zechstein Basin.

7

Dokumentowanie głębokich złóż miedzi i srebra – kryteria inwestorskie

Speczik Stanisław, Bieńko Tomasz, Pietrzela Alicja, Zieliński Krzysztof

Górnictwo Odkrywkowe

|

2020

|

R. 61, nr 1

43--54

PL

W artykule przedstawiono doświadczenia w dokumentowaniu głębokich złóż rud Cu-Ag na monoklinie przedsudeckiej, pozyskane w ramach projektu poszukiwań realizowanego przez spółki Miedzi Copper Corp. Program badań archiwalnych materiałów geologicznych, a następnie wierceń poszukiwawczo-rozpoznawczych (od 2013 r.) pozwolił na odkrycie trzech nowych złóż miedzi i srebra: Nowa Sól, Sulmierzyce Północ i Mozów. Dwa z nich zostały już udokumentowane: Nowa Sól w kategorii C2oraz Sulmierzyce Północ w kategorii C2+D, z czego ta pierwsza dokumentacja została już zatwierdzona przez organ administracji geologicznej. Na koncesjach wchodzących w skład złoża Nowa Sól trwają dalsze prace wiertnicze mające na celu udokumentowanie tego złoża w kategorii C1, umożliwiającej starania o pozyskanie koncesji wydobywczej. Podstawowym problemem przy dokumentowaniu tych złóż było opracowanie własnych inwestorskich granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice, w związku z zaleganiem udokumentowanych złóż na głębokościach przekraczających 1500 m oraz rosnącą temperaturą i ciśnieniem górotworu. Parametry te zaproponowano na podstawie wykonanych przed rozpoczęciem prac wiertniczych opracowań typu „pre-feasibility study”, które wielokrotnie uaktualniano w związku ze zmieniającymi się warunkami ekonomicznymi oraz doświadczeniami z istniejących głębokich kopalń na świecie. W efekcie, wstępne założenia były wielokrotnie zmieniane, zaś wpływ nowych technologii na parametry graniczne okazał się istotniejszy od wcześniej przyjmowanych czynników, takich jak wyższa zasobność złoża, miąższość i zawartość procentowa składnika użytecznego. Ponadto, dla oceny realnego wpływu parametrów takich jak siatka kilometrowa i ilość wykonanych otworów na dokładność liczenia zasobów i ich wielkość, wykonano analizę dotychczas udokumentowanych złóż Cu-Ag w obszarze przedsudeckim.

EN

The paper presents experience in documenting deep copper and silver deposits of the Fore-Sudetic Monocline, gained during the implementation of a prospecting program conducted by companies from the Miedzi Copper Corp. group. Analyses of historical geological materials followed by a drilling program for prospecting and exploration (since 2013) led to the discovery of three new copper and silver deposits: Nowa Sól, Sulmierzyce North and Mozów. Two of them have already been documented: the Nowa Sól deposit in the C2 category and the Sulmierzyce North deposit in the C2+D categories, with the Nowa Sól documentation already approved by the geological administration authority. Concessions included in the Nowa Sól deposit are objects of continuing drilling operations. Their aim is to document this deposit in the C1 category, which would allow an application for a mining concession. The basic problem with documenting these deposits includes the development of investor’s own threshold values of parameters that define a mineral deposit and its boundaries, due to the position of both documented deposits at depths exceeding 1500 m, as well as the increasing temperature and pressure of rock mass. These parameters were proposed on the basis of pre-feasibility studies prepared before the implementation of the drilling program, which had been updated several times in accordance with changing economic conditions and experiences earned from existing deep mines all around the world. As a result, the preliminary assumptions were modified multiple times, and the influence of new technologies on the threshold values of parameters turned out to be more important than previously considered factors, such as higher productivity of the deposit, thickness and percentage of a useful element. Furthermore, an analysis of Cu-Ag deposits documented so far in the fore-Sudetic area was performed in order to assess the factual impact of parameters like the kilometre grid and the number of drilled boreholes on the accuracy and amount of calculated resources.

8

The dolomite problem : evidence from 3D modeling, XRD and geochemical data of Zechstein reefs (Upper Permian, Germany)

Blendinger Wolfgang

Geological Quarterly

|

2020

|

Vol. 64, No. 3

692--710

EN

Three-dimensional modeling of the limestone and dolomite distribution in an Upper Permian (Zechstein) stromatolite-bryozoan reef, ~500 m in diameter and 35 m thick (77 borehole cores, 172 data points), shows that dolomite occurs as laterally and vertically discontinuous intervals. The prevailing mineral phases are near-stoichiometric dolomite and Mg-free calcite (370 XRD and 274 XRF analyses). Both δ13C and δ18O (526 analyses) show a spread of ~10‰ and co-vary with the mineralogy; the heaviest dolomite and calcite δ13C differ by ~1.5‰. Diagenetic modifications caused by flowing meteoric fluids could account for the observed “inverted J” trend of stable and the radiogenic signature of 87Sr/86Sr (23 analyses), but neither vertical nor horizontal gradients occur in the reef modeled. Because the dolomite geometries are incompatible with those predicted by fluid flow models, and the limestone-dolomite difference in δ13C overlaps estimates of isotope fractionation associated with Mg content, the dolomite studied was a depositional Very High Mg Calcite recrystallized to dolomite in a semi-closed diagenetic system rather than a Low Mg Calcite transformed by a dolomitization process. The isotope pattern suggests biogenic fractionation and/or loss of heavy stable C and O and light Sr isotopes during diagenesis.

9

Zmienność dolnocechsztyńskiej mineralizacji kruszcowej w sąsiedztwie stref uskokowych w złożu miedziowo-srebrowym Radwanice–Gaworzyce

Chmielewski Andrzej, Głuszyński Andrzej, Oszczepalski Sławomir, Kuczak Artur

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 3

147--153

EN

The characteristic of ore mineralization in the immediate vicinity of fault zones in the Lower Zechstein deposits is shown. All presented outcomes are on the basis of rock material taken from mining profiles in the Radwanice-Gaworzyce deposit area. During conducted studies ore minerals and oxide minerals were identified under optical microscope in reflected light and photographic documentation of the examined samples was undertaken. In addition, microprobe examination was carried out for selected samples from the studied profiles along with calculations of the chemical composition of individual ore minerals. In all analyzed profiles, Rote Fäule oxidized zone (enriched with hematite) was found, which occurs at various levels of the Kupferschiefer series and the reduced zone (enriched with ore minerals) over the oxidized series. The redox front cuts across the boundaries oflithostratigraphic units, moving from the Weis- liegend to the higher parts of the Zechstein Limestone. The primary ore mineralization in the examined profiles is the chalcocite-digenite association with subordinate bornite and covelitte recorded in the reduced series. Furthermore, the secondary sulphide mineralization in the direct vicinity of tectonic deformation and faults superimposed on primary ore mineralization and hematite enrichments is observed and it is represented by chalcopyrite, bornite, tennantite, tetrahedrite and pyrite, both within reduced and oxidized zones.

10

Badania złóż soli kamiennej i potasowo-magnezowej prowadzone w Państwowym Instytucie Geologicznym

Czapowski Grzegorz, Peryt Tadeusz, Marek

Przegląd Geologiczny

|

2019

|

Vol. 67, nr 7

594--598

EN

Middle Miocene Badenian salt, occurring in the frontal zone of the Carpathian Overthrust (southern Poland), and the Upper Permian (Zechstein) bedded and diapir salt deposits, have been the subject of the research by PGI scientists. Many salt deposits were discovered by the PGI, but in particular, the greatest achievement related to the origin of salt deposits is the reconstruction of sedimentary environments and conditions based on detailed sedimentological and geochemical analyses.

11

Perspektywy lokowania kawern magazynowych wodoru w pokładowych wystąpieniach soli kamiennych górnego permu (cechsztyn) w Polsce – ocena geologiczna

Czapowski Grzegorz

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

nr 477

21--53

PL

Podziemne magazynowanie wodoru jest opłacalną i bezpieczną formą magazynowania nośników energii, szczególnie przy fluktuacjach związanych z produkcją energii przez OZE. Instalacje wykorzystujące ten gaz do produkcji energii są przyjazne środowisku, gdyż źródłem jego pozyskiwania i spalania jest woda. Jednym z optymalnych miejsc takiego magazynowania są kawerny magazynowe, ługowane w grubych warstwach soli kamiennej, budujących wysady solne oraz wystąpienia pokładowe. Kawerny magazynowe wodoru, w odróżnieniu od tych magazynujących np. gaz ziemny, mogą mieć stosunkowo niewielkie wymiary i objętości, co pozwala lokować je w obrębie pokładowych wystąpień soli kamiennej. Zaletą pokładów solnych jest ich stosunkowo prosta budowa geologiczna, ułatwiająca ługowanie licznych kawern. Na podstawie danych dotyczących perspektywicznych wystąpień soli kamiennych górnego permu (cechsztynu) w Polsce wskazano w obrębie pokładowych wystąpień soli w północnej i południowo-zachodniej Polsce wiele obszarów i otworów wiertniczych, w których pokład soli sprzyja ulokowaniu kawern magazynowych wodoru. Przyjęto, że dla miejsc optymalnych miąższość pokładu soli wynosi >100 m, głębokość występowania jego stropu do 1 km, dla miejsc perspektywicznych zaś miąższość pokładu soli to >145 m, głębokość występowania stropu mieści się w przedziale 1–1,5 km. Łącznie wyróżniono i scharakteryzowano w wystąpieniach pokładowych cechsztyńskich soli kamiennych cyklotemów PZ1, PZ2 i PZ3 cechsztynu 9 obszarów optymalnych i 9 obszarów perspektywicznych, sprzyjających lokowaniu kawern magazynowych wodoru oraz 27 rozproszonych otworów optymalnych i 4 otwory perspektywiczne.

EN

Underground hydrogen storage is a profitable and safe form of energy sources storage responding quickly to fluctuations on the energy market, especially in a case of energy produced by the Renewed Energy Sources. Such energy production is non-toxic to the environment because water is both the gas source and the final product in such installations. Salt caverns, leached in thick rock salt complexes of salt domes and stratiform salt bodies, are one of the recommended optimal forms of such gas storage. Size and volume of hydrogen storage caverns could be smaller than of these dedicated to natural gas, so they may be often located in the stratiform rock salt bodies. These bodies are characterized by a simple geological structure favoured leaching of numerous caverns. Data on the prospective occurrences of Upper Permian (Zechstein) rock salts in Poland enabled to point out several areas and single boreholes within the stratiform salt bodies, in which the geological parameters of salt seam are positive for location of hydrogen storage caverns. The assumed geological criteria for salt seam in such places are as follows: for the optimal location, the salt seam thickness is >100 m and the depth of seam top no deeper than 1 km, but the prospective sites are characterized by a salt seam top placed within a 1–1.5 km interval and its thickness is >145 m. In the Zechstein stratiform rock salt bodies of the PZ1, PZ2 and PZ3 cyclothems, nine optimal and nine prospective areas have been distinguished and dispersed 27 optimal and four prospective boreholes have been characterized, in which geological parameters of these rocks favoured location of hydrogen storage caverns.

12

Geochemia i wykształcenie skał zubrowych górnego permu (cechsztyn) z obszaru Polski

Tomassi-Morawiec Hanna, Wachowiak Jacek, Czapowski Grzegorz

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2019

|

nr 477

69--122

PL

Praca prezentuje wyniki szczegółowych badań składu chemicznego skał zubrowych dwu głównych wydzieleń litostratygraficznych w cyklotemowej sukcesji osadów polskiego cechsztynu: zubra brunatnego (Na3t; cyklotem PZ3) i zubra czerwonego (Na4t; cyklotem PZ4) oraz innych cechsztyńskich ogniw i formacji zubrowych wyróżnionych na obszarze Polski. Skały te opróbowano w 2 wysadach solnych (Kłodawa i Mogilno) oraz w profilach 7 otworów wiertniczych. Utwory Na3t w wysadzie Kłodawa cechuje wyższy udział halitu w porównaniu ze skałami Na4t, które zawierają więcej materiału terygenicznego (materiał detrytyczny i substancja ilasta) co wyraża się większą średnią zawartością SiO2, Al2O3, Fe2O3 i K2O oraz wzbogaceniem w Mn, Rb, Zn i Zr w porównaniu z osadami Na3t. Skały Na3t w obu wysadach (Kłodawa i Mogilno) charakteryzują się wyższą średnią zawartością CaO, MgO i Sr w porównaniu z wydzieleniem Na4t, przede wszystkim dzięki wyższemu udziałowi węglanów Ca i Mg (głównie magnezytu) i podrzędnie kalcytu i dolomitu. Zawartość bromu w profilach Na3t w obu wysadach jest wyższa niż w osadach Na4t i jest charakterystyczna dla pierwotnych chlorków wytrącanych z morskiej solanki. Podobną zawartość bromu stwierdzono tylko w niektórych partiach sukcesji Na4t. W niektórych skałach profili Na4t zarejestrowany udział bromu <40 ppm sugeruje, że są one mieszaniną pierwotnych i wtórnych chlorków, powstałych wskutek recyklingu (rozpuszczanie i ponowne wytrącanie) wcześniej osadzonych morskich soli. Zmiany zawartości bromu w profilach opisanego wyżej wydzielenia Na4t oraz w profilach skał zubrowych subcyklotemów cyklotemu PZ4, opróbowanych w wybranych otworach wiertniczych z obszaru Niżu Polskiego wskazują, że środowisko depozycji zubrów ewoluowało od basenu morskiego (dolna część profilu Na4t i osady subcyklotemów PZ4a do PZ4b) do kontynentalnego jeziora solnego (górna część sukcesji Na4t i osady subcyklotemów PZ4c do PZ4e), w którym następowała kumulacja materiału terygenicznego i chlorków wytrąconych głównie z wtórnych, recyklingowych solanek. Udział takich składników jak: SiO2, Al2O3, MgO, K2O i Fe2O3, Rb, Zn i Zr, związanych głównie z obecnością substancji ilastej i materiału detrytycznego jest wyższy w przypadku skał typu zubra bezteksturalnego i warstwowanego w porównaniu z solami kamiennymi i zailonym, warstwowanymi i bezteksturalnymi. Obecność Sr i CaO, związanych z węglanami i siarczanami, jest częściej wyższa w solach kamiennych warstwowanych, gdzie pojawiają się laminy ilasto-anhydrytowe.

EN

The paper presents results of detailed studies of chemical composition of zuber-like rocks of main two zuber lithostratigraphic units of the Polish Zechstein succession: the Brown Zuber (Na3t; PZ3 cyclothem) and the Red Zuber (Na4t; PZ4 cyclothem), as well as of other Zechstein zuber members and formations distinguished in Poland. These rocks were sampled from two salt domes (Kłodawa and Mogilno) and profiles of seven wells. Deposits of the Na3t unit in the Kłodawa dome have a higher content of halite compared with the Na4t unit. Deposits of the latter con - tain more terrigenous material (detrital and clay matter). They are characterized by higher average contents of SiO2 , Al2 O3 , Fe2 O3 and K2O and are enriched with Mn, Rb, Zn and Zr, compared with the Na3t succession. Rocks of the Na3t unit in both the Kłodawa and Mogilno domes are characterized by higher average contents of CaO, MgO and Sr than the deposits of the Na4t unit mainly due to their higher contents of Ca and Mg carbonates (with dominant magnesite) and, subordinately, of calcite and dolomite. Bromine content in the Na3t profiles of both domes is higher than in the Na4t deposits and it is characteristic for primary chlorides precipitated from marine brine. Such bromine concentration was found only in some parts of the Na4t succession. The bromine content <40 ppm, observed in some rocks of the Na4t profile, suggests that they are mixtures of primary and secondary chlorides, produced by recycling (dissolution and precipitation) of formerly accumulated marine salts. The bromine content changes, observed in the above-described Na4t unit profiles, as well as in the zuber profiles of the PZ4 subcyclo - thems, show that depositional environment of the zuber deposits evolved from a marine basin (in the lower part of the Na4t profile and in deposits of the PZ4a and PZ4b subcyclothems) to continental saline lakes (in the upper part of the Na4t succession and in deposits of the PZ4c to PZ4e subcyclothems), which trapped a terrigenous material an d chlorides precipitated mainly from secondary (recycled) brine s. The contents of such components as SiO2, Al2O3 , MgO, K2O, Fe2O3 , Rb, Zn and Zr, highly influenced by the content of clay matter and detrital material, are significantly higher in the structureless and layered zuber types, compared with the textural equivalents of clayey and rock salts. The contents of Sr and CaO, connected with carbonate and sulphate admixture, are commonly higher in the layered rock salts with frequent clay-anhydrite laminae.

13

Miedzionośność ekwiwalentna mineralizacji polimetalicznej Cu, Ag, Zn, Pb na monoklinie przedsudeckiej na przykładzie obszaru perspektywicznego Sulmierzyce-Odolanów

Zieliński K., Wierchowiec J.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2018

|

nr 106

257--274

PL

Analizowany w niniejszym artykule obszar badań Sulmierzyce-Odolanów stanowi przykład występowania głębokiej cechsztyńskiej mineralizacji metalicznej na monoklinie przedsudeckiej. W przeciwieństwie do złóż eksploatowanych obecnie tego typu obszary nie były wcześniej brane pod uwagę pod kątem ewentualnego wydobycia. Jednakże w ostatnich latach, ze względu na rozwój nowoczesnych technologii górniczych, sytuacja ta uległa zmianie i zyskały one status obszarów perspektywicznych dla przyszłego dokumentowania złóż. Graniczne parametry wyznaczające złoże, zalecane do stosowania przy przygotowywaniu dokumentacji geologicznej, choć nieobowiązkowe, ustanowione zostały rozporządzeniem Ministra Środowiska. W przypadku stratoidalnych złóż cechsztyńskich biorą one pod uwagę ekwiwalentną zawartość i zasobność jedynie dwóch metali, tj. miedzi, jako głównego składnika użytecznego, oraz srebra. Prowadzi to do niedoszacowania zasobów rud, w których występują także inne metale, m.in. cynk i ołów, co jest szczególnie niekorzystne w przypadku złóż głębokich, gdzie z ekonomicznego punktu widzenia wskazane jest koncentrowanie się na ich najbogatszych partiach oraz dokumentowanie, a w przyszłości wydobywanie wszystkich użytecznych metali. Rozporządzenie Ministra Środowiska nie uwzględnia także wahań rynkowych cen metali w czasie, które mają istotny wpływ na zawartość i zasobność ekwiwalentną tych pierwiastków w złożu. W artykule zaprezentowano autorskie wzory mające na celu obliczenie zawartości i zasobności polimetalicznego ekwiwalentu uwzględniającego udział w rudzie czterech pierwiastków: miedzi, srebra, cynku i ołowiu. Umożliwiają one także oznaczanie tych wartości dla dowolnie wybranych przedziałów czasowych oraz śledzenie ich zmian w czasie. Poza parametrami jakościowymi możliwe jest również obliczenie wartości zasobów kopaliny w złożu wyrażonej w dolarach amerykańskich na metr kwadratowy jego powierzchni dla każdego z wybranych przedziałów czasowych. Do obliczeń wykorzystano wyniki analiz chemicznych archiwalnych rdzeni wiertniczych pochodzących z bada - nego obszaru. Łącznie przeanalizowano 135 otworów archiwalnych położonych w jego granicach. Na podstawie uzyskanych wyników oszacowano zmienne w czasie zasoby ekwiwalentu polimetalicznego (Cu-Ag-Zn-Pb) oraz ich wartość rynkową wyrażoną w dolarach amerykańskich dla każdego roku w przedziale czasowym 2012–2016.

EN

The “Sulmierzyce-Odolanów” study area analyzed in the present paper constitutes an example of the presence of deep Zechstein metallic mineralization in the Fore-sudetic Monocline. Unlike the shallow deposits which are being mined nowadays, these types of areas were not previously considered in terms of their possible extraction. However, in recent years, due to the development of modern mining technologies, this situation has changed and these areas have become prospective for the future documenting of mineral deposits. The threshold parameters delimiting an ore deposit, recommended for use when preparing geological documentation and not compulsory, have been established by the regulation of the Minister of environment. in the case of stratabound Zechstein deposits they take the equivalent percentage and productivity of only two metals, i.e. copper, as the main useful component, and silver into account. This leads to the underestimation of the resources of ore which also contains other metals, including zinc and lead, which is particularly disadvantageous in the case of deep deposits, which from an economic standpoint, it is advisable to focus on their richest parts and to document, and in the future to extract all the useful metals. Also, the regulation of the Minister of environment does not take into account the fluctuations of the market prices of metals over time, the impact of which on the equivalent content and productivity of these elements in the deposit is considerable. This paper presents the authors’ own formulas intended to calculate polymetallic equivalent content and productivity taking the share of four elements in the ore into account: copper, silver, zinc and lead. They also enable determining these values for arbitrarily selected time intervals and tracing their changes over time. Apart from the quality parameters it is also possible to calculate the value of mineral resources in the deposit expressed in American dollars per one square meter of its area for each selected time interval. The calculations used the results of chemical analyses of historical drill cores originating from the studied area. A total of 135 historical holes located within its boundaries were analyzed. Based on the obtained figures, the time-varying resources of the polymetallic equivalent (Cu-Ag-Zn-Pb) were estimated along with their market value expressed in American dollars for each year in the time interval of 2012–2016.

14

Utwory pogranicza cyklotemów PZ1 i PZ2 cechsztynu w kłodawskim wysadzie solnym (środkowa Polska)

Czapowski G., Tomassi-Morawiec H.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 5

303--308

EN

The possible occurrence of the Oldest Halite (Na1) unit of the Zechstein PZ1 cyclothem in the Kłodawa salt dome was a discussed matter for many years. Profiling and sampling of the evaporite Zechstein succession (a transition of PZ1 to PZ2 cyclothems) visible in a corridor of the "Kłodawa” Salt Mine at the mining level -650 m, located near the NE marginal pillar of the dome, were done in 2011. The studied section includes rock salt, shale, sulphate and carbonate rocks inclined at 60-90o to the NE and represents a normal succession of the PZ1 and PZ2 cyclothems. The normal succession of the top part of the PZ1 cyclothem consists of two lithological units: 1) rock salt complex (extending over a distance of ca. 5.8 m), defined as the Oldest Halite (Na1) lithostratigraphic unit, and 2) anhydrite bed, c.a. 1.3 m thick, distinguished as the Upper Anhydrite (A1g). These deposits are overlain by 4 lithological units, considered as those creating the normal sequence of the lower part of the younger PZ2 cyclothem. The first one is a dolomitic shale bed, ca. 3.7 m thick, defined as the Stink Shale (T2). It is overlain by a dolomite layer, 0.3-0.5 m thick, representing the Main Dolomite (Ca2), and by an anhydrite series, over 17 m thick, attributed to the Basal Anhydrite (A2). The studied section ends with a rock salt complex, ca. 4 m thick, interpreted as the Older Halite (Na2). The bromine (Br) content in both salt units is relatively low: 81-86 ppm (7 samples) in the Na1 unit and 54-77 ppm (4 samples) in the Na2 unit, with a distinct upward-increasing trend in the latter. Similar low Br values and their distribution trends were characteristic for the top of the Na1 standard bromine curve in Poland and for the lower part of such curve for the Na2 salts. This geochemical similarity could support a proper stratigraphic position of both units. The analysed section was interpreted as a tectonic slice or intrusion, composed of Na1 rock salt overlain with the younger A1g sulphate, incorporated within the folded complex of Na2 rock salt. Such image confirms the current opinion of a more complicated internal structure of the so-called "marginal anticlines” within the Kłodawa dome, composed of intensively folded both salt units. It also documents that the oldest Zechstein evaporites (chlorides and sulphates) could occur above within the dome section than was stated earlier.

15

Mineralogy and geochemistry of the Tonmittelsalz (z3TM) and Tonbrockensalz (z4TS) as “zuber” equivalents in the German Zechstein (Upper Permian)

Onneken J., Schramm M., Hammer J.

Geological Quarterly

|

2018

|

Vol. 62, No. 4

896--916

EN

Two main lithostratigraphic units of clay-bearing rock salt, the Tonmittelsalz of the Leine formation (z3) and Tonbrockensalz of the Aller formation (z4), occur in the German Zechstein (Upper Permian) succession. These units could be equivalents of the Brown Zuber (Na3t) and Red Zuber (Na4t) in the PZ3 and PZ4 cyclothemes of the Polish Zechstein basin. Mineralogical-geochemical investigations of the Tonmittelsalz and Tonbrockensalz were carried out on samples taken from a deep borehole in the Gorleben salt dome in Northern Germany. Even though these units are characterized by a similar mineralogical composition of mainly halite with subordinate quantities of anhydrite and clay minerals, variations in mineral content and fabric were observed. The older Tonmittelsalz rocks document some primary features like chevrons in halite crystals and idiomorphic halite crystals in clay-bearing layers. A brecciated fabric and a vague layering, shown by polarizing microscopy and CT-imaging, indicate a deformation of the younger Tonbrockensalz, which is folded in the deep borehole Go1004. Nevertheless, internal fabrics of clay clasts in the z4TS show an early brecciated and folded fabric during sedimentation or diagenesis. Main component chemistry and REE are comparable in both units, but significant differences were observed for trace element and isotope data. The z3TM rocks contain higher values of trace elements like Liand higher values in REE, while the z4TS rocks are enriched in K. Isotope data of anhydrites of both units correspond to those of the Zechstein. The δ18O values of samples from the Tonbrockensalz display a relatively large range (8.5-11.9‰) and may indicate changing conditions during its formation. In contrast, only minor variations in the δ34S of samples from the Tonbrockensalz and in both isotope compositions of samples from the Tonmittelsalz have been documented.

16

Evidence of high-temperature rock salt transformations in areas of occurrence of borate minerals (Zechstein, Kłodawa salt dome, Poland)

Toboła T. T., Wachowiak J.

Geological Quarterly

|

2018

|

Vol. 62, No. 1

134--145

EN

Occurrences of borate minerals in the Zechstein salt-bearing deposits of the Kłodawa salt dome (central Poland), and the manner of their development, suggest that the minerals were formed at high temperatures, that considerably exceed the temperature estimated from the thermal gradient (~180°C). Research on rock salt and potassium-magnesium salts containing congolite and boracite, respectively, are consistent with high-temperature processes of transformations affecting the salt rocks in certain sections of the salt dome. The chemical composition of, and daughter minerals occurring in, primary fluid inclusions in halite, originating from the congolite zone, indicated a very high proportion of potassium and magnesium in the brines from which the halite crystallised. The thermal transformations observed in inclusions indicate a halite crystallisation temperature exceeding 420°C. Anhydrite crystals, co-occurring with borate minerals, represent unique features as to the distribution and composition of solid and fluid inclusions. These features indicate crystallisation or recrystallisation in conditions that differed considerably from those typical of the salt dome, with the involvement of solutions of changing chemical compositions. The crystals contain multiple solid inclusions of transparent and non-transparent minerals, among which we have focused on carnallite. The relationships of carnallite with liquid and gaseous phases indicate, as in the congolite zone, migration of very highly concentrated brines with respect to potassium and magnesium, or even transport of carnallite in the form of melt (liquid). Measurements of fluid inclusion homogenization temperatures, within the range from 197.8 to 473.8°C, supported a high-temperature origin for these minerals in hydrothermal conditions.

17

Mineralizacja kruszcowa w cechsztyńskim anhydrycie dolnym na monoklinie przedsudeckiej

Oszczepalski S., Chmielewski A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 472

135--154

PL

W pracy przedstawiono charakterystykę okruszcowania występującego w anhydrycie dolnym na monoklinie przedsudeckiej. Zbadano zarówno utwory o charakterze redukcyjnym, jak i utwory wtórnie utlenione (Rote Fäule). Anhydryty redukcyjne cechuje znaczna zmienność koncentracji metali i składu minerałów siarczkowych. Najintensywniej okruszcowane są zazwyczaj anhydryty występujące ponad utlenionym wapieniem cechsztyńskim i utlenionym spągiem anhydrytu dolnego. Dominują w nich siarczki miedzi (chalkozyn, digenit, kowelin, bornit, chalkopiryt), którym towarzyszą galena i sfaleryt. W dalszych odległościach od strefy utlenionej, siarczki cynku i ołowiu przeważają nad siarczkami miedzi, albo występuje mineralizacja śladowa, głównie pirytowa. Różnorodne struktury wzajemnego zastępowania siarczków, a także zrosty siarczków z anhydrytem i węglanami wskazują na polityfikacyjną genezę kruszców i nałożenie się późniejszego okruszcowania na mineralizację wcześniejszą. Anhydryty utlenione nie zawierają na ogół znacznych koncentracji Cu, Pb i Zn. Obecna w nich uboga mineralizacja reliktowa jest reprezentowana przez drobne pozostałości siarczków miedzi (głównie kowelinu, digenitu i chalkozynu) oraz pirytu, silnie przeobrażonych wskutek ich częściowego zastąpienia przez hematyt. Reliktowa mineralizacja w utlenionych anhydrytach implikuje hematytyzację przekraczającą względem powstałej wcześniej mineralizacji siarczkowej i ekspansję utleniania w górę aż w obręb anhydrytu dolnego. Rejony, w których występują anhydryty utlenione oraz redukcyjne z najbogatszą mineralizacją kruszcową, wskazują centra najintensywniejszej aktywności ascenzyjnych roztworów mineralizacyjnych.

EN

The paper presents the characteristics of ore mineralization of the Lower Anhydrite in the Fore-Sudetic Monocline. Both reduced and oxidized (Rote Fäule) rocks have been investigated. Reduced anhydrites are characterized by significant variability of metal concentrations and sulphide minerals. The most intensely mineralized anhydrites occur above the oxidized bottom part of the Lower Anhydrite. Mineralization in this part is dominated by copper sulphides (chalcocite, digenite, covellite, bornite and chalcopyrite) which are accompanied by galena and sphalerite. Further away from the oxidized zone, zinc and lead sulphides predominate over copper sulphides, and pyrite mineralization is also observed. Complex intergrowths and replacement textures of sulphides, as well as intergrowths of the ore minerals with sulphates and carbonates are considered to have formed after lithification of the enclosing sediments, and indicate that the original associations of sulphides were overprinted by superimposed later mineralization. Oxidized anhydrites generally have no significant concentrations of metals like Cu, Pb and Zn. The relict mineralization there is represented by remnants of tiny grains of copper sulphides (mainly covellite, digenite and chalcocite) and pyrite, profoundly altered as a result of their partial replacement by hematite. This mineralization present in the oxidized anhydrites indicates that hematite emplacement overlapped deposition of the original sulphides and extended oxidation up into the Lower Anhydrite. Position of the reduced and oxidized areas of anhydrites enriched in metals indicates centres of the most intense activity of the ascending mineralizing fluids.

18

Rozwój sedymentacji utworów ewaporatowych cechsztynu na obszarze rowu mazursko-lubelskiego (SE Polska)

Czapowski G., Chełmiński J., Małolepszy Z., Nowacki Ł.

Przegląd Solny

|

2017

|

T. 13

75--93

PL

Utwory ewaporatowe (siarczany i sole kamienne) cyklotemów PZ1, PZ2 i PZ3 cechsztynu występują w NW części rowu mazursko-lubelskiego (SE Polska), dla którego skonstruowano w latach 2012-2016. model 3D budowy geologicznej. Dostępne dane z otworów wiertniczych (karotaże, opisy rdzeni wiertniczych i prób okruchowych) pozwoliły ustalić warunki (głębokość, miąższość) i przypuszczalny zasięg występowania tych utworów oraz wyróżnić 8 typów facjalnych, reprezentujących różne środowiska depozycji. Opracowane mapy rozmieszczenia poszczególnych typów facji dla każdego z ewaporatowych wydzieleń litostratygraficznych oraz 3D wizualizacje rozmieszczenia głównych komponentów litologiczno- facjalnych wymienionych cyklotemów umożliwiły przedstawienie zmian środowisk depozycji w kolejnych cyklach cechsztynu w tej części rowu mazowiecko-lubelskiego.

EN

Evaporites (sulphates and halites) of Zechstein PZ1, PZ2 and PZ3 cyclothemes occur in the NW part of Mazovia-Lublin Graben (SE Poland), for which the 3D model of geological structure was created in 2012-2016. Available geological data from boreholes (well logs and descriptions of cores and crushed rock samples) enabled to precise the occurrence parameters (depth and thickness) and the supposed extent of studied evaporites as well as to define 8 facies types, represented various depositional settings. Several maps, illustrating facies distribution of each evaporitic lithostratigraphic unit, supported with 3D images of main lithological-facies components of mentioned cyclothemes allowed to comment the environmental changes in the Mazovia-Lublin Graben area during evaporitic periods of studied cyclotheme successions.

19

Contribution to mineralogy and geochemistry of Tonmittelsalz (z3TM) and Tonbrockensalz (z4TS) in the German Zechstein

Onneken J., Schramm M., Hammer J.

Przegląd Solny

|

2017

|

T. 13

94--106

EN

In the German Zechstein basin, two main clay-bearing salt strata occur, in fact Tonmittelsalz in Z3 (Leine formation) and Tonbrockensalz in Z4 (Aller Formation). These units may correlate with the Brown Zuber (Na3t) and Red Zuber (Na4t) in the Polish Zechstein basin. To mark out the characteristics of Tonmittelsalz and Tonbrockensalz, BGR started detailed mineralogical-geochemical investigations. Even though these units are characterized by a similar mineral composition of mainly halite with subordinate quantities of anhydrite and clay minerals, differences were observed. Based on microscopical observations, carbonate is only existing in Tonmittelsalz and polyhalite is more common in Tonbrockensalz. Characteristic for Tonmittelsalz seem to be clay bands with idiomorphic halite and a breccious fabric for Tonbrockensalz. Similarities to the equivalent zuber beds were observed. This ongoing project will be continued with more samples from other locations.

PL

W niemieckiej części basenu cechsztyńskiego występują dwie główne warstwy soli ilastych: Tonmittelsalz w cyklotemie Z3 (formacja Leine) i Tonbrockensalz w cyklotemie Z4 (formacja Aller). Warstwy te korelują się z Brązowym Zubrem (Na3t) i Czerwonym Zubrem (Na4t) w polskiej części basenu cechsztyńskiego. BGR wykonało badania mineralogiczne i geochemiczne soli Tonmittelsalz i Tonbrockensalz, aby uzyskać ich szczegółową charakterystykę. Pomimo podobieństwa składu mineralnego, w którym głównymi minerałami są halit, anhydryt i iłowce zaobserwowano różnice. Na podstawie obserwacji mikroskopowych stwierdzono, że węglany występują tylko w Tonmittelsalz, natomiast polihalit jest częściej spotykany w Tonbrockensalz. Ponadto, w Tonmittelsalz iłowce tworzą pasma z idiomorficznymi kryształami halitu, a w Tonbrockensalz występują brekcje. Badania opisanych soli są nadal prowadzone.

20

Deformacje przed- i pokonsolidacyjne w skałach osadowych terygenicznej strefy przejściowej PZt (cechsztyn/pstry piaskowiec dolny) na obszarze synkliny grodzieckiej, Sudety: interpretacja procesowa oraz implikacje regionalne

Durkowski K., Sokalski D., Wojewoda J.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2017

|

nr 469

155--176

PL

Na obszarze synkliny grodzieckiej, wschodniej części synklinorium północnosudeckiego osady najwyższego cechsztynu są reprezentowane przez mułowce i bardzo drobnoziarniste piaskowce, które płynnie i w sposób ciągły przechodzą w typowe osady pstrego piaskowca. Utwory te należą do terygenicznej strefy przejściowej PZt, której najwyższą część budują heterolity falowe.Wheterolitach wyróżniono strefę licznych deformacji przed- i pokonsolidacyjnych. Deformacje przedkonsolidacyjne posiadają liczne cechy charakterystyczne dla sejsmitów, natomiast geneza deformacji pokonsolidacyjnych nie jest jednoznaczna i wymaga dalszych badań. Strefa deformacji stanowi ważny poziom korelacyjny na obszarze synkliny grodzieckiej, który jest także obserwowany w analogicznych osadach monokliny przedsudeckiej w rejonie Głogowa i Rudnej.

EN

In the Grodziec Syncline (Eastern part of the North-Sudetic Synclinorium) the uppermost Zechstein sediments are represented by mudstones and very fine grained sandstones, which smoothly continue into typical Buntsandstein deposits. These sediments belong to Transitional Terrigeneous Series (PZt), which uppermost part is developed as heterolithic tempestites. A zone abundant in pre- and post-consolidated sediment deformation structures was distinguished within heterolithic sediments. The pre-consolidated sediment deformation structures have numerous features of seismites, on the other hand post-consolidated deformation structures raise more doubts about their origin and require more future research.Azone of pre- and post-consolidated sediment deformation is an important correlation horizon for the Grodziec Syncline. Furthermore, such zone is also observed in the analogous deposits of the Fore-Sudetic Monocline in the Glogow–Rudna area.