Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dolina rzeki Prosny – turystyka krajobrazu chronionego w kotlinie grabowskiej (wieś Pzystajnia i okolice) wraz ze śladami historii

Krajewska A., Małecki Z. J.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2014

|

Nr 11

53--82

PL

Kotlina Grabowska ukształtowana została przez rzeźbę zlodowacenia środkowopolskiego, poddaną następnie procesom denudacji i działalności wód rzecznych. Czynnikiem geologicznym i historycznym wspólnym dla opisywanego regionu jest rzeka Prosna, wzdłuż której pojawiło się najstarsze osadnictwo. Dominującymi formami powierzch-ni są tutaj terasy wymienionej rzeki. Na części obszaru zaplanowano budowę zbiornika retencyjnego Wielowieś Klasztorna, co spowoduje radykalne zmiany krajobrazowe tego atrakcyjnego pod względem przyrodniczym regionu. Dolina Prosny w epoce przedchrześcijańskiej była terenem intensywnego osadnictwa plemiennego, które wraz z umocnieniem się państwa Piastów uległo przekształceniu w osadnictwo grodowe. Rzeka Prosna po części swojej długości służyła jako drogowskaz „Szlaku Bursztynowego” dla kupców rzymskich, prowadzący do wybrzeży Bałtyku. W południowo – wschodniej Wielkopolsce istniały w miarę dogodne warunki dla prowadzenia przez dłuższy czas walk w trakcie trwania powsta-nia styczniowego. Tereny zaboru rosyjskiego od zachodu graniczyły z polskimi ziemiami pozostającymi pod zaborem pruskim. W 1939 r. w nocy z 3 na 4 września we wsi Mączniki żołnierze Wehrmachtu 24 niemieckiej dywizji zamordowali 17 niewinnych mieszkańców wsi Mączniki i Ostrowa Kaliskiego.

EN

Grabów Valley was shaped by the Middle Polish Glaciation followed by the processes of denudation and river activities. The geological and historical factor common for the described region is the Prosna river, along the banks of which the oldest settlements appeared. The Prosna river terraces are the dominating forms of the landscape here. A retention reservoir ‘Wielowieś Klasztorna’ is to be built over a part of the area, which will cause radical land¬scape change of this environmentally interesting region. In the pre-Christian era the Prosna river valley was a site of intensive tribal settlement, which, after the strengthening of the Piast state, changed into town settlement. Along a part of its course the Prosna river served as a signpost of the Amber Trail for the Roman merchants leading them to the Baltic Sea coast. The south-eastern part of Greater Poland provided fairly suitable conditions to conduct and continue military activities during the January Uprising. The area which was under the Russian rule bordered in its western part the part of Poland which was under the Prussian rule. In 1939 in the night of the 3rd of September the Wermacht soldiers of the 24th German Division murdered in the village of Mączniki 17 innocent inhabitants of the villages of Mączniki and Ostrów Kaliski.

2

Cudze chwalicie, swojego nie znacie: krajobraz doliny Swędrni

Krajewska A., Małecki Z. J., Gołębiak P.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2014

|

Nr 11

38--52

PL

Ze względu na unikatowy charakter krajobrazu, na obszarze Doliny Swędrni obowiązują dwie formy ochrony przyrody: obszar chronionego krajobrazu i obszar Natura 2000. Region stanowi wydzieloną jednostkę przestrzenną cechującą się istotnymi wartościami przyrodniczymi. Oprócz tego charakteryzuje się wartościami historyczno-kulturowymi. Występuje tam wiele stanowisk archeologicznych: historyczne formy budownictwa i obiekty rezydencjonalne, sakralne, budownictwo mieszkalne i produkcyjne. Wszystko to położone jest w bardzo dużej koncentracji, wzdłuż doliny Swędrni i Żabianki. W pobliżu Kamienia znajduje się krzyż z tablicą upamiętniającą miejsce mordu około 40 rannych powstańców styczniowych i opiekujących się nimi mieszkańców, dokonanego przez Kozaków carskich. W pobliżu leśniczówki Morawin umieszczono tablicę pamiątkową upamiętniającą poległych we wrześniu 1939r. żołnierzy polskich. W pobliżu doliny Swędrni w Lesie Skarszewskim 19 stycznia 1945r. okupant niemiecki rozstrzelał 56 żołnierzy Armii Krajowej.

EN

Because of the unique character of its landscape the Swędrnia River Valley is protected by two forms of nature conservation: it is the area of protected landscape and it is the area of Natura 2000 legislation. The region is a designated area characterised by vital environmental values. It is also significant historically and culturally. There are a number of archaeological sites, including historic buildings, residential and sacral objects, and housing and industrial buildings, all of which are concentrated along the valley of the rivers Swędrnia and Żabianka Near Kamień there is a cross with a plaque commemorating the murder committed by the Tsarist Cossacks against about forty January Uprising insurgents and the local people who took care of them. In the vicinity of Morawin forester’s lodge there is a plaque commemo-rating Polish soldiers killed in 1939. Near the Swędrnia river valley in Skarszewski Forest fifty six Home Army soldiers were executed by a firing squad of German occupiers on the 19th of January 1945.

3

Ocalić od zapomnienia Kalwarię Moczalsko – Bugajską oraz powstańców styczniowych z 1863/1864 r.

Małecki Z. J., Małecka I.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2013

|

Nr 8-9

89--107

PL

Przy trasie dawnego „Traktu wieluńsko – kaliskiego” będącego w przeszłości szlakiem kaliskich pielgrzymek na Jasną Górę w Częstochowie, zlokalizowana była do II Wojny Światowej (zniszczona przez Niemców) zapomniana Kalwaria Moczalsko – Bugajska przyporządkowana do Parafii Rzymsko-katolickiej pw. św. Jana Ewangelisty w Godzieszach do czasu powołania nowej Parafii Rzymsko-katolickiej p.w. św. Krzyża w Brzezinach (1920 r.). Wybudowana została na najwyższym wzniesieniu moreny dennej (ok. 142,0 m n.p.m.) w rejonie wsi Moczalec i Bugaj, w odległości około 200 m od „Traktu wieluńsko – kaliskiego” i około 400 m od „Traktu ołobockiego”. Na terenach nadprośniańskich (Przystajnia) i pagórkach morenowatych (Moczalec) oraz w lasach (Bugaj – Jagodziniec – Meka) oddziały powstańcze prowadziły potyczki z wojskami carskimi. W pobliżu Bugaja przez Brzeziny przemieszczał się m.in. oddział powstańczy por. Józefa Oxińskiego, który stoczył potyczkę z wojskami carskimi dnia 25 lutego 1863 r. w Opatówku a następnie bitwę dnia 26 lutego 1863 r. pod Kuźnicą Grabowską, w której to dzięki dużym umiejętnościom wojskowym dowódcy nie został rozbity przez Rosjan, nie ponosząc większych strat.

EN

At what used to be ‘ Wieluń-Kalisz Route’ ,which was a route taking pilgrims from Kalisz to Jasna Góra Monastery in Częstochowa, one can find a forgotten calvary – the Calvary of Moczalec – Bugaj - which had been there until it got destroyed by Germans in World War II. The Calvary had been assigned to the Roman Catholic Parish of St.John the Evangelist in Godziesze until a new parish, the Roman Catholic Parish of the Holy Cross was created in Brzeziny in 1920. The calvary was built on the highest hill of the ground moraine (about 124 m above sea level) in the area of the villages Moczalec and Bugaj , about 200 meters from ‘ Wieluń-Kalisz Route’ and about 400 meters from ‘Ołobok Route’. It was there , in the area close to the Prosna River (Przystajnia) , on the moraine hills (Moczalec) and in the forests (Bugaj-Jagodziniec -Meka) that January Uprising insurgents’ divisions engaged in skirmishes with tsarist soldiers. Among others, the insurrectional division of Lieut.Józef Oxiński passed through Brzeziny near Bugaj. The division got engaged in a skirmish with tsarist soldiers in Opatówek on 25 February 1863 and then they fought a battle at Kuźnica Grabowska on 26 February 1863 in which, thanks to the commander’s military skills, the division was not broken up and did not suffer any major losses.

4

Bitwa oddziału powstańczego por. Antoniego Korotyńskiego 15.06.1863 r. pod Lututowem na ziemi kaliskiej

Małecki Z. J.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska

|

2013

|

Nr 8-9

121-132

PL

Oddział por. Antoniego Korotyńskiego liczący około 250 powstańców został okrążony pod Lututowem przez wojska carskie z garnizonu kaliskiego (ok. 750 żołnierzy) i garnizonu wieluńskiego (ok. 880 żołnierzy). Dowódca A. Korotyński będąc w tzw. „zatrzasku” wydał rozkaz swojemu zastępcy por. o pseudonimie „Tatar” ażeby z ok. 130 powstańcami przerwał okrążenie wojsk rosyjskich i udał się w kierunku Górki Klonowskiej. W lesie zwanym Koziołek pozostał por. A. Korotyński ze 120 powstańcami, uzbrojonymi przeważnie w broń palną i kosy. Uformowany w czworobok oddział powstańczy prawie przez trzy godziny bohaterstwo odpierał ataki konnicy i piechoty carskiej. Powstańcy nie mając żadnej szansy wydostania się z okrążenia, złożyli broń zdając się na łaskę Rosjan. Płk Pomerancew wydał rozkaz kozakom zamordowania bezbronnych powstańców. Po bitwie obok lasu Koziołek , pozostało 64 zabitych, 46 ciężko rannych oraz 3 wzięto do niewoli. Zmarłych, rannych powstańców wraz z ich bohaterskim dowódcą pochowano na miejscowym cmentarzu parafialnym w Lututowie. Pozostałych poległych (zamordowanych) powstańców, pod osłoną nocy pochowano w lesie Cisarek i po wycofaniu się wojsk carskich na skraju lasu Koziołek.

EN

Lieut. Antoni Korotyński’s division of about 250 insurgents was surrounded at Lututów by tsarist soldiers from the garrison in Kalisz (ab.750 soldiers) and Wieluń (ab.880 soldiers). Being trapped commander A. Korotyński ordered the second-in-command lieutenant whose pseudonim was ‘Tatar’ to take ab.130 insurgents and break through the surrounding Russian soldiers to go towards Górka Klonowska. Lieut.A. Korotyński stayed in a forest called Koziołek with 120 insurgents armed with firearms and scythes. Having formed a quadrangle the division of insurgents bravely beat off the Russian cavalry and infantry for three hours. Having no chance of breaking through the surrounding soldiers, the insurgents laid down their arms throwing themselves on the Russians’ mercy. Lieut. Pomerancew ordered the Cossacks to murder the defenseless insurgents. After the battle next to Koziołek forest there were 64 dead, 46 severely wounded and three insurgents were taken prisoners. The wounded insurgents who died, together with their brave commander were buried at the local parochial cemetery in Lututów. The remaining murdered insurgents were buried at night in Cisarek forest and, after the tsarist soldiers left, on the edge of Koziołek forest.

5

Górnicy mimo woli. Cieniom powstańców – katorżników – sybiraków, w 150 rocznicę Powstania Styczniowego

Loster T.

Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie

|

2013

|

nr 2

45-52