Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Trace fossils from the Baltoscandian erratic boulders in SW Poland

Chrząstek A., Pluta K.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2017

|

Vol. 87, No. 3

229--257

EN

Many well preserved trace fossils were found in erratic boulders and the fossils preserved in them, occurring in the Pleistocene glacial deposits of the Fore-Sudetic Block (Mokrzeszów Quarry, Świebodzice outcrop). They include burrows (Arachnostega gastrochaenae, Balanoglossites isp., ?Balanoglossites isp., ?Chondrites isp., Diplocraterion isp., Phycodes isp., Planolites isp., ?Rosselia isp., Skolithos linearis, Thalassinoides isp., root traces) and borings ?Gastrochaenolites isp., Maeandropolydora isp., Oichnus isp., Osprioneides kampto, ?Palaeosabella isp., Talpina isp., Teredolites isp., Trypanites weisei, Trypanites isp., ?Trypanites isp., and an unidentified polychaete boring in corals. The boulders, Cambrian to Neogene (Miocene) in age, mainly came from Scandinavia and the Baltic region. The majority of the trace fossils come from the Ordovician Orthoceratite Limestone, which is exposed mainly in southern and central Sweden, western Russia and Estonia, and also in Norway (Oslo Region). The most interesting discovery in these deposits is the occurrence of Arachnostega gastrochaenae in the Ordovician trilobites (?Megistaspis sp. and Asaphus sp.), cephalopods and hyolithids. This is the first report of Arachnostega on a trilobite (?Megistaspis) from Sweden. So far, this ichnotaxon was described on trilobites from Baltoscandia only from the St. Petersburg region (Russia). Arachnostega on a trilobite (Asaphus), a cephalopod and hyolithids is from Russia or Estonia. Another interesting ichnotaxon is Balanoglossites, which also was encountered in the erratic boulders from the Ordovician Orthoceratite Limestone of Sweden. So far, this ichnotaxon was known only from Russia (St. Petersburg region). Some rare borings (e.g., Osprioneides kampto, ?Palaeosabella isp.) also were found in glacial erratics of Silurian stromatoporoids, excellent outcrops of which are located in Gotland (Sweden) and Saaremaa (Estonia). In addition, stromatoporoid/coral, coral/coral and some new fossil associations are reported. The material studied probably was transported from the N, the NE, and less commonly from the NW.

2

Zjawiska glacitektoniczne w kopalni Bełchatów (2003-2005)

Bruj M., Krysiak Z.

Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski

|

2007

|

nr 134 (14)

5-12

PL

W latach 2003-2005 prowadzone były badania struktur glacitektonicznych widocznych w osadach Plejstocenu kopalni Bełchatów. Skartowane zostały 4 kolejne ściany zachodnie wyrobiska (dwa najwyższe poziomy) oraz fragment ściany pólnocnej (rys. 1). Zinwentaryzowano liczne struktury glacitektoniczne, upłynnienia osadów oraz objawy neotektoniki. Skomplikowane deformacje widoczne były głównie w osadach piaszczystożwirowych i w mułkach znajdujących się pomiędzy dwoma poziomami glin, jakkolwiek same gliny są także lokalnie wciągane w deformacje. Wyróżniono następujące typy deformacji: diapiry, pogrązy, systemy ścięć komplementarnych, różne typy fałdów, łuski i odkłucia, duplexy, ścięcia cylindryczne, uskoki normalne i odwrócone. Precyzyjne ustalenie, które deformacje w obrębie osadów plejstoceńskich są efektem glacitektoniki, które repliką tektoniki podłoża, a które neotektoniki jest bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Te same trudności napotykamy przy próbie precyzyjnego określania ich wieku. Podstawowym czynnikiem kontrolującym drobne deformacje glacitektoniczne jest wielkość ciśnień wód porowych. Inne ważne parametry to przede wszystkim granulometria osadu, jego skład, charakter i konfiguracja podłoża oraz prędkość lodu. Wyniki analizy mezostrukturalnej pozwoliły określić kierunek kompresji subhoryzontalnej. Zmieniał się on od NNE-SSW i N-S w spągu profilu przez NWSE w jego środkowej części do W-E w stropie. Zmiana pola naprężeń w czasie odzwierciedla dwa etapy deformacji: kompresja (N-S) = reakcja głównych struktur rowu Bełchatowa na nacisk lodowca (odkładającego glinę dolną), kompresja NW-SE i W-E odpowiada kierunkowi ruchu lodowca odkładającego glinę górną (tzw. lob Widawki).

EN

Glaciotectonic structures in Pleistocene deposits of Bełchatow Mine have been studied since 2003 to 2005y. Four Western (highest) wall s of cover were mapped and the part of the Northern wall too (fig. 1). Numerous glaciotectonic structures, sediment flows or liquefaction and neotectonic features were noticed. Complicated deformations are visible mainly in sandygravel sediments and muds between two till horizons, however the tills are also locally deformed. The following deformational structures were distinguished: diapirs, loadings, complementary shears, different fold types, slices, detachments, duplexes, cylindrical shears, normal and reverse faults. It's very difticult to state which of the structures have glaciotectonic origin, which one reflect basement tectonics and which of them have neotectonic origin. The same difficulties relate to attempt of age definition. Essential controlling factor of small glaciotectonic structures is pore water pressure. The other important parameters are: sediment granulometry. its content and/or character, basement configuration and Glacier-ice speed. Results of mesostructural analysis indicate a sub-horizontal direction of compression. It changes from NNE-SSW and N-S in the bottom of the profile, through NW-SE in the middle part to W-E in the top. Changes of stress field during the time, reflect 2 deformational stages: compression (N-S) = reaction of the main structures of Bełchatow Graben to the Glacier pressure (which had left The Lower till). Compression NW-SE and W-E correspond with Glacier movement direction (which had left the Upper till) - so called Widawka lobe.

3

Procesy erozji i akumulacji glacjalnej w południowej części Basenu Gotlandzkiego w zapisie rzeźby podłoża czwartorzędu oraz rozprzestrzenienia osadów plejstoceńskich

Pikies R.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2005

|

nr 416

81-114

PL

Podłoże czwartorzędu na obszarze badań pocięte jest kilkoma południkowymi uskokami, czego wynikiem jest jego struktura blokowa. Zachodnią część powierzchni podłoża czwartorzędu budują iłołupki i łupki ilaste przydolu, część centralną i północno-wschodnią tworzą różnorodne wapienie górnego dewonu, natomiast w części południowej i południowo-wschodniej pojawiają się piaski pylaste górnej kredy. W części południowo-zachodniej na utworach przydolu leżą niezgodnie osady eocenu. Główne rysy rzeźby podłoża czwartorzędu są efektem erozji lodowcowej. Rzeźba ta odzwierciedla dwa kierunki lodowcowej transgresji. Pierwszy z nich jest zorientowany ku SW i W, w kierunku Rynny Słupskiej. Drugi kierunek biegnie ku S i SSE, orientując się ku Zatoce Gdańskiej. Egzaracyjnie ukształtowana rzeźba jest urozmaicona głębokimi, erozyjnymi rozcięciami o charakterze dolin subglacjalnych. Są one szczególnie widoczne na wschodnim skłonie Południowej Ławicy Środkowej. Miąższość plejstocenu na większej części obszaru badań jest ogólnie mała. Większa miąższość plejstocenu, dochodząca do 35 m, występuje w rejonie Południowej Ławicy Środkowej. Rejestracje sejsmo-akustyczne pokazują tutaj obecność dwóch lub trzech poziomów morenowych, których ciągłość zaburzają rozcięcia dolin subglacjalnych. Znacznie większe miąższości plejstocenu są wynikiem zwiększonego odkładania się materiału morenowego, transportowanego w bazalnej części lądolodu, po dystalnej stronie ciągu regionalnych spłyceń, ciągnących się od Gotlandii po Południową Ławicę Środkową. Skład petrograficzny glin rejonu Południowej Ławicy Środkowej jest podobny, odznacza się on stałą i zdecydowaną przewagą wapieni paleozoicznych nad skałami krystalicznymi, co wskazuje na krótki transport między obszarami alimentacji i akumulacji. Plejstocen obszaru badań tworzą ilaste gliny subakwalne o miąższości od 3 do 9 m, powstałe w czasie wycofywania się ostatniego lądolodu. W lokalnych obniżeniach akumulacyjnych gliny te są przykryte przez lodowcowo jeziorne i lodowcowo-morskie osady bałtyckiego jeziora lodowego i tu miąższość plejstocenu dochodzi do 14 m. Mała miąższość plejstocenu na większej części badanego obszaru odzwierciedla zdecydowaną przewagę procesów erozji nad akumulacją lodowcową, co miało miejsce przez cały plejstocen na obszarze środkowego i w północnej części południowego Bałtyku. Skład petrograficzny glin subakwalnych zmienia się wraz z głębokością ich wytapiania, co odzwierciedla zróżnicowane nagromadzenie materiału skalnego w dolnej części lądolodu, zależnie od głębokości jego kontaktu z podłożem. Ostatnim paleogeograficznym wydarzeniem w plejstocenie było powstanie zbiornika bałtyckiego jeziora lodowego, który w wyniku holoceńskich transformacji przeobraził się w obecny basen Morza Bałtyckiego.

EN

The sub-Quaternary topography is divided into a number of blocks by several meridionally oriented faults. Western part of this area is composed of Pridoli claystones and marly shales. Central and north-eastern parts consist of different types of Upper Devonian limestones. Upper Cretaceous silty sandstones occur in the east and south-east. A thin layer of Eocene sediments unconformably overlies Pridoli deposits in the south-western area. The main features of the sub-Quaternary topography are a result of glacial erosion. This relief reflects two directions of glacial transgression. One of them is oriented SW' and W'wards, towards the Słupsk Trough. The other is directed S' and SSE'wards, towards the Gulf of Gdańsk. This relief, shaped by glacial erosion, is densely cut by subglacial valleys of different depths. It is especially seen on the eastern slope of the Southern Middle Bank. Pleistocene deposits are rather thin in most of the study area. They are slightly thicker, up to 35 m, in the Southern Middle Bank. Seismoacoustic data shows here the presence of two or three morainic horizons whose continuity is disturbed by subglacial valleys. The greater thickness of Pleistocene deposits reflects a higher accumulation rate of morainic material transported in the lower portion of the ice sheet, along the distal part of a regional elevation extending from Gotland Island to the Southern Middle Bank. Over most of the area the deposits are 3-9 m thick. In this region, the Pleistocene is generally composed of a single horizon of subaqueous till deposited during gradual recession of the last ice sheet. In local depressions, this till horizon is covered by glaciolacustrine and glaciomarine sediments of the Baltic Ice Lake where the Pleistocene sequence reaches up to 14 m in thickness. Small thickness of glacial deposits in most of the study area is a result of dominant erosional processes during the Pleistocene in the central Baltic Sea and in the northern part of the Southern Baltic Sea. Petrographic composition of tills composing the Southern Middle Bank region reveals significant affmities. The constant and high content of carbonate rocks on one hand, and the low content of crystalline rocks on the other hand indicate a short transport of morainic material. Petrographic composition of subaqueous tills varies due to a depth of accumulation, pointing at various distribution of glacial debris in basal part of the ice sheet. The last palaoegeographical event of the Pleistocene was the formation of a water reservoir called the Baltic Ice Lake which, during the Holocene, has transformed into the recent Baltic Sea.

4

The most valuable geosites of Belarus

Vinokurov V., Komarovsky M.

Polish Geological Institute Special Papers

|

1999

|

Vol. 2

91-96

EN

Quaternary deposits are the most spread formations on the territory of Belarus. They were formed during the Pleistocene glaciations, and now they completely cover the territory of the country with thickness up to 320 m. The standard Pleistocene and Holocene outcrops, large boulders and expressive landforms are very typical here and form an essential part of the most scenic landscapes of Belarus. Ten most interesting nature "zakazniks" (protected areas with some unique nature elements without administrative authorities - "Category IV" in IUCN classification), and monuments situated in various geological regions of Belarus are suggested to be included in the list of the most important geosites of the Middle European Lowlands. The protected objects in the areas of the landscape "zakazniks" include: expressive end-moraine ridges and hills of standard morphology with groups of lakes found in glacial marginal runoff valleys, outcrops of lake, lake-boggy and peat deposits of the Holstein, stratotype sections which show the interglacial deposits, one of three locations of the Devonian dolomite appearance on the earth surface, one block of a conglomerate and three largest erratic glacial boulders.

PL

Osady czwartorzędowe są najbardziej rozpowszechnioną formacją na terenie Białorusi. Powstały podczas zlodowaceń plejstoceńskich i tworzą zwartą pokrywę (do 320 m) na obszarze kraju. Standardowe odsłonięcia plejstoceńskie i holoceńskie, wielkie głazy oraz wyrazista rzeźba są typowymi elementami i tworzą główną część najbardziej malowniczego krajobrazu Białorusi. Dziesięć najbardziej interesujących obszarów chronionych tzw. zakazników (tj. obszarów chronionych z unikalnymi obiektami przyrodniczymi - kategoria IV wg klasyfikacji IUCN) i pomniki zlokalizowane w różnych regionach geologicznych Białorusi są kandydatami na listę najcenniejszych geostanowisk Nizin Środkowoeuropejskich. Obiekty chronione na terenie obszarów chronionego krajobrazu obejmują: wzgórza moren końcowych oraz pagórki ze standardami morfologicznymi wraz z jeziorami w dolinach lodowcowych będących dolinami marginalnymi, wychodnie holsztyńskich osadów jeziornych i torfowych, profile stratotypowe pokazujące osady interglacjalne, jedną z trzech lokalizacji dolomitów dewońskich na powierzchni ziemi, jeden głaz zlepieńców oraz trzy największe głazy narzutowe.