Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Osuwiska Masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie)

Chaszczewicz Adam Karol

Przegląd Geologiczny

|

2022

|

Vol. 70, nr 9

713--721

EN

Ślęża Massif is an isolated group of hills, surrounded by plains, located on the Sudetic Foreland with the main tops of Ślęża and Radunia. This mesoregion covers an area composed of two structural units: Sudetic Ophiolite and Strzegom-Sobótka Granite Pluton. The present relief of the Ślęża Massif was formed mainly during the Pleistocene glaciations. This article presents the results of landslide observations made in selected locations on the Ślęża Massif. Scientific works were carried out on the south-western, southern and eastern slopes of Ślęża (composed of gabbros), as well as on the northern slopes of Radunia (serpentinites). This area is the place of occurrence of specific morphological forms with research history abundant in various concepts (among others: moraines of the Scandinavian ice sheet, congelifluction tongues, debris flows, fossil rockglaciers and landslides). Author's research, basedon field works and digital terrain model analysis, revealsthat15 inactive landslides exist at these locations. The forms are characterized by various morphometric parameters and different types of colluvial mass movements. Probably, they emerged as a result of late Pleistocene and early Holocene climate changes. Author's conclusions partially confirm some observations and interpretations stated by Horwath in 1981 and by Traczyk and Kasprzak in 2014. Due to plenty of landslide evidence, the views about relict rock glaciers and other conceptions should be defined as incorrect. The forms require further detailed studies.

2

Związki geologii z historią jako podstawa tworzenia geoproduktów na obszarze Geoparku Przedgórze Sudeckie – fakty i perspektywy

Tarka R.

Geotourism / Geoturystyka

|

2017

|

nr 1-2 (48-49)

61--84

PL

Na obszarze Geoparku Przedgórze Sudeckie występuje wiele interesujących obiektów o wybitnych walorach geologicznych. Nabierają one szczególnego znaczenia zwłaszcza wtedy, kiedy powiązana jest z nimi działalność człowieka. Mogą to być stare wyrobiska podziemne, obiekty wykonane ludzką ręką, np. wały kultowe na Ślęży i Raduni, a także miejsca dawnej eksploatacji. Interesujące zarówno pod względem edukacyjnym, jak i turystycznym jest powiązanie miejsc wydobycia surowców skalnych z budowlami wykonanymi z pozyskanego materiału czy innymi artefaktami. Stąd także obiekty i miejsca, mające oba rodzaje walorów i stanowiące istotne dla regionu geostanowiska kulturowe. Ich potencjał zwiększa atrakcyjność turystyczną i może przyczynić się do zwiększenia ruchu turystycznego na opisywanym obszarze. W celu wyróżnienia najbardziej interesujących geostanowisk kulturowych leżących na obszarze Geoparku Przedgórze Sudeckie dokonano waloryzacji geoturystycznej 20 wybranych obiektów. Dzięki przeprowadzonej waloryzacji możliwa była ocena wartości merytorycznej, dydaktycznej i atrakcyjności turystycznej wytypowanych geostanowisk. Waloryzacja wykazała, że wiele opisywanych geostanowisk to miejsca bardzo atrakcyjne pod względem rozwoju turystyki. W dalszym ciągu jednak wiele do życzenia pozostawia poziom zagospodarowania turystycznego. Dużym problemem jest także promocja i niewielka ilość rzetelnych informacji, które można znaleźć w ogólnie dostępnych źródłach przekazu, w tym w Internecie. Przeprowadzona ocena pozwoliła na wyróżnienie 10 najbardziej cennych geostanowisk kulturowych na obszarze Przedgórza Sudeckiego – Geo-kultur TOP 10. Obiekty te powinny być objęte szczególnym zainteresowaniem władz, instytucji i organizacji lokalnych, gdyż znaczna część z nich wymaga podjęcia działań mających na celu poprawę ich bazy turystycznej. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe dzięki współpracy i wzajemnemu wsparciu tych instytucji. Dlatego istotne w tym przypadku może być podejmowanie inicjatyw przez Geopark Przedgórze Sudeckie, który może pełnić rolę organizacji koordynującej wspólne poczynania. Takie działania mogą się przyczynić do poprawy atrakcyjności turystycznej regionu, a co za tym idzie również jego rozwoju społeczno-gospodarczego.

EN

The Sudetic Foreland Geopark area includes plenty of interesting objects of high geological value. Their value is highly increased when they originate from human activity. These may be old underground mine workings, objects made with human hands such as stone walls on Ślęża and Radunia mountains, or sites of former open-pit exploitation. Especially interesting in education and tourism is the connection between the area of mineral resources exploitation and both the structures, and the artifacts made from this material. Hence, such objects and areas are cultural geosites important for the region. Their presence increase the tourism value of the region and may also increase the tourist fl ow there. In order to identify the most interesting cultural geosites located in the Sudetic Foreland Geopark, geotourism valorization of 20 selected objects was run. Thanks to the valorization, it was possible to evaluate the substantive, educational and tourism attractiveness of selected geosites. Evaluation has shown that many described geosites have great potential for tourism despite still insuffi cient level of their development. There is also a problem of promotion and small amount of relevant information that can be found in public media, including the Internet. The evaluation enabled us to distinguish 10 most valuable cultural geosites in the area of the Sudetic Foreland – the Geo-culture TOP 10. These cultural geosites should be of particular interest to local authorities, institutions and organizations, as many of them require action to improve their tourism infrastructure. Achieving this goal will be possible through cooperation and mutual support of these institutions. Therefore, it may be important for the Sudetic Foreland Geopark to undertake actions and, possibly, to operate as a coordinator of joint activities. Such actions may contribute to the improvement of tourism attractiveness of the region and, consequently, to its socio-economic progress.

3

Deformacje glacitektoniczne na przedpolu Sudetów - wyniki badań geologicznych prowadzonych na inwestycjach liniowych

Urbański K.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2010

|

nr 139 (19)

105-118

PL

W latach 2003 - 2009 prowadzono prace geologiczne na zachodnim odcinku autostrady A-4 oraz wzdłuż modernizowanych linii kolejowych na obszarze przedgórza Sudetów między Legnicą a Zgorzelcem. W trakcie wykonywanych prac były analizowane ciągłe profile geologiczne o długości od kilkuset metrów do kilku kilometrów. W odsłonięciach obserwowano liczne deformacje glacitektoniczne nie opisywane dotychczas w literaturze geologicznej. Tam, gdzie osady były silnie zróżnicowane litologicznie, występowały głównie deformacje nieciągłe: nasunięcia oraz łuski glacitektoniczne. W monotonnie wykształconych osadach wodnolodowcowych, zastoiskowych i rzecznych występują natomiast głównie deformacje fałdowe wraz z towarzyszącymi im uskokami normalnymi. We wschodniej części badanego obszaru wyniki pomiarów mezostruktur wskazują jednoznacznie na kierunek transportu glacitektonicznego ku ESE. Był to kierunek nasuwania się lądolodu, na który miał wpływ przebieg morfotektonicznej granicy bloku Sudetów. Na przeszkodzie lądolodu znalazły się wydźwignięte tektonicznie bloki starszego podłoża, które pełniły rolę masy oporowej. W osadach przylegających do bloków tektonicznych utworzyły się mezostruktury glacitektoniczne świadczące o silnej kompresji horyzontalnej. Na podstawie badań litopetrograficznych glin zwałowych ustalono, że wiek deformacji odpowiada fazie transgresji zlodowacenia Odry. W zachodniej części obszaru badań, w rejonie Węglińca i Żarek Wielkich, rola podłoża podkenozoicznego w modyfikowaniu kierunku nasuwania się lądolodu, z uwagi na jego większą głębokość zalegania, była mniejsza. Wyznaczony na podstawie orientacji mezostruktur kierunek transportu glacitektonicznego przebiega tutaj generalnie w kierunku N-S. W tej części omawianego rejonu zaobserwowano typowe łuki moren końcowych związane z fazą maksymalną zlodowacenia Odry.

EN

The geological studies along the A-4 motorway were conducted by the Polish Geological Institute - National Research Institute in 2003-2009. The analysed geological sections varied in length from few hundred meters to several kilometers. The studied area is located within the PreSudetic Block and the North-Sudetic Depression, between the Middle Odra Fault, the Marginal Sudetic Fault and the Main Lusatian Fault. The heights are composed of the pre-Cainozoic rocks uplifted as a result of Laramide orogenesy. The Neogene deposits are represented by the weathering covers as well as the fluvial and lacustrine sediments of the Poznań Formation and the fluvial deposits of the Gozdnica Formation. The Elsterian deposits consist of the glaciofluvial, glacial and limnoglacial sediments. In early Saalian the extensive alluvial fans were transported to the Sudetic Foreland and subsequently deposited. The complex of the Elsterian and Neogene sediments was strongly glaciotectonically deformed. It is discordantly overlain by the undeformed glacial and fluvioglacial sediments of Saalian Glaciation. The glaciotectonic deformations were observed in many outcrops within the studied area. Two main regions of intensive glaciotectonical disturbances can be identified, namely: the Wądroże Wielkie massif and the surrounding area as well as the North-Sudetic Depression, between Bolesławiec and Zgorzelec. At the locations showing strong lithological variability the deformations are mainly discontinuous, like thrusts and glaciotectonic slices. To the contrary, within the monotonous fluvioglacial sediments, the fold deformation accompanied by the normal faults are observed. The results of the mesostructural measurements indicated the glaciotectonic transport in ESE direction resulting from the strike of the Sudetic Block border. The horsts of older basement were obstacles for the glacier. Apart from the vertical pressure also the horizontal compression played an important role in deformation. In western part of the studied area - in the region of Węgliniec, the role of pre-Cainosoic basement in formation of glaciotectonical structures was lesser due to its higher depth of occurrence. Here the glaciotectonic transport in N-S direction did not meet any substantial obstacles thus the typical arches of the thrust moraines were formed (the Sławnikowskie Hills).

4

Możliwości rekreacyjnego zagospodarowania obszarów pogórniczych przedgórza sudeckiego

Kaźmierczak U., Minikowski M.

WUG : bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie

|

2009

|

nr 12

33-38

PL

W publikacji przedstawiono zagadnienia związane z racjonalną gospodarką zasobami, jakimi są obszary pogórnicze Przedgórza Sudeckiego. Na tle walorów środowiska naturalnego Przedgórza Sudeckiego przedstawiono możliwości rekreacyjnego wykorzystania terenów poeksploatacyjnych, wpisując się w politykę przestrzenną poszczególnych gmin oraz województwa. Przeprowadzona ocena możliwości zagospodarowania wykazała, że najbardziej interesujące rekreacyjnie są obszary poeksploatacyjne położone w południowej części Przedgórza Sudeckiego, tuż przy granicy z Sudetami.

EN

The article presents issues related with the efficient management of the resources such as post mining areas of the Przedgórze Sudeckie. Against a background of the natural environment of the Przedgórze Sudeckie presented are the possibilities of the recreational use of the after extraction areas becoming part of the spatial planning policy of the local communes and voivodship. The conducted assessment of the management possibilities pointed out that the most interesting form the recreational point of view are post extraction areas that lay down in the southern part of the Przedgórze Sudeckie, just at the border with Sudety.

5

Mikromorfologia powierzchni ziaren eolicznego pyłu kwarcowego z pokryw stokowych Ślęży (Przedgórze Sudeckie)

Woronko B., Żurawek R.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 4

321-324

EN

Three samples of aeolian silty deposits from slopes of Mt. OElęża (Sudetic Foreland, SW Poland) have been observed in scanning electron microscope in order to define their characteristic micromorphologic features. Four categories of quartz grains have been distinguished, i.e.: fresh, coated, etched, and broken. The majority (up to 70 %) of particles was fresh, with well visible conchoidal or linear fractures, possibly with initial coating, the percentage of coated and etched particles varied depending on sample investigated and there were very few broken particles (less than 8 %). This characteristic shows that the silty deposits have been little affected by epigenetic processes . Fluvial sediments, fluvioglacial deposits or older aeolian covers have been assumed as possible source of the loessic silt.

6

Orientacja powierzchni zniszczenia jako zapis reologii wieloletniej zmarzliny na przykładzie osadów reliktowego lodowca skalnego w Masywie Ślęży (Przedgórze Sudeckie)

Żurawek R.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 5

451-453

PL

Na podstawie orientacji wyraźnych powierzchni zniszczenia, które stwierdzono w osadach reliktowego lodowca skalnego na wschodnim stoku Ślęży na Przedgórzu Sudeckim, podjęto próbę ustalenia wartości kąta tarcia wewnętrznego w obrębie warstw i na ich stykach w fazie powstawania ostatnich deformacji synkinematycznych. Dla jednej z powierzchni zniszczenia określono kąt tarcia wewnętrznego równy 4°36', a w pozostałych przypadkach stwierdzono reorientację osi układu naprężeń. Takie wyniki świadczą o uplastycznieniu osadów, którego przyczyną mógł być praktycznie tylko lód gruntowy.

EN

Based on orientation of distinct failure surf aces found in sediments of a relict rock glacier on the eastern slope of the Mt. Sląża (Sudetic Foreland), an attempt was made to determine an angle of internal friction within beds and at their boundaries during the phase of last synkinematic deformations. An angle of internal friction amounting to 4°36'for one of the damaged surfaces was determined; in the remaining cases, reorientation of axes of stress pattern was noted. The results obtained indicate plasticization of sediments caused only by ground ice.

7

Allochtoniczność pokryw pyłowych na stokach Ślęży (Przedgórze Sudeckie) w świetle analizy ich składu chemicznego w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM)

Woronko B., Żurawek R.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 6

535-540

PL

Dla rozstrzygnięcia problemu allo- bądź autochtoniczności osadów pylastych, współtworzących pokrywy stokowe Ślęży (718 m n.p.m.) na Przedgórzu Sudeckim zastosowano metodę określania składu chemicznego detektorem rentgenowskim ECON. Wobec braku minerałów z grupy krzemionki w budującym wschodni stok Ślęży gabrze oraz ich znacznym udziale (około 70%) w analizowanych próbach, reprezentujących osady z wysokości 280-508 m n.p.m., wykazano allochtoniczność osadów pyłowych. Stwierdzenie to, w połączeniu z pozycją geomorfologiczą osadów i ich cechami litologicznymi, pozwoliło na wykluczenie innych niż eoliczny procesów mogących odpowiadać za ich depozycję.

EN

Mapping of the chemical composition of the siltfraction which composes to a considerable extent the slope covers ofMt. Ślęża (718 m a.s. I.), Sudetic Foreland, SW Poland has been carried out in order to verify their alio- or autochtonism. An X-ray detector ECONhas been used. Lack of the silica minerals within the rock composing eastern slope of the Mt Ślęża, i.e. gabbro, compared with an abundant (70%) occurrence of such minerals within the samples derived from different altitudes (280-508 m a.s. I.), allowed one to state the allochtonism of the siltfraction. Taking into account both this statement and the geomorphological setting and the lithological features of the silty deposits, one can exclude all processes other than aeolian activity as potential factors of deposition of these sediments.

8

Specyfika petrograficzna osadów rzecznych i glacjalnych Przedgórza Sudeckiego

Badura J., Przybylski B.

Przegląd Geologiczny

|

2000

|

Vol. 48, nr 4

313-319

PL

Metoda obliczania wskaźników petrograficznych, powszechnie stosowana na Niżu Polskim, okazała się zawodna dla obszaru przedpola Sudetów. Problem stanowią podobieństwa litologiczne skal występujących w Sudetach oraz na ich przedpolu do inwentarza skalnego występującego na tarczy fennoskandskiej, a także w podłożu podkenozoicznym Niżu Polskiego i Morza Bałtyckiego. Trudności w interpretacji wynikają także z kilkukrotnie powtarzającej się redepozycji przez transgredujące lądolody materiału wynoszonego pierwotnie na północ przez rzeki sudeckie i karpackie. Udział materiału lokalnego, tj. sudeckiego lub sudeckiego i karpackiego, w osadach glacjalnych może miejscami wynosić nawet 70%. Material lokalny składa się głównie z bardzo dużego udziału kwarcu ostrokrawędzistegopochodzącego z rozpadu skał krystalicznych, jak i kwarcu detrytycznego, średnio i dobrze obtoczonego pochodzącego z paleozoicznych skal osadowych. Występują w nim także skały, których pochodzenie jest trudne lub wręcz niemożliwe do określenie. Zawartość materiału skandynawskiego w czwartorzędowych żwirach rzecznych jest niewielka i przeważnie nie przekracza 10%. Nie odróżnianie materiału skandynawskiego w osadach rzecznych powoduje z kolei ich postarzenie i uznanie za preglacjalne. Z powyższych względów w regionie dolnośląskim należy w miarę możliwości szczegółowo określać nie tylko petrografię żwirów, ale uwzględniać ich proweniencję. Dopiero na tej podstawie można próbować określać pozycję litostratygraficzną zarówno glin lodowcowych, jak i odróżniać osady rzeczne preglacjalne od mezoplejstoceńskich.

EN

The method which correlates tills on the base ofpetrographic coefficients, used for tills from Polish Lowland, cannot be directly applied in the Sudetic Foreland. Petrographic analysis of tills has several limitations in this area. Many crystalline rocks from Fennoscandia and from bedrock of the Polish Lowland and the Baltic Sea are very similar to the rocks of Sudety Mts. and Sudetic Foreland. Moreover, gravels deposited by Sudetic rivers many kilometres to the north from mountain range have been also redeposited by Ice Sheets. A content of local Sudetic or Carpatian material in glacial deposits reaches 70%. Poorly rounded quartz grains from local crystalline rocks and well-rounded grains from Palaeozoic sedimentary rocks predominate in local material. There are also rocks that are very difficult or even impossible to classify to one of the groups (local or Scandinavian). Scandinavian material consists less then 10% of Mezopleistocene alluvial gravel and if it will be not correctly identified the deposits could be classified as Eopleistocene or Pliocene. Correct determination of provenance of gravel material is very important for petrographic analysis of till and alluvial deposits in Sudetic Forland. Only such an analysis which take into account differentiation of local rocks gives us a possibility for lithostratigraphic correlation.

9

Tunnel valleys and alluvial fans in the western Sudetic Foreland (southwestern Poland): the lithostratigraphy of Quaternary deposit

Urbański K.

Geologia Sudetica

|

1999

|

Vol. 32, nr 2

147-161

EN

The western Sudetic Foreland between the Nysa Łużycka and Bóbr rivers consist of deposits of two glaciations, the Elsterian and Saalian, and the extensive fluvial sediments. The Elsterian glacial deposits (the lower glacial complex) are only preserved in deep troughs. These structures, which were formerly interpreted as buried valleys, are actually of glacial origin and represent tunnel valleys. The glacial sediments of the Odranian glaciation (the upper glacial complex) are very thin and are only represented by a single till bed which occurs throughout the area, although only in patches. In the study area there are extensive series of fluvial deposits (the lower fluvial complex) between the Elsterian and Odranian tills, which are correlated with the Holstenian to early Saalian fluvial horizon in Germany (the Middle Terrace). The Wartanian sediments are represented by another fluvial series (the middle fluvial complex) which is composed of local alluvial fans deposited by Sudetic rivers, the Wrocław–Magdeburg Pradolina valley and the outwash plains formed at the front of the Wartanian ice sheet. The youngest sediments are represented by one Weichselian and two Holocene fluvial terraces (the Bóbr, Kwisa and Nysa Łużycka Terraces)

10

Glacial and neotectonic constraints on the Quaternary evolution of the Fore-Sudetic reach of the Nysa Kłodzka River

Przybylski B.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 3

221-238

EN

This work shows influence of the Pleistocene ice sheets and neotectonic movements on palaogeographic evolution of the eastern part of the Sudetic Foreland during the Quaternary. Mutual relationships between glacial and fluvial series have been analysed. The preglacial fluvial deposits of the Nysa Kłodzka River are proved to have been much more widespread in the Sudetic Foreland compared with the extent that had been suggested before. A series of morphometric methods, using computer data analysis have been applied in order to reconstruct influence of neotectonic movements on development of the river system. Influence of the Pleistocene ice sheets on palaeographic evolution of this region cannot be easily reconstructed in detail due to strong erosional transformations of glacial deposits. The Quaternary neotectonic movements influenced a river system stronger than it been suggested before. They resulted in deformations of the oldest fluvial accumulation beds, being of the order of 40-50 m. Neotectonic movements are also proved by several metres high deformations at the lowest beds of river valleys.

PL

Badaniami objęto przedgórski i nizinny odcinek doliny Nysy Kłodzkiej. Rzeka ta na przedpolu Sudetów przepływa przez obszary wykazujące umiarkowana aktywność w całym czwartorzędzie. Jednocześnie na obszar ten w plejstocenie nasuwały się lądolody. Obydwa te czynniki wywarły decydujący wpływ na rozwój paleogeograficzny tego obszaru w czwartorzędzie, jednak ustalenie wymiernych proporcji między nimi nie jest możliwe. Okazuje się, że ślady zlodowaceń są dzisiaj słabiej czytelne niż zarysy rzeźby uwarunkowanej ruchami tektonicznymi, które nastąpiły głównie po recesji ostatniego obecnego na tym obszarze lądolodu. Geomorfologiczne znamiona pobytu plejstoceńskich lądolodów we wschodniej części przedpola Sudetów zostały prawie całkowicie zatarte przez późniejszą erozję i denudację, a dokladne odtworzenie zasięgów poszczególnych zlodowaceń uniemożliwia zredukowana sekwencja serii glacjalnych. Na podstawie obecnego rozpoznania można wnioskować jedynie ogólnie, że na obszar ten dotarły co najmniej trzy lądolody, a co najmniej jeden z nich przekroczył strefę rowu Paczkowa, sięgając na obszar Sudetów. Przepływ Nysy Kłodzkiej w kierunku wschodnim ukształtował się już w preglacjale w wyniku podnoszenia się całego bloku Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich i spychania rzeki w kierunku rowu Paczkowa. Od pliocenu do pojawienia się pierwszego lądolodu Nysa Kłodzka zmieniała stopniowo swój bieg z północnego w kierunku doliny Oławy na wschodni w kierunku pra-Odry. Kopalna dolina Nysy Kłodzkiej wyznaczana na północ od Nysy w świetle nowej interpretacji jest raczej rynną subglacjalną niż dawną doliną rzeczną. Wschodni kierunek przepływu Nysy Kłodzkiej funkcjonował prawdopodobnie aż do schyłku zlodowacenia odry. Tak ukształtowana dolina stała się dogodnym odpływem wód w okresie transgresji i recesji lądolodów poszczególnych zlodowaceń. System tarasów współczesnej doliny Nysy Kłodzkiej kształtował się od ustąpienia lądolodu zlodowacenia odry. Zmiana kierunku ujściowego odcinka doliny Nysy Kłodzkiej na wschód od Grodkowa mogła być spowodowana wpływem lądolodu. I tutaj jednak nie można wykluczyć wpływu ruchów tektonicznych, kierunek przepływu Nysy Kłodzkiej pokrywa się bowiem także z przebiegiem dyslokacji podłoża. Dolina Nysy Kłodzkiej wykazuje wyraźne dopasowywanie się do przebiegu stref i jednostek geomorfologicznych uwarunkowanych neotektoniką. Do stref nieciągłości podłoża nawiązują również anomalie sieci rzecznej w obrębie całej zlewni tej rzeki, jak i zaburzenia profilu podłużnego oraz profilu powierzchni serii rzecznych. Czwartorzędowe ruchy tektoniczne wpływały także na miąższność osadów akumulowanych we wschodniej części przedpola Sudetów. Tektonicznego uzasadnienia można doszukiwać się w zmianie kierunku doliny Nysy Kłodzkiej z równoleżnikowego na południkowy, na wschód od Nysy. Przyczyną było najprawdopodobniej uaktywnienie się tektonicznego zapadliska na wschód od wału niemodlińskiego, co spowodowało przeciągnięcie ku północy rzeki płynącej pierwotnie na wschód. Czwartorzędowe ruchy tektoniczne, zachodzące na przedpolu Sudetów, były w pewnym stopniu wynikiem glaciizostatycznego odprężenia. Szczególnie silnie zaznaczyły się po zlodowaceniu odry, kiedy całe wschodnie przedpole |Sudetów, włączając Płaskowyż Głubczycki, zostało podniesione o 30-40 m w stosunku do Niziny Śląskiej. Obserwowane najmłodsze przejawy ruchów tektonicznych, które zachodzą nawet obecnie, wykraczają już poza granicę czasu glaciizostatycznej kompensacji. Jest to niewątpliwie wynik jakiś autonomicznych ruchów tektonicznych przedpola Sudetów, dla których nacisk lądolodu mógł jedynie być impulsem intensyfikującym.

11

Stratygrafia glin lodowcowych, liczba zlodowaceń i kierunki transportu lodowcowego w południowej części Przedgórza Sudeckiego (okolice Ząbkowic), Polska południowo-zachodnia

Badura J., Krzyszkowski D., Przybylski B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

1998

|

nr 385

29-48

PL

Na obszarze południowej części Przedgórza Sudeckiego, w okolicy Ząbkowic, znaleziono cztery przewodnie poziomy stratygraficzne. Są to żwiry rzeczne, deponowane w okresie interstadialnym lub interglacjalnym (z kompleksu kromerskiego?) i reprezentujące dwa systemy rzeczne, pra-Nysy Kłodzkiej (dolne żwiry z Janowca) i pra-Budzówki (żwiry z Ząbkowic i Albertowa) oraz trzy poziomy glin lodowcowych, różniące się między sobą wyraźnie składem petrograficznym. Dolna glina ("serpentynitowa") reprezentuje najprawdopodobniej starszy stadiał zlodowacenia południowopolskiego (Elster I) i była deponowana przez lądolód nasuwający się z północy; glina środkowa reprezentuje najprawdopodobniej młodszy stadiał tego zlodowacenia (Elster II) i była deponowana przez lądolód nasuwający się z północnego wschodu; natomiast glina górna reprezentuje starszy stadiał zlodowacenia środkowopolskiego (Saale) - stadiał Odry (Odranian, Saale I, Drenthe) i deponowana była, podobnie jak glina środkowa, z północnego wschodu. Wydaje się więc, że do krawędzi Sudetów doszły trzy skandynawskie lądolody, przy czym gliny z dwóch zlodowaceń, dolna (serpentynitowa) i górna, obserwowane są także na tejże krawędzi w okolicy Janowca. Być może lądolody deponujące gliny dolną i górną przekroczyły nawet krawędź Sudetów i wkroczyły na obszar Kotliny Kłodzkiej. Dane z badanego obszaru wskazują na silną zależność regionalnych kierunków transportu glacjalnego od rzeźby podłoża. Lądolody nasuwały się wzdłuż południkowych dolin Ślęzy, Małej Ślęzy i Oławy w czasie środkowego plejstocenu i wykazywały tylko nieznacznie zróżnicowane kierunki transportu lokalnego.

EN

Four index stratigraphic horizons have been recognized in the southern part of the Sudetic Foreland. These are fluvial gravels, accumulated during the interstadial or interglacial period (Cromerian Complex?) and representing two fluvial systems of: pra-Nysa (Janowiec Gravels) and pra-Budzówka (gravels from Ząbkowice and Albertów) and three till beds. The tills differ one from another by petrographic composition. The lower till (the serpentinite-rich till) represents most probably the early Elsterian ice sheet advance with local palaeotransport from north; the middle till represents probably the late Elsterian ice sheet advance with local palaeotransport from north-east; and the upper till represents the early Saalian ice sheet advance with local palaeotransport from the north-east, either. Thus, it seems that three ice sheets advanced to the margin of the Sudeten mountains and two tills, the lower and upper one, have been observed directly at the mountain margin near Janowiec. It is possible that the ice sheets that left the lower and upper tills advanced into the mountain interior, to the Kłodzko Basin. Regional glacial transport in the southern part of the Sudetic Foreland was highly influenced by pre-glacial morphology and was almost the same throughout the Middle Pleistocene. All ice sheets advanced along the N-S trending valleys of Ślęza, Mała Ślęza and Oława rivers, and palaeoflow directions vary insignificantly.