Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Ile potrzebuję : region południowy : popyt na kruszywa do betonu w budownictwie jednorodzinnym w regionie południowym

Machniak Ł.

Surowce i Maszyny Budowlane

|

2016

|

nr 1

46--50

PL

W analizie przedstawionej w poprzednim numerze "Surowców i Maszyn Budowlanych" oszacowano zużycie kruszyw w budownictwie jednorodzinnym w regionie centralnym. Zgodnie z przyjętymi założeniem, prognozę zużycia kruszyw rozpoczęto od regionu o największej liczbie budowanych domów. W niniejszym artykule dokonano szacunku dla regionu plasującego się na miejscu drugim, którym jest region południowy.

2

Fossil karst in the Jurassic of Kościuszko Mound in Kraków (southern Poland)

Wójcik A., Garecka M., Olszewska B., Wódka M.

Geological Quarterly

|

2015

|

Vol. 59, No. 1

61--70

EN

Study of four boreholes (each 100 mdeep) drilled in the St. Bronisława Hill (a part of the horst of the Wolski Forest, Kraków area) indicated that within the Oxfordian limestone occur claystones with calcareous rubble (detritus), filling the fossil karst forms. The claystones, that in some cases show planar stratification, contain assemblages of Late Cretaceous (Campanian–Maastrichtian) foraminifers. The Middle Miocene planar laminated limestones have also been found in cavities formed in the Middle Oxfordian limestones. Miocene deposits of this type, filling the fossil karst, were not previously known from the area of Kraków. Both the Upper Cretaceous and the Middle Miocene deposits document probably marine sedimentation that resulted in the filling of the karst system. This type of karst was probably formed before the transgression of the Upper Cretaceous sea and the subsequently before the transgression of the Middle Miocene sea into the area of present horst of the Wolski Forest.

3

Molluscan assemblages in Late Holocene tufa cones in the Pieniny Mountains (southern Poland)

Alexandrowicz W. P.

Geological Quarterly

|

2014

|

Vol. 58, No. 2

269--280

EN

Limestone rock walls of various inclination form a favourable substrate for the deposition of calcareous tufas that form cone-shaped structures located at the foot of slopes or fill niches within them. Such carbonate deposits usually contain rich and diversified molluscan assemblages, whose composition and structure closely correspond to the ambient environmental conditions in the immediate vicinity. The study of the Pieniny Mountains area revealed 10 sites with such deposits. The identified malacofouna was subjected to detailed analysis. It enabled identification of three types of faunistic assemblages (Bythinella austriaca assemblage, Pyramidula pusilla assemblage, and a shade-loving species assemblage), which are related to the conditions prevailing during the deposition. Tufa cones found in the Pieniny Mountains represent the historic period (Late Holocene). The deposits provide a record of two climatic phases: warmer and colder. The former (Medieval Warm Period) involved the intensified deposition of carbonate material and the rapid growth of tufa cones. The latter – the Little Ice Age – entailed the slow degradation of cones and slower sedimentation of tufas, while the intensified physical weathering led to the increase in the clast material proportion (sharp-edged limestone fragments). Tufas accumulated in the zone unaffected by high anthropogenic pressure and thus represent a record of natural environmental changes during the historic period

4

Molluscan assemblages in Late Holocene deposits in Busko-Zdrój (Nida Basin, Southern Poland)

Alexandrowicz W. P., Gołas-Siarzewska M.

Geology, Geophysics and Environment

|

2013

|

Vol. 39, no. 1

5--19

EN

Late Holocene deposits containing abundant and well-preserved malacofauna were exposed within the Spa Park in Busko-Zdrój. Molluscan shells were found in sand, dark muds and calcareous muds. Dark and calcareous muds are intercalated by fine-grained sand and peat devoid of malacofauna. Ali these deposits were accumulated on swampy, flat bottom of wide river valley. The result of radiocarbon dating has shown that the formation of the deposits started in the upper part of the Subboreal Phase. Numerous Late Medieval portery shards were found in several topmost profile sections. The identified malacofauna suggests that similar climatic and habitat conditions prevailed throughout the entire sedimentation period. Snails typical of open habitats, accompanied by hygrophilous taxa, play a dominant role. Mesophilous and aquatic taxa occur in accessory proportions, while shadow-loving forms are virtually absent.

5

Holocene malacofauna on the Cieszyn Beds calcareous substrate at the Tuł Hill (Flysch Carpatians, Poland)

Gołas-Siarzewska M.

Geology, Geophysics and Environment

|

2012

|

Vol. 38, no. 4

411--425

EN

The Cieszyn Beds (Jurassic/Cretaceous) in the Flysch Carpathians (Southern Poland) contain limestones, which create favourable conditions enabling the preservation of the Holocene mollusc shells in the overlying soils. The malacofauna found at the Tul Hill in the soil underlain by the limestones, and containig their fragments, confirms the conditions enabling migration of the species between the regions located south of the Carpathian range and the lowlands to the north. The dominating species are represented by the mollusc associations living in the woodlands. This study reports the presence of a unique species Orcula doliolum (Brug.) in the Tuł Hill area. Detailed biometric measurements on the shells of this species show no variation by comparison with similar studies conducted by previous authors at other isolated localities throughout Europe.

6

Rewitalizacja miejskich przestrzeni nadrzecznych w Polsce - ocena planowania i wdrożeń w południowej części kraju

Trząski L., Polaczek A., Kopernik M., Łabaj P., Szendera W.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2010

|

nr 1

59-71

PL

Przedmiotem artykułu jest diagnoza stanu planowania i realizacji działań związanych z rewitalizacją dolin rzecznych w miastach południowej części Polski. Scharakteryzowano 21 przedsięwzięć rewitalizacyjnych, stosując metodę analizy i opisu, przygotowaną w ramach projektu REURIS, zaproponowaną przez partnera niemieckiego. Z analizy wynika, że przedsięwzięcia te pozostają w sferze przygotowania lub są na wstępnym etapie realizacji. W większości z nich ujawniono brak podejścia zlewniowego oraz niedostatek integracji zagadnień środowiskowych, społecznych, ekonomicznych i przestrzennych. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne są podejmowane jako oddolne inicjatywy samorządów lub stowarzyszeń, w oderwaniu od działań administracji odpowiedzialnej za utrzymanie rzek i wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej. Brak jest wyspecjalizowanych instytucji doradczych i wspierających działania rewitalizacyjne. Nie wypracowano również procedur ani form współpracy między instytucjami zainteresowanymi rewitalizacją, jak też modeli współpracy z lokalnymi społecznościami.

EN

An object of the paper was the diagnosis of state of planning and realization of actions connected with revitalization of rwerbeds in the cities of South Poland. 21 revitalization measures were characterized, applying the method of analysis and description prepared within frames of the REURIS project, proposed by German partner. The result of analysis is that these measures remain in sphere of preparation or on preliminary stage of realization. It majority of them, the lack of river basin approach was disclosed, as well as the shortage of integration of environmental, social, economical and land questions. The revitalization measures are undertaken as the proceedings from the rank initiatives of councils or the associations, in separation from actions of administration responsible for maintenance the rivers and the implementation of the Frame Water Directive. There is lack of the specialized advisory and supporting revitalization measures institutions. The procedures and the forms of co-operation between interested in revitalization institutions, as wcll as the patterns of co-operation with local communities were not worked out, also.

7

Long-term chronologies of pine (Pinus sylvestris L.) and fir (Abies alba Mill.) from the Małopolska region and their palaeoclimatic interpretation

Szychowska-Krąpiec E.

Folia Quaternaria

|

2010

|

nr 79

1--124

EN

The studies aiming at construction of long incremental patterns for two coniferous tree species, Pinus sylvestris and Abies alba, from the Małopolska region were initiated at the Dendrochronological Laboratory of the Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, AGH University of Science and Technology in Kraków in the mid-1990s. These studies, successfully finished, resulted in two regional chronologies: 916-year pattern for the pine (1091-2006 AD), and 896-year fir chronology, covering the period 1109-2004 AD. Both these chronologies, exhibiting high similarity to the regional chronologies from the adjacent areas, are being used for dating wood from archaeological sites, architectural objects or mining excavations. Except for the primary goal, i.e. absolute dating of wood samples, they were also used as the proxy data in the prediction of the temperatures December-March (fir) and February—March (pine) for the last 900 years. In this way, the distinguished periods of cooling and warming fit in the general pattern of the long-term climate changes: the Mediaeval Warm Period, the Little Ice Age, and the Recent Global Warming. Some of the cool phases are convergent with the Wolf, Sporer, and Maunder Minima of the solar activity (sunspot populations). Short-term, but drastic changes of the climatic factors are marked in the chronologies newly constructed as the positive or negative signature years. The response function analysis demonstrated the positive dependence of the annual increments of the pine on the temperatures of two winter months (February—March) and the fir on the temperatures of the entire winter peńod, from December till March.

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących dendrochronologii i denroklimatologii sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) i jodły pospolitej (Abies alba Mill.) z obszaru Małopolski. Wynikiem tych badań było zestawienie dwóch 900-letnich regionalnych standardów obejmujących następujące okresy czasu: 1109-2004 AD dla jodły i 1091-2006 AD dla sosny. Analizą objęto około 3000 prób drewna, które pochodziło z wykopalisk archeologicznych, obiektów architektonicznych, wyrobisk górniczych kopalni soli w Wieliczce i Bochni, a także z drzew rosnących. W trakcie prac nad konstrukcją standardów uzyskano datowania bezwzględne licznych obiektów. Datowania te wskazywały lub potwierdzały czas ich budowy, przebudowy czy napraw. Wśród tych obiektów były liczne zabytkowe kościoły z województwa małopolskiego i świętokrzyskiego. Dzięki przeprowadzonym badaniom uzyskano daty wznoszenia konstrukcji dachowych kościołów w Czerwonym Chotlu (1449 AD), Zborówku (1458 AD), Chrobrzu (1547 AD), Krzcięcicach (1538 AD), Strzelcach Wielkich (1784 AD), Grabiach (1736 AD), czy kościele kolegiackim w Wiślicy (1355 AD). Datowania dendrochronologiczne pozwoliły też określić daty przeprowadzania remontów konstrukcji dachowych w kościołach w Szańcu (1657 AD), Kossowie (1776 AD), Małogoszczy (1658 AD), Dobrowodzie (1762 AD), Nowym Korczynie (1776 AD), Jędrzejowie (1827 AD), Górce Kościelnickiej (1689 AD) i Wiślicy (1443 AD). Poza datowaniami obiektów architektonicznych zestawione standardy umożliwiły datowanie bezwzględne artefaktów pochodzących z wykopalisk archeologicznych, np. zabudowań drewnianych na Rynku w Krakowie, po zachodniej stronie Sukiennic. Pozostałości podwalin dawnych budynków o konstrukcjach szkieletowych czy fragmenty ruchomych stoisk, straganów, elementy studni i rur wodociągowych pochodzą z końca XIII i połowy XIV w. Jednymi z najstarszych badanych elementów drewnianych pochodzących z wykopalisk archeologicznych okazała się studnia zlokalizowana niedaleko Krakowa w Zakrzowcu, która została wykonana w latach 30-40. XIII w. Inne obiekty drewniane wydatowane dendrochronologicznie, a pochodzące z wykopalisk archeologicznych prowadzonych na Rynku w Bytomiu, Starym Mieście w Rybniku, czy na Starym Mieście w Wodzisławiu Śląskim są młodsze. Dzięki przeprowadzonym badaniom określono czas ich wznoszenia, przebudowy, a także rozbudowy. Stare kramy na Rynku w Bytomiu, a także nawierzchnia Rynku zostały wybudowane w końcu XIII w. Młodsze są konstrukcje budynków mieszkalnych na Rynku w Rybniku pochodzące z połowy XVI w. (1555 AD). W Wodzisławiu Śląskim zabudowa Starego Miasta i fragmenty drogi reprezentują szeroki przedział czasu: od 1658 r. aż do początków XIX w. (1816 AD). Wiele datowań dendrochronologicznych uzyskano dla drewna występującego w kopalniach soli w Bochni i Wieliczce. Te zabytkowe kopalnie powstałe w XIII w. na starych poziomach eksploatowanych w średniowieczu zawierają drewno z tamtych czasów, które zachowane jest w wyrobiskach górniczych jako elementy obudowy, bądź jako urządzenia i sprzęt górniczy. Przeprowadzone analizy dendrochronologiczne drewna z obu kopalń pozwalają nie tylko określić czas ścinania drzew, których drewno użyto do budowy obudów czy urządzeń, ale także określić czas ich przebudów czy napraw. Najstarsze drewno w obudowach górniczych stwierdzono w komorze Dusząca (1387, 1390, 1405, 1422 AD) i szybie Goryszowski (1485— 1495 AD) w kopalni soli w Wieliczce. Komora Dusząca jest przykładem wyrobiska, gdzie mamy drewno pochodzące z różnego czasu, świadczące o naprawach obudowy około 1422 roku, 1480, 1630, 1692, 1817 i 1905 r. W wielu przypadkach datowanie dendrochronologiczne drewna występującego w wyrobiskach jest zgodne z czasem ich powstawania, jak na przykład komory Stanetti w kopalni soli w Bochni (1824-1858 AD) czy podsadzka w koszu Rabsztyn (1721, 1728, 1738 i 1740 AD). Datowanie dendrochronologiczne uzyskały również zabytkowe narzędzia i urządzenia górnicze, np. kierat Ważyński w kopalni w Bochni (1673, 1702 AD). Przedstawione przykłady datowania materiału badawczego różnego pochodzenia świadczą o szerokich możliwościach zastosowania nowo utworzonych standardów w datowaniach różnych obiektów: począwszy od obiektów architektonicznych, poprzez wyrobiska górnicze, aż po artefakty występujące w wykopaliskach archeologicznych. Utworzone chronologie regionalne dla Małopolski wykazują wysoką zbieżność z chronologiami regionalnymi z obszarów sąsiednich. Małopolski standard jodłowy najwyższe podobieństwo wykazał z chronologią austriacką (t = 20.079) i niemiecką zestawioną dla Saksonii i Turyngii (t = 19.928), nieco niższe natomiast ze wzorcem przyrostowym z południa Niemiec (t = 18.568) i Czech (t = 17.348). Niższe wartości podobieństwa uzyskała Małopolska chronologia sosnowa, t około 12, ze standardem kujawsko-pomorskim i środkowoniemieckim, t= 10.789. Z pozostałymi porównywanymi standardami chronologia małopolska uzyskała niższe wartości t w granicach 6: standardy północnopolski, warmińsko-mazurski, suwalski, gotlandzki. Chronologie małopolskie są nie tylko precyzyjnym narzędziem datującym, ale także naturalnym archiwum klimatycznym mającym zastosowanie w rekonstrukcji klimatu w przeszłości. Ekstremalne zdarzenia pogodowe, takie jak: mroźne, długotrwałe zimy, gorące i suche lata, późne przymrozki czy powodzie identyfikowane są jako lata wskaźnikowe. W czasie ostatnich 900 lat w chronologii jodłowej wyróżniono 120 lat wskaźnikowych pozytywnych i negatywnych, z przewagą lat negatywnych. Najwięcej lat wskaźnikowych wystąpiło w XIII w. (21). Znacznie mniej zidentyfikowano lat wskaźnikowych w chronologii sosnowej, tylko 57; aż 12 z nich wystąpiło w XVI w. W relacjach przyrost roczny — klimat funkcja odpowiedzi wykazała zdecydowany wpływ temperatury miesięcy zimowych, w przypadku jodły całego okresu zimowego: od grudnia do marca, natomiast u sosny najważniejszą rolę odgrywa koniec okresu zimy (luty, marzec). Opady u obu gatunków miały mniejsze znaczenie W ostatnich dziesięcioleciach w przyrostach rocznych jodeł i sosen obserwuje się redukcje szerokości ich przyrostów. Są one wywołane w głównej mierze wpływami zanieczyszczeń przemysłowych powietrza. Zanieczyszczenia te powodują zmiany w zależnościach przyrost roczny — klimat. U sosny wpływ na szerokość słojów obok temperatury lutego i marca ma również temperatura grudnia. Natomiast u jodły obok temperatur miesięcy zimowych (XII—III) dodatkowo pojawia się wpływ temperatury lipca i sierpnia. W przypadku opadów w okresie wzmożonego oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych nie obserwuje się ich znaczącego wpływu i nie odgrywają one większej roli. Zależność przyrostu rocznego od średnich miesięcznych temperatur 4 miesięcy zimowych (XII, I, II, III) u jodły i dwóch (II, III) u sosny została wykorzystana do rekonstrukcji tych temperatur w ostatnich 9001atach w Małopolsce. Obie nowo zestawione chronologie małopolskie zostały wykorzystane jako predyktor. Na ich podstawie wyznaczono okresy występowania niskich temperatur w całym okresie zimy (chronologia jodłowa) i pod koniec okresu zimowego (chronologia sosnowa). Niskie temperatury w całym okresie zimowym wystąpiły w latach: 1200-1320, 1350-1450, 1490-1530, 1560-1595, 1630-1780, 1820-1920, natomiast chłodne okresy końca zim (II—III) zidentyfikowano w latach: 1140-1190, 1220-1320, 1365-1405, 1570-1780, 1830-1920 i 1959-1990. Niektóre z wymienionych okresów chłodnych korelują się z okresami mniejszej aktywności Słońca. Minimum Wolfa zaznaczające się na przełomie XIII i XIV w. (1280-1350) powiązać można z zaznaczającym się epizodem chłodnych miesięcy zimowych XII—III u jodły i II—III u sosny w 1280-1320 w długotrwałym, ponad stuletnim okresie ochłodzenia 1200-1320. Chłodny okres zaznaczający się na przełomie XV i XVI w. (1490-1530) skorelować można z minimum Sporera (1460-1550), a 150-letni okres chłodnych zim w XVII i XVIII w. (1630-1780) z minimum Maundera (1645-1715). Przeprowadzone rekonstrukcje temperatur zimowych w Małopolsce i wyznaczone na ich podstawie fazy cieplejszych i chłodniejszych zim znajdują odzwierciedlenie w schemacie długookresowych zmian klimatycznych: Średniowiecznym Okresie Ciepła, Małej Epoce Lodowej i Współczesnym Okresie Ocieplenia. Okresy występowania wyższych temperatur (XII- III) w 1130-1200 w przypadku jodły i (II—III) w 1100-1140 w przypadku sosny można powiązać z końcową fazą Średniowiecznego Okresu Ciepła. Natomiast długotrwały okres występowania niekorzystnych temperatur zim rozpoczynający się około 1560/1570 r. interpretować można jako początek Małej Epoki Lodowej, której zakończenie na obszarze Małopolski przypada na lata 20. XX w. Ostatni z wyróżnionych długookresowych zmian klimatu, Współczesny Okres Ocieplenia; zaznacza się w przeprowadzonych rekonstrukcjach w trzeciej dekadzie ubiegłego wieku. Wyniki analiz dendrochronologicznych drewna sosnowego i jodłowego z Małopolski i opracowanie 900-letnich standardów regionalnych w znaczący sposób uzupełnia zestaw polskich standardów dendrochronologicznych. Zestawione chronologie dla Małopolski są drugimi w Polsce, tak długimi wzorcami przyrostowymi dla drewna tych gatunków (po chronologii północnopolskiej dla sosny autorstwa A. Zielskiego i południowopolskiej chronologii jodłowej opracowanej przez autorkę).

8

Monitoring geodynamic processes using geodetic and gravimetric methods: an example from the Western Carpathians (South Poland)

Łój M., Madej J., Porzucek S., Zuchiewicz W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2

217-247

EN

Multidisciplinary studies conducted along two geodynamic test transects across the Polish segment of the Western Carpathians, crossing the Orava Basin in the west and the Pieniny Klippen Belt and Magura Nappe along the Dunajec River valley in the east, included gravity and geodetic surveys as well as geological investigations. Gravity and geodetic surveys were carried out annually in years 2004-2006. Their results appear to suggest recent subsidence of the Orava Basin, particularly intensive in a Quaternary graben in the northern part of the area, confirming conclusions derived from geomorphic analyses. Data obtained for the Dunajec River transect do not show any particular differentiation among individual benchmarks, what can point to either minor uplift of the entire area, minimal differences between successive slices of the Magura Nappe and the Pieniny Klippen Belt, or both. Horizontal displacements of benchmarks, different for the western and eastern transects, towards the west and SW as well east and SE, respectively, can result from general uplift of the area comprised between these transects. On the other hand, the N to NNE-oriented vectors of recent horizontal motions, observed for stations located south of the Pieniny Klippen Belt, point to the ongoing NNE-directed push of the ALCAPA block.

PL

Zintegrowane studia grawimetryczne, geodezyjne i geologiczno-geomorfologiczne przeprowadzono na dwóch profilach przecinających szereg jednostek środkowej części Karpat polskich, wykazujących zróżnicowane tendencje neotektoniczne: w poprzek Kotliny Orawskiej na zachodzie oraz wzdłuż beskidzkiego przełomu Dunajca na wschodzie. Pomiary grawimetryczne i geodezyjne wykonywano corocznie w okresie 2004--2006. Ich wyniki wskazują na współczesną subsydencję Kotliny Orawskiej, szczególnie intensywną w obrębie rowu Wróblówki. Dane uzyskane dla profilu Dunajca nie ujawniają większego zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi punktami pomiarowymi, co może sugerować słabe wypiętrzanie całego obszaru i/lub minimalne różnice mobilności kolejnych łusek płaszczowiny magurskiej oraz pienińskiego pasa skałkowego. Przemieszczenia poziome reperów usytuowanych w obrębie Karpat zewnętrznych, a skierowane ku zachodowi i SW w profilu zachodnim oraz ku wschodowi i SE w profilu wschodnim, mogą odzwierciedlać wypiętrzanie obszaru ograniczonego profilami, tj. masywu Gorców. Natomiast skierowane ku północy i NNE wektory współczesnych ruchów poziomych dla stanowisk ulokowanych na południe od pienińskiego pasa skałkowego zdają się wskazywać na nadal aktywny nacisk bloku ALCAPA ku NNE.

9

Rzeźba i osady równiny aluwialnej dolnego biegu Przemszy (Wyżyna Śląska) jako wskaźnik zmian środowiska przyrodniczego

Panek I.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 2

124-130

EN

Paleogeography of the lower Przemsza River valley was studied in detail. By means of sedimentological methods, C.exp.14 dating and analysis of archival cartographic sources, the chronology of environmental events has been established, along with the types of the sedimentological processes and indirectly the role of neotectonics in the shaping of the valley. The lower Przemsza River section turned out to be the area where the fluvial processes of the Vistula and Przemsza Rivers took place, which can be seen in the formation of two different lithological types of the overbank facies. These types are of key importance in distinguishing between climatic and anthropogenic phases in the upper Vistula River valley.

10

Young Quaternary fos sil graben in the Vistulian less AT Brzezie near Kraków (Carpathian Foredeep, south Poland)

Marta Rauch-Włodarska M., Kalicki T., Wojciech Włodarski W., Budek A.

Studia Quaternaria

|

2007

|

Vol. 24

37-45

EN

In this paper we describe a fossil graben and associated normal faults and joints. The graben occurs in the section of the Vistulian (Weichselian) and Holocene sediments in an archaeological excavation site at Brzezie, in the central part of the Polish Carpathian Foredeep (Wieliczka-Gdów Upland, western part of the Sandomierz Basin). Normal faults strike mostly NNE-SSW and dip steeply about 65 - 850. Some of them, namely master normal faults, bound the fossil graben. The joints form orthogonal pattern and are closely spaced close to the faults. They developed simultaneously with faulting. Normal faulting took place during the Vistulian - Mesoholocene (Neoholocene?) time, according to age of the archaeological artefacts which were found in the faulted sediments. The faulting was probably finished during the Neolithic or even later, during the Bronze Age. The NNE-striking normal faults connected with graben formation could have been produced by reactivation of a NE-striking sinistral regional fault in the basement.

11

Późnoneogeńska aktywność tektoniczna w centralnej części zapadliska przedkarpackiego (Witów koło Nowego Brzeska)

Rauch-Włodarska M., Zuchiewicz W., Włodarski W.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

Vol. 54, nr 11

943-952

EN

Normal faults of different orientations appear to be the youngest manifestations of faulting in the Carpathian Foredeep which is filled with Lower to Middle Miocene sediments. Structural studies of the Late Miocene–Pliocene(?) fresh-water molasses of the Witów Series and the overlying Late Pleistocene loessial complex provide a possibility to reconstruct the Late Neogene to Recent (?) stress field in the central part of the Polish Carpathian Foredeep. Strata of such a young age are very rare in the foredeep, thus providing a key record of structural deformation during the latest stages of orogenic evolution of the Carpathian orogen. The molasses are cut by joints, and normal and strike-slip faults, formed in two successive events: (1) a syn-depositional one for the molasses (Late Miocene–Pliocene?), proceeding under NNW–SSE to N–S-oriented horizontal compression, possibly coeval with reactivation of a NE-striking sinistral fault of the Kurdwanów–Zawichost Fault Zone in the basement; (2) a post-depositional one for the molasses (Pliocene to Middle Pleistocene) during N–S to NE–SW-oriented extension, and (3) both syn- and post-depositional ones for the loessial complex (Late Pleistocene). In the first event, reactivation of the NE-striking sinistral fault led to formation of N–S-oriented joints, as well as NW-striking dextral, and NNW-trending normal faults. In the second event, both W–E and NW–SE – oriented joints andWNW-striking normal faults were formed. The latter most probably originated due to reactivation of the Early Palaeocene WNW- and NW-striking normal faults in the basement. In the third event, both NE–SW and NW–SE-oriented joints and NE-striking normal faults formed as a result of reactivation of the SW- and WSW-striking faults in the basement. Therefore, normal faults detected in the Carpathian Foredeep appear to be a result of different successive events. This extensional episode lasted at least to the Late Pleistocene. We also provide evidence for the recent, N- to NNE-directed, tectonic compressive stress, typical for that segment of the Carpathian arc. This stress resulted in the formation of an orthogonal system of joints striking N–S and W–E, produced during

12

Development of the Turonian Conulus Lagerstätte in the Wielkanoc quarry, Miechów Upland (South Poland)

Olszewska-Nejbert D.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2005

|

Vol. 75, No 2

199-210

EN

Turonian sandy limestones and organodetrital limestones exposed in the Wielkanoc quarry, Miechów Upland, South Poland, lie on Oxfordian massive limestones, truncated with an abrasion surface. The bed situated ca. 2.5 m above the abrasion surface contains a parautochthonous and monotypic assemblage of the species Conulus subrotundus Mantell, 1822; thus the concentration can be referred to as the Conulus Lagerstätte. The microfacies analysis of the Conulus Lagerstätte indicates its development to have been determined by the existence of eco-events producing an increased population of Conulus subrotundus, and of sedimentological factors, that is waning of the loose sediment from the sea floor and erosion of the consolidated deposit rich in the earlier fossilised echinoids. The episodes of material accumulation, its consolidation and erosion in high-energy environment (action of bottom current) led to the increase of amount of echinoids as the intraclasts according to the model of lag sediment deposition.

PL

W kamieniołomie Wielkanoc (Wyżyna Miechowska), położonym na granicy Jury Polskiej i Niecki Miechowskiej (Fig. 1) odsłania się 10 m profil utworów oerodkowego i górnego turonu (Fig. 2), leżących na powierzchni abrazyjnej, oecinającej oksfordzkie wapienie skaliste. Utwory turońskie są wykształcone w dolnej części profilu w postaci wapieni piaszczysto-organodetrytycznych, organodetrytycznych lub piaszczystych, podczas gdy w górnej przeważają wapienie organodetrytyczne. Profil turonu kończy warstwa wapieni pelitowych z twardym dnem w stropie, nad którym leżą wapienie piaszczysto-glaukonitowe koniaku. Około 2,5 m nad powierzchnią abrazyjną znajduje się warstwa z wyraźnie większą frekwencją jeżowców (Fig. 3, 4), które stanowią paraautochtoniczny i monotypowy zespół gatunku Conulus subrotundus Mantell, 1822. Nagromadzenie jeżowców Conulus w jednej warstwie o znacznym rozprzestrzenieniu horyzontalnym pojawia się tylko raz w profilu turonu kamieniołomu Wielkanoc. Wykonane badania pokazały niejednorodną budowę warstwy z jeżowcami (Fig. 5–8). W obrębie tła skalnego występują intraklasty bez jeżowców, intraklasty, w których jeżowiec stanowi część intraklastu oraz jeżowce. Tło skalne jest packstonem inoceramowym (Fig. 5h, 7F), podobnie jak utwory leżące powyżej warstwy z jeżowcami (Fig. 5i, 8). Intraklasty nie zawierające jeżowców są zbudowane z wakstonu otwornicowo-kalcisferowego z dużą domieszką kwarcu oraz podrzędnie glaukonitu (Fig. 5c, 7B). Litologicznie odpowiadają osadom podoecielającym warstwę z jeżowcami (Fig. 5b, 7A). Intraklasty z jeżowcami charakteryzują się nieco bardziej złożoną budową. Skała otaczająca pancerz wykształcona jest jako wakston otwornicowo-kalcisferowy z dużą domieszką kwarcu oraz podrzędną glaukonitu (Fig. 5d, f; 7D, E). Ten sam rodzaj osadu wypełnia większość pancerzy jeżowców (Fig. 5e, 7E). Znacznie rzadziej spotykane są okazy, gdzie skała wypełniająca pancerz jeżowca w całości jest wakstonem otwornicowo- kalcisferowym bez domieszek kwarcowo-glaukonitowych (Fig. 5g, 7C), lub też wypełnienie pancerza ma charakter mieszany, tzn. część okazu wypełniona jest wakstonem otwornicowokalcisferowym z dodatkiem dużej ilości kwarcu i niewielkiej glaukonitu, zaś pozostała część, tej domieszki jest pozbawiona. Jeżowce nie będące częścią intraklastu wypełnione są wakstonem otwornicowo-kalcisferowym z dużą domieszką kwarcu i niewielk ą glaukonitu. Nieliczne okazy są wypełnione wakstonem otwornicowo-kalcisferowym, który nie zawiera domieszek kwarcowo- glaukonitowych. Obserwacje terenowe i analiza mikrofacjalna pozwoliły stwierdzić, iż do nagromadzenia jeżowców w analizowanej warstwie przyczyniły się czynniki ekologiczne i złożone czynniki sedymentologiczne. Do tych pierwszych należą zdarzenia ekologiczne, kiedy w środowisku stosunkowo niskoenergetycznym powstały optymalne warunki rozwoju Conulus subrotundus Mantell. Na czynniki sedymentologiczne złożyło się zarówno wymywanie świeżo złożonego luźnego osadu jak i erozja już skonsolidowanego osadu, bogatego w sfosylizowane wcześniej jeżowce (Fig. 9). Proces ten polegał na epizodach akumulacji materiału, jego konsolidacji i erozji w środowisku wysokoenergetycznym, co doprowadziło do powstania bruku rezydualnego (ang. lag deposit) składającego się ze sfosylizowanych wczeoeniej jeżowców. Opisane procesy zachodziły na podmorskim progu krakowskim, który funkcjonował jako jednostka paleogeograficzna od turonu po santon. Próg krakowski rozdzielał dwa głębsze baseny, położony na NE basen bruzdy duńsko-polskiej od basenu opolskiego na SW. W generalnie transgresywnych utworach późnej kredy, na progu krakowskim osadzały się utwory płytkowodne. Osadzanie tych utworów było przerywane częstymi epizodami erozji, gdyż próg krakowski, zanim został ostatecznie pogrążony w późnym santonie, podlegał okresowo silnej działalności falowania i prądów dennych.

13

Bromide concentration in mine waters from the Wieliczka salt mine as an indicator of their origin and migration of flow paths in the salt deposit

Winid B., Witczak S.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2004

|

Vol. 74, No 3

277--283

EN

The subject of this study is the chemistry of waters contained in the salt deposit of Wieliczka. The bromide content determined in relation to the chloride one, using the evaporation curve or the Cl/Br ratio, point to dissolution of chloride minerals as the main process in the origin of mine waters. Because of a number of processes involved in the circulation of waters within the deposit, the Br content in mine water depends on three factors: concentration of salts associated with leaching of the deposit, Br content in the salt, and dissolution - evaporation cycles on the water migration paths. The diagram Br vs. Cl or vs. density is used to explain these factors.

14

Głazy narzutowe "Trojaczki" : nowo ustanowiony pomnik przyrody nieożywionej w Tarnowie

Czubla P., Mizerski W.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 7

585-586

PL

W Tarnowie (woj. małopolskie) odnaleziono 3 głazy narzutowe przytransportowane przez lądolód w czasie jednego ze zlodowaceń południowopolskich. Głazy te są najprawdopodobniej fragmentami jednego, większego głazu. Największy z nich ma obwód 10,2 m, co stawia go na drugim miejscu pod względem wielkości wśród głazów narzutowych znajdujących między maksymalnymi zasięgami zlodowaceń środkowopolskich i południowopolskich. Głazy pochodzą najprawdopodobniej z granitoidowego masywu Arnö w środkowej Szwecji. W 2002 r. głazy objęto ochroną prawną.

EN

Three erratics have been found in Tarnów (southern Poland). They probably represent fragments of a single boulder transported during one of the South-Polish glaciations from Arno Massif in Central Sweden. The largest erratic has a circumference of 10.2 m, making it the second largest dropstone known from the area between the maximum ranges of the ice-sheets of Mid-Polish and South Polish glaciations. In May, 2002, the boulders (named "Triplets " and moved to a recreational area in Tarnów, were declared a protected monument of inanimate nature.