Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Skała. Uwagi na temat budowy miasta średniowiecznego w świetle najnowszych badań nad wielkością i kształtem działki lokacyjnej

Malik R.

Wiadomości Konserwatorskie

|

2013

|

Nr 36

46--53

PL

Współczesna Skala to niewielki ośrodek handlowo-usługowy położony około 21 km na północ od Krakowa w ramach tzw. Płaskowyżu Ojcowskiego. Założono go staraniem klasztoru klarysek z Zawichostu w roku 1267. Jego plan oparty został na prostej, ortogonalnej konstrukcji składającej się z 39 działek o wymiarach 36 × 72 łokcie zgrupowanych wokół prostokątnego rynku wielkości 210 × 354 stopy. 27 działek przypadało w sumie na wszystkie bloki przyrynkowe, zaś 12 na 3 bloki przekątniowe, czwarty zajmowała działka kościelna. Tak zagospodarowany teren obejmował około 3 hektarów powierzchni z 8, jakimi dysponowało miasto w chwili opasania go linią umocnień obronnych. O tym, że takowe Skala posiadać mogła, przekonuje nas schemat układu komunikacyjnego miasta, który niewątpliwie pochodzi z okresu jego lokacji, a który w prawie niezmienionej formie zachował się po dzień dzisiejszy.

EN

Modern-day Skala is a small commercial and service centre located approximately 21 km north of Krakow, on the so called Ojcow Plateau. It was founded thanks to the efforts of the Poor Clares convent from Zawichost in 1267. Its plan was based on the simple, orthogonal construction consisting of 39 plots measuring 36 × 72 ells grouped round a rectangular market place measuring 210 × 354 feet. Altogether 27 plots made up all the market blocks, while 12 plots made up 3 diagonal blocks, the fourth being occupied by the church plot. The so developed area covered around 3 hectares out of 8 the town had at its disposal when it was surrounded with a line of defensive fortifications. The fact that Skala might have possessed the latter is confirmed by the scheme of the communications layout of the town, which undoubtedly comes from the time of its foundation and which has been preserved in almost unaltered form until today.

2

Geneza skałek wierzchowinowych Płaskowyżu Ojcowskiego na podstawie badań osadów stokowych

Pawelec Halina

Geologos

|

2008

|

Vol. 14, No. 2

163--176

PL

Artykuł podejmuje dyskusję dotyczącą genezy skałek wierzchowinowych na Płaskowyżu Ojcowskim. W odróżnieniu od najczęściej obecnie stosowanej w badaniach skałek metody, opartej wyłącznie na analizie geomorfologicznej, podstawą badań jest szczegółowa analiza osadów stokowych - powstałych równocześnie z niszczeniem skałek. Badania przeprowadzono w rejonie Jerzmanowic, pomiędzy górnymi odcinkami dolin Będkowskiej i Szklarki, na obszarze falistej wierzchowiny ze skałkami. Opracowano szczegółowe profile litologiczne osadów stokowych. Wykonano badania uziarnienia oraz zawartości CaC03, Fe203 i Corg. Dla frakcji iłowej wykonano analizy mineralogiczne. Badania wykazały, że występujące na stokach obszaru osady powstały w środowisku peryglacjalnym, w rezultacie wietrzenia mrozowego, sedymentacji lessu oraz redepozycji materiału gruzowego i lessowego przez procesy stokowe. Analiza sukcesji tych osadów oraz analiza procesów glebowych wskazują, że są to osady górnovistuliańskie. Na podstawie analizy rozmieszczenia poszczególnych typów osadów wnioskowano o zależnościach pomiędzy procesami peryglacjalnymi a rzeźbą stoków. Głównym kierunkiem przeobrażania ścian skałek było boczne cofanie w rezultacie wietrzenia mrozowego i odpadania wapieni. W obrębie falistej wierzchowiny, wypukły profil górnych części stoków jest rezultatem współdziałania wietrzenia mrozowego i soliflukcji. Dolne, wklęsłe części stoków zostały uformowane w wyniku depozycji osadów soliflukcyjnych i deluwialnych oraz okresowej redepozycji tych osadów, głównie przez spłukiwanie. Podczas plejstocenu obszar Płaskowyżu Ojcowskiego ulegał intensywnej denudacji, uwarunkowanej cyklicznymi zmianami klimatu. W środowisku peryglacjalnym działało głównie wietrzenie mrozowe i procesy stokowe. Podczas interglacjałów oraz interstadiałów działały procesy wietrzenia krasowego. Rezultatem plejstoceńskich procesów denudacyjnych, które rozwijały się na podłożu przeobrażonym przez kras, są współczesne formy skałek oraz rzeźba falistej wierzchowiny. Wyniki badań wskazują, że dotychczasowe teorie, dotyczące wieku i genezy skałek, nie doceniały znaczenia plejstoceńskiej morfogenezy dla rozwoju rzeźby Płaskowyżu Ojcowskiego.

EN

The origin of the monadnocks on the Ojców Plateau has been analysed not only on the basis of morphology but also by sedimentological analysis of the slope deposits that cover the slopes around the monadnocks. The investigations were carried out in the area of Jerzmanowice, between the upper courses of the Będkowska and Szklarka valleys within the undulated plateau where the monadnocks form the highest parts. Detailed lithological profiles were prepared, the granulometry was determined, and the CaC03, Fe203 and Corg content was estimated. Within the Clay fraction, mineralogical analyses were carried out. It is shown that the deposits covering the slopes developed in a periglacial environment as a result of frost weathering, loess sedimentation and reworking of scree and loess by slope processes. Both lithology of these deposits and the traces that soil processes left indicate an upper Vistulian age. The distribution of the individual lithofacies points to a distinct influence of periglacial processes on the slope relief. The main process was lateral retreat of rock walls as a result of frost weathering and rock fall. A convex profile of the upper parts of the slopes resulted due to the joint action of frost weathering and solifluction. The lower parts of the slopes, in contrast, developed a concave surface as a result of solifluction and surface wash, i.e. periodical redeposition of sediments. During the Pleistocene, the area of the Ojców Plateau underwent intensive denudation conditioned by cyclic climate changes. Frost weathering and slope processes were the most important under periglacial conditions. During interstadials, chemical weathering occurred in the active layer of the permafrost. Outcropping Jurassic limestones and the slope cover underwent karst processes. It is concluded that the present-day relief of the undulating plateau with monadnocks in the Cracow Upland results from the Pleistocene denudation processes. Surface degradation was stimulated during the Pleistocene by differential resistance of the rock units transformed by subsurface karst. Earlier studies concerning the age and origin of the monadnocks in this region underestimated the Pleistocene denudation.

3

Paleoklimatyczna wymowa peryglacjalnych pokryw stokowych na podstawie badań w południowej części Płaskowyżu Ojcowskiego

Pawelec H.

Przegląd Geologiczny

|

2005

|

Vol. 53, nr 11

1051-1057

EN

Slope covers investigation reveal possibilities of extensive palaeoclimatic/stratigraphic reconstructions. This paper approaches the problem by presenting the results of sedimentological analyses upon periglacial slope deposits in the southern part of the Ojców Upland. Periglacial slope covers (loess, weathered debris, sediments deposited in result of slope proceses), originated during and after the youngest loess accumulation (in conditions of permafrost thawing), have been the object of research. Both climatic and morphologic conditions of slope covers genesis are analysed in detail. Climate reconstruction is based on the analyses of slope deposits successions examined underneath the rock walls, on the steep slopes and gentle slopes, respectively. Presented research proved that slope cover analysis may be a basis for palaeoclimatic interpretations, however it must have been preceded by studies of morphological conditions of slope material redeposition. The same climate changes may have resulted in different succession of slope deposits, depending on local slope relief.

4

Klasyfikacja litogenetyczna peryglacjalnych pokryw stokowych w południowej części Płaskowyżu Ojcowskiego

Pawelec J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

Vol. 52, nr 10

990--996

EN

New genetic classification of periglacial slope covers is proposed on the basis of sedimentological studies carried out in the southern part of the Ojców Plateau (S Poland). The investigations aimed at recognition of diagnostic criteria for slope deposits classification, through detailed sedimentological analysis. The following periglacial slope covers have been distinguished and described: weathered debris, scree deposit, deposit of low-dense mass flow, deposit of solifluction or of dense mass flows, slope loess, deluvial loess. This paper is a case study for a discussion on diagnostic criteria for slope deposit types identification. The proposition may be a step towards a uniform genetic typology of terrestrial slope covers.