Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Przyczynki do międzywojennych dziejów Zakładu Architektury Polskiej

Wółkowski Wojciech

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2020

|

nr 3

8--35

PL

Dzieje przedwojennego Zakładu Architektury Polskiej były już wielokrotnie opisywane. Również w suplemencie do niniejszego tomu znajdą państwo opisujący je artykuł. Zdecydowana większość tych publikacji jest jednak oparta na bardzo ograniczonej bazie źródłowej, składającej się w większości z materiałów publikowanych czy to jeszcze przed II wojną światową w postaci sprawozdań z działalności jednostki czy artykułów popularyzujących jej działalność, a także wydawanych już po wojnie artykułów, mających bardziej wspomnieniowy charakter. Niniejszy artykuł oparty został natomiast na zachowanych w zbiorach ZAP nielicznych dokumentach źródłowych pochodzących z okresu jego działalności (zdecydowana większość z nich przepadła w czasie powstania warszawskiego i tuż po nim), takich jak sprawozdania i rozliczenia kierującego nią profesora Oskara Sosnowskiego, resztkach jego notatek, czy zachowanych fragmentarycznie katalogach zbiorów przybywających do Zakładu. Tekst, nie jest więc kompleksowym opisem bardzo wszechstronnej działalności Zakładu Architektury Polskiej, a raczej uzupełnieniem wiedzy o nim w obszarach, dla których szczęśliwie zachowały się, nieznane dotąd, materiały źródłowe. Przykładami takich obszarów może być finansowanie bieżącej działalności jednostki oraz jej skład osobowy. Takim obszarem jest również słabo dotychczas znana działalność zakładowej modelarni, powstałej w 1926 roku i wykonującej drewniane i gipsowe bardzo skomplikowane makiety budowli historycznych – zarówno na potrzeby edukacyjne na Wydziale Architektury, ale też dla państwowych muzeów, m.in. Muzeum Śląskiego. Podobnie rzecz się ma z informacjami dotyczącymi Działu Inwentaryzacji Malarskiej, do którego kolekcji trafiały kopie dekoracji malarskich wnętrz kościołów, cerkwi, synagog i budowli rezydencjonalnych, wykonywane m.in. przez Zygmunta Kamińskiego, Jana Zachwatowicza czy Stefana Daukszę.

EN

The prewar history of the Department of Polish Architecture (ZAP) has already been described many times over. An article describing it may even be found in the supplement to this volume. However, the decided bulk of such publications is based on very limited source documents that, for the most part, consists of materials published either before the war in the form of reports on the activities of this unit or articles popularizing its undertakings. There are also articles published after the war whose character is more that of memoirs. For its part, this article is based on those rare source documents that have survived in the ZAP collections that originate from the period of its activity. While most source documents were lost during the Warsaw Uprising or in its aftermath, these include the reports and accounts of Prof. Oskar Sosnowski, who directed the Department. There is also what is left of his notes and the preserved fragmentary catalogues of collections deposited with the Department. Thus, this text is not a comprehensive description of the extremely wide–ranging activities of the ZAP. Rather, it provides a supplement to knowledge about it in areas that have happily been preserved and serve as source documents up till now unknown. Examples of such areas include the day–to–day financing of the unit as well as its personnel. One area whose operations are poorly investigated to this day is the model–building section. It was established in 1926 and was concerned with the making of extremely complex wood and plaster models of historical buildings as aids to teaching at the Faculty of Architecture as well as for state museums, including the Silesian Museum. The same is true with respect to information on the Painting Inventory Division. It was home to collections of copies of the painted decorations of the interiors of Roman Catholic and Orthodox churches, synagogues, and residences as executed by Zygmunt Kamiński, Jan Zachwatowicz, and Stefan Dauksza.

2

Początki dokumentacji zabytków południowo-wschodnich województw II Rzeczypospolitej – akcja inwentaryzacyjna Zakładu Architektury Polskiej WAPW w województwie tarnopolskim w 1925 roku

Lasek Piotr

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2020

|

nr 3

98--125

PL

Po przyłączeniu do niepodległego państwa polskiego ziem dawnego zaboru austriackiego niezbędne stało się roztoczenie opieki konserwatorskiej nad tamtejszymi zabytkami architektury. Zadanie to realizował od czerwca 1920 roku konserwator okręgu lwowskiego, Józef Piotrowski. Jednym z najistotniejszych zadań, jakie przed nim stanęły, było oszacowanie i możliwie szybka inwentaryzacja zabytków, podlegających jego kompetencjom. Niestety, brak środków i odpowiednio wykwalifikowanych specjalistów znacząco utrudniał wykonanie tego zadania. Tym większe znaczenie miała, realizowana pod kierunkiem Oskara Sosnowskiego, akcja inwentaryzacyjna zabytków architektury, przeprowadzania przez pracowników i studentów Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej w czerwcu– lipcu 1925 roku. Zachowana w Archiwum Państwowym Obwodu Lwowskiego korespondencja umożliwia prześledzenie szczegółów organizacyjnych i finansowych fragmentu akcji, jakim było wykonanie dokumentacji pomiarowej wielu zabytków w ówczesnym województwie tarnopolskim: zamków i kościołów w Brzeżanach, Husiatynie, Sidorowie, Skale Podolskiej, pałacu w Raju, cerkwi w Adamówce (obecnie w obrębie Brzeżan), a także monasteru w Leśnikach. Dokumentacja ta wykonana została przez studentów ZAP PW (wśród których znajdujemy tak wybitne indywidualności, jak np. Franciszek Piaścik) pod kierunkiem Antoniego Karczewskiego. Wgląd w realia organizacyjne przedsięwzięcia pozwala zrozumieć, jak bardzo było ono wówczas skomplikowane. Jednocześnie szczegółowa dokumentacja finansowa podjętych wówczas działań umożliwia skorelowanie akcji inwentaryzacyjnej w lwowskim okręgu konserwatorskim z kosztami i zakresem podobnych działań Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej w innych częściach II Rzeczypospolitej Polskiej w połowie lat 20. XX wieku.

EN

Following the incorporation into the independent Polish state of the lands of the former Austrian Partition, it was vital that the architectural monuments located there be encompassed by heritage protection. Starting with June of 1920, this task was taken up by Józef Piotrowski, the chief heritage officer for the Lwów (Lviv) district. One of the most important undertakings facing him was the assessment and surveying of historical monuments subject to his jurisdiction as rapidly as possible. Unfortunately, a shortage of resources and suitably qualified specialists impeded the performance of this job. This made the surveying campaign conducted by the staff and students of the Department of Polish Architecture of the Warsaw University of Technology in June and July of 1925 under the leadership of Oskar Sosnowski all the more important. Correspondence preserved in the State Archives of the Lwów Heritage District has made possible the tracing of organizational and financial details of a part of the campaign encompassing the conducting of surveys of several historical monuments in the Tarnopol Voivodeship: castles and churches in Brzeżany (Berezhany), Husiatyn, Sidorów (Sydoriv), and Skała Podolska (Skala–Podilska), the palace in Raj, the orthodox church in Adamówka (Adamivak, presently within the the limits of Brzeżany), and the monastery in Leśniki. The documentation was drawn up by the students of the Department of Polish Architecture of the Warsaw University of Technology (including such prominent individuals as Franciszek Piaścik) under the supervision of Antoni Karczewski. A look into the actual organization of this venture makes it possible to understand just how complicated it was at that time. Moreover, detailed financial documentation covering those efforts allows a correlation of the surveying campaign in the Lwów Heritage District with the costs and scope of similar activities of the Department of Polish Architecture of the Warsaw University of Technology in other parts of the Second Polish Republic in the mid–1920s.

3

Oskar Sosnowski (1880–1939) – krąg rodzinny, edukacja szkolna, studia architektoniczne

Neff Monika

Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce

|

2019

|

nr 2

194--258

PL

Postaci Oskara Sosnowskiego poświęcono wiele opracowań. Wszechstronnie zbadano Jego drogę zawodową – naukowca, pedagoga, rysownika i rzeźbiarza, urbanisty, historyka, konserwatora, architekta, twórcy Zakładu Architektury Polskiej. Jednak dotychczas nie ujęto, w rozszerzonym zakresie, zagadnień mówiących o kręgu rodzinnym, okresie szkolnej edukacji gimnazjalnej czy czasach studiów na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. Tekst, za sprawą odnalezionych materiałów archiwalnych, w pewnym zakresie wypełnia tę lukę. Krąg rodzinny, w którym kształtowała się postawa trzech pokoleń Sosnowskich, związany był z Łomżą, w której około 1852 roku osiadł dziadek Oskara, Kalikst Tytus, szlachcic, urzędnik, działacz okresu powstania 1863 roku, kupiec, społecznik. Także tam, około 1871 roku, przeprowadziła się z guberni mińskiej rodzina Poźniaków – osierocona wcześnie Ewa Klaudia, przyszła matka Oskara, i jej dwaj starsi bracia. Wówczas splotły się na trwałe losy obu rodzin, mieszkających w Łomży do połowy lat 90. XIX wieku. Okres szkolnej edukacji Oskara Wiktora, przypadający na lata 1890–1898, związany jest już z Warszawą. Obejmuje sześć lat nauki w szkole prywatnej oraz dwie klasy szkoły rządowej, przygotowujące do podjęcia technicznych studiów uniwersyteckich, które Oskar Sosnowski rozpoczął 4 września 1898 roku będąc jednym z 94 studentów przyjętych na Wydział Inżynieryjno-Budowlany nowo utworzonego Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. Wybrał specjalizację architektoniczną, studiując pod kierunkiem profesora zwyczajnego Mikołaja Tołwińskiego, kierownika katedry architektury. Ukończył je w grudniu 1902 roku, przed upływem pięcioletniego okresu ich trwania, uzyskując dyplom inżyniera budowniczego pierwszego stopnia.

EN

Many works have been devoted to the person of Oskar Sosnowski. His professional path—scholar, teacher, drawer and sculptor, urban planner, historian, heritage conservator, architect, and founder of the Department of Polish Architecture—has been examined at length. However, there has been no extensive look into questions of his family circle, his high school years, or his studies at the Department of Building Engineering of the Warsaw Polytechnic Institute to date. Thanks to discovered archival materials, this text fills that gap to a certain extent. The family circle responsible for shaping three generations of Sosnowskis was tied to the town of Łomża. It was there that Kalikst Tytus—nobleman, official, advocate of the January Uprising of 1863, merchant, and social activist—Oskar’s grandfather, settled around 1852. It was also there that the Poźniak family, the early orphaned Ewa Klaudia, Oskar’s mother, and her two older brothers, moved from the Minsk Guberniya. It was then that the fates of the two families living in Łomża up to the mid–eighteen nineties became forever inter-twined. The period of school education of Oskar Wiktor, the years 1890–1898, was already linked with Warsaw. It encompassed six years of study in a private school as well as two in a government one, preparing him for taking up university level technical studies. These, Oskar Sosnowski commenced on September 4, 1989 as one of ninety–four students enrolled by the Department of Building Engineering of the newly formed Warsaw Polytechnic Institute. His selected specialization was architectural studies under the guidance of Professor ordinarius Mikołaj Tołwiński, who held the Chair of Architecture. He completed his studies in December of 1902 in less that the allotted five years and was awarded a diploma of building engineer of the first degree.