Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dwa źródła i wnioski

Franta A., Franta A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2006

|

T. 51, z. 1-4

43-47

PL

Dom - wytwór cywilizacji - jest wyrazem trybu życia. Wykształcenie się "typu domu" o określonej tożsamości (lokalnej, regionalnej, czasem narodowej) ma swoje uwarunkowania przyczynowe: dostępność, powszechność trybu życia i wynikająca z niej jednorodność sposobu zamieszkania, powszechna dostępność optymalnego materiału, brak typu konkurencyjnego wynikający z izolacji od wpływów obcych lub zdecydowanej przewagi typu wytworzonego. Podhale, Orawa, Pieniny, miejsko-wiejskie domy w Nowym Targu, miejskie w Zakliczynie i Sławkowie, wiejskie w Tyńcu - tkwią w naszej pamięci jako zapis sprzed wielu lat, zapis dokumentujący ich cechy wspólne: skromność, rzeczowość, prostota; wyrazistość cech materiałowych; bogactwo form dachów, podcieni, ganków; doskonałość proporcji, "wyczucie" w sposobie formowania, spójność kompozycji, jej naturalna finezja, elegancja; - swoista "miękkość", tendencja do swobodnej malowniczości, zaskakującej urodą i trafnością. Kazimierz jest wciąż uosobieniem tych cech. Prześledźmy możliwe ewolucje regionalnego typu domu na przykładzie Podhala. Ewolucja witkiewiczowska to wartość bezwzględna w skutecznym podjęciu tematu: znakomity "Dom pod Jedlami". Ewolucja profesjonalna dała wyniki najwyższej klasy rangi europejskiej, jak schroniska tatrzańskie, Dom Turysty w Zakopanem, a także dobre domy-pensjonaty, domy mieszkalne. Ewolucja nieprofesjonalna przyniosła typ "punktowej choinki" kryjący w rozbudowanym dachu kilka kondygnacji, który, mimo przeskalowania, dzięki zbliżonej formie i nachyleniom dachu, w masie jednak współkomponuje się z krajobrazem (np. pasmo Bańska-Ząb). Ewolucja "wizyjna" Włodzimierza Gruszczyńskiego ma szczególne, trwające w świadomości kilku pokoleń architektów ze szkoły krakowskiej, walory inspirujące.

EN

The most characteristic Polish house is a mountain house of town or country nature from the Podhale mountain region which has undergone several (sometimes parallel) evolutions: the Witkiewicz-style evolution (example: House "Pod Jedlami"), professional evolution (mountain hostels in the Tatra mountains, Tourist House in Zakopane and many others), non-professional evolution (a house which has several storeys in the steep, expanded roof in the Zakopane style) and "vision" evolution of Professor Włodzimierz Gruszczyński from the Kraków school.

2

Dom polski z Europą w tle

Kiciński A.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2006

|

T. 51, z. 1-4

48-55

PL

Mieszkanie jest jedną z głównych potrzeb człowieka to truizm, który należy jednak powtarzać. Nie jest wyłącznie schronem. Niewątpliwy jest wpływ mieszkania na kształtowanie się rodziny. Poczucie bezpieczeństwa i wspólnoty, wychowanie dzieci, możliwość indywidualnego realizowania się jednostek wymaga zdrowych, ciepłych, słonecznych wnętrz. Prof. John Burns przed ponad ćwierć wiekiem ostrzegał, że w Ameryce rozwiązanie kwestii mieszkaniowej przestało być celem władz - stało się narzędziem polityki. W dzisiejszej Polsce nie jest już nawet instrumentem. Ekstremalnie pojęty Iiberalizm doprowadził do sytuacji, gdzie mieszkanie i dom stały się wyłącznie towarem, z wszystkimi tego implikacjami: agresywną (często fałszywą) reklamą, niemal wyłącznym poszukiwaniem maksymalnego zysku, nadużyciami, medialnym formowaniem poglądów i potrzeb klienta stosownie do zamierzeń developera. Brakowi promieszkaniowej polityki rządu i partii politycznych, wzrastającym realnym kosztom budowy, utrzymania i remontów (niehamowanym polityką podatkową) towarzyszy liberalizacja przepisów urbanistycznych i architektonicznych. Wskaźniki intensywności zabudowy, powierzchni niezabudowanej, powierzchni zieleni i powierzchni biologicznie czynnej są pozostawione do ustalenia w planach miejscowych, które notorycznie nie są uchwalane. 12 maja 2004r. nastapila kolejna liberalizacja przepisów, pozwalająca zmniejszyć odległości między budynkami mieszkalnymi. Efektem musi być degradacja środowiska mieszkalnego. Domem czlowieka jest nie tylko mieszkanie, ale i jego najbliższa przestrzeń, ograniczana dziś w wielu przypadkach do standardu azjatyckich slumsów (bo jak tu inaczej nazwać odległość 10 m miedzy oknami sąsiadujących domów). Zestawienie nowych przepisów dotyczących dróg ewakuacyjnych i klatek schodowych z rosnącym (wskutek drożyzny) popytem na mieszkania najmniejsze (30-40 m2 i mniej) owocuje nieoczekiwanym renesansem korytarzowców, które mieściły dotąd anonimowy tłum z blokowisk. Temu pesymistycznemu obrazowi polskiego mieszkania, domu i przestrzeni wokół towarzyszą w tle też niewolne od dyktatu rynku nieruchomości poszukiwania rozwiązań przestrzeni mieszkalnej w Skandynawii (szczególnie Finlandii i Danii), programy mieszkań komunalnych w Holandii, niemieckie systemy kredytów mieszkaniowych, prorodzinna polityka mieszkaniowa Francji. W Polsce troskę o rodziny spotyka się w niewielu, poza Kościołem, instytucjach; narażona jest na ogół na kpiny gazet. W dalszym planie zła tradycja: Polak nie troszczy się o państwo. Państwo, władze krajowe i lokalne zajmują się bieżącymi kłopotami, a kwestii mieszkaniowej nie rozwiąże się przecież w ciągu jednej kadencji.

EN

The author discusses three separate issues from the field of housing industry: firstly the role of the State, law and market with regard to house, flat and family, secondly the issue of individualism and the sense of community and thirdly the idea of changeability of the flat model in contrast to the lack of possibility of choosing a flat ideally adapted to one's needs. With regard to the first issue, Professor John Burns warned already a quarter of a century ago that solving housing problems ceased to be the objective of state authorities in the USA but became a political tool. In the Poland of today, it is not even an instrument: a flat or a house are merely a commodity. The issue of individualism and the sense of community are perceived against the background of the impact exercised on the Western world by the book Community an privacy by Serge Chermayeff and Christopher Alexander, published in 1965; its echo reached Poland only in the memorable year of 1980. In the conclusion of the ample commentary on the reality the author makes a reference to the traditional sources of the Polish house; the traditional and national shape of the house in Poland was formed between the palace, manor, cottage and bourgeois city house. It is among these ideas that we can find today's detached and semi-detached houses, terraced houses and villas constructed either at individual commission or selected from a catalogue or even delivered from warehouses as the so-called wooden framework houses. The basic social mission of an architect today should be to seek for a Polish house for all: to search for rational and natural architecture which still retains (though perhaps only metaphorically) an element of identity, not deprived of the note of romanticism and poetry.

3

"Dom polski" według Jana Koszczyca Witkiewicza

Leśniakowska M.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2006

|

T. 51, z. 1-4

14-35

PL

Konferencja ta odbywa się pod hasłem "dom polski", a na "ojca duchowego" wybrano Jana Koszczyca Witkiewicza, co wydaje się naturalne zważywszy, jak ważną rolę odegrał ten architekt w Kazimierzu Dolnym. Ale tytułowy "dom polski" daje do myślenia. To bez wątpienia przejaw pojawiających się znowu, u progu XXI wieku, refleksji nad architekturą pojmowaną w kategoriach "narodowych". Wydawałoby się, że jest to problem już zamknięty, nawet - można powiedzieć - definitywnie, skoro dwanaście lat temu na XXVIII Międzynarodowej Konferencji Historyków Sztuki w Berlinie wprost zadekretowano, że "sztuka narodowa jest fikcją". Historyk sztuki ostatecznie godzi się (a przynajmniej powinien) z faktem, że nie ma takich obiektywnych cech, które świadczyłyby o "polskości" sztuki czy architektury, a ustaleń takich nie przyniosły ani polihistoryczne badania w XIX wieku, ani różne projekty "stylów narodowych" w początkach XX wieku, ani katalogi cech "rodzimości" w socrealizmie, tworzone przez potężny aparat instytucjonalny. Czy temat tej konferencji nie jest więc formułą "po sezonie"? Jeszcze jednym - którym to już? - przejawem idealistycznej wiary w to, że możliwe jest odtworzenie desygnatu pojęcia architektura polska czy "dom polski"? Spór o to, zaczęty w XIX wieku, rozniecony w XX i zdegradowany w jego drugiej połowie, powraca więc dzisiaj, w początkach XXI wieku, jako kolejna odsłona starego dyskursu i nowa redakcja znanej kulturowej figury sztuki narodowej, rozważanej teraz - i tak rozumiem intencje organizatorów naszego spotkania - w kontekście zjednoczonej Europy i konsekwencji, jakie stąd wynikają. Osoba architekta Jana Koszczyca Witkiewicza jest dobrym punktem wyjścia dla tych pytań. Chyba w żadnej innej twórczości polskiego architekta nie rysują się one tak wyraziście, ujawniając utopijność tzw. "narodowych" programów, w tym także badań historycznych, w obrębie których sfunkcjonalizowanie polityczne i/lub nacjonalistyczne łączy się ze znanymi we współczesnej humanistyce procedurami tzw. "złego" zarządzania tradycją w celu jej kontrolowania.

EN

This conference is held with the motto of the "Polish house", and Jan Koszczyc Witkiewicz has been selected as its "spiritual father", which is only understandable in view of the important role of that architect for Kazimierz Dolny. However, the "Polish house" mentioned in the title gives some food for thought. It would seem that this problem is already solved; one might even say that solved definitively, since twelve years ago at the XXVIII International Congress of the History of Art in Berlin it was straightforward decreed that national art is a fiction. An art historian might in the end agree (or at least should agree) with the fact that there exist no objective features which would prove the "Polish nature" of art of architecture. Beyond any doubt this is a sign of reflections on the architecture perceived in "national" categories, reappearing at the threshold of the 21st century as yet another version of the old discourse and a new edition of the well-known cultural figure of national art, now discussed in the context of united Europe.

4

Dom polski - pomiędzy modelem a konkretyzacją

Królikowski J. T.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2006

|

T. 51, z. 1-4

36-42

PL

Dom jest fenomenem, który pojawia się jako zbudowana forma, konkretyzująca się w naszych spostrzeżeniach zmysłowych, zmienna wraz z porami dnia i roku, zamieszkująca naszą wyobraźnię. Nawet wtedy, gdy przestaje realnie istnieć, nadal trwa. Dom jest w nas. Zarówno te domy zbudowane, jak i wyobrażane, są kształtowane przez nas, ale i one nas kształtują, kształtują naszą kulturę. Tak szeroko ujęty temat nie mieści się w krótkich ramach wypowiedzi, ale węziej nie można go ująć. Można natomiast naszkicować obszar dyskusji zawierający się pomiędzy wyobrażeniami osobistymi, społecznymi, zawodowymi, pomiędzy tradycją a współczesnością, może nawet przyszłością. Modele wyobrażone i konkretyzacje realne domu mogą się odwoływać do trzech rodzajów obrazów - do archetypów, do stereotypów i do prototypów. Między tymi obrazami mogą zachodzić różne korelacje. Rysując tak schematyczne ramy, w odwołaniu do koncepcji przestrzeni architektonicznej złożonej z trzech warstw - materialnej, sensualnej i intencjonalnej, pozwolę sobie, zgodnie z metodą fenomenologiczną, na luźniejsze refleksje, bowiem sądzę, że tak nieuchwytny temat można objaśnić jedynie w sposób przybliżony, snując swobodne skojarzenia. [...] Dom polski jest bardziej istotą żywą, niż maszyną do mieszkania. Jest raczej otwarty, niż zamknięty, nie tylko dla gości, lecz także na otaczającą przestrzeń, powiązany z nią jest przez całą gamę przestrzeni przejściowych, schodów, ganków, sieni. Dom polski jest domem otwartym, ale nie dla każdego. Dla wrogów jest twierdzą. Nawet mieszkania w blokach w stanie wojennym były otwarte dla konspiratorów, były ich schronieniem i twierdzą, były otwartymi galeriami sztuki, scenami teatru. Jest bardziej związany z otoczeniem, wpisany w kontekst, podejmujący dialog z sąsiedztwem, niż dominujący. Jest niepowtarzalny, choć czasem niewiele różniący się od innych. Wciąż jest lub staje się jeszcze, mimo wszystko, bardziej miejscem, miejscem świętym czy poświęconym, niż towarem czy produktem na sprzedaż. Tak to bywało i bywa dziś. Jaka jest przyszłość domu polskiego? Taka sama jak polskiej kultury i języka polskiego. Język określa pola znaczeniowe słów. Czym innym jest Haus, house, home, hus, maison, la casa... czym innym dom.

EN

The house is a phenomenon which engages our imagination before it is created as a constructed form. Its existence continues even when the house itself physically ceases to exist. The house is inside us. Ideas and executions of it may refer to three types of images: archetypes, stereotypes and prototypes. These images may be correlated in various ways in the architectural space, consisting of three layers: the material, the sensual and the intentional. It is my opinion that so intangible a topic can be explained solely in the form of an approximation by way of weaving free and loosely related references. Polish culture is dominated by literature; therefore, in our search for the model of the Polish house I would like to refer also to experience contained in literary works. For a house to come to existence, a dimensional documentation of drafts and necessary materials are required. However, inhabitants perceive the house with all senses and images. They have certain ideas, impressions and memories which translate into a specific and sensually experienced form. And finally, the house exists as spiritual space, as a space of imagination which is not always identical with the visible shape. [...] The Polish house is rather a living creature than a machine to live in. It is unique, although it sometimes does not vary too much from others. It still is or is till becoming, despite everything, rather a holy or sanctified place than a commodity or a product to be sold.

5

Dlaczego warto konfrontować współczesny dom polski z domami Koszczyca Witkiewicza

Kucza-Kuczyński K.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2006

|

T. 51, z. 1-4

7-13

PL

Dom, podobnie jak świątynia, traktowany jako elementarny archetyp myślenia o przekształcaniu przestrzeni, stale skłania nas do rewidowania naszych poglądów zarówno w tych dziedzinach, które tego problemu dotyczą, jak i w projektowaniu architektury. Greckie etos oznacza nie tylko sposób bycia człowieka pośród innych ludzi, czyli etykę, ale również miejsce zamieszkania. W ten sposób "potrzeba stworzenia domu (pewnego) - dobra, które wyzwala jego zbudowanie przez człowieka, tworząc tym samym kulturę i ten fakt działania między innymi wyznacza moralność". Dom, jako pierwowzór wygrodzenia, ograniczania przestrzeni, przez jej uczłowieczenie zaczyna być miejscem. Tak widzi ten tomistyczny byt Yi-Fu Tuan, przed nim Martin Heidegger, współcześnie Mircea Eliade i Witold Rybczyński: "proces budowania był dla nas wszystkich procesem osiedlania się, tworzeniem miejsca, gdzie będzie można bezpiecznie żyć, a przy tym marzyć - (...) nasze domy żyją w naszej wyobraźni lub, jak powiedziałby psychoterapeuta, w naszej podświadomości". [...] Współczesny dom polski ma kilka twarzy. Pierwsza, to twarz niemal półwiecza niedorozwiniętego socjalizmu, czyli substandard funkcji i jakości materiałów: "mieszkać tu można, ale żyć trudno". Druga, to skundlony dworek polski jako przystań dla nowobogackich odreagowujących walkę o byt w handelku "nałóżkowym" na Marszałkowskiej. Trzecia wreszcie - rzadka na razie w tłumie nowych domów - to efektowna, minimalistyczna twarz żurnalowego domu, jakby echo znakomitej firmy Baumschlager & Eberle w lokalnym wydaniu, lansowana z emocją przez polskie czasopisma o europejskich pretensjach i równie obojętna wobec tożsamego pejzażu polskiego. Gombrowicz - wszak to jego rok - chichocząc, kłania się nisko takiej zaskakującej architekturze współczesnego polskiego domu.

EN

House is the essence of our perception of architecture, its object as well as subject. It is not only a place of residence, but a place as such. A contemporary Polish house is, above all, the effect of half a century of underdeveloped socialism, secondly the consequence of fashion for nouveau-riche country estate, and thirdly a rare effect of popularising the European taste and form, correct but dull and indifferent to the specificity of the Polish landscape. The objective of the seminar is to provide an answer to seemingly simple questions: on the place, roots, on architecture adequate to means, its beauty, on the contemporary Polish house in the family of European house instead of a global house in the contemporary Poland. The confrontation of today's questions with the output of Jan Koszczyc Witkiewicz is a return to ever relevant discussion on the intertwining currents in architecture: the international style, the style of leftist avant-garde from the school of thought represented by le Corbusier or the minimalism of Mies van der Rohe in contrast with the familiar organic architecture and the "philosophy of ornament" of Frank Lloyd Wright. In the opinion of the author, our present discussion ought to concentrate on three groups of issues: HISTORY OF HOUSE, THEORY OF HOUSE and HOUSE: THE PRESENT. Seminar participants will be required to take a stand with regard to these issues in the town where numerous historical and model architecture designed by Jan Koszczyc Witkiewicz, Karol Siciński, Romuald Gutt, Lech Niemojewski and others create a specific atmosphere: in Kazimierz nad Wisłą. Will the expected answers to so formed questions, confronted with the real-life observation of houses by Jan Koszczyc Witkiewicz in Kazimierz and Nałęczów, assist us in creating the theory of the true Polish house of the beginning of the 21st century? Or will more than one house and theory be created, without final solution and choice?