Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Aktywne zarządzanie retencją w dobie zmian klimatycznych na przykładzie Wieliczki

Zygmunt Piotr, Fijoł Marcin

Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne

|

2023

|

Nr 3

68--69

PL

Większości z nas podkrakowska Wieliczka kojarzy się z historią polskiego wydobycia soli, unikatową, zabytkową kopalnią wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO oraz piękną i bogatą zabudową historyczną powstałą w czasach, gdy sól zwana była białym złotem. Mało kto jednak wie, że ta wyjątkowa miejscowość w niedługim czasie będzie mogła się pochwalić jednym z najnowocześniejszych w Polsce systemów aktywnego zarządzania retencją.

2

Urbanizacja Małopolski na przełomie wieków XIII i XIV pod rządami Leszka Czarnego, Przemysła II i Wacława II Czeskiego: kompozycje i programy układów lokacyjnych

Krasnowolski Bogusław

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2020

|

T. 48

395--422

PL

Artykuł niniejszy jest kontynuacją wcześniejszej publikacji autora, poświęconej urbanizacji Małopolski pod rządami Bolesława Wstydliwego (Krasnowolski, 2004–2005, s. 36–37, 38–39). Zarazem jest to rozwinięcie tematu obszernej pracy autora sprzed kilkunastu lat (Krasnowolski, 2004) . Omawiany okres zamyka się zasadniczo w ćwierćwieczu, w latach 1279–1306. Pierwsza z tych dat to początek panowania Leszka Czarnego jako następcy Bolesława Wstydliwego, druga - zajęcie Krakowa przez Władysława Łokietka, konkurującego skutecznie z władcami Czech, wykorzystującego śmierć Wacława III (Wyrozumski, 1992, s. 200–201). Ówczesną urbanizację uznać można za kontynuowanie polityki miejskiej Bolesława Wstydliwego, przy nieco mniejszej dynamice działań, co wynikało z niestabilności politycznej.

EN

The article follows on an earlier publication by the author devoted to the urban development of Małopolska under Boleslaus the Modest (Krasnowolski, 2004–2005, pp. 36–37, 38–39). At the same time, it expands the subject discussed by the author in another work several years ago (Krasnowolski, 2004). The period in question was actually a quarter of a century from 1279 to 1306. The first of these dates marks the start of the reign of Leszek the Black (Leszek Czarny), successor to Boleslaus the Modest (Bolesław Wstydliwy), and the latter - capture of Kraków by Ladislaus the Elbow–High (Władysława Łokietka), efficiently competing with the rulers of Bohemia and exploiting the death of Wenceslaus III of Bohemia (Wyrozumski, 1992, pp. 200–201). Urban development from the time can be considered continuation of the urban development policy of Boleslaus the Modest, yet at a lower dynamic, due to political instability

3

Przejawy zagrożenia oraz efektu zabezpieczenia zabytkowego szybu Górsko Kopalni Soli Wieliczka w wynikach pomiarów geodezyjnych

Maj Agnieszka, Kortas Łukasz

Przegląd Górniczy

|

2020

|

T. 76, nr 6

42--47

PL

Szyb Górsko jest siedemnastowiecznym szybem kopalni wielickiej, który został zasypany w 1954 roku. Na przełomie 2002 i 2003 roku przepływy wód opadowych doprowadziły do naruszenia stateczności budynku nadszybia, tworząc zagrożenie dla trwałości zabytku. Analiza wyników pomiarów niwelacyjnych, prowadzonych od 1 stycznia 2003 roku ujawniła zjawisko narastania przemieszczeń pionowych w bliskim sąsiedztwie szybu o zmiennej prędkości. Początkowo tempo obniżeń osiągało 350 mm/rok, a po likwidacji prawdopodobnych rozluźnień i ewentualnych wymyć w pobliżu ścian i fundamentów szybu prędkość przemieszczeń zmalała do niespełna 20 mm/rok. W 2012 roku, po wykonaniu kompleksowych prac uszczelniających szyb, tempo osiadania spadło do ok. 12 mm/rok, czyli do prędkości przemieszczeń wynikającej z wpływu zaciskania wyrobisk kopalnianych na powierzchnię terenu w sąsiedztwie szybu Górsko. Wyniki pomiarów geodezyjnych wskazują na opanowanie zagrożenia spowodowanego przepływem wód opadowych przez otoczenie szybu do wyrobisk kopalni.

EN

The “Górsko” shaft is a seventeenth-century shaft of the “Wieliczka” Salt Mine, which was filled in 1954. At the turn of 2002 and 2003, rainwater flows led to a violation of the stability of the headroom building, creating a threat to the durability of the monument. Analysis of the results of leveling measurements conducted since January 1, 2003 revealed the phenomenon of increasing vertical displacements in close proximity to the shaft with a variable speed. Initially, the rate of subsidence reached 350 mm/year, and after the elimination of probable loosening and possible wash-outs near the shaft walls and foundations, the speed of displacement decreased to less than 20 mm/year. In 2012, after the comprehensive shaft sealing work, the subsidence rate dropped to approx. 12 mm/year, i.e. to the speed of displacement resulting from the impact of mine workings closing on the surface of the area in the vicinity of the “Górsko” shaft. The results of geodetic measurements indicate control of the threat caused by the flow of rainwater through the surroundings of the shaft to the mining goafs.

4

Nature and origin of large-scale and intrasalt deformation within the Wieliczka salt mine, Poland

Rowan Mark G., Krzywiec Piotr, Bukowski Krzysztof, Przybyło Jerzy

Geological Quarterly

|

2020

|

Vol. 64, No. 4

819--837

EN

The Wieliczka salt mine, near Kraków in southern Poland, is a world-famous historical and modern destination for both geoscientists and tourists. Despite numerous publications, there is still a lack of consensus on the nature and origin of the large-scale folds as well as whether the small-scale structures represent tectonic or soft-sediment deformation. In this preliminary work, we offer new ideas on both aspects. At the large scale, we emphasize the mechanical stratigraphy of the layered evaporite sequence, which comprises a thin basal weak layer, a thin strong unit, a thicker weak layer, and a thicker strong unit. We suggest that the inclined to recumbent folds and thrusts formed tectonically due to overthrust shear between the basal detachment and the overriding Carpathian frontal thrust, with different structural styles decoupled by the thick weak layer. At the small scale, we suggest that there was early extension directed toward the east to north-east, followed by contraction vergent toward the north. We infer that there was early, syndepositional gravity gliding down a topographic slope dipping into the coeval Gdów depocenter to the east, and that subsequent north-directed Carpathian shortening generated the small-scale contractional structures as the larger folds were developing.

5

Technologia likwidacji IX poziomu Kopalni Soli „Wieliczka"

Gonet Andrzej, Stryczek Stanisław, Maj Marian, Brudnik Krzysztof

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2020

|

nr 12

3--8

PL

Po ponad siedmiowiekowej eksploatacji Kopalnia Soli „Wieliczka" wymaga zdecydowanych działań zabezpieczających przed zagrożeniem wodnym. W artykule przedstawiono sposób odbudowy wewnętrznego filara bezpieczeństwa, polegający na szczelnym wypełnieniu najgłębszego poziomu IX w kopalni do wysokości spągu poziomu VIII. Ze względu na zatopienie wyrobisk poziomu IX, występujące od katastrofalnego dopływu wody i fazy stałej do poprzeczni Mina w 1992 r., jedynym sposobem dotarcia do tych wyrobisk było wykonanie otwo rów z poziomów VIII i VII. Do skutecznego wypełnienia wskazanych wyrobisk zastosowano metodę iniekcji rurociągowej uzupełnioną metodą iniekcji otworowej.

EN

The 'Wieliczka' Salt Mine has been exploited for over seven centuries and now reąuires applying appropriate measures to protect it mainly against water hazard. The presented reconstruction of the inner safety pillar lied in tight fil ling of the last level of the minę, i.e. Ievel IX to level VIII. The workings in level IX were flooded after a catastrophic flux of water and solid phase to the Mina transport ramp in 1992, therefore the only possible way of accessing them now was through the specially designed holes drilled from levels VIII and VII. The pipeline injection method supplemented by the borehole injection method were used for efficient filling of these workings.

6

Rozwiązania i doświadczenia w zakresie stosowania obudowy kotwowej w Kopalni Soli „Wieliczka”

Siekierski Marek

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2019

|

nr 11

3--8

PL

Artykuł przedstawia zastosowanie obudowy kotwowej wykonanej z tworzywa sztucznego w KS „Wieliczka”, z powodzeniem zastępującej dotychczas wykorzystywaną stalową obudowę kotwową. Czynniki atmosferyczne, geologiczne, hydrogeologiczne i górnicze-geomechaniczne, które możemy zastać w wielickiej kopalni, sprzyjają zjawisku korozji stali, powodując zagrożenie bezpieczeństwa osób przebywających na trasach turystycznych i uzdrowiskowych.

EN

The geological conditions of the deposit of “Wieliczka” Salt Mine caused that during it exploitation large excavations were created. So, there were a need to use steel anchor housing. In many cases, the steel anchor housing was spinned with shrapnel fragments and separations separating the salt layers. The analysis carried out in 2017 indicated, however, the corrosion of steel elements built in salt excavations and need for security. Corrosion is a phenomenon that cannot be completely eliminated, but can be significantly reduced. Degradation of materials and the environment due to corrosion can be effectively reduced by skillful prevention, mainly through the use of corrosion protection methods and the proper selection of materials. Additionally, the use of new materials, like glass epoxide anchors in the field of anchor housing in the historic “Wieliczka” Salt Mine, directly influences the safety of people staying in the excavations of the touristic and spa route and improves work safety. Moreover, design solutions in the application of anchoring casing slightly interfere with the appearance of the chambers themselves, revealing historical and utilitarian values in the way of chambers securing.

7

New data on celestine-rich salts in the Wieliczka salt deposits

Nowińska J.

Geology, Geophysics and Environment

|

2017

|

Vol. 43, no. 1

57--68

EN

Pale brownish celestine-rich salt rocks were found near the Franciuszek Müller gallery, in the chambers of the 3rd level in the Wieliczka Salt Mine. The complex of rock salts subjected to exploration occurred within a large seam approximately 15 m thick. Detailed research revealed that the salt has the form of a block incorporated within the gray salts body and being similar to other blocks of green salts, well known in the upper part of the deposit. A characteristic petrographical feature of the pale brown rock salt owed to the presence of celestine (SrSO 4 ). That strontium mineral was re-examined, using X-ray powder data, and scanning microscope observations, with EDS analysis. The investigated rock salts exhibited a mineral association of halite (main component), anhydrite, celestine, calcite, gypsum, clay materials, iron compounds and a small amount of bitumen. Interrigenous sediments and the insoluble part of salt occurred higher content of strontium that in halite. Celestine crystals were observed in two forms: elongated platy crystals, forming fan-shaped aggregates and granular aggregates, strongly associated with anhydrite. On carbonate and sulphate strontium usually appearing as needle shaped aggregates of celestine. No barium minerals were observed. The development and paragenesis of celestine suggested a post-sedimentary origin of these rocks that ought to be connected with diagenetic processes. An important observation that confirmed that thesis was the transformation of fine crystalline anhydrite into platy crystals, recrystallization and primary accumulation of strontium, as a result of evaporation processes.

8

Protecting Wieliczka Salt Mine against water hazard on the example of the Mina traverse

Gonet A., Stryczek S.

AGH Drilling, Oil, Gas

|

2017

|

Vol. 34, no. 1

219--229

EN

Water surrounding every salt mine creates catastrophic hazard for that place. One of such cases is uncontrollable flooding of the Wapno Salt Mine, near Innowrocław (see article Kortas G. and Maj A., Przegląd Solny, 10, 2014). The causes of catastrophic water fluxes to the Mina traverse located in level IV at a depth of 170 m b.s. in the historical Wieliczka Salt Mine is presented in this paper. The complex geological build of the immediate neighborhood of the Mina traverse was described, paying attention to the evidently disadvantageous hydrogeological conditions in the northern part of the salt dome. The most important actions aimed at limiting the water hazard in Wieliczka Salt Mine concentrated on managing and so liquidating the disastrous flux of water and solids to the Mina traverse, which started in 1992. A unique solution was proposed to solve this problem, i.e. an internal safety pillar was construed with the use of dedicated unique technologies.

9

Analiza przewozów pasażerskich i oferty przewozowej kolei aglomeracyjnej na przykładzie linii Kraków – Miechów

Nowak M., Koterbicki M., Pashkevich A.

TTS Technika Transportu Szynowego

|

2016

|

R. 23, nr 12

160--167

PL

W związku z rosnącą mobilnością mieszkańców aglomeracji i tradycją korzystania z transportu indywidualnego, jako podstawowego środka do przemieszczania, pojawia się problem wyczerpywania przepustowości niektórych odcinków drogowych. Coraz częściej zjawisko kongestii przyczynia się do zwiększenia zainteresowania publicznym transportem zbiorowym wśród mieszkańców. Najlepszym rozwiązaniem podróży do i z centrum oraz poza nim jest środek transport kolejowego. Skutecznym narzędziem rozwoju i popularyzacji kolei podmiejskiej jest sprostanie konkurencyjności z innymi środkami transportu, a w szczególności z podróżami indywidualnymi. Niniejszy artykuł przedstawia analizę przewozów pasażerskich oraz oferty przewozowej kolei aglomeracyjnej na przykładzie linii Kraków – Miechów, a także niektóre sposoby integracji z innymi środkami transportu na podstawie takich narzędzi jak Park&Ride oraz wspólna taryfa. Po przedstawieniu tych aspektów wraz z opisem historii kolei w centralnej Małopolsce i danymi statystycznymi na przestrzeni lat, podjęto próbę zasugerowania kierunków rozwoju transportu szynowego w regionie, na podstawie sukcesu jakim jest reorganizacja połączenia Kraków Lotnisko – Wieliczka Rynek-Kopalnia.

EN

Taking into account the increasing mobility of agglomeration citizens as well as the tradition to use an individual transport as a basic mode of transport, there is an amount of problems including among others the over-load of road network. The common phenomenon of congestion starts to be a reason for the promotion of public transport among urban residents with the aim to increase its popularity. In such situation one of the most rational choice of transport modes to travel from suburban areas to the city center and back will be a railway. An effective tool to develop and to popularize the subur-ban railway is a number of measures to cope with the competitiveness of other modes of transport and, in particular, of individual transport. This article describes different forms of competitiveness as well as integration with other modes of transport. After the brief presentation of suburban railway history in the central part of Lesser Poland Voivodeship and statistics from the last years, an attempt is made to suggest directions of development for the rail transport in the region based on the successful example of the reorganized connection Kraków Lotnisko – Wieliczka Rynek-Kopalnia.

10

Solne dziedzictwo w działalności edukacyjnej Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Projekt Solna Akademia Dziecięca

Stabrawa K.

Przegląd Solny

|

2016

|

T. 12

79--82

PL

Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka prezentuje unikatowe zbiory dotyczące górnictwa solnego oraz dziejów żupy. W ramach swojej działalności instytucja prowadzi aktywną działalność popularyzatorską. Jednym z nowych pomysłów edukacyjnych Muzeum jest Solna Akademia Dziecięca. Jej celem jest przybliżenie dziejów regionu oraz budowanie lokalnej tożsamości wśród uczniów szkół podstawowych z klas I-III.

EN

Cracow Saltworks Museum Wieliczka presents an unique collection which relates to the history of salt mining. The institution have created an innovative project for primary schools named Salt University for Children. Its aim is to present the history of the region, to teach about the role of salt in our history and to build a local identity. The project is addressed to schools in the region of Wieliczka.

11

Warunki zasilania wód leczniczych w Kopalni Soli Wieliczka

Witczak S., d'Obyrn K., Duliński M., Rajchel L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

313--322

PL

Na podstawie wieloletnich badań aktualne rozpoznanie warunków hydrogeologicznych w rejonie Kopalni Soli Wieliczka wskazuje na złożony charakter udokumentowanych wód. Są one zróżnicowane zarówno pod względem zasolenia, jak i wieku. Z upływem czasu nastąpiła wymiana wód synsedymentacyjnych na wody infiltracyjne. W dwóch wypływach kopalnianych: WVI-32 na poziomie VI oraz WVII-16 na poziomie VII są ujmowane solanki wykorzystywane w balneoterapii w Uzdrowisku Kopalnia Soli Wieliczka. Wieloletnie pomiary wydatku wody potwierdzają stabilny charakter wypływów z łagodną tendencją malejącą, co świadczy o zróżnicowaniu obszarów zasilania i dróg dopływu wody do miejsc wypływu w kopalni. Skład izotopowy wody z wypływu WVI-32 jest zmienny w czasie, co nie pozwala na jednoznaczną interpretację wyników, w związku z czym konieczne są dalsze badania. Wypływ WVII-16 reprezentuje wody plejstoceńskie, pozbawione bezpośredniego kontaktu z wodami współczesnymi, jednak po czasie dłuższym niż 25 lat może pojawić się w tym wypływie domieszka wód współczesnych.

EN

Based on long–term research, the current hydrogeological conditions in the vicinity of the Wieliczka Salt Mine show a complex nature of documented water that is diverse in terms of salinity and age. Over time, there was an exchange of waters from those of the sedimentation period to infiltration waters. Brine used for balneotherapy in the spa of the Salt Mine Wieliczka is captured at two outflows: WVI-32 at level VI, and WVII-16 at level VII of the mine. Long–term measurements of water flow confirm the stable nature of the outflows with a mild descending trend. NaCl content in the WVI-32 leak has a clear increasing trend, while the WVII-16 leak did not show any significant trend, which reflects a diversification of supply areas and inflow routes to the outflow areas in the mine. The isotopic composition of water from the WVI-32 leak is variable and did not allow for an unambiguous interpretation of the results, and creates need for further research. The WVII-16 leak represents the Pleistocene water without a direct contact with the contemporary waters, however, after more than 25 years, addition of such waters may appear.

12

Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce – prace restauratorskie w przeszłości i obecnie

Gaczoł A.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2014

|

Nr 38

29--44

PL

Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce został konsekrowany w 1598 r. Natomiast w literaturze fachowej od początku XX w. istniejąca świątynia datowana jest na wiek XVIII, bowiem proporcja budowli, sposób nakrycia, jak też bardzo wiele szczegółów nie pozwalają datować obecnej budowli wcześniej niż na ten czas. Celem zaprezentowanego artykułu jest przedstawienie analizy przemian rzutu i bryły kościoła w okresie dwu wieków. Co najmniej dwukrotnie kościół znajdował się w bardzo złym stanie technicznym, groziła mu rozbiórka i przechodził gruntowną odnowę. Pierwsza odnowa (bądź przebudowa) miała miejsce we wspomnianym XVIII wieku, a druga, ale to już restauracja pod nadzorem konserwatorskim – w latach 1903-1914. Tym bardziej godna uwagi, że dokonana z inicjatywy wielickich społeczników, skupionych w społecznie działającym „Komitecie Opieki nad Kościółkiem Św. Sebastiana”. Po obszernym omówieniu kompleksowych prac remontowych i konserwatorskich na początku XX wieku, w trakcie których m.in. polichromię w wielickim drewnianym kościele wykonał Włodzimierz Tetmajer, witraże Stefan Witold Matejko, a organy zamontowała firma Rudolfa Haasego ze Lwowa, zaprezentowano w artykule ostatnie kompleksowe prace budowlane i restauratorskie, prowadzone od 2011r. Dzięki tym pracom, wykonywanym jak i poprzednie sprzed stu lat, z dużym zaangażowaniem, ta piękna, tradycyjna świątynia, w której odbija się historyczna ciągłość uroczych polskich kościołów z drewna, dobrze przetrwa najbliższe dziesięciolecia.

EN

The historic wooden church of St. Sebastian in Wieliczka was consecrated in 1598. However, in the professional literature since the beginning of the 20th century the existing church is dated back to the 18th century, because the proportions of the building, its manner of roof covering, as well as numerous details do not allow for dating the present building earlier than to that period. The aim of the presented article is presenting an analysis of transformations of the plan and the bulk of the church during two centuries. At least twice the church was in a very poor technical state; it was threatened with demolition and completely renovated. The first renovation (or rebuilding) took place in the already mentioned 18th century, and the other which was really a restoration under conservator’s supervision – in the years 1903-1914. It was particularly worthy of attention as the initiative was launched by volunteers from Wieliczka, gathered in a “Committee for Protecting the Church of St. Sebastian”. After a detailed description of complex renovation and conservation work at the beginning of the 20th century, during which e.g. the polychrome in the wooden church in Wieliczka was executed by Włodzimierz Tetmajer, stained glass by Stefan Witold Matejko, and the organ was built by the firm of Rudolf Haase from Lviv, the article presented the last complex building and restoration work carried out since 2011. Thanks to this work conducted like that from a hundred years ago with much commitment that beautiful traditional church which reflects the historic continuation of charming Polish wooden churches will successfully survive the next decades.

13

Majolikowa solniczka z Urbino

Ochniak-Dudek K., Grzybowski A.

Szkło i Ceramika

|

2014

|

R. 65, nr 3

32

14

Problemy hydrogeologiczne i geotechniczne związane z zawodnieniem zabytkowych szybów Kopalni Soli Wieliczka na przykładzie szybu Górsko

Obyrn K. d', Przybyło J.

Geology, Geophysics and Environment

|

2012

|

Vol. 38, no. 1

23-34

PL

Szyb Górsko został zgłębiony do głębokości poziomu I w pierwszej połowie XVII wieku i ukończono go prawdopodobnie w 1622 roku. W XIX wieku szyb pogłębiano, a w 1954 roku został zasypany do głębokości około 6 m p.p.t. Na podszybiach szybu oraz w pobliskiej komorze Fryderyk August rejestrowano wycieki solanek oraz okresowo wynoszony materiał skalny w postaci iłów pylastych. Teren wokół szybu systematycznie osiada, a rejestrowane średnie obniżenia terenu wynoszą ok. 13 mm/rok. W grudniu 2002 roku tempo osiadań wzrosło, powodując spękania budynku nadszybia. W lutym 2011 r. został opracowany projekt techniczny doszczelnienia szybu. Zaprojektowano 83 otwory doszczelniające otaczające szyb, o głębokości 18 m oraz trzy otwory kontrolne w tarczy szybu. Prace cementacyjne zaplanowano w czterech strefach głębokościowych przy użyciu zaczynów cementowych, a realizację projektu rozpoczęto w grudniu 2011 r.

EN

The Górsko Shaft was excavated to the depth of Level I in the first half of the seventeenth century, and was probably completed in 1622. in the nineteenth century, the shaft was extended. in 1954, the Górsko Shaft was filled up to a depth of approximately 6 meters below the ground. Infl ows out of the Górsko Shaft were first observed in the shaft bottom and in Fryderyk August chamber. Through suffusion and leaching salt formations, migratory waters caused soil settling and structural damage to the shaft top building. In February 2011, a technical design for the sealing of the Górsko Shaft was developed, which calls for cementing work and the elimination of surface water infl ow through the shaft into the mine workings. Engineering work related to the restriction of the flow of water into the Górsko Shaft began in December 2011.

15

Causes and consequences of water flux on the example of transverse heading Mina in the Salt Mine "Wieliczka"

Gonet A., Stryczek S., Brudnik K.

Archives of Mining Sciences

|

2012

|

Vol. 57, no. 2

323--334

EN

The causes of disastrous water flux in the historical Salt Mine “Wieliczka“ have been presented on the example of transverse heading Mina at the IV level at a depth of 175 m bsl. The complex geological setting of direct environment of the transverse heading Mina has been described paying attention to unfavorable hydrogeological conditions in the northern part of the salt deposit. The main activities oriented to limiting the water hazard in the Salt Mine “Wieliczka“ and the reconstruction of inner safety pillar, which had been seriously damaged by mining activities, have been analyzed. A selection of objects inside the mine, saved from flooding thanks to protection works has been visualized in photos.

PL

Na przykładzie zabytkowej Kopalni Soli „Wieliczka” przedstawiono co doprowadziło do katastrofalnego dopływu wody do poprzeczni Mina położonej na IV poziomie na głębokości 175 m ppt. Opisano złożoną budowę geologiczną bezpośredniego otoczenia poprzeczni Mina zwracając uwagę na wyjątkowo niekorzystne warunki hydrogeologiczne panujące od północnej strony złoża soli. Podano główne kierunki działań dla ograniczenia zagrożenia wodnego Kopalni Soli „Wieliczka” mające na celu odbudowę wewnętrznego filara bezpieczeństwa, który został poważnie uszkodzony wcześniejszymi robotami górniczymi. Pokazano wybrane obiekty znajdujące się wewnątrz kopalni, które dzięki pracom zabezpieczającym udało się uratować od zatopienia.

16

Application of laser scanners to determine the shape of mine excavations for safety assessment, using the example of the cross-cut mina in the salt mine Wieliczka

Lipecki T., Jaśkowski W.

Reports on Geodesy

|

2009

|

z. 2/87

239-250

17

Przestrzenne rozmieszczenie osiadań w rejonie Kopalni Soli Wieliczka w świetle satelitarnych danych interferometrycznych

Wąsowski J., Bovenga F., Nutricato R., Conte D., Refice A., Gregor M., Kowalski Z.

Przegląd Geologiczny

|

2009

|

Vol. 57, nr 2

164-172

EN

The paper presents the use of the Persistent Scatterers Interferometry (PSI) Synthetic Aperture Radar (SAR) data to determine magnitude of subsidence in area of the town ofWieliczka. The town is home to a unique salt mine, over 700 years old, one of the best known tourist attractions in Poland. Each year the mine is visited by about 1 million tourists from all over the world and in 1978 UNESCO placed it on its first International List of theWorld Cultural and Natural Heritage. There is direct evidence that the mining has been influencing stability of ground and buildings in the town, which is located above the mine. The application of the PSI SPINUA technique made it possible to identify large number of radar targets (with density exceeding 100 PS/km2), suitable for monitoring ground motion in the Wieliczka area. The results show continuous subsidence with average annual movements ranging from a few millimeter per year to 24 mm/yr in the period 1992–2000. The detected subsiding zone very well corresponds to the extent of the underground salt mine. There are also indications of possible connections between the mine-induced subsidence and the presence of the old large landslides occurring on the north-facing slopes south of the Wieliczka Salt Mine.

18

Dziedzictwo górnicze podstawą rewitalizacji miast

Ostręga A.

Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały

|

2009

|

Vol. 125, nr 35

161-170

PL

Na przykładzie trzech małopolskich miast: Wieliczki, Gorlic i Brzeszcz pokazano znaczenie działalności górniczej dla rozwoju miast związanych z tą działalnością. Pokazano również, że po okresie eksploatacji obiekty dziedzictwa górniczego mogą być motorem procesu rewitalizacji, którego efektem ma być nie tylko poprawa jakości środowiska, ale i ożywienie społeczno-gospodarcze.

EN

On the basis of three towns from the Małopolska Region - Wieliczka, Gorlice and Brzeszcze -meaning of the mining activity for their development was shown. In the article, the mining heritage as an engine of the revitalization process for these towns, which brings not only environmental effects, but also socio-economical development, was presented as well.

19

Historic salt mines in Wieliczka and Bochnia

Wiewiórka J., Charkot J., Dudek K., Gonera M.

Geoturystyka

|

2009

|

nr 3

61-70

EN

Historic salt mines in Wieliczka and Bochnia are situated by the old trade road from Kraków to the east, in the region well known from salt-making from brines since the Neolith (ca. 3500 BC). In Bochnia the rock salt was discovered in 1248, whereas in Wieliczka production of the rock salt was confirmed in the town charter in 1290. At the end of the 13th century both mines were united into the Kraków Saltworks. In the 16th century it was the biggest production centre in Poland and one of the biggest in Europe. The rock-salt exploitation ended in Bochnia in 1990 and in Wieliczka in 1996. Both deposits are situated within the Miocene (Badenian - M4) folded strata of the salt-bearing complex, consisting of the Skawina Formation (at the bottom), the Wieliczka Formation (containing the evaporites), and the Chodenice beds (at the top). The Wieliczka deposit consists of the upper boulder deposit and the lower stratiform one. The boulder deposit was formed as a result of submarine flows in southern part of the evaporite basin. Both the boulder and the stratiform deposits were finally shaped by the overthrust movements of the Outer Carpathians. The Bochnia deposit is limited to the northern limb of the Bochnia anticline, at the northern edge of the Outer Carpathians. The Wieliczka Salt Mine is written into the first UNESCO List of the World Cultural and Natural Heritage (1978) and recognised as a National Monument of History (1994). Since 2000 the Bochnia Salt Mine is the National Monument of History as well. In 1997 the Małopolska voivode issued a decree comprising legal protection of 40 documentated sites, important for geology of the Wieliczka deposit, and in 2000 the Natural Reserve "Crystal Caves" in Wieliczka was established. In 2005, twenty seven documentated sites were established and provided with legal protection in the Bochnia Salt Mine.

PL

Zabytkowe kopalnie soli w Wieliczce i Bochni znajdują się przy starym trakcie handlowym z Krakowa na wschód, w rejonie znanym z warzenia soli jeszcze w neolicie (ok. 3500 lat p.n. e.). W Bochni sól kamienną odkryto w 1248 roku, podczas gdy w Wieliczce wydobycie soli kamiennej jest wzmiankowane w akcie lokacyjnym miasta z 1290 roku. Pod koniec XIII wieku obydwie kopalnie zostały połączone w jedno królewskie przedsiębiorstwo - Krakowskie Żupy Solne. W XVI wieku był to największy ośrodek produkcyjny w Polsce i jeden z największych w Europie. Wydobycie soli kamiennej zakończyło się w Bochni w 1990, a w Wieliczce w 1996 roku. Obydwa złoża znajdują się w utworach sfałdowanego miocenu (baden - M4) jednostki zgłobickiej Karpat zewnętrznych. Seria solonośna składa się z formacji skawińskiej, wielickiej (ewaporaty) i warstw chodenickich. Złoże solne Wieliczki zbudowane jest z górnego złoża bryłowego ż dolnego pokładowego. Złoże bryłowe zostało utworzone w wyniku podmorskich spływów w południowej części basenu ewaporacyjnego. Obydwie części złoża zostały ostatecznie uformowane w wyniku ruchów nasuwczych Karpat. Złoże soli Bochnia znajduje się w północnym skrzydle antykliny Bochni, na północ od brzegu Karpat. W 1978 roku Kopalnia Soli Wieliczka została wpisana na pierwszą listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, a w 1994 roku uznana za Narodowy Pomnik Historii. Od 2000 roku Kopalnia Soli Bochnia jest również Narodowym Pomnikiem Historii. W 1997 roku dekretem wojewody małopolskiego objęto ochroną prawną, w formie stanowisk dokumentacyjnych, 40obiektów geologicznych w Kopalni Soli Wieliczka, a w 2000 roku ustanowiono rezerwat przyrody "Groty Kryształowe" w Wieliczce. W 2005 roku ochroną prawną objęto również 27 stanowisk dokumentacyjnych w Kopalni Soli Bochnia.

20

Ocena stanu składu hydrochemicznego wybranych wycieków KS Wieliczka na podstawie modelowania hydrogeochemicznego

Winid B.

Wiertnictwo, Nafta, Gaz

|

2008

|

T. 25, z. 2

775-781

PL

Programy PHREEQE i PRQPITZ na podstawie analizy fizykochemicznej umożliwiają ocenę stanu równowagi składu chemicznego wód. Przeprowadzone w ramach programów działania opisują oddziaływanie w wieloskładnikowym układzie woda - faza stała i pozwalają obliczać formy migracyjne składników roztworu wodnego (specjacje) oraz wskaźnik nasycenia roztworu względem określonych faz mineralnych. Stany równowagi fazowej były określane dla 42 prób wód (w większości solanek) z Kopalni Soli Wieliczka z wykorzystaniem obu programów. Zależność wskaźników nasycenia dla poszczególnych minerałów względem zawartości głównych jonów zostały przedstawione na wykresach. Z przeprowadzonych badań wynika, że wody dopływające do kopalni mogą rozpuszczać sól kamienną, gips, anhydryt natomiast wody krążące po złożu na ogół nie powinny ługować złoża, ponieważ osiągnęły stan nasycenia lub bliski nasycenia względem minerałów ewaporatowych.

EN

Computer programs PHREEQE and PRQPITZ enable evaluation of the state of equilibrium of chemical composition of waters on the basis of physicochemical analysis. These programs describe processes taking place a multi-component (water-solid phase) system enabling calculation of the migration forms of water solution components (speciations) and saturation index of solution for various mineral phases. The states of equilibrium were determined for 42 water samples (mostly brines) in the Salt Mine Wieliczka with the use of both programs. The dependence of saturation indices for both minerals was plotted against the main ions content. The analyses reveal that waters flowing to the mine may dissolve rock salt, gypsum and anhydrite, whereas waters circulating around the reservoir generally should not be leaching the rocks as they have already reached the state of saturation or close to saturation as compared to evaporate minerals.