Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Porównanie akumulacji metali ciężkich - Zn, Cr i Pb w liściach brzozy brodawkowej (Betula verrucosa) z terenu Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej i Pojezierza Mazurskiego

Drewnicka K., Cetnarska E., Cąkała Z., Bugaj E.

Analit

|

2016

|

Nr 1

2--5

PL

Intensywny rozwój przemysłu oraz komunikacji wpływa negatywnie na jakość środowiska przyrodniczego. Podwyższona zawartość metali ciężkich w ekosystemie stała się poważnym problemem ekologicznym ze względu na wywieranie szkodliwego wpływu na organizmy ludzkie i zwierzęce. Szczególnie przydatne w procesie oczyszczania środowiska są rośliny, które nie tylko produkują tlen, ale dodatkowo pobierają i akumulują zanieczyszczenia z gleby i powietrza przede wszystkim w liściach i korzeniach. Rośliny zatrzymują zanieczyszczenia w swoich tkankach, przez co środowisko staje się bardziej przyjazne innym organizmom. Celem przeprowadzonych badań była ocena akumulacji metali ciężkich oraz określenie ich zawartości w blaszce liściowej brzozy brodawkowej (Betula verrucosa) pobranej na terenie dwóch obszarów województw o skrajnym poziomie zanieczyszczenia - małopolskiego w okolicach Krakowa oraz warmińsko-mazurskiego w pobliżu Szczytna. Na podstawie pomiaru stężeń metali ciężkich w liściach dokonano oceny zanieczyszczenia metalami ciężkimi tych dwóch terenów odległych od siebie o niespełna 500 km. Poprzez zastosowanie absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA) wyznaczono stężenia metali: Zn, Cr i Pb. Wyniki badań pozwoliły na wstępną ocenę zanieczyszczenia środowiska, i stwierdzenie że stężenie metali jest znacznie większe w próbkach pobranych z Ojcowskiego Parku Narodowego niż Pojezierza Mazurskiego.

2

Urea in lake ecosystem: the origin, concentration and distribution in relation to trophic state of The Great Mazurian Lakes (Poland)

Siuda W., Kiersztyn B.

Polish Journal of Ecology

|

2015

|

Vol. 63, nr 1

110--123

EN

The distribution, concentrations and origin of urea were studied in surface and profundal waters of meso-eutrophic and highly eutrophic parts of The Great Mazurian Lake System (GMLS) during spring – autumn period. Urea concentrations varied from 0.25 µM in surface layer to 3.36 µM in profundal zone of studied lakes and were in the range of concentrations noted in other non-polluted freshwater habitats. In the photic zone of lakes of GMLS Urea N made up to 10 % the total DON pool and often exceeded 2-3 times of NH4+-N concentrations. Pattern of changes in urea concentrations observed during three-years study excludes external urea input and suggests supplementation of lake waters with this compounds by phytoplankton decomposition processes. Generally, urea concentrations were negatively correlated with the trophic state index calculated from “algal” as well as from “bacterial” determinants. However, more detailed analysis showed that the relationships between production and assimilation of urea by various plankton components as well as the ecological role of this compound in meso- and eutrophic lakes could be different.

3

Zapis glacilimnicznej sedymentacji w basenie Niecki Skaliskiej - północna część Pojezierza Mazurskiego

Pochocka-Szwarc K.

Przegląd Geologiczny

|

2010

|

Vol. 58, nr 10

1014-1022

EN

The investigation area is situated in the north part of Mazurian Lakeland in NE from Węgorzewo in the borderland between Poland and Russia. It was covered with the ice sheet during the upper stage of the Vistulian Glaciation. During the recession of the maximum range of the ice-sheet (Pomeranian Phases) the 6 ice-sheet retreated were left. Skaliska Basin this is end depression, between two end moraine zones. The glaciolacustrine and lacustrine sediments was recorded late glacial and postglacial history. The results of the multidisciplinary investigations including cartographical, sedymentological methods indicate that in the ice-dammed lake in Skaliska Basin was existed in front of the ice. The outflow from Skaliska ice-dammed was connected with the ice sheet retreat (behind the Pregoła Valley) and development of the new erosion base level (like Pregoła Valley).

4

Rozwój małych elektrowni wodnych na Pojezierzu Mazurskim

Nowicki Z., Glińska-Lewczuk K., Cymes I.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

134-136

5

Magnez w glebach różnych form geomorfologicznych Pojezierza Mazurskiego

Bieniek A.

Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Nr 13

29-33

6

Ocena zasobów gleb mineralnych i hydrogenicznych Pojezierza Mazurskiego w aspekcie ich użytkowania i ochrony

Gotkiewicz J., Piaścik H., Smołucha J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2004

|

T. 4, z. 2a

395-408

PL

W artykule scharakteryzowano zasoby gleb makroregionu Pojezierza Mazurskiego i mezoregionu Równiny Sepopolskiej oraz występujące tam zagrożenia gleb i zasady ich ochrony. Na badanym obszarze, typowym dla terenów młodoglacjalnych północno-wschodniej Polski, wyróżniono trzy strefy krajobrazowe, mające zróżnicowaną pokrywę glebową. Dokonane rozpoznanie oraz badania prowadzone na reprezentatywnych powierzchniach wzorcowych wykazały, że żyzne gleby płaskiej strefy równin zastoiskowych na północy regionu są odporne na degradację i nadają się do intensywnej produkcji rolniczej. W cennej przyrodniczo strefie wysoczyzn morenowych wśród gleb mineralnych przeważają dobrej jakości gleby brunatne. Duże znaczenie dla środowiska mają gleby torfowe i gytiowe. Omawiana strefa szczególnie wymaga gospodarowania proekologicznego. Strefa równin sandrowych na południu regionu wyróżnia się występowaniem gleb piaszczystych, głównie bielicoziemnych, oraz dużym areałem gleb torfowych podatnych na niekorzystne przemiany. W tej strefie wskazane jest rozwijanie rolnictwa ekologicznego.

EN

The paper characterises soils of the Masurian Lake District, environmental threats and protection guidelines. The examined area, which is typical of the young glacial areas of north-eastern Poland, involves three landscape zones of different soils. A general overview and detailed examination of selected reference areas indicated that fertile soils of the flat plains of ice-dammed lake origin in the north of the region are resistant to degradation and can be used in intensive agricultural production. Most soils in the zone of morainic uplands are good quality brown soils. Peat and gyttja soils are of great importance for the environment. The examined area needs environmental management. The area of outwash plains in southern part of the region is characterised by the presence of light and very light sandy mineral soils and has a large area vulnerable to adverse changes in peat soils. The development of environmental-friendly agriculture in the area is recommended.

7

Osady interglacjału mazowieckiego w Budrach koło Węgorzewa

Krupiński K. M., Pochocka-Szwarc K.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 5

424-429

PL

Interglacjał mazowiecki w tej części Pojezierza Mazurskiego reprezentują osady jeziorno-rzeczne z kopalną florą udokumentowane w otworach kartograficznych. Osady tego interglacjału zostały udokumentowane w otworze Budry (Krupiński 1998, Pochocka-Szwarc, Lisicki 1999). Są to osady jeziorno-rzeczne z florą o miąższości 12m i usytuowane są na wysokości 30–18m p.p.m. Wyniki badań paleobotanicznych 1,5metrowego odcinka rdzenia (mułki ilaste) pobranego z głęb. 132,5-134,0 m pozwoliły wydzielić siedem L PAZ. Odzwierciedlają one występowanie roślinności borów i lasów mieszanych, borów mieszanych oraz lasów i borów mieszanych o charakterze interglacjalnym. Występujące elementy florystyczne (min. Pterocarya, Azolla filiculoides, Vitis, Ilex) i cechy sukcesji zbiorowisk roslinnych pozwalaja wiązać akumulację badanych osadów z interglacjałem mazowieckim.

EN

The Mazovian Interglacial sediments have been documented in Budry borehole. They are limnic and fluvial sediments about 12 m thick and they are occure at 30-19 m a.s.l. Results of pollen analysis of a 1.5 m core segment allowed to discern seven L PAZ (Local Pollen Assemblage Zones). These L PAZ indicate typical flora for interglacial coniferous forests and mixed forests. Such taxa as Pterocarya, Azollafiliculoides, Vitis, Ilex and composition of the plants communites succesion indicate that limnical sediments from Budry borehole date Mazovian Interglacial.

8

Zróżnicowanie torfowisk leśnych w krajobrazie młodoglacjalnym Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej

Smołucha J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

53--68

PL

Region Pojezierza Mazurskiego o lesistości wynoszącej średnio 31,2% obejmuje tereny, które znajdowały się w zasięgu zlodowacenia bałtyckiego. Ukształtowana w plejstocenie młodoglacjalna rzeźba jest bardzo urozmaicona i odznacza się bogactwem jezior oraz zagłębień bezodpływowych. Analizę wzajemnych powiązań i zależności rzeźby terenu, litologii utworów powierzchniowych oraz warunków wodnych prowadzących do powstania bagiennych i wilgotnych siedlisk leśnych odnoszono do wydzielonych na podstawie warunków siedliskowych 9 rodzajów krajobrazu młodoglacjanego, które można połączyć w 3 strefy krajobrazowe: równin zastoiskowych, wysoczyzn morenowych oraz równin sandrowych. Torfowiska leśne na Pojezierzu Mazurskim obejmują 9 różnych układów stratygraficznych, na których wykształciły się określone zespoły roślinności leśnej lub ich warianty. Typologicznemu zróżnicowaniu złóż odpowiadają wybrane cechy jakościowe (średnia miąższość, stopień rozkładu) oraz inne, jak rozprzestrzenienie i częstotliwość występowania poszczególnych układów stratygraficznych w wyróżnionych strefach krajobrazowych. W zależności od sposobu zasilania leśnych mokradeł torfowiskowych wodą wyróżnia się ich pięć podstawowych typów: fluwiogeniczny, spływowy, soligeniczny, topogeniczny i ombrogeniczny.

EN

31.2% of the Mazurian Lakeland Region is covered with forests on the area by Baltic glaciation. Formed in Pleistocene, the young-glacial relief rich in different forms is significant for the wealth of lakes and depressions without outflow. The origin of these depressions is mainly related to the melting processes that were completed in the Holocene and the final formation of the lake basins. Currently, there are often wetlands there which differ in origin, area, number, stratigraphic structure and vegetation. Among the vegetation which represent the development phases in different hydrological conditions, forests and scrubs constitute the latest succession link. Nine types of young-glacial landscape were determined based on habitat conditions. The analysis of the reciprocal correlations of the terrain relief, lithology of the surface formations and the hydrological conditions was compared to the nine landscape types. The landscape types were combined into three landscape zones: glacilacustrine plains, mora nic uplands and outwash plains. Different terrain relief and geological formations, characteristic for each zone, determine the origin, the number, water body type and amount of peat-bog which in turn determine the development of hydrogenic, semi-hydrogenic, alluvial and deluvial soils and the previously-collected formation transformation as the result of dewatering. The forest peatlans in the Mazurian Lakeland include 9 different stratigraphic structure with the developed of forest vegetation community or variations. Typological differentiation of deposits are accompanied by qualitative features (average depth, degree of decomposition), different area and frequency of occurrence for different stratigraphic systems in the described landscape zones. Five different basic types of forest peatlands are characterised in relation to their hydrological feeding: fluviogenous, superficial run-off, soligenous, topogenous and ombrogenous.

9

Wpływ zróżnicowania warunków siedliskowych Pojezierza Mazurskiego na rodzaj i miejsce występowania mokradeł

Gotkiewicz J., Smołucha J.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

37--52

PL

Na Pojezierzu Mazurskim i Równinie Sępopolskiej, reprezentujących obszary młodo glacjalne Polski, mokradła, a zwłaszcza torfowiska, są pospolite i stanowią znaczący element krajobrazu. Rodzaj i miejsce występowania mokradeł zależą od warunków siedliskowych dobrze charakteryzowanych na tym terenie przez dziewięć rodzajów krajobrazu młodoglacjalnego, które można połączyć w rozciągające się równoleżnikowo trzy strefy litologiczne. W strefie równin zastoiskowych torfowiska, zajmujące stosunkowo małą powierzchnię, zostały ukształtowane przez wodę spływającą po nieprzepuszczalnych utworach i gromadzącą się w obniżeniach. W strefie wysoczyzn morenowych występuje około 7 400 torfowisk, zwykle małych, nieregularnie rozmieszczonych w zagłębieniach terenowych. Przeważający poligeniczny typ zasilania hydrologicznego zapewnia dobre uwilgotnienie. W omawianej strefie ujawnia się szczególnie przyrodnicza rola torfowisk w środowisku. W strefie równin sandrowych większość torfowisk wytworzyła się w siedliskach z topogenicznym typem zasilania hydrologicznego. Pozostała część torfowisk powstała w dolinach rzecznych pod wpływem zasilania fluwiogenicznego. Obiekty torfowe zajmują często dużą powierzchnię. Następuje szybkie spłycanie i przekształcanie gleb torfowych. Przeprowadzona analiza zależności między warunkami siedliskowymi Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej a rodzajem i miejscem występowania torfowisk umożliwiła ich lepsze poznanie oraz ustalenie zasad prawidłowego użytkowania, ochrony lub restytucji.

EN

The Mazurian Lakeland and the Sępopol Plain represent young-glacial areas of Poland. Marshes, particularly peat-bogs, are common here and are a significant landscape komponent of this area. The type and location of marshes depend on habitat conditions. The conditions can be described by nine types of young-glacial landscape, which are included in the Tyree main parallel lithological zones of ice-dammed lake origin plains, morainic uplands and outwash plains. Peat-bogs cover a relatively small area in the zone of the ice-dammed lake origin plains. They were formed by water that run-off over water impermeable forms and accumulated in depressions. There are approximately 7 400 peat-bogs in the morainic upland zone. They are mainly small and irregularly spread in terrain depressions. The common soligenous type of hydrological feeding ensures sufficient wetting. This zone is an example of the peatbogs playing a natural role in the environment. In the zone of outwash plains, the majority of peat-bogs were formed in habitats with a topogenous type of hydrological feeding. The remaining peat-bogs were formed in river valleys as a result of the fluviogenous type of hydrological feeding. Peat-bogs often cover large areas. Flattening and transformation of peat soils have been occurring recently. The completed comparative analysis between the habitat conditions of the Mazurian Lakeland and the Sępopol Plain and the kind and peat-bog locations provided much information and enabled to establish the principles for adequate utilisation, protection or restitution of the peat-bogs.

10

Charakterystyka mokradeł Pojezierza Mazurskiego w aspekcie ich użytkowania i ochrony

Smołucha J., Gotkiewicz J.

Inżynieria Ekologiczna

|

2000

|

Nr 1

113--119

11

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the vicinity of Nidzica, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

61-68

EN

Maximum limit of the Vistulian Glaciation in the southwestern Mazury Lakeland was determined on the basis of detailed geomorphologic and geologic fieldworks. The main obstacle for the advancing ice sheet were the end moraines, formed during the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation. In spite of lacking tills and morainal features of the last glaciation, a maximum limit of the ice sheet of the Vistulian Glaciation was determined in this area, basing on southern limit of glacial channels, lakes and kettle holes. On the Nidzica Plateau which was a forefield of the ice sheet during the Vistulian Glaciation, there are depressions with biogenic sediments of the Eemian Interglacial, surrounded by patches of older till and its residual lag concentrates.

PL

W dotychczasowych opracowaniach maksymalny zasięg lądolodu ostatniego zlodowacenia w rejonie południowo-zachodnich Mazur był wyznaczany głównie na podstawie danych geomorfologicznych. Szczegółowe prace geologiczno-zdjęciowe wykonane dla opracowania kolejnych arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50000 dostarczyły nowych danych umożliwiających uściślenie linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły na odcinku Dąbrówno-Nidzica-Muszaki-Wielbark oraz potwierdziły, że położona na południe od niej Wysoczyzna Nidzicka została uformowana w stadiale mławy zlodowacenia warty. W zachodniej części terenu zapora dla lądolodu był pas wzgórz morenowych w rejonie Szkotowa. Ku wschodowi, na przedpolu wysoczyzny występują ostańce erozyjne z niej wyodrębnione, uważane dotychczas za moreny czołowe maksymalnego zasięgu lądolodu ostatniego zlodowacenia. Stanowiły one pierwotnie ciąg dużych form akumulacyjnych - prawdopodobnie moren czołowych, powstałych w okresie zlodowacenia warty. Jest możliwe, że pomiędzy te formy (ostańce) wkroczyły ku południowi wąskie loby czy jęzory lodowe. Powierzchnia Wysoczyzny Nidzickiej jest zerodowana i zdenudowana. Charakteryzuje ją rozbudowana sieć drenażu, w który zostały włączone wszystkie zagłębienia bezodpływowe. Na obszarze tym brak jezior. W suchych dolinkach stwierdzono występowanie osadów organogenicznych, bez przykrycia osadami glacigenicznymi, datowanych palinologicznie na interglacjał eemski. Obszar na N od linii maksymalnego zasięgu lądolodu zlodowacenia wisły leży niżej niż Wysoczyzna Nidzicka. Cechuje go bardzo żywa rzeźba polodowcowa, z licznymi jeziorami i zagłębieniami bezodpływowymi, przeważnie nie włączonymi w bardzo słabo rozwiniętą sieć drenażu. Na obszarze tym występuje wyjątkowo gęsta sieć rynien subglacjalnych, których południowe zakończenia znaczą zasięg czaszy lodowej. Zakończenia rynien Łyny i Koniuszynu wykazują charakterystyczne wygięcia spowodowana zmianą kierunku płynięcia strumieni lodowych napotykających zaporę. W strefie maksymalnego zasięgu lądolód zlodowacenia wisły był ubogi w materiał morenowy i nie pozostawił znaczących form akumulacyjnych, a na przedpolu brak poziomu sandrowego związanego bezpośrednio z tym zasięgiem. Duże formy akumulacyjne występujące na północ od omawianego obszaru znaczą etapy recesyjne zlodowacenia wisły, zaś związane z nimi tarasy sandrowe tworzą na omawianym obszarze 6 poziomów. W strefie maksymalnego zasięga lądolodu występują silne deformacje glacitektoniczne (nasunięcia i wyciśnięcia), sięgające osadów oligocenu. Zdaniem autora, powyższe fakty przeczą opublikowanym ostatnio propozycjom (S. Lisicki, 1998; D. Gałązka i in., 1998) dotyczącym powstania wysoczyzny pomiędzy Mławą a Nidzicą w stadiale świecia zlodowacenia wisły i obniżenia - do stadiału -rangi omawianego zasięgu lądolodu.

12

Lithology of the Late Pleistocene sands for stratigraphic and palaeogeographic correlation in Muszaki area, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W., Kenig K.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

69-78

EN

Detailed geologic studies in the Muszaki region enabled testing of lithologic analysis of sandy series for stratigraphic and palaeogeographic correlation. Significant variation in grain size, content of heavy minerals and roundness of quartz grains was found for sands of the plateau, erosive outliers and erosive terraces of the Middle Polish Glaciations (Saalian), as well as for outwash terraces of the Vistulian Glaciation.

PL

W trakcie prac geologiczno-zdjęciowych dla opracowania arkusza Muszaki Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, rozpoznano ostańce erozyjne wyodrębnione z Wysoczyzny Nidzickiej z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Pomiędzy ostańcami a wysoczyzną oraz wokół ostańców wyróżniono 6 poziomów tarasów sandrowych z deglacjacji ostatniego zlodowacenia. Tarasy I-III i VI są tarasami akumulacyjnymi, natomiast tarasy IV i V stanowią cokoły erozyjne, przykryte jedynie cienką i nieciągłą pokrywą sandrową. Zarówno ostańce erozyjne, jak i tarasy sandrowe są zbudowane z jednakowych makroskopowo piasków ze żwirami, o miąższości do ok. 80 m w ostańcach i do ponad 30 m na tarasach. Osady te zostały rozpoznane w profilach 7 wierceń badawczych (2 na ostańcach, 4 na tarasach i 1 na wysoczyźnie), gdzie zostały opróbowane, a próbki poddano badaniom laboratoryjnym. Dodatkowo wykonano kilkadziesiąt sond mechanicznych do głębokości 10-25 m, z których pobrano próbki piasków co 1 m. Duża różnorodność genetyczna i stratygraficzna osadów piaszczystych w bezpośrednio ze sobą sąsiadujących bardzo dobrze czytelnych formach przy szczegółowym rozpoznaniu stratygraficznym dawała wyjątkową szansę przetestowania przydatności badań litologicznych osadów piaszczystych dla wnioskowania stratygraficznego i paleogeograficznego. Dla 655 próbek z rozpoznanych serii piaszczystych zostały wykonane analizy uziarnienia, składu minerałów ciężkich, stopnia obtoczenia ziarn kwarcu oraz zawartości węglanu wapnia, Na podstawie badań litologicznych przeprowadzono analizę porównawczą serii piaszczystych w celu odróżnienia osadów budujących sąsiadujące ze sobą różne genetycznie i stratygraficznie formy. Celem tych badań było danie odpowiedzi na pytanie czy przy ogromnym zróżnicowaniu piaszczystych osadów plejstoceńskich jest możliwe uchwycenie przekonywających różnic lub podobieństwa. Badania te dały wyniki pozytywne. Porównanie zespołu cech litologicznym w ujęciu ilościowym pozwoliło z jednej strony stwierdzić podobieństwo serii piaszczystych budujących wysoczyznę, ostańce erozyjne z niej wyodrębnione oraz cokoły erozyjne im towarzyszące. Z drugiej strony stwierdzono pokrewieństwo serii piasków sandrowych budujących poszczególne tarasy akumulacyjne. W szczególności analizy składu minerałów ciężkich i stopnia obtoczenia ziarn kwarcu pozwoliły odróżnić osady wodnolodowcowe, o krótszym transporcie i bliższym związku z lądolodem, budujące ostańce i cokoły erozyjne, od osadów sandrowych, które podlegały droższemu transportowi. Odmienność ta jest czytelna mimo zróżnicowania facjalnego w obrębie osadów budujących ostańce i cokoły erozyjne, mimo zróżnicowania osadów budujących poszczególne tarasy sandrowe, jak również zróżnicowania w obrębie tych samych tarasów, co pozwoliło na wyróżnienie kilku stref przepływu wód sandrowych. Wyniki badań dostarczyły dodatkowych argumentów, które potwierdziły dokonane wcześniej ustalenia stratygraficzne i paleogeograficzne (W. Morawski, w druku a). Masyw Jastrzębiej Góry, dotychczas uważany za morene czołową z okresu ostatniego zlodowacenia (A. Mańkowska, W. Słowański, 1978), został zinterpretowany jako ostaniec erozyjny, podobnie jak ostaniec Złotych Gór. Ostańce te to prawdopodobnie moreny czołowe powstałe w stadiale mławy zlodowacenia warty. Tarasy IV i V wokół ostańców, uważane dotychczas za tarasy akumulacyjne z recesji ostatniego zlodowacenia (op. cit.), są cokołami erozyjnymi wyciętymi w osadach ostańców, jedynie z cienką pokrywą sandrową. Przedstawione wyniki badań mogą posłużyć do porównań ułatwiających interpretację paleogeograficzną i stratygraficzną piaszczystych poziomów międzymorenowych badanych w profilach wiertniczych.

13

Biogenic sediments of the Eemian Interglacial on the Nidzica Plateau, southwestern Mazury Lakeland

Morawski W., Krupiński K., Winter H.

Kwartalnik Geologiczny

|

1999

|

Vol. 43, Nr 1

79-84

EN

Biogenic deposits of small lakes and bogs of the Eemian Interglacial were found in kettle holes on the Nidzica Plateau, southwestern Mazury Lakeland. Absence of any glacigenic cover of these deposits proves that the plateau developed during the Mława Stadial of the Wartanian Glaciation. It has located therefore outside the ice sheet limit of the Vistulian Glaciation.

PL

W ramach badań geologicznych dla opracowania arkuszy Nidzica i Muszaki Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 zbadano cztery nowe stanowiska osadów biogenicznych na Wysoczyźnie Nidzickiej stanowiącej bezpośrednie przedpole maksymalnego zasięgu zlodowacenia wisły. Wszystkie cztery stanowiska to wypełnienia niewielkich jeziorek lub bagienek w lokalnych zagłębieniach, stanowiących fragmenty sieci drenażu na wysoczyźnie. Osady biogeniczne występują tuż pod powierzchnią terenu lub są przykryte jedynie osadami deluwialnymi. Powierzchnia wysoczyzny i zbocza dolinek są pokryte płatami gliny zwałowej stadiału mławy zlodowacenia warty lub kamienistymi rezyduami po tej glinie. Pod serią osadów biogenicznych występują piaski wodnolodowcowe ze żwirami, a pod nimi glina zwałowa stadiału wkry zlodowacenia warty, która miejscami odsłania się w zboczach wysoczyzny i dolinek ją rozcinających. Stanowisko Rogóżek znajduje się ok. 9 km na zachód od Nidzicy. Pod odwapnionymi deluwiami występują namuły torfiaste, które podściela mułek ilasty. Wyniki analizy pyłkowej wskazują, że sedymentacja tych osadów przebiegała w czasie występowania luźnych lasów sosnowo-brzozowych, a następnie zwartych, mieszanych zbiorowisk dębowych z leszczyną, wiązem i jesionem. Cechy spektrum pozwalają wiązać sedymentacje tych osadów ze starszą częścią interglacjału eemskiego. Dwa stanowiska Rozdroże są położone ok. 3 km na zachód od Nidzicy. W stanowisku południowym pod torfami i namułami torfiastymi występują iły jeziorne, podścielone glina zwałowa stadiału wkry zlodowacenia środkowopolskiego. W stanowisku północnym pod deluwiami występują namuły torfiaste i torf, niżej leży ił mułkowaty oraz mułek ilasty, a pod nim glina zwałowa. Spektra pyłkowe 3 próbek z profilu południowego wskazują na akumulację w czasie występowania umiarkowanie zwartych lasów sosnowych z brzozą, dębem i leszczyną, a w górnej części zwartych, mieszanych zbiorowisk dębowo-leszczynowych z domieszką wiązu, jesionu, cisa i lipy. Spektra pyłkowe 2 próbek osadów ze stanowiska południowego wskazują, że ich akumulacja przebiegała w czasie występowania lasów dębowych z obfitą leszczyną, a w górnej części umiarkowanie zwartych lasów sosnowych z nieliczną domieszką innych drzew. Cechy spektrów próbek z obu profili pozwalają wiązać akumulację tych osadów z interglacjałem eemskim. Stanowisko Bartoszki jest położone ok. 5 km na wschód od Nidzicy. Pod deluwialnymi namułami piaszczystymi występują namuły torfiaste oraz torf z kawałkami drewna. Osady biogeniczne są podścielone piaskami ze żwirami stadiału mławy zlodowacenia środkowopolskiego. W wyniku analizy pyłkowej trzech próbek stwierdzono spektra charakterystyczne dla integracjału eemskiego. Zbadane stanowiska świadczą, że zagłębieniach na powierzchni Wysoczyzny Nidzickiej występowały w interglacjale eemskim jeziorka i bagienka w których zachodziła akumulacja osadów biogenicznych. Ten wyniesiony obszar wysoczyzny nie został przykryty żadnymi osadami glacigenicznymi w okresie zlodowaceń północnopolskich. Powyższe dane wskazują, że Wysoczyzna Nidzicka została uformowana w stadiale mławy zlodowacenia warty.

14

New palyno-and lithostratigraphic interpretation of the Cenozoic lake sediments in the section Goleń, Mazury Lakeland

Winter H., Lisicki S.

Kwartalnik Geologiczny

|

1998

|

Vol. 42, nr 1

87-98

EN

Three lacustrine series were examined in the section Goleń. History of vegetation and respective climatic changes were presented on the basis of a palynological study. The Upper Miocene and Lower Pliocene sequence was defined at depth 119.10-138.75m. Fragment of pollen succession at depth 35.10-36.92m has been correlated with pollen periods II,III and IV of the Mazovian Interglacial. A new warm unit of the Pleistocene in Poland is represented by pollen succession recorded at depth 50.31-53,21m. Petrographic analysis determined lithotypes of tills within the Quaternary complex. The tills were ascribed to Sanian, Wilgian, Liviecian, Odranian, Wartanian and Vistulian Glaciations. Interglacial lacustrine sediments defined by a palynological study are to be located at two stratigraphic positions alternatively. According to the first one, they can be correlated with the Mazovian Interglacial with the lower series in situ, and the upper being a glacial raft. The warm unit in the stratigraphy of the Quaternary of Poland

PL

W 1981 r. w centralnej części Pojezierza mazurskiego wykonano kartograficzno-badawczy otwór wiertniczy Goleń. Do 1997 r. odwiercono w tym rejonie łącznie 60 otworów kartograficzno-badawczych. W profilach sześciu z nich stwierdzono, na podstawie badań palinologicznych, jeziorne osady interglacjału mazowieckiego. W profilu Goleń metodą analizy pyłkowej przebadano trzy serie osadów jeziornych. Na podstawie wyników analizy pyłkowej scharakteryzowano zbiorowiska roślinne, rozwój roślinności i zmiany klimatu. Spektra pyłkowe najstarszej serii jeziornej z głębokości 119.10-138.75 m charakteryzują różnego typu zbiorowiska leśne i zbiorowiska terenów otwartych. Zbiorowiska leśne reprezentowane są przez lasy mieszane z Pinus, Picea, Sciadopitys, Abies, Tsuga, Sequoia, Betula, Quercus, Carpinus, Castanea, Tilia i Aesculus, lasy łęgowe z Ulmus, Pterocarya, Fraxinus, Liquidanbar i Salix oraz lasy bagienne z przewagą Alnus, Nyssa i przedstawicielami Taxodiaceae-Cupressaceae. Roślinność zbiorowisk otwartych o charakterze stepu jest reprezentowana głównie przez Gramineae, Cruceferae, Chenopodiaceae oraz Artemisia. Pojawia się ona cyklicznie na przemian ze zbiorowiskami leśnymi. Tego typu zmiany uwarunkowane były zmianami klimatu w kierunku klimatu umiarkowanie ciepłego o zróżnicowanej wilgotności. Wiek osadów omawianej serii określono jako najwyższy górny miocen i najniższy dolny pliocen. W serii najmłodszej z głębokości 35.31-36.92m udokumentowano fragment mazowieckiej sukcesji pyłkowej obejmujący okres pyłkowy II,III i IV. Okres pyłkowy II charakteryzuje panowanie lasów świerkowo-olchowych, stopniowo przeobrażających się w lasy jodłowo-grabowe cechujące okres pyłkowy III. W okresie IV zanika grab, a powraca świerk, który stanowi najważniejszy składnik lasów świerkowo-jodłowo-olchowych. Fragment sukcesji pyłowej z osadów z głębokości 50.31-53.21m prezentuje początkowo mieszane lasy świerkowo-olchowe z liczną domieszką sosny, brzozy i wzrastającym udziałem jodły, dębu, graba, leszczyny i cisa oraz ze sporadycznym udziałem Ptecocarya i Juglans. Stopniowo następujące zmiany w składzie lasów cechujące się ekspansją brzozy i wzrostem udziału roślin zielonych wskazują na pogorszenie warunków klimatycznych. Dalsze zmiany w zbiorowiskach leśnych scharakteryzowane są przez wycofywanie się brzozy i formowanie się lasów sosnowo-świerkowych. Fragment sukcesji pyłkowej pochodzącej z głębokości 50.31-53.21m odbiega od innych sukcesji pyłowych. Jest to prawdopodobnie fragment nowej sukcesji pyłkowej o niepewnej randze klimatycznej i palinostratygraficznej, której pozycja stratygraficzna jest określona poprzez nadległe położenie gliny zwałowej i osadów reprezentujących okres pyłkowy II,III i IV interglacjału mazowieckiego. Na Pojezierzu Mrągowskim wyróżniono gliny zwałowe 8 zlodowaceń:narwi, nidy, sanu, wilgi, liwca, odry, warty i wisły, głównie na podstawie analizy składu petrograficznego żwirów (średnica 5-10mm) z glin zwałowych oraz obliczenia procentowej zawartości różnych skał skandynawskich, skał lokalnych i współczynników petrograficznych a także badań palinologicznych osadów interglacjalnych, pobranych z 32 profilów otworów kartograficzno-badawczych. Z rdzenia wiertniczego z profilu Goleń 42 próbki poddano badaniom litologiczno-petrograficznym. Utwory plejstoceńskie tworzą tu kompleksy osadów zlodowaceń: sanu, wilgi, liwca, odry, warty i wisły. Między glinami zwałowymi zlodowacenia wilgi i liwca przewiercono osady jeziorne o grubości 3,2m. Badania palinologiczne wykazały duże podobieństwo tej sukcesji do Szaferowskiego piętra pyłkowego II interglacjału mazowieckiego. W części spągowej starszej gliny zlodowacenia odry stwierdzono mułki jeziorne z muszelkami mięczaków, o grubości prawie 2 m. Badania palinologiczne pozwoliły skorelować tę sukcesję z Szaferowskim piętrem pyłkowym III interglacjału mazowieckiego. Jeśli przyjąć, że obie serie osadów jeziornych należą do interglacjału mazowieckiego, należy górne osady traktować jako leżące w pozycji porwaka, gdyż dolne i górne utwory jeziorne przedziela m.in. glina zwałowa litotypu grubości 5,2 m. W świetle nowych dociekań palinologicznych możliwa jest również inna interpretacja stratygraficzna osadów z profilu Goleń. Młodsze osady interglacjału mazowieckiego leżą in situ, a starsze osady jeziorne należą do ciepłej jednostki o nieznanej do tej pory randze stratygraficznej. W tej wersji należałoby w profilu Goleń określić pozycje gliny zwałowej litotypu jako starszą od interglacjału mazowieckiego.