Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Analiza morfotektoniczna form rzeźby osuwiskowej na SW stokach góry Kornuty (Karpaty fliszowe, Beskid Niski)

Zatorski M.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

Vol. 66, nr 2

111--117

EN

On the SW slopes of the Mt. Kornuty (Magura Wątkowska mountain range in the Beskid Niski Mts.) is located one of the largest landslide areas in the Polish Flysch Carpathians. The morphotectonic analysis performed using contour diagrams and rose directional diagrams, made it possible to determine the direction of gravity mass movement. In total, over than 2500 measurements of the spatial orientation of joint surfaces were made within the landslide zone. Changing the direction of the tectonic anisotropy of the in situ and ex situ forms allowed conducting the morphogenetic analysis, i.e. specifying the types of gravitational movements. Besides the commonly occurring toppling, also rockfalls, rotation around the horizontal or vertical axis, and antithetical displacements (thelistric type) were observed. The combination of several types of gravitational movements of different age allows us to unequivocally say that it is a complex type of landslide.

2

Application of malacological analysis in local and regional palaeoenvironmental reconstructions - a study from the Holocene of Łapsze Niżne (Podhale, southern Poland)

Alexandrowicz W. P., Szymanek M., Rybska E.

Acta Geologica Polonica

|

2018

|

Vol. 68, no. 1

89--105

EN

This malacological analysis was conducted at a site with peat and calcareous tufas in Łapsze Niżne, Podhale (southern Poland). The study was carried out in 6 main and several complementary sections, in which 37 mollusc species were recognized represented by almost 11 000 specimens. The study enabled the reconstruction of environmental changes during the accumulation of the Holocene deposits (from the Boreal Phase till present). Conclusions drawn from these reconstructions were compared with results of malacological and palynological studies from other sites in Podhale. As a result, regional environmental reconstructions for the Holocene of the area were made. The specific composition, ecological structure and succession of molluscan assemblages from Łapsze Niżne indicate a significant role for local factors, thus demonstrating the variability of environmental conditions within a geographic region.

3

The application of malacological analysis in the study of slope deposits: late Pleistocene and Holocene of the Podhale Basin (Carpathians, Poland)

Alexandrowicz W. P.

Acta Geologica Polonica

|

2015

|

Vol. 65, no. 2

245--261

EN

Slope deposits developed on calcareous sandstone and limestone formations in the eastern part of the Podhale Basin (Carpathians) were studied. In total, the analysis included fifteen profiles of such sediments, which revealed the presence of abundant malacofaunas comprising 39 mollusc species. Five faunistic assemblages differing in species composition and structure were defined in the material studied. Individual assemblages correspond to different climatic and environmental conditions, thereby making it possible to interpret the features of the sedimentary environments and specify the age of the deposits. Faunas with Pupilla loessica and Pupilla sterri containing species typical of loess formations are characteristic of deposits from the coldest phase of the last Glacial period (MIS 2). A fauna with Vertigo genesii, with a large proportion of cold-loving and moisture-loving taxa, is typical of the Younger Dryas. Associations that are dominated by shade-loving species, with Discus ruderatus and Discus perspectivus, correspond to the early and middle Holocene respectively. The investigations show that malacological analysis can be successfully applied to the research into slope deposits, enabling both the depositional conditions and the age of the sediments to be determined.

4

Charakterystyka wybranych osuwisk z terenu Polski południowej uaktywnionych po okresie intensywnych opadów w 2010 r.

Kaczmarczyk R., Tchórzewska S., Woźniak H.

Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne

|

2012

|

Nr 4

74-77

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych na 74 osuwiskach z terenu Polski południowej, które powstały lub uaktywniły się po okresie intensywnych opadów w 2010 r. W większości spowodowały one znaczne straty w budynkach mieszkalnych i infrastrukturze. Bez podjęcia działań zaradczych mogą być źródłem poważnych problemów gospodarczych.

5

Changes in species composition of an abandoned limestone grassland in relation to climatic conditions

Dzwonko Z., Loster S.

Polish Journal of Ecology

|

2011

|

Vol. 59, nr 4

687-698

EN

After abandonment many species-rich limestone grasslands have been overgrown by tall grasses and forbs, and often by shrubs and trees. As a result, communities with many regionally rare and endangered species are vanishing. We examined to what extend changes in the cover of sociological species groups and plant functional types in an unmanaged grassland depend on fluctuations in climatic conditions. Vegetation data from permanent plots in an abandoned grassland in southern Poland collected over 12 years were used. Relations between weather variables, time, and the cover of species groups were analysed using multiple linear regression and canonical correspondence analysis (CCA). The climatic data included mean temperatures and precipitation sums for each month from January to December (for the current year from January to July), and for 2, 3 and 4 consecutive months, with time lags of 0, 1, 2 and 3 years. It was found that both inter-annual fluctuation of climatic conditions and successional processes considerably influenced species composition of the study grassland. The fluctuations in precipitation and temperature explained from 0.8% to 27.1% of the variation in the cover of various sociological groups. The greatest effect on the cover dynamics of all species and majority of sociological groups had precipitation in spring and early summer in the current year. Most of species groups were affected also by temperature in spring and/or summer in the previous years, but its effect was lower than precipitation. The obtained results suggest that climatic conditions have also a significant impact on the rate of changes in abandoned limestone grasslands. Higher precipitation in spring and summer favour growth and spread of tall meadow grasses and forbs, accelerating changes from less compact communities dominated by smaller xerothermic species to more compact vegetation with a closed structure. In consequence the role of xerothermic calcareous species decreases and many of them may locally extinct within decades.

6

Obszary strategicznej interwencji w południowej Polsce

Węcławowicz-Bilska E.

Czasopismo Techniczne. Architektura

|

2011

|

R. 108, z. 1-A

31-39

PL

W artykule podjęto próbę zestawienia propozycji zawartej w Raporcie Departamentu Programów Ponadregionalnych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i Instytutu Badań Strategicznych dotyczącym Identyfikacji i delimitacji obszarów problemowych i strategicznej interwencji w Polsce z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego oraz z istniejącym potencjałem gospodarczym i zasobami głównie województwa małopolskiego. Rozważono zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego całego województwa, aspiracje społeczne wyrażone liczbą szkół średnich i wyższych oraz aktywnością gospodarczą mieszkańców miast małych i średnich. W przedstawionych wnioskach zwrócono uwagę na potrzebę kreacyjnego podejścia zarówno przy wyznaczaniu obszarów strategicznej interwencji, w celu zaspokojenia aspiracji społeczeństw całego obszaru oraz poszukiwań niekonwencjonalnego wykorzystywania zasobów.

EN

This paper attempts to overview the proposal contained in the Report of the Department of Supra-Regional Programs of the Ministry of Regional Development and the Institute for Strategic Studies named Regional disparities in Poland - diagnosis, with the assumptions of the Małopolska Region Development Strategy and the existing economic potential and resources primarily Małopolska Region. Considered environmental resources and cultural heritage throughout the province, social aspirations expressed in the number of secondary schools and higher education and economic activity in the urban population of small and medium enterprises. In their conclusions highlighted the need creation approach both in setting the strategic areas of intervention, in order to meet the aspirations of societies all over the area and exploration of unconventional resources.

7

Rewitalizacja miejskich przestrzeni nadrzecznych w Polsce - ocena planowania i wdrożeń w południowej części kraju

Trząski L., Polaczek A., Kopernik M., Łabaj P., Szendera W.

Prace Naukowe GIG. Górnictwo i Środowisko / Główny Instytut Górnictwa

|

2010

|

nr 1

59-71

PL

Przedmiotem artykułu jest diagnoza stanu planowania i realizacji działań związanych z rewitalizacją dolin rzecznych w miastach południowej części Polski. Scharakteryzowano 21 przedsięwzięć rewitalizacyjnych, stosując metodę analizy i opisu, przygotowaną w ramach projektu REURIS, zaproponowaną przez partnera niemieckiego. Z analizy wynika, że przedsięwzięcia te pozostają w sferze przygotowania lub są na wstępnym etapie realizacji. W większości z nich ujawniono brak podejścia zlewniowego oraz niedostatek integracji zagadnień środowiskowych, społecznych, ekonomicznych i przestrzennych. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne są podejmowane jako oddolne inicjatywy samorządów lub stowarzyszeń, w oderwaniu od działań administracji odpowiedzialnej za utrzymanie rzek i wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej. Brak jest wyspecjalizowanych instytucji doradczych i wspierających działania rewitalizacyjne. Nie wypracowano również procedur ani form współpracy między instytucjami zainteresowanymi rewitalizacją, jak też modeli współpracy z lokalnymi społecznościami.

EN

An object of the paper was the diagnosis of state of planning and realization of actions connected with revitalization of rwerbeds in the cities of South Poland. 21 revitalization measures were characterized, applying the method of analysis and description prepared within frames of the REURIS project, proposed by German partner. The result of analysis is that these measures remain in sphere of preparation or on preliminary stage of realization. It majority of them, the lack of river basin approach was disclosed, as well as the shortage of integration of environmental, social, economical and land questions. The revitalization measures are undertaken as the proceedings from the rank initiatives of councils or the associations, in separation from actions of administration responsible for maintenance the rivers and the implementation of the Frame Water Directive. There is lack of the specialized advisory and supporting revitalization measures institutions. The procedures and the forms of co-operation between interested in revitalization institutions, as wcll as the patterns of co-operation with local communities were not worked out, also.

8

Ichnological record of the activity of Anthozoa in the early Cambrian succession of the Upper Silesian Block (southern Poland)

Pacześna J.

Acta Geologica Polonica

|

2010

|

Vol. 60, no. 1

93-103

EN

A new occurrence of inferred Anthozoa trace fossils from the Lower Cambrian subsurface succession of the Upper Silesian Block is discussed with respect to their ichnotaxonomical variation and some aspects of the palaeoecology. The three ichnogenera Bergaueria Prantl, 1945, Conichnus Mannil, 1966 and Conostichus Lesquereux, 1876 have been identified. A relatively diverse assemblage of actinian or cerianthid trace fossils allows recognition of habitats, feeding modes and life strategies of the tracemakers. An example of probable anthozoanpolychaete mutualism is suggested on the basis of the interrelationships of the trace fossils.

9

Monitoring geodynamic processes using geodetic and gravimetric methods: an example from the Western Carpathians (South Poland)

Łój M., Madej J., Porzucek S., Zuchiewicz W.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2

217-247

EN

Multidisciplinary studies conducted along two geodynamic test transects across the Polish segment of the Western Carpathians, crossing the Orava Basin in the west and the Pieniny Klippen Belt and Magura Nappe along the Dunajec River valley in the east, included gravity and geodetic surveys as well as geological investigations. Gravity and geodetic surveys were carried out annually in years 2004-2006. Their results appear to suggest recent subsidence of the Orava Basin, particularly intensive in a Quaternary graben in the northern part of the area, confirming conclusions derived from geomorphic analyses. Data obtained for the Dunajec River transect do not show any particular differentiation among individual benchmarks, what can point to either minor uplift of the entire area, minimal differences between successive slices of the Magura Nappe and the Pieniny Klippen Belt, or both. Horizontal displacements of benchmarks, different for the western and eastern transects, towards the west and SW as well east and SE, respectively, can result from general uplift of the area comprised between these transects. On the other hand, the N to NNE-oriented vectors of recent horizontal motions, observed for stations located south of the Pieniny Klippen Belt, point to the ongoing NNE-directed push of the ALCAPA block.

PL

Zintegrowane studia grawimetryczne, geodezyjne i geologiczno-geomorfologiczne przeprowadzono na dwóch profilach przecinających szereg jednostek środkowej części Karpat polskich, wykazujących zróżnicowane tendencje neotektoniczne: w poprzek Kotliny Orawskiej na zachodzie oraz wzdłuż beskidzkiego przełomu Dunajca na wschodzie. Pomiary grawimetryczne i geodezyjne wykonywano corocznie w okresie 2004--2006. Ich wyniki wskazują na współczesną subsydencję Kotliny Orawskiej, szczególnie intensywną w obrębie rowu Wróblówki. Dane uzyskane dla profilu Dunajca nie ujawniają większego zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi punktami pomiarowymi, co może sugerować słabe wypiętrzanie całego obszaru i/lub minimalne różnice mobilności kolejnych łusek płaszczowiny magurskiej oraz pienińskiego pasa skałkowego. Przemieszczenia poziome reperów usytuowanych w obrębie Karpat zewnętrznych, a skierowane ku zachodowi i SW w profilu zachodnim oraz ku wschodowi i SE w profilu wschodnim, mogą odzwierciedlać wypiętrzanie obszaru ograniczonego profilami, tj. masywu Gorców. Natomiast skierowane ku północy i NNE wektory współczesnych ruchów poziomych dla stanowisk ulokowanych na południe od pienińskiego pasa skałkowego zdają się wskazywać na nadal aktywny nacisk bloku ALCAPA ku NNE.

10

Rzeźba i osady równiny aluwialnej dolnego biegu Przemszy (Wyżyna Śląska) jako wskaźnik zmian środowiska przyrodniczego

Panek I.

Przegląd Geologiczny

|

2008

|

Vol. 56, nr 2

124-130

EN

Paleogeography of the lower Przemsza River valley was studied in detail. By means of sedimentological methods, C.exp.14 dating and analysis of archival cartographic sources, the chronology of environmental events has been established, along with the types of the sedimentological processes and indirectly the role of neotectonics in the shaping of the valley. The lower Przemsza River section turned out to be the area where the fluvial processes of the Vistula and Przemsza Rivers took place, which can be seen in the formation of two different lithological types of the overbank facies. These types are of key importance in distinguishing between climatic and anthropogenic phases in the upper Vistula River valley.

11

Changes in habitat use by the Common Buzzard (Buteo buteo L.) during non-breeding season in relation to winter conditions

Wikar D., Ciach M., Bylicka M., Bylicka M.

Polish Journal of Ecology

|

2008

|

Vol. 56, nr 1

119-125

EN

Common Buzzards (Buteo buteo L.) found in central Europe are partial migrants and the number of birds which winter on the breeding ground depends on atmospheric conditions. The advantages of wintering on breeding grounds are counterbalanced by the risk of unfarorable atmospheric conditions and influence the birds' migration decision. During the periods from October to March (2002/2003-2004/2005), changes in habitat use by the Common Buzzard were studied in the open terrain of the mountain valley (Kotlina Orawsko-Nowotarska, Carpathians, southern Poland). The results were analyzed according to four meteorological periods (autumn, early winter, winter, early spring). Snow cover caused significant differences in types of habitats used by foraging Common Buzzards. During permanent snow cover the extent to which open areas was used decreased from 65% in periods without snow cover to 52% in other periods. At the same time the number of birds foraging in afforestations increased from 28% during periods without snow cover to 42% during periods with snow cover. The extent to which vegetation types was used also changed significantly. During the winter abandoned lands, which probably offer a richer food base, were used more often (56 vs. 23-33% in periods without snow cover). During permanent snow cover birds used higher perches, which presumably enabled them to observe a larger area and made hunting more efficient and compensated for limited access to prey.

12

Wybrane zagadnienia występowania i współwystępowania Ni w grzybach pochodzących z terenu Beskidu Zachodniego i Wyżyny Śląskiej

Nogaj E., Kwapuliński J., Fischer A., Linkarczyk-Paszek G.

Ekologia i Technika

|

2008

|

R. 16, nr 1

14-22

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące występowania Ni w różnych gatunkach grzybów wielkoowocnikowych pochodzących z terenów Polski południowej. Przeciętna zawartość Ni w grzybach rosnących na terenie Beskidu Śląskiego okazała się największa - 1,30 ug/g. Natomiast najmniejsza ilość Ni dostrzeżono w grzybach pochodzących z terenu Wyżyny Śląskiej - 0,89 ug/g. Biorąc pod uwagę zawartość Ni w poszczególnych gatunkach grzybów, to najwyższą przeciętną zawartość Ni stwierdzono w trzonie czernidłaka pospolitego Coprinus atramentarius (7,77 ug/g) pochodzącym z Beskidu Śląskiego, a najmniejszą (0,29 ug/g) w kapeluszu mleczaja biel Lactarius piperatus, rosnącym na terenie Wyżyny Śląskiej. Określono także charakter wspólwystępowania Ni z innymi badanymi metalami (Cd, Co, Cr, Mn, Zn, Fe, Cu, Na, K, Ca, Mg). Dostrzeżono wprost proporcjonalne zmiany występowania Ni z Pb, Co, Cr, we wszystkich analizowanych regionach, natomiast odwrotnie proporcjonalne zmiany pojawiły się z Cd. Cu na Wyżynie Śląskiej.

EN

This paper shown results of Ni concentration in different species of fungi chosen areas of the West Beskidy Mountains. The most of Ni content was observed in stem of Coprinus atramentarius growing at Beskid Śląski and the least of Ni content was observed in cap of Lactarius piperatus from Wyżyna Śląska. Ni content relate from the change of Co, Cd, Cr, Cu, Mn, Zn, Fe, Mg, K, Na, Ca. The direct proportion changes concerning with Pb, Co, Cr at anlysed region. Ni correlation in inversely proportional with Co and Cu at fungi from Wyżyna Śląska was observed.

13

Wiek izotopowy a wiek paleomagnetyczny ryodacytów z Zalasu koło Krakowa (S Polska)

Nawrocki J., Lewandowska A., Fanning M.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 6

475-478

EN

The single-grain U-Pb dating of most zircon grains separated from the Zalas rhyodacites gave mean age of the magma emplacement 294.2 š 2.1 Ma. Some zircons, however, displayed younger ages (268.7š 3.4 Ma), probably related to metasomatic alterations of these rocks. The paleomagnetic ages of the Zalas intrusion and its metasomatosis are slightly younger. It is probably connected with a certain error of time calibration of the reference apparent polar wander path used for paleomagnetic dating.

14

Strefowość wzrostu kryształów galeny z kopalni Bolesław koło Olkusza (region śląsko-krakowski)

Natkaniec-Nowak L., Pawlikowski M., Sikora M., Tarkowski J.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 6

498-502

EN

Idiomorphic galena crystals occurring within Triassic dolomites from the Bolesław mine near Olkusz were the subject of the study. The samples were collected from vein-pocket-like aggregates of galena, where two stages of mineralization were distinguished. Polished samples were etched with HCl (1:3). Etching revealed the growth zones of PbS crystals. Subsequently, decrepitation, chemical and X-ray analyses were applied. Two decrepitation effects, recorded at the maximum at 150-180°C and 250-300°C, are related to decrepitation of the two inclusion types. The chemical composition and unit cell size vary within the individual growth zones of the crystals. It can be concluded that during growth of the galena crystals the physico-chemical conditions were not stable.

15

Ocena możliwości wykorzystania wybranych przedkenozoicznych kopalin ilastych z obszaru Polski do celów ochrony środowiska

Brański P.

Przegląd Geologiczny

|

2007

|

Vol. 55, nr 6

467-474

EN

The paper presents the main results of the study of various Mesozoic (and Upper Carboniferous) clays from southern Poland and their capacities for pollution retention, water isolation and soil restoration. Laboratory testing was performed on 40 clay and claystone samples from 16 quarries in order to identify grain-size and mineral composition (XRD analyses), cation exchange capacity (CEC), filtration coefficient, pH reaction and contents of selected trace elements. The clay series were accumulated in various palaeoenvironmental and palaeoclimatic conditions. They have also had different burial histories. The main component of these rocks is illite and subordinately kaolinite. Smectite (beidellite) and chlorite are usually only accessory minerals. The permeability of the pre-Cenozoic clays is varied, but CEC is very low. The clay deposits are not particularly useful for environmental protection because of scarcity of smectite and due to diagenetic alterations. They are neither a natural sorbent (with the exception of some unexploited Carboniferous bentonitic clays), nor high-quality material for pollution retention. Some of the clays may be useful for water isolation and restoration of the near-surface layer in degraded areas.

16

Występowanie metali w różnych gatunkach grzybów na terenie Polski Południowej

Nogaj E., Fischer A., Linkarczyk-Paszek G., Kwapuliński J., Mirosławski J.

Ekologia i Technika

|

2007

|

R. 15, nr 6

240-249

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczące zawartości Pb, Cd, Ni, Co, Cr, Mn, Zri, Fe, Cu, Na, K, Ca i Mg w różnych gatunkach grzybów wielkoowocnikowych pochodzących z terenów Polski Południowej (Beskidu Śląskiego, Beskidu Żywieckiego i Wyżyny Śląskiej). Największe ilości Pb stwierdzono w zasłoniaku niebieskawym (Beskid Śląski), lakówce ametystowej (Wyżyna Śląska) i gołąbku wymiotnym (Beskid Żywiecki). Natomiast Cd w największych ilościach występował w muchomorze czerwonym (Beskid Śląski), mleczaju bielu (Wyżyna Śląska) i zasłoniaku niebieskawym (Beskid Żywiecki). W pracy zamieszczono także wyniki dotyczące występowania Co, Cr, Cu, Ni i Zn. Udział pier wiastków fizjologicznych (Na, K, Ca, Mg) w składzie chemicznym grzybów jest duży rzędu 104pg/g.

EN

In the paper results concering Pb, Cd, Ni, Co, Cr, Mn, Zn, Fe, Cu, Na, K, Ca and Mg in different species of fungi groving at Beskidy Mountain Region are presented. The most Pb contetnt were in Cortinarius coerulescens, Laccaria amethystea and Russula emetica and moreover Cd content in Amanita uaginata, Lactarius pipperatus, Cortinarius coerulescens. In this papar there are orginal results concerning of Co, Cr, Cu, Ni and Zn. The part of physiological elements (Na, K, Ca, Mg) in minaral composition in fungi were great on the level 104ug/g.

17

Zawartość manganu i żelaza w różnych gatunkach grzybów na terenie południowej Polski

Mirosławski J., Kowol J., Kwapuliński J., Linkarczyk-Paszek G., Paukszto A., Rochel R., Łuckoś J.

Problemy Ekologii

|

2005

|

R. 9, nr 6

309-313

PL

Celem pracy było określenie zdolności do kumulowania manganu i żelaza różnych gatunków grzybów, rosnących w ekosystemach leśnych będących w zasięgu oddziaływania emisji przemysłowej. Próbki 24 różnych gatunków grzybów pochodziły z 4 miejscowości leżących w okolicy lasów: Hałcnów, Kobiór, Pszczyna, Wapienica. Miejscowości te leżą w bezpośrednim sąsiedztwie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i Rybnickiego Okręgu Węglowego. Taka liczebność gatunkowa i lokalizacja poboru próbek grzybów umożliwiła określić rolę właściwości gatunkowych oraz uwarunkowań topograficzno-fizjograficznych w procesach intoksykacji grzybów manganem i żelazem. Próbki grzybów pobierano od lipca do września 2002 roku. Próbki badanych grzybów dzielono na kapelusz i trzon, w których oznaczano zawartość Mn i Fe metoda płomieniową AAS. W przypadku Mn, największą ilość tego pierwiastka oznaczono w sromotniku bezwstydnym pobranym w Hałcnowie - 618,8 žgMn/g s.m. (w kapeluszu) i 197,1 žgMn/g s.m. (w trzonie). W przypadku Fe, największa ilość tego pierwiastka oznaczono w trzonach: muchomora mglejarka - 3860,9 žgFe/g s.m., krowiaka aksamitnego - 2572,8 žgFe/g s.m., gołąbka merowskiego - 1291,0 žgFe/g s.m. zebranych w Wapienicy, oraz w trzonie gołąbka czarniawego pozyskanego w Hałcnowie - 3646,3 žgFe/g s.m. Większe ilości Mn i Fe znajdują się, w większości przypadków, w trzonie badanych gatunków grzybów. Największe ilości Mn i Fe występowały w grzybach zebranych w Hałcnowie i w Wapienicy.

EN

The qualification of ability was the aim of work to accumulating manganese and iron of different the mushrooms' species, growing in forest being in range ecosystems the influence of industrial emission. They sample 24 the different species the mushrooms came from from 4 locality lying in neighbourhood of forests: Hałcnów, Kobiór, Pszczyna, Wapienica. Localities these lie in direct neighbourhood of Górnośląski Okręg Przemysłowy and Rybnicki Okręg Węglowy. Such made possible to qualify the part of choice proprieties as well as conditioning the choice number and location of recruitment of samples mushrooms the topographical-physiographical in processes of the mushrooms' intoxication the manganese and iron. Mushrooms' samples were taken since July till September 2002 year. It studied mushrooms' samples were distributed was on hat and trunk content in which was marked Mn and Fe by flame AAS method. It in case Mn, the largest quantity of this element was marked was in Phallus impudicus taken in Hałcnów - 618,8 žgMn/g d.w. (in hat) and 197,1 žgMn/g d.w. (in trunk). It Fe, the largest quantity of this element in case was marked was in trunks: Amanita fulva - 3860,9 žgFe/g d.w., Paxillus atrotomentosus - 2572,8 žgFe/g d.w., Russula mairei - 1291,0 žgFe/g d.w. gathered in Wapienica, as well as in trunk Russula nigricans gain over in Hałcnow - 3646,3 ž gFe/g d.w. The larger quantities Mn and Fe they find oneself, in majority the cases, in trunk of studied species the mushrooms. They the largest quantities Mn and Fe stepped out in mushrooms gathered in Hałcnów and in Wapienica.

18

Monitoring and quality assessment of selected physical and chemical parameters of the Sola River system, South Poland

Helios-Rybicka E., Hołda A., Jarosz E.

Inżynieria Środowiska / Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie

|

2005

|

T. 10, z. 1

45--58

EN

The purpose of the research carried in winter 2001 and spring 2002 was to monitor and assess the quality of the Sola River system. Representative samples of river water, suspended matter and bottom sediments were taken from 10 sampling points located along the Sola River course, and additional 2 before and after Sola River outlet to the Vistula River. Physical parameters (pH, temp., O2, conductivity) of the river water were determined directly in the field. The spatial variability in concentrations of elements in the Sola River system was established using ICP-MS, AAS as well as IC, and further the pollutants were compared to national and international quality standards. With respect to physico-chemical parameters the Sola River shows good quality meeting the lst to 3rd Polish Surface Water Quality Class. The detected levels of metal concentrations in suspended matter were found to exceed the geochemical background values. Metal concentrations were found to be much higher than in the river water and with respect to LAWA classification system relatively highest pollution was found with Cd, Zn. Metal concentrations ranged (in mg/kg): Pb 19.4-124; Zn 343-1725; Cd 0.86-5.78; Tl 0.087-0.568; Cr 68.3-176; Ni 52.5-67.2; As 9.44-32.1; and Fe 22815-54007. Content of metals in bottom sediments revealed lower concentration level in comparison with suspended matter indicating uncontaminated to moderately contaminated conditions with respect to the Igeo classification system. A leaching test was performed to established the mobility and bioavailability of investigated metals in both suspended matter and bottom sediment samples. Obtained results indicate Iow metal mobility upon acidic leaching conditions. Nickel was found to be the most mobile metal in suspended matter (97% released), whereas in bottom sediment Pb (58% released) appeared to be the most bioavailable. Results obtained lead to formulation of the following conclusions and further recommendations for national chemical monitoring in Poland: (1) metal concentrations in the Sola River did not exceed the values of the lst Polish Surface Water Quality Class; (2) pollutant content did not reveal significant seasonal variations, therefore chemical monitoring conducted twice a year is sufficient; (3) chemical monitoring of suspended matter should be included in the Polish National Monitoring System on the routine basis; additional arguments are: easy sampling, better homogeneity of material and less time consuming laboratory procedure.

PL

Celem przeprowadzonych badań był monitoring i ocena jakości systemu rzeki Soły. Zimą 2001 r. oraz wiosną 2002 r. pobrano próbki wody, zawiesiny i osadów dennych z rzeki Soły, a także dodatkowe próbki z Wisły - powyżej i poniżej ujścia Soły. Parametry fizyczne wody rzecznej, takie jak: pH, temperatura, zawartość tlenu, przewodność właściwa, były mierzone w terenie. Koncentrację pierwiastków śladowych w badanych próbkach wód, zawiesiny oraz osadów dennych określano metodami ICP-MS, AAS (próbki zawiesiny i osadów były roztwarzane w wodzie królewskiej w piecu mikrofalowym), natomiast zawartość anionów w próbkach wody rzecznej określono metodą chromatografii jonowej. Otrzymane wyniki zawartości metali śladowych były porównane z krajowymi i międzynarodowymi standardami jakości. W odniesieniu do parametrów fizykochemicznych woda rzeki Soły wykazuje jakość odpowiadającą 1-3 klasie czystości wód powierzchniowych. Ilość metali w zawiesinie (PSM) przewyższa wartości tła geochemicznego, a zgodnie z niemiecką klasyfikacją LAWA najwyższe koncentracje stwierdzono dla kadmu i cynku. Koncentracja pierwiastków śladowych w próbkach zawiesiny waha się w szerokich granicach: Pb 19,4-124 mg/kg; Zn 343-1725 mg/kg; Cd 0,86+5,78 mg/kg; Tl 0,087-0,568 mg/kg; Cr 68,3-176 mg/kg; Ni 52,5-67,2 mg/kg; As 9,44-32,1 mg/kg i Fe 22815-54007 mg/kg. Zawartość metali w osadach dennych jest niższa niż stwierdzona w zawiesinie, a według niemieckiej klasyfikacji Igeo odpowiada klasie I i I-II (osady nie zanieczyszczone do umiarkowanie zanieczyszczonych). Przeprowadzone testy kwaśnego wymywania metali z wybranych próbek osadów i zawiesiny wykazały niską mobilność większości metali. Najbardziej mobilnymi metalami są nikiel w zawiesinie (wymywalność 97% Ni) oraz ołów w osadzie (wymywalność 58% Pb). Otrzymane wyniki pozwoliły sformułować następujące wnioski: - zmierzone wartości parametrów fizycznych badanych próbek wód Soły odpowiadają klasie 1 i 2, a koncentracja metali nie przekracza wartości 1 klasy czystości wód powierzchniowych według obowiązującej w Polsce klasyfikacji; - stwierdzone zanieczyszczenia nie wykazały istotnego zróżnicowania ich ilości w próbkach pobranych wiosną oraz zimą, stąd wykonywanie badań w ramach monitoringu chemicznego dwa razy w ciągu roku wydaje się wystarczające; - zawartość metali śladowych w próbkach osadów dennych jest niższa od stwierdzonej w zawiesinie rzecznej; - autorzy proponują włączenie do Państwowego Monitoringu Chemicznego wód płynących badanie zawiesiny rzecznej w miejsce osadów, gdyż łatwiejsze jest jej opróbowanie, jest bardziej homogenicznym materiałem w porównaniu z osadem, natomiast prace laboratoryjne są mniej czasochłonne.

19

Geoparks - the most valuable landscape parks in southern Poland

Alexandrowicz Z., Alexandrowicz S. W.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2004

|

Vol. 13

49-56

EN

Landscape parks (LP) in Poland are large areas which according to the legal regulation act are closest to the concept of European Geoparks. Such areas, most interesting from the geological point of view and particularly important for geoconservation and development of geotourism, should be promoted to this international category. Two landscape parks: Complex of Jurassic LP, supplemented by the Ojców National Park, and the Muskau Arch LP with the adjacent area on the Western site of the Polish-German boundary, have been preliminary indicated as the potential candidates to the European Network of Geoparks. Four further landscape parks from Southern Poland should be suggested as the next ones.

PL

Parki krajobrazowe w Polsce zajmują rozległe obszary. Według obowiązujących aktów prawnych najlepiej odpowiadają koncepcji ochrony przyrody, określonej jako europejski geopark. Obszary te, szczególnie interesujące z geologicznego punktu widzenia oraz ważne dla geoochrony i rozwoju geoturystyki, powinny wejść do tej międzynarodowej kategorii ochrony przyrody. Dwa parki krajobrazowe: Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych wraz z Ojcowskim Parkiem Narodowym i Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa z otaczającą go strefą, rozciągającą się po zachodniej stronie granicy Polski i Niemiec, zostały wstępnie wskazane jako kandydaci do europejskiej sieci geoparków. Cztery kolejne parki krajobrazowe z obszaru południowej Polski powinny zostać uwzględnione w następnej kolejności.

20

Zapis XX-wiecznej historii zanieczyszczenia rzeki Małej Panwi metalami ciężkimi w jej osadach

Ciszewski D., Malik I.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 2

142--147

PL

Koncentracje metali ciężkich były badane w profilach pionowych w osadach aluwialnych akumulowanych w zakolu Małej Panwi, wypływającej w zachodniej części Górnego Śląska. Maksymalne koncentracje Ba, Cd, Cu, Pb i Zn obserwowane w każdym z profili odzwierciedlają maksymalne ładunki tych pierwiastków zrzucane wraz ze ściekami głównie z zakładów chemicznych w Tarnowskich Górach i z huty cynku w Miasteczku Śląskim. Znajomość wieku tych zrzutów zanieczyszczeń umożliwiła określenie także wieku najbardziej zanieczyszczonych warstw. Głębokość występowania pików metali ciężkich tego samego wieku zmienia się gwałtownie pomiędzy kolejnymi odsypami w migrującym lateralnie zakolu rzeki. Osady akumulowane około 1960 roku występują na głębokości 130 cm w odległości 10 m od obecnego koryta, na głębokości 50 cm w odległości 30 m i tylko 15 cm od powierzchni w odległości 45 m od koryta. Również, zmienność koncentracji chromu i talu w osadach, pierwiastków których wielkości zrzucanych ładunków nie były monitorowane, pozwoliła na ocenę wielkości okresu maksymalnego zanieczyszczenia nimi Małej Panwi. Chronologia akumulacji osadów w badanym zakolu została potwierdzona za pomocą datowania porastających je drzew i przez nałożenie dwóch XX w. edycji map.

EN

Heavy metal concentrations have been investigated in vertical profiles of the Mala Panew River sediments, Upper Silesia, southern Poland. Peaks of the Ba, Cd, Cu, Pb and Zn concentrations observed reflect the highest loads of these elements discharged with sewage effluents from chemical plants in Tarnowskie Góry and zinc smelter plants in Miasteczko Śląskie. The known dates of the highest pollution loads allow for fine unit stratigraphy using metal concentrations. The depths of heavy metal peaks of the same age change abruptly between point bar sediments accumulated in actively migrating channel bend. Sediments accumulated at 1960 occur at the depth 130 cm 10 mfrom the present river channel, whereas at the 50 cm depth-30 mfrom the channel and at 15 cm depth-45 m from the channel. Moreover, the timing of the pollution with thalium and chromium, which have never been monitored in sewage effluents, has been estimated. The sediment accumulation chronology obtained is supported by the tree age dating and channel changes on the twentieth 's century maps.