Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Znaczenie warunków geologicznych i geomorfologicznych dla rozwoju i współczesnego stanu torfowisk Niecki Nidziańskiej

Okupny Daniel, Jucha Witold

Przegląd Geologiczny

|

2020

|

vol. 68, nr 2

135--144

EN

Significance of geological and geomorphological conditions for development and the contemporary state of peatlands in the Nida Basin. Prz. Geol., 68:135-144; doi: 10.7306/2020.6 Abstract. Synthetic studies of biogenic deposits made on a regional scale reveal how the geological structure and land relief have been affecting the development of limnic and peat sediments. The research was made in the Nida Basin, which is the region of great diversity of natural landscape in southern Poland and has a relatively large area of peatlands. The conclusions have been based on SRTM interpretation, hydrogeological documentations of deposits near Busko-Zdrój, and field and laboratory works. The spring-fed fen at Zwierzyniec, along with the fen at Mikulowice, has been forming on the densest complexes of alkaline fens in the Małopolska Upland. The calcareous tufa includes records of chemical denudation occurring in the southern part of the Pińczów Hump in the Late Weichselian and Holocene.

2

Analiza hydrogeochemiczna wód siarczkowych obszaru Niecki Nidziańskiej na podstawie badań ich naturalnych wypływów

Lipiec I.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

989--994

EN

The paper presents the results of the hydrogeochemical analysis of sulphurous waters in the southern part of Poland in the Nida Basin region for a time span of 2014-2016. In this area occur four chemical types of natural outflows of sulphurous waters. These are: water of the SO4-(HCO3)-Ca, S type (spring Piestrzec and Senislawice), Cl-SO4-HCO3-Na, S (s. Owczary); Cl-SO4-Na, S (s. Gadawa); Cl-Na, S, I (s. Szczerbaków). Water mineralization of varies from 2.4 to 50.6 g/dm3. Geochemical modeling with Phreeqc allowed to determine the saturation state of the water solution relative to the mineral phases of the rock medium.

3

Wody geotermalne rejonu Kazimierzy Wielkiej i możliwości ich zagospodarowania

Wiktorowicz B., Nowak J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2016

|

R. 55, nr 2

45--54

PL

Obszar Kazimierzy Wielkiej jest położony w południowej część struktury niecki miechowskiej, uznanej za strefę perspektywiczną dla występowania wód geotermalnych. W pierwszym udokumentowanym otworze geotermalnym w województwie świętokrzyskim o głębokości 750 m uzyskano samowypływ wody mineralnej 1,5% typu chlorkowo-siarczanowo-sodowego, siarczkowej, jodkowej, o temperaturze 28,6°C. Ustalone zasoby eksploatacyjne określone na podstawie interpretacji wyników pomiarów wydajności samowypływu dokumentowanego ujęcia wynoszą: Q = 82,0 m3/h. Występujące w rejonie Kazimierzy Wielkiej siarczkowe wody geotermalne posiadają wiele możliwości i perspektyw wykorzystania. Przede wszystkim mogą stanowić interesującą bazę surowcową dla balneoterapii i rekreacji, do zastosowania w zakładach wodolecznictwa zdrojowego oraz w basenach kąpielowych krytych i otwartych.

EN

The Kazimierza Wielka region is one of the most prospective areas of geothermal waters in the central part of Poland. The structure has an asymmetric structure, which comprises Mesozoic sediments placed on the older rocks. The principal resources of the thermal waters are firstly accumulated in the Cenomanian, where the temperature ranges from 21 to 35°C. The paper presents the possibilities and prospects for the use of thermal waters in the Kazimierza Wielka region. All the waters studied have total dissolved solids TDS from 0,6 to 14 g/dm3 and belong to the following hydrogeochemical classes: HCO3-Na, Na-Cl. Thermal waters in Kazimierza Wielka region may be used for the purpose of balneotherapy, recreaction and heating.

4

Skład chemiczny wód w utworach siarczanowych i węglanowych neogenu i kredy w rejonie Niecki Nidziańskiej

Różkowski J., Jóźwiak K., Chwalik-Borowiec A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

163--170

PL

W publikacji przedstawiono wyniki badań chemizmu wód podziemnych występujących w rejonie Niecki Nidziańskiej wykonanych w kwietniu 2011 r. Wody serii gipsonośnej badenu, reprezentujące lokalne systemy przepływu, mają mineralizację powyżej 2,00 g/dm3, a ich typ hydrochemiczny to SO4-Ca; wody ze źródeł ascenzyjnych, reprezentujące pośredni system przepływu, mają mineralizację 8,00–11,00 g/dm3 i są typu Cl-SO4-Na; wody krążące płytko: w wapieniach litotamniowych badenu mają mineralizację 0,40–0,70 g/dm3 i są typu HCO3-Ca, a w marglach górnokredowych – mają mineralizację 0,50–0,60 g/dm3, a ich typy hydrochemiczne to HCO3-Ca i HCO3-Ca-Mg. W badanych wodach podziemnych w najwyższym stężeniu spośród mikroskładników występują Sr (0,34–12,48 mg/dm3), Br (28,00–301,00 µg/dm3), Ba (9,00–121,00 µg/dm3) i Li (3,10–46,90 µg/dm3), niższe są stężenia Al, Cu, Sc, U, Rb, Mo i Zn (<0,50–44,00 µg/dm3).

EN

The paper presents the results of groundwater chemistry research in the Nida Basin carried out in April 2011. Water from the Badenian gypsum series represents local flow systems. Its mineralization is more than 2.00 g/dm3 and the hydrochemical type is SO4-Ca. Ascending springs represent an intermediate flow system. Their mineralization is 8.00–11.00 g/dm3 and the hydrochemical type is Cl-SO4-Ca. Chemistry of water circulating in shallow flow systems differs depending on lithology; in Badenian lithotamnium limestones the mineralization is 0.40–0.70 g/dm3, and the hydrochemical type is HCO3-Ca, and in Upper Cretaceous marls the mineralization is 0.50–0.60 g/dm3, and the hydrochemical types are HCO3-Ca and HCO3-Ca-Mg. The trace elements that occurr at highest concentration in the studied groundwaters include Sr (0.34–12.48 mg/dm3) and then Br (28.00–301.00 µg/dm3), Ba (9.00–121.00 µg/dm3) and Li (3.10–46.90 µg/dm3); subordinarily there are also: Al, Cu, Sc, U, Rb, Mo and Zn (<0.50–44.00 µg/dm3).

5

Możliwości wykorzystania wód termalnych centralnej części niecki Nidy

Wiktorowicz B.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

179--185

PL

Wody termalne stanowią szczególny rodzaj wód podziemnych, uznanych za cenną grupę kopalin. Są to wody, które dzięki specyficznemu składowi chemicznemu i właściwościom fizycznym mają szerokie zastosowanie do celów balneologicznych i rekreacyjnych oraz mogą stanowić źródło energii cieplnej. Centralna część niecki Nidy jest uważana za jeden z bardziej perspektywicznych rejonów pozyskiwania energii geotermalnej z wód podziemnych. W świetle istniejącego rozpoznania geologicznego można przyjąć, że najważniejszymi kolektorami wód termalnych niecki Nidy są utwory dewonu, triasu, jury środkowej i górnej oraz cenomanu.

EN

Thermal waters are the special kind of underground waters, recognised as a valuable raw material. Due to the specific chemical composition and physical properties, they are widely used for recreation and therapeutic purposes and may be a source of thermal energy. The central part of the Nida Basin is one of the most perspective areas of occurrence of thermal waters. Their principal resources are accumulated predominantly in the Devonian, Triassic, Middle and Upper Jurassic and Cenomanian rocks.

6

Litostratygrafia, palinofacje i środowiska sedymentacji utworów triasu w północnej części niecki Nidy

Fijałkowska-Mader A., Kuleta M., Zbroja S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 462

83--123

PL

W artykule przedstawiono najnowszą propozycję podziału litostratygraficznego utworów triasu północnej części niecki Nidy nawiązującego do jednostek wyróżnianych na Niżu Polskim oraz w północno-zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Podano charakterystykę petrograficzną skał tworzących zaproponowane wydzielenia. Zamieszczono także wyniki analizy palinofacjalnej utworów triasu. Opisano siedem typów palinofacji odpowiadających różnym środowiskom sedymentacji: rzecznym, jeziornym, playi, sebhy, otwartego morza i laguny. Palinofacje charakterystyczne dla środowiska rzecznego występują w utworach pstrego piaskowca środkowego, piaskowca trzcinowego (formacja stuttgarcka) oraz kajpru górnego, dla środowiska jeziornego – w utworach kajpru dolnego i piaskowca trzcinowego, dla środowiska playi – w dolnych warstwach gipsowych, dla środowiska sebhy – w recie oraz w dolnych i górnych warstwach gipsowych, dla środowiska otwartego morza – w wapieniu muszlowym i dolomicie granicznym, a dla środowiska laguny – w recie, wapieniu muszlowym górnym i dolomicie granicznym. Na podstawie wyników analizy litofacjalnej i palinofacjalnej zrekonstruowano środowisko sedymentacji utworów triasu z północnej części niecki Nidy.

EN

The latest lithostratigraphical scheme of Triassic deposits from the northern part of the Nida Basin (southern Poland) is presented. It refers to the units distinguished in the Polish Lowlands and NW margin of the Holy Cross Mountains. Petrographic characteristics of the proposed lithostratigraphic units, and the results of palynofacies analysis are given. The identified seven palynofacies types represent a variety of depositional environments: fluvial, lacustrine, playa, sebkha, open marine and lagoonal. Palynofacies characteristic for fluvial environments were identified in the Middle Buntsandstein, Schilfsandstein (Stuttgart Formation) and Upper Keuper deposits, lacustrine environment – within the Lower Keuper and Schilfsandstein, playa environment – in the Lower Gipskeuper, sebkha environment – in the Röt as well as Lower and Upper Gipskeuper, open marine environment – within the Muschelkalk and Grenzdolomit and lagoonal environment – in the Röt, Upper Muschelkalk and Grenzdolomit. Depositional environments of the Triassic deposits have been presentedreconstructed based on the lithofacies and palynofacies analyses.

7

Cechy rzeźby strukturalnej Gór Świętokrzyskich oraz południowo-wschodniej części Niecki Nidziańskiej

Urban J.

Przegląd Geologiczny

|

2014

|

Vol. 62, nr 1

44–-50

EN

The central (Paleozoic) and the south-western (Permian-Mesozoic) parts of the Holy Cross Mts. region are areas of typical structural morphology controlled by fold-type tectonic structure and lithology. In the northern (Mesozoic) marginal part of the region structural arrangement of main relief elements is not so clear due to the block-type tectonics, however, some morphological features, such as the valley network, elongation of glacial, kame-type landforms and orientation of rock cliffs are related to joint system. The general relief elements of part of the Nida Basin region adjoining the Holy Cross Mts. are of noeotectonic origin, while the subordinate landforms represent typical structural morphology. The role of recent tectonic factor should be also taken into account in the Holy Cross Mts., however, the identification of tectonic influence on the current relief of this region is very difficult.

8

Molluscan assemblages in Late Holocene deposits in Busko-Zdrój (Nida Basin, Southern Poland)

Alexandrowicz W. P., Gołas-Siarzewska M.

Geology, Geophysics and Environment

|

2013

|

Vol. 39, no. 1

5--19

EN

Late Holocene deposits containing abundant and well-preserved malacofauna were exposed within the Spa Park in Busko-Zdrój. Molluscan shells were found in sand, dark muds and calcareous muds. Dark and calcareous muds are intercalated by fine-grained sand and peat devoid of malacofauna. Ali these deposits were accumulated on swampy, flat bottom of wide river valley. The result of radiocarbon dating has shown that the formation of the deposits started in the upper part of the Subboreal Phase. Numerous Late Medieval portery shards were found in several topmost profile sections. The identified malacofauna suggests that similar climatic and habitat conditions prevailed throughout the entire sedimentation period. Snails typical of open habitats, accompanied by hygrophilous taxa, play a dominant role. Mesophilous and aquatic taxa occur in accessory proportions, while shadow-loving forms are virtually absent.

9

Zmiany środowiska Niecki Nidziańskiej (południowa Polska) w świetle analizy malakologicznej martwic wapiennych w Pińczowie

Alexandrowicz W.P., Gołas-Siarzewska M.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 454

1--13

PL

Badania malakologiczne zostały przeprowadzone w odsłonięciu martwic wapiennych i deluwiów lessowych w Pińczowie na terenie Niecki Nidziańskiej. Zostały opisane bogate i zróżnicowane zespoły mięczaków. Ich skład gatunkowy i struktura odzwierciedlają zmiany środowiska sedymentacji osadów w późnym holocenie. Martwice wapienne utworzyły się w niewielkim zbiorniku wodnym powstałym na zapleczu grobli trawertynowej. Deluwia lessowe, stanowiące strop profilu, są związane z rozwojem procesów stokowych, wywołanych działalnością rolniczą człowieka. Wiek deluwiów został ustalony na podstawie datowania radiowęglowego i licznych fragmentów wyrobów ceramicznych na średniowiecze. Następstwo zespołów faunistycznych umożliwiło zdefiniowanie głównych faz zmian środowiska sedymentacyjnego, a także określenie roli wpływu człowieka na przebieg sedymentacji osadów oraz charakter i zróżnicowanie występujących w nich zespołów mięczaków. Stanowisko martwic w Pińczowie może służyć za modelowy profil przebiegu sedymentacji węglanowej w niewielkich jeziorkach zaporowych oraz zmian antropogenicznych środowiska.

EN

Malacological researches was conducted in an outcrop of calcareous tufa and loess diluvium found in Pińczów, in the Nida Basin. Rich and varied mollusc assemblages were described in detail. The species composition and structure indicates changes in the sedimentary environment during the late Holocene. Calcareous tufa accumulated in a small reservoir formed at the back of travertine dam. The uppermost part of the profile composed of loess diluvium, point out to the development of slope processes induced by human agricultural activity. This sediment accumulated in the Middle Ages as determined from radiocarbon dating and numerous findings of pottery. The succession of the faunal assemblages enables to define the major phases of changes in the sedimentary environment, determine the human impact on the sedimentation and describe the malacofauna diversity. The tufa profile from Pińczów can serve as a model section presenting the carbonate sedimentation process in small lakes and anthropogenic environmental changes.

10

Palinostratygrafia, paleoekologia i paleoklimat późnego permu i triasu niecki Nidy

Fijałkowska-Mader A.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 454

15--70

PL

Praca stanowi pierwsze kompleksowe opracowanie biostratygrafii utworów permu górnego i triasu niecki Nidy. Wyróżniono dziesięć poziomów palinologicznych. Wyniki badań mikroflorystycznych potwierdziły problematyczną dotychczas obecność utworów późnego anizyku i wczesnego ladynu. Pozwoliły także na sprecyzowanie granic między indem i olenkiem oraz norykiem i retykiem. Wyniki zastosowanych w badaniach palinologicznych analiz paleośrodowiskowej i paleoklimatycznej wykazały dominację form sucholubnych w zespołach miosporowych. Wskazują również na przewagę klimatu suchego w późnym permie i triasie na badanym obszarze. Zwiększoną ilość mikroflory wilgotnolubnej obserwuje się w olenku, ladynie, noryku i retyku. Przeważająca w późnym permie i triasie kontynentalna sedymentacja w środowiskach rzecznych, jeziornych, playi i sebki była przerywana przez transgresje morskie, które miały miejsce w późnym wuchiapingu, wczesnym indzie, anizyku i ladynie.

EN

Ten miospore zones are identified in the Upper Permian and Triassic succession of the Nida Basin. This is the first complete biostratigraphical study of these sediments. The palynological investigation confirmed the presence of the late Anisian and early Ladinian. In addition, they allowed determining more precisely the boundaries between Induan and Olenekian as well as Norian and Rhaetian. Xeromorphic elements dominate the Upper Permian and Triassic palynomorph spectra from the Nida Basin and reflect a mainly dry palaeoclimate. Significant numbers of hygromorphic elements indicating temporarily humid phases, occur in the Olenekian, Ladinian, Norian and Rhaetian. Continental sedimentation in fluvial, lacustrine, coastal, playa and sabkha environments prevailed during most of the Late Permian and Triassic but was interrupted by marine transgressions in the late Wuchiapingian, early Induan, Anisian as well as Ladinian.

11

Detekcja historycznych przemian pokrycia terenu z zastosowaniem elementów logiki rozmytej

Zachwatowicz M.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2012

|

nr 16

84--94

PL

Opracowanie dotyczy problematyki propagacji błędów z danych źródłowych w procesie porównania archiwalnych map topograficznych. Celem pracy była poprawa skuteczności detekcji historycznych zmian pokrycia terenu. Wykorzystanie potencjału zbiorów rozmytych, w powiązaniu z prostą algebrę map pozwoliło na rozróżnienie zmian pokrycia terenu cechujących się wysokim prawdopodobieństwem zaistnienia od artefaktów będących efektem przesunięć, zniekształceń lub nieostrej klasyfikacji. Walidację wyników przeprowadzono przy użyciu wskaźników podobieństwa Kappa. Omówiono zalety i ograniczenia zastosowanej procedury oraz wskazano kierunki dalszych badań.

EN

This paper regards a problem of error propagation when comparing archival topographic maps. The study aimed at improving the quantitative detection of historical land cover changes. By linking a fuzzy reasoning and a simple map algebra, the uncertainty stemming from dissimilar quality of the archival maps was reduced, which allowed to distinguish between the land cover changes of a high probability and the artefacts stemming from distortions and inaccuracies of the source data. The results were validated with the use of Kappa statistics. At last, the pros and limitations of the presented procedure were discussed and the further research needs specified.

12

Denudacja chemiczna w zlewniach Gór Świętokrzyskich i Niecki Nidziańskiej

Ciupa T.

Landform Analysis

|

2012

|

Vol. 20

13-20

PL

W pracy przedstawiono stan rozpoznania współczesnej denudacji chemicznej w Górach Świętokrzyskich i Niecce Nidziańskiej ze szczególnym uwzględnieniem zlewni Białej Nidy, Sufragańca i Silnicy.Woparciu o wyniki stacjonarnych i ekspedycyjnych badań hydrochemicznych w kilkunastu zlewniach cząstkowych wykazano, że przestrzenne zróżnicowanie tego procesu geochemicznego uwarunkowane jest głównie różnorodnością litologiczną podłoża i zagospodarowaniem terenu. Znalazło to odzwierciedlenie w uzyskanych wskaźnikach chemicznej denudacji jednostkowej, którego wartości kształtują się tu w szerokim przedziale, tj. od 10 t rok-1 km-2 (obszary krzemionkowe) do 435 t rok–1 km-2 (obszary gipsowe). Należy jednak pamiętać, że wskaźnik ten w sposób uproszczony charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie współczesnej denudacji chemicznej nawet wówczas, gdy badania prowadzone były w małych zlewniach.

EN

In the study there has been presented the state and the results of contemporary chemical denudation in the Holy Cross Mts. and Nida Basin, particularly considering the Biała Nida, Sufraganiec and Silnica catchments. The stationary and expeditionary hydrochemical researches have been conducted in several basins. The results indicate the spatial distribution of the process. This mainly depends on the lithological variety of the ground and landuse. It is reflected in the obtained rates of chemical specific denudation. It forms a wide interval between 10 ton year-1źkm-2 (silicon areas) and 435 ton year-1 km-2 (gypsum areas). Nevertheless we ought to remember that the rate characterizes, in a simplified way, the spatial distribution of the contemporary chemical denudation even though the researches are carried out in small basins.

13

Heavy metals and selected physicochemical properties of Rendzic Leptosols of the Ponidzie region (Southern Poland)

Świercz A.

Archives of Environmental Protection

|

2009

|

Vol. 35, no. 2

97-104

EN

The aim of the study was to characterize and compare physicochemical properties of Rcndzic Leptosols formed in the Nida Basin. The highest heavy metal contents were observed in surface horizons. Average heavy metal contents were (mg-kg ^-1): /Zn 59.9, Cn - 24.9, Pb - 23.4, Cr - 15.4. These values are typical of Rendzie Leplosols and\ moderate to heavy soils. The soils under study were characterized hy high pH values, large content of organic matter, CaCO_3, high saturation of sorption complex with basic cations. The soils did not show greater differences in chemical propertie.

PL

Celem prezentowanej pracy jest charakterystyka i porównanie właściwości chemicznych oraz zawartości metali ciężkich w rędzinach kredowych, trzeciorzędowych, siarczanowych wykształconych w obrębie Niecki Nidziańskiej. Najwyższe zawartości metali ciężkich stwierdzono w poziomach powierzchniowych. Przeciętna zawartość metali ciężkich wynosi (w mgkg^-1): Zn - 59,9; Cu - 24,9); Pb 23,4; Cr 15,4) i są to wartości typowe dla rędzin i gleb średnio ciężkich i ciężkich. Badane gleby odznaczają się wysokimi wartościami pH, znaczną zawartością materii organicznej, CaCO,, wysokim wysyceniem kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym i nie wykazują większego zróżnicowania w obrębie badanych właściwości chemicznych.

14

Mercury content in the black earths of the southern p art of the Nida Basin and the Kraków Gate

Mazurek R., Wieczorek J.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Vol. 12, nr 3

267-273

EN

The work aimed at determining total mercury content in black earths of southern part of the Nida Basin and the Kraków Gate. Mercury content in the analyzed black earths ranged between 0.055 and 0.538 mg. kg[to -1] and did not exceed limit concentrations permissible for unpolluted soils. Based on statistical analysis it was determined that in comparison with the Nida Basin black earths, the Kraków Gate black earths revealed significantly higher mercury contents both in surface and subsurface horizons and in parent rock horizons. In comparison with geochemical background, the analyzed soils were mostly characterized by elevated mercury content as testified by Al values higher than 1.

PL

Celem pracy było określenie całkowitej zawartości rtęci w czarnych ziemiach południowej części Niecki Nidziańskiej oraz Bramy Krakowskiej. Zawartość rtęci w badanych czarnych ziemiach Niecki Nidziańskiej i Bramy Krakowskiej wynosiła od 0,055 do 0,538 mg . kg[do -1] i nie przekroczyła dopuszczalnych liczb granicznych dla gleb niezanieczyszczonych. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że czarne ziemie Bramy Krakowskiej w porównaniu z czarnymi ziemiami Niecki Nidziańskiej charakteryzowały się znacząco większą zawartością rtęci zarówno w poziomach powierzchniowych, jak i poziomach podpowierzchniowych oraz poziomach skał macierzystych. Większość badanych gleb charakteryzowała się powiększoną, w porównaniu z tłem geochemicznym, zawartością rtęci, czego dowodem były wartości współczynnika akumulacji (WA) większe od 1.

15

Influence of land use and lithological bedrock category on phosphorus forms in the black earths of the southern part of the Nida Basin

Mazurek R., Zalewski T.

Chemia i Inżynieria Ekologiczna

|

2005

|

Vol. 12, nr 3

275-281

EN

The work aimed at determining the influence of parent rock type upon the content of phosphorus forms in variously utilized black earths localized in the two mesoregions of the Nida Basin: The Miechów Upland and the Proszowice Plateau. The largest quantities of studied phosphorus forms were assessed in surface horizons of the researched arable black earths, whereas the lowest amounts in the analogous horizons of forest soils. Statistical analysis revealed significant1y higher (p < 0.05) content of phosphorus soluble in citric acid in surface horizons of arable lands in comparison with forest soils or meadow soils.

PL

Celem pracy było określenie wpływu rodzaju skał macierzystych na zawartość form fosforu w różnie użytkowanych czarnych ziemiach zlokalizowanych na terenie dwóch mezoregionów Niecki Nidziańskiej: Wyżyny Miechowskiej i Płaskowyżu Proszowickiego. Największe ilości badanych form fosforu obserwowano w powierzchniowych poziomach badanych czarnych ziem użytkowanych omie, a najmniejsze w analogicznych poziomach gleb leśnych. Analiza statystyczna wykazała znacząco większą (p < 0,05) zawartość fosforu rozpuszczalnego w kwasie cytrynowym w poziomach powierzchniowych gleb ornych w porównaniu z glebami leśnymi i użytkowanymi łąkowo.

16

Jaskinie w gipsach Niecki Nidziańskiej

Urban J., Gubała J., Kasza A.

Przegląd Geologiczny

|

2003

|

Vol. 51, nr 1

79-86

PL

W gipsach mioceńskich Niecki Nidziańskiej zinwentaryzowano 75 jaskin i schronisk skalnych. Najdłuższą jaskinią jest Jaskinia Skorocicka (352 m), spośród pozostałych tylko trzy mają długość powyżej 100 m, zaś 55% ma długość mniejszą niż 10 m. Wszystkie jaskinie powstały bezpośrednio lub pośrednio w rezultacie procesów krasowych i reprezentują: a) pojedyncze, poziome kanały krasowe, b) szerokie, niskie komory, c) szczeliny oraz inne pustki powstałe w wyniku zawalania się niższych form krasowych. Systemy jaskiniowe związane były przestrzennie i genetycznie ze strefą zwierciadła wód podziemnych, które było stosunkowo stabilne w dolnej części serii osadów ewaporatowych. Obecnie nadal część jaskiń znajduje się niewiele powyżej zwierciadła wód i cechuje się występowaniem okresowych lub stałych cieków bądź zbiorników wodnych. Jaskinie w gipsach Niecki Nidziańskiej różnią się od labiryntowych jaskiń w gipsach mioceńskich Zachodniej Ukrainy nie tylko rozmiarami, lecz również genezą, co spowodowane jest odmiennym wykształceniem gipsów oraz ich nadkładu i podłoża.

EN

In the Miocene gypsum rocks of the Nida basin 75 caves have been registered; the longest is Skorocicka Cave (352 m). The caves are represented by: a) single horizontal karst passages, b) wide and low chambers, c) crevices and other forms resulting from colapse of the karst passages and chambers. Length and many other features differ the caves of the Nida basin from maze (network type), very long caves in the Miocene gypsum of the Western Ukraine. This is due to the differences in the lithostratigraphic sequences of the gypsum strata, their substratum and cover, as well as in geologic structures and their genesis. Development of the caves in the Nida basin was spatially related to an aquifer zone, which has been relatively stable in lower part of the gypsum. Thus many caves are still situated close to this level and contain underground lakes and/or streams.

17

Morfologiczne uwarunkowanie mokradeł stref przedprzełomowych rzek świętokrzyskich w związku ze współczesną aktywnością tektoniczną starszego podłoża

Sołtysik R.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2001

|

T. 1, z. spec. (3)

167--177

PL

W regionie świętokrzyskim mokradła stanowią częsty, choć przez geomorfologów marginesowo traktowany element krajobrazu. Celem prowadzonych badań była próba ustalenia czynników odpowiedzialnych za powstawanie mokradeł zlokalizowanych w dnach dolin rzecznych, bezpośrednio powyżej antecedentnych przełomów oraz ustalenia czasu zainicjowania procesów zabagniania. Rzeki dopływające do poprzecznie przebiegających osi pasm względem osi dolin, meandrując wydłużają swe koryta, aż przerywają je i kontynuują przepływ wielokorytowy o cechach anastomozy. Zbliżaniu rzek do przełomów towarzyszą procesy agradacyjne, co powoduje obniżanie wartości wskaźnika spadku rzek do poniżej 1‰. W związku z tym rzeki przyjmują formę rozlewisk, a stałe uwilgotnienie podłoża powoduje nadbudowywanie rozległych równin zalewowych pokrywami biogeniczno-mineralnymi. W wyniku poddania próbek spągu osadów ze składnikiem biogenicznym analizie radiowęglowej ustalono czas zainicjowania procesów zabagniania przypadający na holocen. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że zmiany hydrograficzne stref przedprzełomowych powoduje czynnik endogeniczny. Przejawia się on współczesnym tektonicznym blokowaniem rzek w przełomach, jednocześnie sprowadzając się do względnego obniżania stref przedprzełomowych i formowania w ich obrębie mokradeł. Na podstawie uzyskanych wyników wyciągnięto wnioski dotyczące holoceńskiej pionowej mobilności struktur starszego podłoża, przejawiającej się występowaniem mokradeł w obrazie morfologicznym.

EN

Wetlands are a frequent component of the Holy Cross Region landscape, but they were raised as a side-note of the geomorphological studies. The paper's aim is to indicate the interrelationships that exist between wetland development processes and the young tectonic movements in the river valleys of the Holy Cross Region. Study areas are located before the antecedent river gaps, within the anastomosing stream sectors (see Figs. 1, 2, 4). Rivers coming into the gaps make meanders, cuts its and going on the flow at the channels about anastomose type. In the presented situations wetlands with biogenic-mineral sediments were formed. They document the contemporary tectonic activity, manifested by the tectonic support of River valleys in the gap sectors. On the basis of the radiocarbon dating of biogenic deposits lets to determine on the Holocene age of the tectonic support in the river valleys and wetland make processes within the pre-gap river sectors of the Holy Cross Region.

18

Representative geosites of the Góry Świętokrzyskie (Holy Cross Mts.) and the Nida Basin, Central Poland

Urban J., Wróblewski T.

Polish Geological Institute Special Papers

|

1999

|

Vol. 2

61-70

EN

The Góry Świętokrzyskie (Holy Cross Mts.) are formed mainly of Palaeozoic and Mesozoic sedimentary rocks and tectonically framed during the Caledonian, Variscian and Alpine orogenesis. Abundant in mineral resources excavated for many hundreds years, this region has been a matter of geological studies since the end of the 18th century. The Góry Świętokrzyskie combined with Nida Basin are the only area in Poland where sedimentary rocks representing every stratigraphic period from Cambrian to Quaternary are accessible at the surface. This area adjoins vast lowlands, situated to the north, which are almost devoid of outcrops of pre-Quaternary formations what emphasizes the scientific importance of these units. The Nida Basin is famous of Tertiary gypsum with primary depositional structures and secondary karst forms. Regarding mainly the scientific value, 15 geosites are selected as representative for both these regions and proposed forsuperregional list.

PL

Góry Świętokrzyskie są zbudowane głównie ze skał osadowych wieku paleozoicznego i mezozoicznego. Tektonicznie zostały ukształtowane w czasie ruchów kaledońskich, waryscyjskich oraz alpejskich. Region ten, obfitujący w kopaliny eksploatowane przez setki lat, był przedmiotem badań geologicznych od końca osiemnastego wieku. Góry Świętokrzyskie wraz z niecką nidziańską stanowią jedyny w Polsce obszar, na którym są dostępne na powierzchni skały reprezentujące wszystkie okresy geologiczne od kambru po czwartorzęd. Obszar sąsiaduje od północy z rozległymi nizinami, pozbawionymi prawie odsłonięć skał przedczwartorzędowych, co uwypukla jego znaczenie dla badań naukowych. Niecka nidziańska jest znana przede wszystkim z występowania trzeciorzędowych gipsów charakteryzujących się obecnością pierwotnych struktur sedymentacyjnych oraz wtórnych form krasowych. Biorąc pod uwagę przede wszystkim wartości naukowe, wytypowano 15 obiektów reprezentatywnych dla obu regionów i godnych wpisania na ponadregionalną listę dziedzictwa geologicznego.