Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Litostratygrafia osadów wyższej części neogenu na obszarze Niżu Polskiego

Kasiński Jacek R., Słodkowska Barbara

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2024

|

T. 209

s. 25--61

PL

W pracy główny nacisk położono na prezentację i dyskusję na temat korelacji osadów wyższej części neogenu na Niżu Polskim. W rezultacie zaproponowano nowy podział litostratygraficzny lądowych osadów wyższego neogenu w basenie niżowym. Skorygowano dane i nazewnictwo, dotyczące dotychczas stosowanych jednostek litostratygraficznych oraz wykreowano i zrewidowano kilka jednostek, które skorelowano z aktualnym podziałem chronostratygraficznym dla obszaru Europy. Zastosowano zasady podziałów litostratygraficznych zgodnie z litologicznymi kryteriami przyjętymi przy tworzeniu nowych jednostek litostratygraficznych. Ważnym zadaniem było ustalenie pozycji stratygraficznej utworów wyższej części miocenu i pliocenu ze szczególnym uwzględnieniem serii brunatnowęglowych oraz rozdzielających je osadów mineralnych. Ramy czasowe weryfikowanego odcinka neogenu są zdefiniowane przez dwa regionalne zdarzenia geologiczne, które zaznaczyły się niemal na całym obszarze Niżu Polskiego: dolną granicę badanego interwału definiuje początek sedymentacji charakterystycznych piasków adamowskich i tworzenia się węgla brunatnego I pokładu środkowopolskiego, a górną granicę stanowi początek glacjacji plejstoceńskiej. Na przeważającym obszarze Niżu Polskiego, poza Polską południowo-zachodnią, profil osadów wyższego neogenu jest na ogół pełny, z niewielką liczbą luk stratygraficznych, chociaż jest widoczne pewne zróżnicowanie regionalne osadów. Jest to spowodowane nieco odmiennym reżimem sedymentacyjnym, stymulowanym najczęściej zmianami geotektonicznymi i związanymi z nimi oscylacjami klimatu. Utwory wyższego neogenu na obszarze Niżu Polskiego są w przeważającej mierze osadami lądowymi, wykształconymi w facjach fluwialnych, limnicznych i telmatycznych.

EN

The paper presents and discusses correlational issues of the upper part of Neogene deposits from the Polish Lowlands. The new lithostratigraphic division of upper Neogene terrestrial sediments in the lowland basin is proposed. The data and nomenclature of hitherto accepted lithostratigraphic units were revised, and several new units have been created and corrected a few units. They have been correlated with equivalents of the obligatory late Neogene chronostratigraphic division scheme for Europe. The principal task of the paper was to determine precisely the stratigraphic position of the upper Miocene and Pliocene formations, especially of the lignite series, and to separate mineral deposits. The time limits of the verified Neogene section have been defined by two regional geological events recorded in almost the whole area of the Polish Lowlands. The lower limit corresponds with the onset of the 1st Mid-Polish seam deposition, and the upper one with the beginning of Pleistocene glaciations. Over most of the Polish Lowlands, excluding south-western Poland, the upper Neogene section is generally complete, with only a few stratigraphic gaps, but a regional sedimentary variability is visible within it, caused by a slightly different sedimentary regime stimulated by geotectonic changes and related climate oscillations. The Late Neogene deposits of the Polish Lowlands are predominantly terrestrial and represent fluvial, limnic and telmatic facies.

2

The verification of forecasts of temperature and mineralization of the Lower Jurassic And Lower Cretaceous geothermal waters of the Polish Lowlands Based on data from new drillings performed in the years 2000-2023

Bujakowski Wiesław, Zacharski Piotr, Tomaszewska Barbara, Tyszer Magdalena, Pierzchała Karol, Bielec Bogusław, Pająk Leszek, Kępińska Beata, Szczepański Krystian

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2024

|

T. 40, z. 2

181--203

EN

This work aimed to verify forecasts of temperature and mineralization of the Lower Jurassic and Lower Cretaceous waters in the Polish Lowlands, based on new geological information. In the first part of the articles series, entitled Verification of geothermal conditions in the Polish Lowlands based on data from new drilling performed in the years 2000-2022, an analysis of geothermal conditions is presented, while this work focuses on hydrogeochemical parameters, such as temperature in the top of formations and water mineralization. For this purpose, data from the Central Geological Database (CBDG), the Central Bank of Hydrogeological Data - HYDRO Bank, and from previously published scientific and research works were used. In the years 2000-2023, twenty-four exploration wells with a depth exceeding 1000 m below ground level were drilled and documented in the Polish Lowlands, providing information on the temperature and mineralization of waters taken from the Lower Jurassic or Lower Cretaceous formations. The assessment of spatial changes, as in the first part of the work, was performed with the use of QGIS Desktop 3.24.1 software, which is geoinformation software (GIS ) that allows viewing, editing, and analyzing spatial data and the creation of maps. The presented analysis made it possible to make a spot, local correction of the projected course of the isoline in relation to the maps published earlier in the Atlas of geothermal resources in the Polish Lowlands. Mesozoic Formations developed in 2006, edited by Wojciech Górecki.

PL

Celem pracy była weryfikacja prognoz temperatury i mineralizacji wód dolnej jury i dolnej kredy na Niżu Polskim, na podstawie nowej informacji geologicznej. W pierwszym z serii artykułów, pt. Weryfikacja uwarunkowań geotermalnych na Niżu Polskim na podstawie danych z nowych wierceń zrealizowanych w latach 2000-2022, przedstawiono analizę warunków geotermalnych, natomiast w niniejszej pracy zwrócono uwagę na parametry mające wpływ na warunki hydrogeochemiczne, tj. temperaturę w stropie utworów oraz mineralizację wód. W tym celu wykorzystano dane z Centralnej Bazy Danych Geologicznych (CBDG), Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych - Bank HYDRO oraz z dotychczas opublikowanych prac naukowo-badawczych. W latach 2000-2023 wykonano i udokumentowano na obszarze Niżu Polskiego 24 otwory poszukiwawcze o głębokości przekraczającej 1000 m p.p.t dostarczające informacji o temperaturze i mineralizacji wód ujmowanych z utworów dolnej jury lub dolnej kredy. Ocenę zmian przestrzennych, tak jak w przypadku pierwszej części pracy, wykonano z wykorzystaniem oprogramowania QGIS Desktop 3.24.1, oprogramowania geoinformacyjnego (GIS) umożliwiającego przeglądanie, edytowanie i analizowanie danych przestrzennych oraz tworzenie map. Zaprezentowane analizy pozwoliły na dokonanie punktowej, lokalnej korekty prognozowanego przebiegu izolinii w odniesieniu do publikowanych wcześniej map w Atlasie zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje mezozoiku opracowanym w 2006 r., pod redakcja naukową Wojciecha Góreckiego.

3

Verification of the geothermal conditions in the Polish Lowlands based on data from new drilling performed in the years 2000-2022

Bujakowski Wiesław, Zacharski Piotr, Bielec Bogusław, Tyszer Magdalena, Pierzchała Karol, Tomaszewska Barbara, Pająk Leszek, Kępińska Beata, Szczepański Krystian

Gospodarka Surowcami Mineralnymi

|

2023

|

T. 39, z. 1

193--216

EN

The aim of the presented work was an attempt to verify the geothermal conditions in the Polish Lowlands (Lower Jurassic and Lower Cretaceous reservoir) based on new geological information. The paper presents geothermal conditions in the Polish Lowlands according to the state of recognition at the end of 2022 in order to update the hydrogeothermal conditions in selected regions. Based on the scientific and research works published so far as well as numerous geothermal investments, and geological information from twenty-three new exploratory drilling events performed in the years 2000-2022 (nineteen of which were performed/documented after 2006), the authors undertook to update forecasts of the top surface of Lower Jurassic and Lower Cretaceous formations, the total thickness of these formations and the potential discharge of wells. The analysis was performed using the QGIS Desktop 3.24.1 software, a cross-platform and free open-source geoinformation software application (GIS ) that enables the viewing, editing and analyzing of spatial data and the creation of maps. The correction covered the course of the isolines on all six analyzed maps. The presented analysis made it possible to make a spot correction of the forecasted course of the isoline in relation to the maps published earlier in the Atlas of geothermal resources in the Polish Lowlands. Mesozoic formations developed in 2006, edited by Wojciech Górecki. Information obtained from newly drilled geothermal boreholes enabled the local correction of the forecasted values of individual parameters while maintaining the general trend.

PL

Celem pracy była próba weryfikacji uwarunkowań geotermalnych na Niżu Polskim (zbiornik dolnej jury i dolnej kredy) na podstawie nowych informacji geologicznych. W pracy przedstawiono uwarunkowania geotermalne na Niżu Polskim według stanu rozpoznania na koniec 2022 r. w celu aktualizacji warunków hydrogeotermalnych w wybranych regionach. Na podstawie dotychczas opublikowanych prac naukowo-badawczych, a także zrealizowanych licznych inwestycji geotermalnych, oraz informacji geologicznej z nowych 23 wierceń poszukiwawczych zrealizowanych w latach 2000-2022 (19 z nich wykonano/udokumentowano po roku 2006), autorzy podjęli się aktualizacji prognoz zalegania stropu utworów jury dolnej i kredy dolnej, miąższości całkowitej tych utworów oraz potencjalnej wydajności ujęć geotermalnych. Analizę wykonano z wykorzystaniem oprogramowania QGIS Desktop 3.24.1, wieloplatformowego, wolnego i otwartego oprogramowania geoinformacyjnego (GIS ) umożliwiającego przeglądanie, edytowanie i analizowanie danych przestrzennych oraz tworzenie map. Korekta objęła przebieg izolinii na wszystkich sześciu analizowanych mapach. Zaprezentowane analizy pozwoliły na dokonanie punktowej korekty prognozowanego przebiegu izolinii w odniesieniu do publikowanych wcześniej map w Atlasie zasobów geotermalnych na Niżu Polskim. Formacje mezozoiku opracowanym w 2006 r., pod redakcją naukową Wojciecha Góreckiego. Informacje uzyskane z nowo wykonanych otworów geotermalnych pozwoliły na lokalną korektę prognozowanych wartości poszczególnych parametrów przy zachowaniu ogólnego trendu.

4

Hydrocarbon and aqueous inclusions in minerals : a review of analyses and interpretations for Paleozoic rocks in Poland

Jarmołowicz-Szulc Katarzyna

Geological Quarterly

|

2021

|

Vol. 65, No. 4

art. no. 56

EN

Two decades of microthermometric studies of fluid inclusions within cements of Paleozoic sedimentary rocks in Poland are reviewed. The inclusions contain palaeofluids of variable composition: aqueous, brine, and hydrocarbon. They may be primary and/or secondary in origin and have one, two or more phases. They display visual fluorescence in blue, sometimes yellow to red (oil) or dull blue (one phase, methane) colours, or do not fluoresce at all. Based on the fluorescence characteristics in ultraviolet light, the inclusions' hydrocarbons infill character may be estimated. The homogenization temperatures, which correspond to the minimum estimate of the trapping temperatures in the minerals, show variability in respect to the geological history of the area studied. They point to different geological stages in relation to the basin's burial evolution. Microthermometric analyses enable wider interpretation due to the combination of studies of both hydrocarbon and aqueous inclusions. The presence of oil and/or gas in inclusions is proof of the occurrence and/or migration of oil and gas in the rocks of a region.

5

Wstępne rozpoznanie śladów eksploatacji kopalin dla budownictwa na Niżu Polskim, na przykładzie okolic wsi Chrząstawa koło Wrocławia

Zagożdżon Paweł P.

Hereditas Minariorum

|

2020

|

Vol. 6

139--150

PL

Przedstawiono wyniki wstępnego rozpoznania reliktów wydobycia różnych kopalin (surowców dla budownictwa), prowadzonego w rejonie wsi Chrząstawa koło Wrocławia. Są to przede wszystkim dawne wyrobiska po eksploatacji piasków budowlanych, glin, a także głazów narzutowych i prawdopodobnie rudy darniowej. Ukazano ogólną charakterystykę tych kopalin, ze szczególnym uwzględnieniem głazów narzutowych. Zwrócono uwagę na pozostałości stosowanej techniki wstępnego dzielenia głazów za pomocą rzadko rozmieszczonych, małośrednicowych otworów wiertniczych. Zwrócono uwagę na duże potencjalne znaczenie poznawcze i edukacyjne tych reliktów oraz ich rolę w poznaniu i zachowaniu dziedzictwa techniki.

EN

The paper presents the results of the preliminary identification of relics of the extraction of various raw materials for construction carried out in the area of the Chrząstawa village near Wrocław. These are mainly former pits after the exploitation of construction sands, clays, as well as erratic boulders and probably meadow ores. The general characteristics of these minerals is shown, with particular emphasis on erratic boulders. The attention was paid to the remnants of the technique of initial boulder splitting – sparsely spaced, small-diameter boreholes. The great potential cognitive and educational significance of these relics and their role in learning and preserving the heritage of technology have been shown.

6

Foraminiferal biostratigraphy of the Middle and Upper Jurassic of the Polish Lowlands : the state of the art

Smoleń J., Iwańczuk J.

Geological Quarterly

|

2018

|

Vol. 62, No. 2

257--286

EN

The foraminifera-based biostratigraphy of the Middle and Upper Jurassic of the Polish Lowlands was re-evaluated. Biostratigraphic charts providing ranges of the most important foraminiferal taxa characteristic of individual Jurassic stages are presented in relation to the currently used ammonite-based standard stratigraphic divisions. The study contains the new research on the foraminifera fauna and includes earlier results available in published and archival reports. In the Oxfordian and Lower Kimmeridgian deposits, various foraminiferal assemblages were distinguished with reference to the lithofacies in the individual parts of the Polish Basin and varying influences of the palaeogeographical provinces. Additionally, the foraminiferal zones in the Oxfordian and Lower Kimmeridgian deposits of southeastern Poland are distinguished based on detail study of foraminifers.

7

Uwarunkowania geologiczne wybranych wysadów solnych w Polsce i ich przydatność do budowy kawern do magazynowania wodoru

Czapowski G., Tarkowski R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 472

53--81

PL

Podziemne magazynowanie wodoru stanowi alternatywną formę magazynowania energii. Zatłoczony gaz w sytuacji nadwyżek energetycznych może być uwalniany i spalany w odpowiednich instalacjach w momencie wzrostu zapotrzebowania na energię. Do najbardziej efektywnych form takiego magazynowania należą kawerny w wysadach zbudowanych z soli cechsztynu, które na obszarze Niżu Polskiego intrudowały w nadległe utwory mezozoiku. Siedem spośród 27 wysadów solnych spełnia parametry geologiczne (minimalna grubość serii solnej rzędu 1 km, maksymalna głębokość występowania zwierciadła solnego <1 km), pozwalające je wskazać jako przydatne do budowy kawern magazynowych wodoru. Do najlepszych/optymalnych struktur należą wysady Rogóźno i Damasławek oraz w równym stopniu przydatne są dwa bliźniacze wysady – Lubień i Łanięta. W świetle obecnej wiedzy geologicznej mniej perspektywicznymi strukturami są wysady Goleniów i Izbica Kujawska (wysad Izbica Kujawska wymaga kompleksowego rozpoznania geologicznego). Ostatnią z analizowanych struktur, wysad Dębina, ulokowaną w centrum eksploatowanego odkrywkowo złoża węgla brunatnego „Bełchatów”, uznano za nieprzydatną dla tej formy magazynowania. Opisane wysady solne są również przydatne do magazynowania innych gazów np. gazu ziemnego czy powietrza, gdyż ich magazynowanie wymaga spełnienia podobnych warunków geologicznych.

EN

Underground hydrogen gas storage might be the alternative energy supplier. Filled-up during energy surplus could be utilized during energy shortage by combustion in special installations. Salt caverns within the salt domes are being considered as one of the optimal places for such energy storage. Caverns within the domes of Zechstein salts that intruded into the surrounding Mesozoic strata of the Polish Lowlands are among the most effective underground storages. Seven out of 27 analyzed salt domes have been recommended for hydrogen storage construction based on the geological parameters (i.e. minimum thickness of the salt body should be about 1 km and its top at a depth less than 1 km). The best structures are the Rogóźno and Damasławek domes and two twin-forms – the Lubień and Łanięta domes of equal usefulness. Less perspective structures, based on the present geological knowledge, are the Goleniów and Izbica Kujawska domes. The latter would still require basic geological work. The last analyzed structure, the Dębina dome, located in the centre of the active lignite open-pit “Bełchatów”, has been excluded from future consideration. These salt domes are also suitable for the storage of other gases, i.e. natural gas and air, as their storage requires similar geological setting.

8

Potencjał geotermalny zbiorników mezozoicznych Niżu Polskiego do produkcji energii elektrycznej

Sowiżdżał A.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2016

|

R. 55, nr 2

105--115

PL

Produkcja energii elektrycznej przy wykorzystaniu niskotemperaturowych zasobów geotermalnych jest technicznie możliwa dzięki zastosowaniu technologii binarnych. W rejonie Niżu Polskiego niskotemperaturowe zasoby geotermalne związane są przede wszystkim z mezozoicznymi zbiornikami geotermalnymi. Największy potencjał hydrogeotermalny związany jest z piaskowcowymi utworami jury dolnej, występującymi w rejonie niecki mogileńsko-łódzkiej oraz niecki szczecińskiej, gdzie temperatury w obrębie zbiornika przekraczają 90°C, a potencjalna wydajność otworów wiertniczych jest odpowiednio wysoka (powyżej 50 m3/h). Znaczny potencjał geotermalny związany jest ze zbiornikiem dolnotriasowym centralnej części Niżu Polskiego, jednak ze względu na niskie parametry petrofizyczne skał zbiornikowych perspektywy produkcji energii elektrycznej należy wiązać w przyszłości przede wszystkim z potencjałem gorących suchych skał dolnego triasu, a nie z zasobami hydrogeotermalnymi.

EN

Electricity production using low-temperature geothermal resources is technically possible by binary technology. The major geothermal resources in the Polish Lowlands are associated with Mesozoic aquifers. The greatest hydrogeothermal potential is connected with the Lower Jurassic sandstone in the Mogilno-Łodz Trough and Szczecin Trough, where the temperature inside the reservoir exceeds 90°C and potential discharge of wells is above 50 m3/h. Significant geothermal resources are associated with the Lower Triassic reservoir in the central part of the Polish Lowlands, however, due to the low petrophysical parameters of reservoir rocks, electricity production should be connecting with the petrogeothermal potential.

9

Habitat and hydrocarbon potential of the Kimmeridgian strata in the central part of the Polish Lowlands

Więcław D.

Geological Quarterly

|

2016

|

Vol. 60, No. 1

192--210

EN

The quantity, genetic type and maturity of organic matter dispersed in the Kimmeridgian strata of the central part of the Polish Lowlands were determined on the basis of results of Rock-Eval, stable carbon isotope composition of bitumen, their fractions and kerogen, biomarker distribution in saturate and aromatic hydrocarbon fraction, elemental composition of kerogen, vitrinite reflectance and maceral composition analyses of 225 rock samples collected from 32 boreholes. The study was conducted separately for Lower and Upper Kimmeridgian rocks in the Szczecin-Miechów and Kościerzyna-Puławy synclinoriums and Mid-Polish Anticlinorium. The best source rocks with TOC up to 6.8 wt.%, were found in the vicinity of Gostynin in the Mid-Polish Anticlinorium. Generally, the Upper Kimmeridgian strata are fair and good potential source-rocks whereas the Lower Kimmeridgian strata have much lower hydrocarbon potential. Gas-prone, terrigenous Type-III kerogen predominates in the Lower Kimmeridgian strata. The contribution of oil-prone, marine Type-II kerogen increases in the Upper Kimmeridgian rocks. In the whole profile, only low-sulphur kerogen was recorded, although the situation, when high-sulphur Type-IIS kerogen was mixed with re-worked, non-generative Type-IV kerogen supplied to the sedimentary basin with rocks from eroded land, cannot be excluded. Sedimentary conditions of organic material were variable, usually anoxic and suboxic with domination of siliclastic material in mineral matrix. The maturity of the dispersed organic matter refers mostly to the final phase of the microbial process, or to the initial phase of the low-temperature thermogenic process (oil window). The most mature rocks, corresponding up to 0.75% in the vitrinite reflectance scale, were recognised in the deepest buried parts of the basin (axial part of the Mogilno-Łódź Segment of the Szczecin-Miechów Synclinorium). The most prospecting source rocks were recognised in this area.

10

Factors controlling Cenozoic anthracogenesis in the Polish Lowlands

Kasiński J. R., Słodkowska B.

Geological Quarterly

|

2016

|

Vol. 60, No. 4

959--974

EN

The accumulation of large amounts of phytogenic matter, leading to the formation of lignite deposits of economic importance, has been determined by two groups of external factors: (a) climatic factors determining the indispensable production of organic matter and (b) geological factors allowing preservation of this matter in the sediment and its diagenetic transformation in the process of coalification. The overriding item among climatic factors was obviously the production of suitable amounts of phytogenic matter. It could be accumulated only under favourable vegetation conditions and therefore a warm and humid climate was a condition sine qua non for the intensive production of phytogenic matter. Problems of lignite origin do not generally relate to the lack of production of phytogenic material, but to preventing preservation in the sediment due to rapid oxidation of this material in very warm conditions. Therefore, the coal-forming process was constrained by two critical temperature values, which had to be neither too low nor too high, wherein sufficiently high humidity persisted throughout the process. Therefore, the range of mean annual temperature, which ensured favourable conditions for the growth and preservation of phytogenic matter, was from approx. 15.5 to 24°C. In the Cenozoic, such conditions commenced in the Early Oligocene and persisted up to the later Miocene – this was the interval of the most intense anthracogenesis in the Polish Lowlands. In the widespread lowland areas, lush swamp forests and peat fens developed, and thick lignite seams reflect the accumulation of phytogenic matter. This interval began with the cooling at the Eocene/Oligocene boundary and terminated at the beginning of the next cooling and drying phase known as that of the “C4 grassland” in the Late Miocene. Both the critical points are related to the surpassing of temperature limits: too high for the preservation of phytogenic deposits, and too low for the extensive development of lignite-forming vegetation. An important condition for the emergence of a large thickness of phytogenic sediments is primarily an existence of the accomodation space, where a considerable amount of plant matter might accumulate. This occurred only in conditions of dynamic equilibrium between the growth of plant matter and the lowering of the depositional surface, which ensured stabilization of the groundwater level. The rate of subsidence of the depositional surface must be balanced by the rate of vegetation growth. Therefore, no single lignite seam corresponding in age to the whole period of potential accumulation was formed at that time. Rather, a few lignite seams, separated by thick successions of mineral deposits, then formed. The vegetation of the wetlands which created the individual lignite seams was similar, this being mostly a facies element. Differences in the composition of vegetation are found mainly in plant communities outside peat-fens and it is the plants outside of the wetlands which allowed for subsequent dating of the lignite seams. The thermophilous vegetation was replaced by plants of lower thermal requirements during the progressive climate cooling towards the end of the Miocene. The ultimate cooling and completion of peat/lignite production was generated by the Middle Miocene uplift of the Carpathians arc in the Alpine orogeny. This natural barrier considerably limited the circulation of warm and humid air masses from the south to the Polish Lowlands area.

11

Możliwości zagospodarowania zasobów wód termalnych udokumentowanych na Niżu Polskim

Noga B., Kosma Z., Motyl P.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

7852--7861

PL

W pracy przeanalizowano możliwości zagospodarowania zasobów geotermalnych głównie pary wodnej i wody termalnej. Skupiono sie głównie nad wykorzystaniem geotermii do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Dokonano również analizy możliwych wariantów zagospodarowania wody termalnej rozpoznanej na Niżu Polskim z pomocą wykonanych po 2008 roku otworów geotermalnych. Do oceny przydatności możliwej do pozyskania nowych zasobów geotermalnych na Niżu Polskim dokonano porównania ich temperatury i wydajności z parametrami zasobów już eksploatowanych. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że na Niżu Polskim odkryte nowe zasoby wód termalnych mogą być wykorzystywane w ciepłownictwie oraz w balneoterapii i rekreacji.

EN

The paper presents the analyses of possibilities of managing the geothermal resources, mainly water vapour and thermal water. The analyses are focused on the possibilities of using geothermal energy to produce electricity and heat. The geothermal wells made after 2008 was used to help to diagnose the utilization of thermal water located on Polish Lowlands. To assess the suitability of new geothermal resources that could be possible to access on Polish Lowlands, the comparison of temperature and efficiency of the new and already used geothermal resources was conducted. Based on the results it was stated that new geothermal resources located on Polish Lowlands can be used for heating, balneotherapy and recreation.

12

Geologiczne i techniczne uwarunkowania eksploatacji wody termalnej na Niżu Polskim

Noga B., Kosma Z., Motyl P.

Logistyka

|

2014

|

nr 6

7862--7871

PL

W artykule przedstawiono doświadczenia zdobyte z eksploatacji ciepłowni geotermalnych działających na terenie Niżu Polskim. Na podstawie tych doświadczeń, mogą być oceniana warunki techniczne, które powinny być brane pod uwagę podczas budowy nowych ciepłowni geotermalnych. Przeprowadzone obserwacje dotyczą głównie technologii wykonywania odwiertów, materiałów użytych do ich budowy, materiałów używanych do budowy rurociągów i urządzeń geotermalnych wykorzystywanych w procesie odbioru ciepła.

EN

The article presents the experience gained from the exploitation of geothermal plants operating on Polish Lowland. Based on this experience, the technical conditions, that should be taken into account during the construction of new geothermal plants, can be assessed. The observation concerns the technologies of performing the wells, the materials used for their construction, materials used for construction of pipe-lines and the geothermal devices used in the process.

13

Diageneza a porowatość piaskowców jury dolnej na Niżu Polskim

Kozłowska A., Kuberska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2014

|

nr 458

39--60

PL

Analizie petrograficznej i petrofizycznej poddano piaskowce z otworów wiertniczych położonych w strefie Szczecin–Radom. Piaskowce reprezentują głównie arenity i waki kwarcowe, od bardzo drobno- do średnioziarnistych. Głównym typem spoiwa są matriks oraz cementy, wśród których wyróżniono kwarc, węglany, minerały ilaste oraz lokalnie piryt. Największe znaczenie w piaskowcach jury dolnej odgrywa cement kwarcowy, tworzący obwódki syntaksjalne na ziarnach kwarcu. Autigeniczne minerały ilaste są głównie reprezentowane przez kaolinit robakowaty. Występowanie autigenicznego illitu oraz Fe/Mg chlorytów stwierdzono lokalnie. Cementy węglanowe są reprezentowane głównie przez wczesną i późną generację syderytu (minerał szeregu syderyt–magnezyt). Przeważa syderyt wczesnodiagenetyczny, reprezentowany przez syderyt oraz syderoplesyt. Wartości δ18C syderytu mieszczą się w przedziale od –24,50 do –4,56‰PDB, a wartości δ13O wynoszą od –14,37 do –0,33‰PDB. Miejscami występuje syderyt późny o składzie chemicznym syderoplesytu oraz pistomesytu. Ponadto występuje Fe-dolomit/ankeryt oraz sporadycznie kalcyt. Piaskowce jurajskie charakteryzują się bardzo dobrymi i dobrymi właściwościami filtracyjnymi. Dominuje w nich porowatość pierwotna, która często przekracza 20%, a przepuszczalność mieści się w przedziale od 0,001 do 1930,756 mD. Najważniejszymi procesami diagenetycznymi w piaskowcach są kompakcja, cementacja i rozpuszczanie. Kompakcja zredukowała porowatość pierwotną przeciętnie o około 30%, a cementacja – o około 21%.

EN

Sandstones from the boreholes located in Szczecin–Radom area have been subjected to petrographic and petrophysical analysis. Sandstones are represented mostly by quartz arenites and wacks, from very fine- to middle-grained. The main type of cements are matrix and cements, among which quartz, carbonates, clay minerals and locally pyrite were distinguished. Quartz cement occurring as syntaxial overgrowths developed on the quartz grains displays the greatest significance in the Lower Jurassic sandstones. Authigenic clay minerals are represented mainly by vermiform kaolinite. Authigenic illite and Fe/Mg chlorites are locally observed. Carbonate cements are represented mainly by early and late generation of siderite (mineral of series of siderite–magnesite). The early diagenetic siderite represented by siderite and sideroplesite is predominant. The siderite δ18C values are in the range from –24.50 to –4.56‰PDB and δ13O values range from –14.37 to –0.33‰PDB. The late siderite of pistomesite and sideroplesite chemical composition also occurs, but occasionally. Furthermore, there are Fe-dolomite/ankerite and occasionally calcite. The Jurassic sandstones are characterized by very good and good filtration properties. The primary porosity is dominant, it often exceeds 20%, and permeability is in the range of 0.001 to 1930.756 mD. The most important diagenetic processes operating in the sandstones are: compaction, cementation and dissolution. Compaction reduced primary porosity on average by about 30%, and cementation by about 21%.

14

Characterization of petrophysical parameters of the Lower Triassic deposits in prospective location for Enhanced Geothermal System (central Poland)

Sowiżdżał A., Papiernik B., Machowski G., Hajto M.

Geological Quarterly

|

2013

|

Vol. 57, No. 4

729–-744

EN

In the years 2010-2013, analysis of rocks that build the sedimentary covers in Poland was carried out from the point of view of energy utilization accumulated in hot dry rocks – used in Enhanced Geothermal Systems (EGS). As a result of a number of analytical studies, the area situated in the central part of Poland was selected as one of prospective areas for location of EGS in sedimentary rocks. This area encompasses a major part of the Mogilno-Łódź Trough, a part of the Kujawy Swell and a small fragment of the Fore-Sudetic Monocline. The most favourable conditions for development of EGS occur in deposits of the Lower Triassic in the Krośniewice-Kutno vicinity where they are buried to depths greater than 5000 m b.s.l., have thicknesses exceeding 1500 m and are characterized by porosity about 2.5% and permeability about 0.1 mD. In the selected area, thermal characterization of the formation was carried out for location of the EGS in sedimentary rocks. The temperature at the top of Lower Triassic reservoir is in the range 165-175°C. Characterization of petrophysical parameters constituted the basis for further modelling of EGS utilization in selected area.

15

Kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe na Podhalu i Niżu Polskim jako przykłady bezpośredniego wykorzystania wód geotermalnych w Polsce

Hałaj E.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2012

|

R. 51, nr 2

3--15

PL

W Polsce wody geotermalne stosowane są głównie w ciepłownictwie oraz w balneorekreacji i balneoterapii. Wykorzystanie wód geotermalnych w uzdrowiskach i ośrodkach rekreacyjnych stanowi łącznie około 7% bezpośredniego wykorzystania, z czego na obiekty balneorekreacyjne przypada około 2,5%. Geotermalne ośrodki balneorekreacyjne, baseny i „aquaparki” zyskują coraz większą popularność. W latach 2006–2011 zostało oddanych do użytku osiem nowych takich ośrodków. Spośród nich aż pięć znajduje się na Podhalu. Są to Aqua Park Zakopane, Termy Szaflary, Kąpielisko Geotermalne na Polanie Szymoszkowej, Terma Bukovina w Bukowinie Tatrzańskiej oraz Terma Bania w Białce Tatrzańskiej. Pozostałe trzy ośrodki znajdują się na obszarze Niżu Polskiego. Należą do nich Termy Mszczonów, Termy Uniejów, Geotermia Grudziądz. Kolejne ośrodki są w fazie budowy lub planowania, a już istniejące ośrodki są rozbudowywane. W artykule przedstawiono podstawowe parametry wód geotermalnych wykorzystywanych w basenach oraz informacje na temat infrastruktury wymienionych ośrodków. Podano także lokalizacje ośrodków, które są planowane.

EN

Direct use of geothermal waters in Poland consist of district heating, balneotheraphy and balneorecreation, heating up a lawn of a football playground. Applications in resorts and balneorecreational centers give 7% of direct uses of geothermal waters overall and balneorecreation itself representing 2,5%. Balneorecreational centers using geothermal waters, swimming pools and "aqua parks" are more and more popular recently. In 2006 – 2011 there were 8 new centers built in Poland. Five of them are located in the Podhale region: Aqua Park Zakopane, Termy Szaflary, Kąpielisko Geotermalne Polana Szymoszkowa, Terma Bukovina in Bukowina Tatrzańska and Terma Bania in Białka Tatrzańska. Another 3 centers are located in the Polish Lowlands: Termy Mszczonów, Termy Uniejów and Geotermia Grudziądz. Some next balneorecreational centers are planned or are underway, some existing centers are being developed. In the paper there are given basic parameters of geothermal waters which are used in swimming pools as well as information on the infrastructure. Moreover, the locations of the planned centers are indicated.

16

Main geothermal water resources that can be used in balneology in the Polish Lowlands

Hałaj E.

Geology, Geophysics and Environment

|

2012

|

Vol. 38, no. 4

479

EN

Geothermal waters can be used in two ways: for direct utilisation and for indirect utilization - electricity generation. Direct utilization of geothermal waters is mainly considered for space heating. But geothermal waters could be widely use in balneology and recreation too. The Polish Lowlands covers huge area, which is about 80% of Poland's territory. The most perspective disposable resources of geothermal waters are accumulated in the Lower Jurassic aquifers containing about 1.88E + 18 J/year = 4.48E + 07 TOE/year (TOE -tons of oil equivalent, 1 TOE = 4.18 ■ 1010 J) (Górecki 2006). The two main types of water occurring in the area are chloride waters, which are the most common and sulphate-sulphide waters, both used in balneology. Geothermal waters when used for balneology must fulfil some specific conditions. Water must contain appropriate chemical composition and TDS level. Also temperature of water for baths is very important and it is determined in connection to human's body temperature. Additionally, waters, which are labelled as healing waters must be accepted by the Ministry of Health. In the Polish Lowlands there are a very few geothermal health resorts, such as Ciechocinek, Konstancin and Grudziądz. There are also a few geothermal recreation and spa centres. However, the possibility of geothermal waters utilization in balneology is much better. Some the most perspective localizations of waters for geothermal balneology are shown in the presentation.

17

The internal geometry and lithofacies pattern of the Upper Cretaceous-Danian sequence in the Polish Lowlands

Leszczyński K.

Geological Quarterly

|

2012

|

Vol. 56, No 2

363-386

EN

The paper presents a set of maps illustrating the internal geometry of the Upper Cretaceous-Danian sedimentary sequence in the Polish Lowlands. Qualitative lithofacies are used for reconstructions with the dominant lithofacies component and accessory components indicated. The following maps are produced: (1) base Upper Cretaceous structural map; (2) Upper Cretaceous (including Danian) thickness map; (3) thickness map of succession K3 (Cenomanian–lower Turonian, excluding the upper Albian cycle K3-I, which is the lowermost cycle of succession K3, but formally belongs to the Lower Cretaceous); (4) succession K4 (upper Turonian–Danian) thickness map. The maps of successions K3 and K4 illustrate the post-inversion geometry of the basin for the pre-inversion (Cenomanian–lower Turonian) and syn-inversion (upper Turonian–Danian) successions. Thickness analysis shows an increasing difference in subsidence rate during the Late Cretaceous between the areas extending on the two sides of the present-day Mid-Polish Swell. Much higher subsidence rates during deposition of succession K4 occurred in the area extending to the SW of the swell. The maximum subsidence zone migrated with time from the Pomeranian and Kujavian segments towards the Kujavian and Lublin segments. The lithofacies pattern is presented in seven maps constructed for individual eustatically and tectonically controlled cycles: K3-II–K3-III (early Cenomanian–early late Cenomanian), K3-IV (latest Cenomanian–early Turonian), K4-I (late Turonian–Coniacian), K4-II (Santonian–earliest Campanian), K4-III (late early Campanian–earliest Maastrichtian), K4-IV–K4-V (late early Maastrichtian–late Maastrichtian) and Pc-I (Danian–?earliest Selandian).

18

Wykorzystanie chemizmu wód głębokich poziomów wodonośnych Niżu Polskiego na wstępnym etapie oceny ich przydatności do lokowania dwutlenku węgla

Razowska-Jaworek L.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2012

|

nr 448 (1)

87--94

PL

Aby ocenić przydatność zbiorników do składowania CO2 należy przeprowadzić szczegółową analizę warunków hydrogeologicznych i parametrów zbiornikowych w celu zidentyfikowania wszystkich potencjalnych dróg przepływu wód podziemnych. Tego typu badania są jednak drogie i zajmują dużo czasu. Dlatego też, przed ich rozpoczęciem, można przeprowadzić wstępne badania hydrogeochemiczne, polegające na ocenie stopnia przeobrażenia składu chemicznego wód i szczelności badanych zbiorników wodonośnych, na podstawie wskaźników: rNa/rCl i Cl/Br oraz mineralizacji wód. Stopień przeobrażenia chemizmu wód podziemnych zależy od głębokości ich zalegania, obecności nieprzepuszczalnego nadkładu, odległości od wychodni oraz obecności drożnych systemów szczelin i uskoków. W celu uproszczenia interpretacji hydrogeochemicznej na podstawie stopnia przeobrażenia wód wydzielono sześć tzw. typów genetycznych wód. Na Niżu Polskim analizie poddano wody z poziomów wodonośnych permu, karbonu, triasu dolnego i górnego, jury dolnej, środkowej i górnej oraz kredy. W przedziale głębokości 280–4907 m, mineralizacja wód wynosi od 0,5 do 458,4 g/l. W piętrze jurajskim występują wody o zróżnicowanych typach genetycznych, od wykluczających lokowanie dwutlenku węgla typów 1 i 2, do bardziej odpowiednich dla lokowania typów 3 i 4. Wody w zbiornikach triasowych są przeważnie typu 4–6, czyli wskazujące na bardziej korzystne warunki do lokowania CO2. Najlepsze warunki do lokowania występują w wodach piętra permskiego, gdzie dominują typy genetyczne 5 i 6.

EN

A detailed study of site hydrogeology, hydraulic properties of formations, and identification of all potential leakage pathways must be performed during an analysis of suitability for carbon dioxide storage. Prior these investigations, a preliminary hydrogeochemical analysis might be carried out, based on investigations of the geochemical maturity of groundwater and isolation of aquifers, measured by TDS, Na/Cl and Cl/Br ratios. Six types of groundwater, according to the degree of geochemical maturity and isolation, have been identified in the Polish Lowlands; from the modern freshwaters that contact with meteoric waters (types 1 and 2), to the oldest, stagnant, highly mineralized brines (types 5 and 6). The Carboniferous, Permian, Triassic and Jurassic aquifers, between 290 and 4907 m depth, contain waters of 0.5–458.4 g/l TDS. The geochemical maturity of waters depends on the depth, presence of impermeable caprock, distance from the outcrops and presence of faults and fractures. The waters in the Jurassic reservoirs are of different types, from types 1 and 2, which are not suitable for CO2 storage, to types 3 and 4, which are more suitable. The Triassic reservoirs are mostly of types 4 and 6, which are more suitable for CO2 storage. The most suitable for CO2 storage are the Permian aquifers of types 4 to 6.

19

Zbiornik geotermalny jury dolnej w rejonie Kleszczowa

Tomaszewska B., Bujakowski W., Barbacki A. P.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 7

603-608

EN

The paper presents results of research and drilling works related to realization of Kleszczów GT-1 borehole, performed between July 5th and November 10th, 2009. Geothermal waters will be used for space-heating and recreational purposes in a planned center of sports and recreation. While planning the drilling it was assumed that the exploitation of geothermal waters will be conducted in a closed, extraction/injection well-system. The Lower Jurassic aquifer was assumed as the most favourable reservoir for geothermal use. Drilling of Kleszczów GT-1 well confirmed the significant resources of geothermal waters. The geothermal water obtained is a brine of Cl-Na hydrogeochemical type and of TDS reaching 4.6 g/dm3. Measured well-head temperature was 52.2 stopn.C. On the third drawdown of pumping test the yield of geothermal water to 200.6 m3/h were obtained and the position of dynamic water table was at a depth of 89.9 m which corresponds to measured drawdown. The results of geological work of the Kleszczów GT-1 borehole will be used to design the second borehole (Kleszczów GT-2) for a two wells system.

20

Dolnokredowy oraz dolnojurajski zbiornik wód geotermalnych na Niżu Polskim

Górecki W., Hajto M., Strzetelski W., Szczepański A.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 7

589-593

EN

Regional analysis of the Mesozoic and Paleozoic geothermal aquifers in the Polish Lowlands indicates that hot waters accumulated in Lower Cretaceous and Lower Jurassic deposits should be given priority in practical utilization. Crucial for this purpose are: high level of the geological recognition of the aquifers, occurrence of thick reservoir rocks, high water discharge, relatively high temperatures, particularly in the Lower Jurassic aquifer, and relatively low costs of drilling the production and injection wells. The Lower Jurassic and Lower Cretaceous water-bearing layers are represented by sandstone complexes with very good reservoir properties. This is favourable for high water discharge, which has beneficial influence on economical justification of construction of geothermal plants. The above findings have been confirmed by the so-far geothermal investments, among others the geothermal plants in Pyrzyce and Stargard Szczeciński, which utilize geothermal waters from the Lower Jurassic aquifer. Other plants, located in Uniejów and Mszczonów, central Poland, utilize waters from the Lower Cretaceous aquifer.